Check-up (düzenli sağlık kontrolleri), hiç şikâyetiniz olmasa bile "görünmez" hastalıkları erken yakalamak, risk faktörlerinizi tespit etmek ve yaşam kalitenizi korumak için çok önemli. Aşağıda yaş gruplarına ve risk faktörlerinize göre hangi testleri ne zaman yaptırmanız gerektiğine dair genel bir rehber bulabilirsiniz. Elbette en doğru programı; aile öykünüz, yaşam tarzınız ve doktorunuzun muayenesi belirleyecektir.
1. 20'li Yaşlar
• Temel kan sayımı (hemogram)
• Açlık glukozu ve lipit paneli (kolesterol, trigliserid) – 5 yılda bir
• Tansiyon ölçümü – Yıllık
• Vücut kitle indeksi (VKİ), bel çevresi ölçümü – Yıllık
• Diş muayenesi, diş temizliği – 6 ayda bir
• Göz muayenesi – 2–3 yılda bir (yakın–uzak görme testleri)
2. 30'lu Yaşlar
• Yukarıdakilere ek olarak:
– Tiroid fonksiyon testleri (TSH, serbest T4) – 2–3 yılda bir
– Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri (ALT, AST, kreatinin vb.) – 2–3 yılda bir
– Kadınlar için jinekolojik muayene ve PAP smear – 1–3 yılda bir
– Erkeklerde prostat muayenesi ve gerekirse PSA – 40 yaş üzeri veya ailede prostat hikâyesi varsa
3. 40'lı Yaşlar
• Mamografi – Kadınlarda 40–50 yaş arası 1–2 yılda bir
• Kolesterol ve şeker kontrolü – Yılda bir
• Kardiyolojik değerlendirme: Eforlu EKG veya EKO (riskliyseniz) – 1–2 yılda bir
• DEXA (kemik yoğunluğu) – Özellikle ailede osteoporoz hikâyesi veya menopoz sonrası kadınlarda
4. 50 Yaş ve Üzeri
• Kolonoskopi – 50 yaşından itibaren 10 yılda bir (riskli aile öyküsünde daha erken ve sık)
• Mamografi – Kadınlarda her yıl veya 1–2 yılda bir
• Prostat (PSA + RE) – Erkeklerde 50 yaş ve üzeri yılda bir
• Kemik taraması (DEXA) – 65 yaş üstü kadın ve erkeklerde
• Göz dibine bakış (retina muayenesi) – Diyabet, hipertansiyon, glokom riski varsa yılda bir
5. Özelleştirilmiş Testler ve Risk Değerlendirmesi
• Ailede erken kalp krizi/hayat kaybı, kanser, diyabet gibi hastalık öyküsü varsa; doktorunuzla genetik testleri, ileri lipid panelleri veya risk skorlamayı (Framingham, SCORE vb.) tartışın.
• Sigara, alkol, hareketsizlik ve obezite gibi yaşam tarzı faktörleri de tarama sıklığını artırabilir.
• Yeni başlayan şikayetler (gece terlemesi, kilo kaybı, nefes darlığı, göğüs ağrısı vb.) mutlaka hekime danışılarak "hemen" değerlendirilmeli.
Sonuç olarak:
• Erken teşhis, tedavinin başarısını ve maliyet etkinliğini artırır.
• Yılda en az bir genel muayene + temel kan-idrar testleri, yaşınıza ve risklerinize göre de ek taramalar yaptırmak akıllıca.
• Kendi sağlığınızı en iyi siz koruyabilirsiniz; bu yüzden şikâyetiniz olmasa da doktor kontrollerinizi ertelemeyin.
Daha detaylı bilgi ve tavsiyeler için orijinal yazıyı okumanızı, ayrıca kişisel durumunuza uygun check-up planı için birinci basamak hekim veya ilgili uzmanla görüşmenizi öneririz.
