haberci
Meraklı Üye
İlkçağda Amaseia adıyla tanıdık şehir Anadolu'nun en eski mesken merkezlerindendir Kentin adı MÖ 1400'lere tarihlenen hitit metinlerinde Hakmiş olarak geçer Metinlere kadar Muvatallis ve Mursilis III dönemlerinde Hattuşili III burada egemen bir hükümdar gibi davrandı Kaşkalar'ın saldırılarını püskürterek kuzeye çekilmelerini sağladı Şehir hellenistik Pontos krallığı döneminde ö Nem kazandı Mithridates I Ktistes'in yaklaşık MÖ 300'de kurduğu krallığın Sinop'un Pharnakes I tarafından MÖ 183'te ele geçirilmesine kadar başkentliğini yaptı Bundan sonradan da Zeus Stratios tapınağına yakınlığı (Mithridates Vl Eupator tarafından yaptırıldı) ve pontos krallarının anıtları dolayısıyla krallık için ö ıslak bir büyük kasaba olma özelliğini korudu Amasya MÖ 70'te Romalı general Lucullus göre ele geçirildi
Pompeius'un yeni yönetim birimi Bithynia ve Pontos'un içinde yer aldı (MÖ 64) Antonius tarafından meçhul bir hanedana verildi ve MÖ 32 aralarında Galatia'ya katıldı Diocletianus ve Constantinus'un yaptığı düzenlemelerde Diospontos'un anakenti (metroPolis) oldu İmparator Phokas burada bir saray ve kilise yaptırdı Sasani hükümdarı Hüsrev Perviz vaktinde İran yönetimine geçen büyük kasaba imparator Herakleios tarafından geri alındı Kısa bir vakit Arapların eline geçti Malazgirt Savaşı'nın arkasında Melik Danişmend Gazi XI yy 'ın Sonlarına Içten kenti zapt etti Birinci haçlı seferinde ankara ve Çankırı'yı ele geçiren Raimond de Toulouse Amasya üzerine yürüdüyse de Türkler tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak çekilmek zorunda bırakıldı Anadolu Selçuklu sultanı Kılıç Arslan II Danişmentli devletine son vererek amasyayı Selçuklu topraklarına kattı (1177)
Selçuklu döneminde kentte yoğun bayındırlık etkinlikleri oldu ve Amasya Anadolu'nun manâlı bir kültür merkezi durumuna geldi 1192'de Kılıç Arslan II Anadolu Selçuklu devletini oğulları arasında bölüştürdüğünde Amasya Nizamettin Argun Şah'a düştü Sultan Alaettin Keykubat I döneminde (1236) Moğol saldırılarından kaçan Harizmliler bur Avuç Içi yerleştirildi Babailik'in kurucu su Baba İshak görüşlerini Kefersut dolaylarında yaydıktan daha sonra Amasyanın bir Köyün e yerleşti Amasya Sivas Çorum tokat bölgesinde etkisini artırdı Gıyasettin Keyhüsrev II'nin Amasya subaşılığına atadığı Armağanşah Baba İshak'ı kale burcuna astı Bunu Haber bölge Türkmenler amasyaya saldırdılar ve Armağanşah'ı öldürdüler Büyük Kasaba Moğolların Anadolu'ya dominant olduğu dönemde de önemini korudu 1342' de Sivas naibi Eretna'nın eline geçti sonra kente dikte hacı Şadgeldi Paşa etken oldu
Şadgeldi Kadı Burhanettin ile yaptığı bir savaşta ölünce büyük kasaba Oğlu Ahmet Bey'e kaldı Ahmet Bey Kadı Burhanettin'in baskısı aleyhinde Amasy ayı Osmanlılar'a teslim etti (1393) Yakında Olacak Olan Timur tehlikesine aleyhinde kentin valiliğine şehzade Çelebi Mehmet getirildi Ankara savaşı'ndan (1402) sonra kentin eski valıs Çelebi Mehmet Timur'a emrindeki olarak Amasya merkez almak üzere Sivas Tokat yörelerine baskın oldu Kardeşleri ile giriştiği taht kavgasında Amasya'yı üs olarak kullandı
Osmanlı padişahları Murat II Mehmet II (Fatih) Bayezid II şehzadeliklerinde Amasya'da vali olarak bulundular Murat II ile Selim I (Yavuz) Amasyada doğdu Bayezit II'nin oğlu Ahmet kardeşi Selim'e karşısında taht kavgasına giriştiğinde Amasya valisi idi 1512'de şii ayaklanmacı Şahkulu'nun halifesi Baba Zünnun bir baskınla Amasya'yı ele geçirdi ise de Yavuz Sultan Selim'in Amasya beylerbeyliğine atadığı Mustafa Paşa kenti geri aldı Darı seferi (15161517) sırasında Baba Zünnun ve Şeyh Celal kenti yağmaladılar Amasya 1518'de bayrak yapılarak Sivas'a bağlandı Şehzade Mustafa kentin valiliğine atanınca bağımsız sancak durumuna getirildi Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinden sonradan bitmiş Sivas'a bağlandı
Kanuni Sultan Süleyman Nahcivan seferinden dönerken Amasya'ya uğradı Avusturya elçisi Bushbecg'i burada kabul ettiİran ile Amasya Antlaşması burada imzalandı XVI yy'ın sonlarından başlayarak Amasya ve yöresinde başgösteren ayaklanmalara Kuyucu Murat Paşa son verdi (1608) Bu tarihten sonra kent ve yöresinde manâlı bir hengâme olmadı XIX yy'ın ikinci yarısının başlarında kentte yaklaşık 25 000 kişi yaşıyordu Bunların 2 000'i öğrenciydi ve 18 medresede öğrenim görüyorlardı Ulusal Kurtuluş savaşının birincil günlerinde Mustafa Kemal Paşa Amasya Genelgesi'ni burada hazırladı (21 haziran 1919) Anadolu ve Rumeli Müdafaii hukuk cemiyeti temsilcileriyle İstanbul hükümeti temsilcileri arasındaki görüşmeler burada yapıldı (Amasya Protokolü 2023 ekim 1919) Cumhuriyetin ilanından sonra Amasya il merkezi oldu *
Pompeius'un yeni yönetim birimi Bithynia ve Pontos'un içinde yer aldı (MÖ 64) Antonius tarafından meçhul bir hanedana verildi ve MÖ 32 aralarında Galatia'ya katıldı Diocletianus ve Constantinus'un yaptığı düzenlemelerde Diospontos'un anakenti (metroPolis) oldu İmparator Phokas burada bir saray ve kilise yaptırdı Sasani hükümdarı Hüsrev Perviz vaktinde İran yönetimine geçen büyük kasaba imparator Herakleios tarafından geri alındı Kısa bir vakit Arapların eline geçti Malazgirt Savaşı'nın arkasında Melik Danişmend Gazi XI yy 'ın Sonlarına Içten kenti zapt etti Birinci haçlı seferinde ankara ve Çankırı'yı ele geçiren Raimond de Toulouse Amasya üzerine yürüdüyse de Türkler tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak çekilmek zorunda bırakıldı Anadolu Selçuklu sultanı Kılıç Arslan II Danişmentli devletine son vererek amasyayı Selçuklu topraklarına kattı (1177)
Selçuklu döneminde kentte yoğun bayındırlık etkinlikleri oldu ve Amasya Anadolu'nun manâlı bir kültür merkezi durumuna geldi 1192'de Kılıç Arslan II Anadolu Selçuklu devletini oğulları arasında bölüştürdüğünde Amasya Nizamettin Argun Şah'a düştü Sultan Alaettin Keykubat I döneminde (1236) Moğol saldırılarından kaçan Harizmliler bur Avuç Içi yerleştirildi Babailik'in kurucu su Baba İshak görüşlerini Kefersut dolaylarında yaydıktan daha sonra Amasyanın bir Köyün e yerleşti Amasya Sivas Çorum tokat bölgesinde etkisini artırdı Gıyasettin Keyhüsrev II'nin Amasya subaşılığına atadığı Armağanşah Baba İshak'ı kale burcuna astı Bunu Haber bölge Türkmenler amasyaya saldırdılar ve Armağanşah'ı öldürdüler Büyük Kasaba Moğolların Anadolu'ya dominant olduğu dönemde de önemini korudu 1342' de Sivas naibi Eretna'nın eline geçti sonra kente dikte hacı Şadgeldi Paşa etken oldu
Şadgeldi Kadı Burhanettin ile yaptığı bir savaşta ölünce büyük kasaba Oğlu Ahmet Bey'e kaldı Ahmet Bey Kadı Burhanettin'in baskısı aleyhinde Amasy ayı Osmanlılar'a teslim etti (1393) Yakında Olacak Olan Timur tehlikesine aleyhinde kentin valiliğine şehzade Çelebi Mehmet getirildi Ankara savaşı'ndan (1402) sonra kentin eski valıs Çelebi Mehmet Timur'a emrindeki olarak Amasya merkez almak üzere Sivas Tokat yörelerine baskın oldu Kardeşleri ile giriştiği taht kavgasında Amasya'yı üs olarak kullandı
Osmanlı padişahları Murat II Mehmet II (Fatih) Bayezid II şehzadeliklerinde Amasya'da vali olarak bulundular Murat II ile Selim I (Yavuz) Amasyada doğdu Bayezit II'nin oğlu Ahmet kardeşi Selim'e karşısında taht kavgasına giriştiğinde Amasya valisi idi 1512'de şii ayaklanmacı Şahkulu'nun halifesi Baba Zünnun bir baskınla Amasya'yı ele geçirdi ise de Yavuz Sultan Selim'in Amasya beylerbeyliğine atadığı Mustafa Paşa kenti geri aldı Darı seferi (15161517) sırasında Baba Zünnun ve Şeyh Celal kenti yağmaladılar Amasya 1518'de bayrak yapılarak Sivas'a bağlandı Şehzade Mustafa kentin valiliğine atanınca bağımsız sancak durumuna getirildi Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinden sonradan bitmiş Sivas'a bağlandı
Kanuni Sultan Süleyman Nahcivan seferinden dönerken Amasya'ya uğradı Avusturya elçisi Bushbecg'i burada kabul ettiİran ile Amasya Antlaşması burada imzalandı XVI yy'ın sonlarından başlayarak Amasya ve yöresinde başgösteren ayaklanmalara Kuyucu Murat Paşa son verdi (1608) Bu tarihten sonra kent ve yöresinde manâlı bir hengâme olmadı XIX yy'ın ikinci yarısının başlarında kentte yaklaşık 25 000 kişi yaşıyordu Bunların 2 000'i öğrenciydi ve 18 medresede öğrenim görüyorlardı Ulusal Kurtuluş savaşının birincil günlerinde Mustafa Kemal Paşa Amasya Genelgesi'ni burada hazırladı (21 haziran 1919) Anadolu ve Rumeli Müdafaii hukuk cemiyeti temsilcileriyle İstanbul hükümeti temsilcileri arasındaki görüşmeler burada yapıldı (Amasya Protokolü 2023 ekim 1919) Cumhuriyetin ilanından sonra Amasya il merkezi oldu *
