'Gama Radyasyonu Patlaması', Tarihte İlk Kez Gözlemlendi

Son vakitlerde uzay keşiflerinde peşi sıra birincilere imza atılırken, bugün bunların ortasına bir yenisi daha eklendi. Bilim insanları, en az bir nötron yıldızını içeren yıldızların çarpışması, milimetrelik radyo frekansı dalga uzunlukları aralığında

tarihte birinci sefer gözlemledi.

Çarpışma, bugüne kadar gözlemlenen en güç dolu ve parlak gama ışını patlamasını görmemizi sağladı.

Söz konusu çarpışmanın ışıkları, Dünya'ya

6 ila 9 milyar yıllık seyahat sonucunda

ulaştı ve Kasım 2021'de Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA) tarafından yakalandı. Kısa gama ışını patlaması, ALMA ile bu türlü bir olayı yakalamak üzere yapılan çalışmaların birinci sonucu oldu.

Karşınızda GRB 211106A olarak tanımlanan, gözlemlenen birinci gama patlaması:

Gama radyasyonu patlamaları, cihanda bilinen en güçlü patlamalar ortasında yer alıyor. Bu patlamalarda yalnızca 10 saniye içinde Güneş'in

10 milyar yılda yaydığı güçten daha fazlasını

ortaya çıkarıyor. Üstte görüntüsünü gördüğümüz kelam konusu patlamalar, birebir vakitte demirden daha ağır elementleri cihana saçar. O denli ki parmaklarımıza taktığımız altın yüzükler bile aslında bu yıldız felaketinin bir eseridir.

Nötron yıldızlarının çarpışması durumunda ortaya çıkan kısa vadeli gama ışını patlaması (SGRB),

sadece milisaniyeler kadar sürüyor.

Dolayısıyla üstte gördüğümüz manzaralar, milyarlarca ışık yılı öncesinde kaydettiğimiz birkaç milisaniyelik anı gösteriyor. ALMA öncesindeki tüm milimetrik teleskoplar, uzaktaki bu patlamaları yakalayabilecek hassasiyete sahip değildi.

Bu son keşif, bilim insanlarının bir nötron yıldızı çarpışmasına bağlı gama ışını patlamasını ilk defa gözlemlemesiyle büyük bir dönüm noktası oluşturuyor. Gama ışını patlamaları evrendeki en güçlü durumlardan biri olarak kabul edilir ve kısa süreli olmalarına rağmen muazzam miktarda enerji açığa çıkarırlar. Bu olayda, Güneş'in milyarlarca yılda yaydığı enerjiden daha fazlası kısa bir süre içinde ortaya çıkmıştır.

Çarpışma sonucunda açığa çıkan enerjiyle birlikte, daha ağır elementlerin de evrene dağıldığı belirtiliyor. Bu durumda, dünyadaki madenlerin, hatta altın gibi kıymetli metallerin bile bu tür olayların sonucunda oluştuğunu söyleyebiliriz. Bu tür gözlemler, evrenin yapısını anlamamıza ve elementlerin nasıl oluştuğunu keşfetmemize yardımcı olabilir.

ALMA gibi milimetre ve milimetre-altı dalga boylarında çalışan teleskopların, bu tür olayları gözlemlemekte ne kadar önemli bir role sahip olduğu da vurgulanıyor. ALMA, uzaktaki bu tür patlamaları kaydedebilecek hassasiyette bir teleskop olduğundan, bu tür gözlemlerin yapılmasına imkan tanımıştır.

Bilim insanlarının bu tür gözlemler aracılığıyla evrenin karmaşık ve etkileyici yapısını daha iyi anlamaları ve evrenin gizemlerini çözmeleri için yapılan çalışmalar büyük bir önem taşımaktadır. Bu tür keşifler, insanlığın evreni ve kendi varoluşunu anlama yolculuğunda önemli adımları temsil eder.