FTP (File Transfer Protocol – Dosya Aktarım Protokolü), ağ üzerindeki iki veya daha fazla bilgisayar arasında dosya alışverişi yapmayı sağlayan en eski ve yaygın yöntemlerden biridir. Aşağıda FTP'nin ne olduğuna ve bir FTP sunucusunun ne işe yaradığına dair temel bilgileri bulabilirsiniz.

1. FTP'nin Temel Özellikleri
• Protokol Katmanı: TCP/IP yığını üzerinde çalışır. Kontrol bağlantısı için varsayılan port 21, veri aktarımı için port 20 (aktif modda) kullanılır. Pasif modda ise sunucu, rasgele seçilmiş yüksek portlardan veri bağlantısı açar.
• İşleyiş Modları:
– Aktif Mod (PORT): İstemci, kontrol oturumu açtıktan sonra veri kanalı açılması için kendi IP/port bilgilerini sunucuya iletir; sunucu bu kanalla istemciye bağlanır.
– Pasif Mod (PASV): Güvenlik duvarı ya da NAT arkasındaki istemciler için daha uygun; istemci veri alışverişi için sunucunun açtığı port'a bağlanır.
• Kimlik Doğrulama: Anonim (anonymous) ya da kullanıcı adı/şifre ile. Anonim FTP genelde yalnızca indirmeye (read-only) açılır.

2. FTP Sunucusunun Rolü
• Dosya Depolama ve Yönetim: Kullanıcıların yüklediği (upload) dosyaları belirlenmiş dizinlerde saklar. İzinlere (read/write/execute) göre erişimi denetler.
• İstemci Yönetimi: Birden çok eşzamanlı bağlantıyı kontrol eder, her kullanıcının kotasını, erişim haklarını ve oturum günlüklerini (logging) tutar.
• Dayanıklılık ve Hız: Büyük dosya transferlerinde TCP tabanlı akış kontrolü sayesinde kararlı aktarım sağlar; yeniden başlatma (resume) desteği sunan uygulamalarla yarım kalan transferleri tamamlayabilir.

3. FTP'nin Kullanım Alanları
• Web Site Yayınlama: FTP ile web sunucusuna HTML, resim, stil dosyası vb. kolayca gönderilir.
• Yedekleme Çözümleri: Otomatik veya elle çalışan betiklerle kritik dosyalar uzak bir FTP sunucusuna arşivlenir.
• ETL Süreçleri: Veri ambarı ve raporlama sistemlerinde düz dosya transferi adımlarında tercih edilir.
• Kurumsal Dosya Paylaşımı: Şirket içi veya iş ortaklarıyla güvenlik duvarı içinden/ dışından dosya değiş tokuşu.

4. Güvenlik ve Alternatifleri
• FTP'nin veri ve kimlik bilgilerini düz metin (plaintext) ile aktarması nedeniyle günümüzde pek çok yerde SFTP (SSH File Transfer Protocol) ya da FTPS (FTP over TLS/SSL) gibi şifreli protokoller tercih edilir.
• HTTPS üzerinden dosya paylaşımı (WebDAV, REST API'lar) ve bulut depolama servisleri de yaygın alternatifler arasındadır.

Özetle; FTP, basit, yaygın ve özellikle kurulumu/entegrasyonu kolay bir dosya aktarım protokolüdür. Ancak günümüzde güvenlik gereksinimleri yüksek ortamlarda SFTP veya FTPS ile şifreleme ve kimlik doğrulama katmanları eklemek neredeyse zorunlu hâle gelmiştir.