haberci
Meraklı Üye
Gümüşhanenin Tarihi yerleri, Gümüşhanenin Tarihi mekanları, Gümüşhanenin Tarihi güzellikleri
Santa Harabeleri
Santa Harabeleri 17 yy 'dan beri dini, ticari ve kültürel siklet taşıyan bir ikâmetgâh yeridir Santa Harabeleri bugünkü Dumanlı köyü sınırları içerisinde yer almaktadır 7 adet mahallesi vardır İl Merkezine uzaklığı 80 km 'dir Ulaşım Yağmurdere Bucağı üzerindedir Her semt bütünüyle taştan inşa edilmiş tek katlı konutlar, taş taraflı 1 veya 2 kilise, her cadde başında 1 çeşme vardır Tarihi eserler yönünden zengin olan Santa doğal konumları itibariyle de plato özelliği taşımaktadır
Sadak ( Satala ) Harabeleri
Satala olarak bilinen Antik Kent Doğu Karadeniz Bölgesi Gümüşhane İli Kelkit İlçesinin 17 km Güneydoğusundadır Bu günün Sadak Köyü Antik Devirde Satala adını taşıyordu Eski Roma İmparatorluğunun doğudaki en manâlı askeri ordugahı Anadolu ve Kapadokya 'dan Karadeniz 'e geçen askeri yolların birleştiği bir kenttir
Şehir çevresinde tiyatro, opera ve inşa kalıntıları , motifli tuğlalar, prezeler, sütun başlıkları, hayvan heykelcikleri, mühürler, sikkeler, yüzükler, pişmiş topraktan yazıtlar,Roma ve Erken Bizans dönemine aittir
Antik kenten Su Kemerleri, meşhur Yunan heykeltıraşı Fidyes kadar yapılan ve acilen Londra Brithis Museum da yer alan çekicilik tanrıçası Afrodit ' in heykeli, antik havuz, mezar sikkeleri, günümüze ulaşan tarihi kalıntılardır
Sarıçiçek Köy Odaları
Sarıçiçek Köyüne gelmek için GümüşhaneErzurum Karayolunun 20 km 'ndeki Tohumoğlu mevkiinden Yağmurdere yoluyla gidilir İl Merkezine 50 km uzaklıktadır Sarıçiçek Köyü 60 haneli tabii güzelliği, yer aldığı dağın yamacında zümrüt yeşili vadiye inen taraçalar üzerine yerleşmiş evleriyle çarpıcı bir güzelliğe sahiptir Evler 1873 yılında yapılmış olup, iki adettir Bölgede ortaya meydana çıkan mesken tiplerinin oluşumunda Türk geleneği ile oturmuş geleneğin ve mahalli hususiyetlerin büyük rolü olduğu tahmin edilmektedir Odaların içerisi sanat açısından göz alıcı şekilde tezyin edilmiştir
Gümüşhane Evleri
Esas inşa malzemeleri taş, kerpiç, ahşaptır Evlerin plan olarak talep ettikleri şema apaçık bir avlu ve iki yanlamasına dizilmiş mekanlardan meydana gelmiştir Evlerin daha aşağı katları ailelerin günlük ihtiyaçlarını karşıladıkları mutfak, banyo, wc, kiler ve günlük yaşamın diğer mekanlarından oluşur Üstteki katlar ve çatı katı ise yatak odası ve misafir odaları şeklinde düzenlenmiştir Evlerin dış görünümü doğal peyzaja olağanüstü uyum sağlamaktadır Günümüz mimarisine misal olacak müşteri ve güzelliktedir
Kaleler
Gümüşhane yöresinde savunma ve gözcülük yapma amaçlı 35 kale vardır sayının bu denli çok oluşu İranMezopotamya ticaret yolu üstünde bulunmasıyla açıklanabilir En önemlileri, Canca, Akçakale (Merkez), Edire (Dörtkonak) kalesi, Kov kalesi, Keçikalesi, Kodil kalesi, Torul kalesi, Sadak kalesi, Gümüştuğ kalesi olarak sayılabilir
Kale Kalesi (Keçi Kalesi)
Şehir Merkezinin 20 km doğusunda GümüşhaneBayburt anayolunun sağında yer almaktadır Kalenin iki yolu vardır Batı yönündeki yol daha kolaydırFakat giriş doğudandırKale çok sarp bir kayalık üstüne 1560 metre yükseklikte Belli Başlı kaya üstüne yapı edilmiştir 78×27 metre boyundadır Moloz taş örgülü duvarların büyük bir kısmı hala sağlam durumdadır Kale duvarlarının yükseklikleri 515 metre arasındadır Kalenin kuzey ve güney kesimlerinde su sarnıcı ve depolar yer almaktadır Batısında ise 15 metre uzunluğunda doğal bir kaya altı sığınağı bulunmaktadır Girişi ise duvarla örtülüdürKalenin içinde bulunan iki yapı dikkati çeker Toprak seviyesinden biraz yüksekte kalan yuvarlak kemerler, dikdörtgen şeklindeki mekanlara aittir arka arkaya yer alan bu iki yapının aydınlığını sağlayacak hiçbir pencere mevcut olmadığından bunların zindan olarak kullanıldığı varsayım edilmektedir Kalede vadiye inen sıcacık su yolları mevcuttur
Canca Kalesi
Kaleye Vank köyünden ve Kale deresi denilen vadiden gidilir Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bu kaleden iddia etmektedir Trabzon, Türkler tarafından 1461 yılında fethedildiğinde Kral kızının bu kaleye sığınarak hazineyi saklayıp,öldüğünde nakledilen rivayetler arasındadır Kale, doğubatı istikametinde arkadaki, arkaya üç bölümden teşekkül etmiştir Çevresi 150 m kalınlığındaki burçlarla destek edilmiştir Kalenin girişi batıdan gevşemiş olup,batıdaki 1duvarı geçtikten sonra minik bir alana ulaşılır Burada 410×410 m Boyutlarında bir sarnıcı bulunmaktadır Büyük ölçüde sağlam olan sarnıcın üst örtüsü kısmen harap, doğru ve dışarıdan sıvanmıştır Buradan 2bir kapıyla Kalenin doğu bölümüne ulaşılır Bu alanda Kuzey köşesindeki kayaların üstüne oturtulmuş küçük bir şapel vardır Sağlam kalan duvarlar üstünde fresko tekniğinde üretilmiş, Hıristiyan Azizleri olduğu tahmin edilen resimler vardır
Olucak (İmera) Vadisi Kilisesi
Yapı, Olucak (İmera) Köyünün yaklaşık 2 km güneyinde yüksek bir dağın yamacına kurulmuştur Kapının üstünde sivri kemerli alınlık,içerisindeki kitabede kök boyalarla yazılmış, 1885 tarihi okunmaktadır 980×450 m Boyutlarında tek nefli bir kilisedir Tek apsisi dışa taşkın olarak üretilmiş,dürüst ve dışarıdan yarım dairesel olarak düzenlenmiştir Apsisde bir mazgal pencere gevşemiş, kuzey doğusunda iki,güney doğusundada bir niş bulunmaktadır Yapının tek girişi batıdan olup,dairesel kemerlidirÜzerinde bir pencere açıklığına yer verilmiştir
Metropolitik Kilisesi
Yapı, Merkez Süleymaniye Mahallesinde yer almaktadır Dikdörtgen bir alan üzerine iki katlı olarak inşa edilmiştir Kapı, pencere ve köşe taşları akıcı kesme taşla, ceset duvarları ise moloz taşla örülmüştür Üst örtüsü adamakıllı yıkılmıştır
Balcılar Mahallesi Kilisesi
Yapı, İlçenin 30 km güney batısında Gümüştuğ Köyü Balcılar MahallesindedirTek nefli ahşap döşemeli kilise 1040×637 metre ölçülerindedirGirişi güneyden olup,apsisinde beş niş bulunmaktadır
Çakırkaya Kilisesi Şiran İlçesi Çakırkaya Köyü Kozağaç Mevkiinde yer alan Çakırkaya Kilisesi Kaya Kütlesinin gayet titiz bir işçilikle oyulması suretiyle meydana getirilmiştirDoğuBatı istikametinde sıra yardım sütunuyla üç nefe ayrılmıştır Payeler arasında kalan dört sütunun meydana getirdiği kare bölümü örten kubbeli tonoz pandantifli olarak kullanılmıştırBaşlıca ve tabi apsislerde nişleri yer alan kilisenin batı duvarındaki iki sıra niş dizisi ise ahşap bir galerinin daha önceleri var olduğunun izlenimini vermektedirNormal mimari unsurlarla yapılan Çakırkaya kilisesinin batısında dikdörtgen planlı apsisinde üç büyük niş yer alan bir şapel mevcutturKayalıklar üzerinde belli başlı kayaya oyulmuş üç nefli ve yanında ufak bir şapeli yer alan kaya kilisesidir
Terzili Kilisesi
Inşa Dumanlı köyü Terzili mahallesindedir 0910 x 1166 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta nef ast neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri kuzeyde diğeri güneyde almak üzere 100 m genişliğinde, ortak olarak yerleştirilmiş yuvarlık kemerli iki girişi bulunmaktadır Batı duvarı arazi konumuna tarafından yüksekçe bir tepeye dayandırıldığı için batıdan antre açılmamıştır Apsis ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmıştır Yarım Kubbe 413 m genişliğinde ve 350 m derinliğindedir Kilisenin üstteki örtüsü ayrıntılarıyla mahvolmuş taşıyıcılardan yalnızca bir sütun kalmış araç gereç yöredeki kiliselerde kullanılan malzemeden oluşmuştur Kilisenin kuzeydoğusunda bir martiryum bulunmaktadır
Çakallı Kilisesi
Yapı Dumanlı Köyünün Merkezinde yer almaktadır0985×1330 m boyutlarında dikdörtgen bir alan üstüne üç nefli ve bazilikal planlı olarak inşa edilmiştir Biri batıdan diğeri güneyden olmak üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Güney girişi üzerine yonca şeklinde hac motifi işlenmiştir Işıklandırma dengeli bir biçimde emrindeki duvarlara ve apsislere yerleştirilmiş pencerelerle sağlanmıştırKilisenin üretim tarihi 1878 'dir Frekso izlerine çoğu kez rastlanan kilisede kapı, pencere, taşıyıcılar, kemerler ve köşe taşları sürükleyici kaliteli kesme taş malzemeden, diğer cisim duvarları ise 085 m kalınlığında nitelikli moloz taştan yapılmıştır
Piştovli Kilisesi
Inşa Dumanlı Köyü Piştov mahallesinde bulunmaktadır 1700×1300 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta nef bağlı neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri kuzey diğeri güneyde elde etmek üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Kuzey girişi kiborion türünden düzenlenmiş oysa günümüze bu kiborion girişin yalnızca bir sütunu gelebilmiştir Girişin hemen üzerinde hac işareti işlenmiştir Apsis ve pastaporion hücreleri doğu cephesinde yapılmış tanesine birer yuvarlak pencere açılmıştır Kuzeyinde dört mazgal pencere bulunan kilisenin yapı içerisindeki sıva kalıntıları üstüne fresko resimleri bitmiş bunlardan günümüze bazıları ulaşmıştır Yapının kuzeydoğusunda bir çeşme vardır
Zurnacili Kilisesi
Yapı Dumanlı Köyü Zurnacili mahallesi içindedir 1280×1680 m boyutlarında, dikdörtgen bir bölge üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta emrindeki neflerdan daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri batı diğeri de güneyde almak üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Bunlardan güney girişi belli başlı antre olarak kullanılmış girişin her iki tarafına sütunceler konulmuş ve üzerine hac motifi işlenmiştir Kilisenin batıda ve doğuda üç doğu ve kuzeyde ise dörder penceresi bulunmaktadır Apsisi ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmış adam başına birer pencere açılmıştır İç kısmında sıvalar üstüne işlenmiş dini motifler içeren presko izlerine rastlanmaktadır Öteki kiliselerde olduğu gibi akıcı yontma taş ve moloz taşlar kullanılmıştır
Altında Semt Kilisesi
Üç nefli bazilikal planlı üst örtü sistemi sağlam,içten beşik tonozlu kilise içerisinde bir sarnıç yer almaktadırÖnünde beş bölümlü bir narteks bulunmaktadır 872×736 metre boyutlarındadırKilisenin avlu girişindeki kemerin sol tarafında sağlam kilise konutu mevcuttur
Hegios Georgios Metropolitik Kilise
Inşa Süleymaniye Mahallesindedirİlk ismi Hağia Tiriada 'dır Epeyce eski bir kilisedir16131726 yıllarında iki yenileme geçirmiştirOldukça büyük ölçülere sahip olan yapının çevre duvarları ve apsisleri sağlam kalmış,üstteki örtüsü tamamen çökmüştürYakın zamanları işaretleyen, kaba üsluplu bazı freskolar (yaş harç tabakası üzerine renkli boyalarla yapılan duvar resimleri) bilhassa batı duvarlarında görülmektedir
Baş Mahalle Kilisesi
Inşa, İlçenin 30 km güneybatısında Gümüştuğ köyündedir1116×796 ebatlarındaki kilisenin yarım kubbe cephesi yıkılmış,üç nefli bazilikal planlıdırÜst örtü sistemi beşik tonuzlu olup,içerisinde fresko tekniğinde resimler bulunmaktadırDört sütunlu,dört payelidirKilisenin anında önünde eğimli bir arazi üzerine kurulmuş iki katlı bir ev yer almaktadırÜst kat tek odalı ve çift yönlü çatı ile örtülü olup,775×511 metre boyutlarındadır
Ayana Mahallesi Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Gülaçar Köyü Ayana Mahallesindedir Tek apsisli,tek neftli ve bütün duvarları akıcı yontma taşla üretilmiş, antre kapısı batı tarafta olup,kapının üzerinde küçük bir ker geçişi vardır Yapı içerisi orjinalliğini korumaktadırTüm yüksek ikâmetgâh alanlarında yapılan kiliselerde olduğu gibi burada da tabiat şartlarıyla ilintili olarak inşa çatısı üçgensi geçişle tamamlanmıştır
Mandırı Kilisesi
Kilise, Merkez Mescitli Köyünde,köye 3 km mesafede tarlaların arasında derin bir yarın kenarında yer almaktadırDikdörtgen planlı tek apsisli ve tek nefli bazilikadırDıştan üçgen rıma bir çatı,doğru büyükçe bir beşik tonazla örtülüdürTamamen kırma taş malzemeyle yapı edilmiştirGüney cephede masif olup,Kuzey cephesinde 3 adet apsis ve girişin yer aldığı batı cephesinde üstteki seviyede 1 adet pencere yer almaktadırGiriş kapısı basit silmelerle çevrelenmiştirGirişin iki yanına ikişer adet kemer bir gibi görünmekte buda yapının birincil şeklinde burada bir ön mekan olduğunu düşündürmektedirInşa 19yy Rum hiristiyanları dönemine aittir
Emirler Mahallesi Kilisesi
İlçeye 15 km mesafedeki Büyükçit Köyünün emirler mahallesinden patika yol ile yapıya ulaşılırÜç nefli tek apsisli sekiz sütunlu kilisenin üzeri beşik tonuz örtülüdür1020×550 metre ebatlarında olan kilisenin önündeki kibirion girişi yıkılmış durumdadır
Belen Köyü Kilisesi
İlçeye 11 km uzaklıkta olan yapı, köyün girişinde köye hakim bir yerde yapılmış olup,kilisenin belli başlı bölümü yıkılmış sadece papaz yeri diye anılan kısım kalmıştırKöy halkı kadar Cami olarak kullanılmaktadır
Dilekyolu Kilisesi
Şiran İlçesi Dilekyolu KöyündedirYapı,1230 metre ve 860m boyutlarında sert kesme taşlardan yontularak üretilmiş 1956 yılında okul amaçlı kullanıma açılarak esas yapının iç kısmı ilave duvarlarla örtüldüğünden mimari özelliği kaybolmuş,sadece papaz yeri diye adlandırılan kısım özelliğini korumaktadırAyrıca kiliseye ait olduğu sanılan 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıkları bulunmaktadır Kilisenin kitabesi bulunmamaktadır Köy halkı tarafından Cami olarak kullanılmaktadır
Orta Mahalle Kilisesi
Inşa, Kürtün İlçesi,Yaylalı Köyü Orta mahallesindedir5 genden oluşan tek apsisi,benzer kiliselerden çeşitlilik talep etmektedirTek nefli, üçgensi örtülü çatısı ve mazgal pencerelerinin azlığı yörede kış aylarının soğuk oluşuyla ilintilidirYapının köşeleri ve kapı girişi düzgün yontma taşla,diğer kısımları ise moloz taşla örülüdür
Günbatur Köyü Kilisesi
Şiran İlçemiz Günbatur Köyünde olan yapı,6 metre yüksekliğinde 11 metre b oyunda 95 m eninde yapı edilmiş olup,güney kısmına bakan kilise kapısı sonradan kapatılarak taşla örülmüştürKiliseye ait papaz yeri kaldırılmıştır Köy halkı tarafından sonradan Cami olarak kullanılmaktadır
Aşağı Mezera Kilisesi Tek nefli Şapelin batı cephesi moloztaş, diğer cepheleri kesme taş ile yapılmıştır Üst örtüsü imha olmuş ,yapı; 370×300 metre ebatlarındadır
Cingallı Kilisesi
Merkez Dumanlı Köyü Köyünde yer alan Kilise Santa yerleşiminin en daha aşağı kesimindedir Bazilikal dikdörtgen bir bölge üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir Orta nef bağlı neflerden daha geniş ve yüksektir Tek girişi batıdan sağlanmış olup, girişin üzeri dairesel kemerlidir Neflerini dikine geçen beşik tonozun kuzey bölümü sağlamdır Kilisenin taşıyıcıları ve tavanı çökmüştür Kapı, pencere, taşıyıcılar ve kemerler düzgün yontma taştan diğer kısımlar ise moloz taştan yapılmıştır
Krom Kilisesi
Yapı,Yağlıdere Köyü sınırları içerisindedirAst duvarları ve örtüsü yıkık vaziyette olan Kilisenin ön duvarı ve girişi sağlam vaziyettedir Dikdörtgen bir alan üstüne üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiştir
Çevrepınar Köyü Kilisesi
Şiran İçlisi Çevrepınar Köyündedir ŞiranGümüşhane yolunun batısında 125 eninde 10 metre boyunda 4 ana kolon üstüne oturtulmuş, başlıca kubbede buna bağlı ufak sütunlar ile 6 adet kubbesi bulunmaktadırSütün başlıkları geometrik desenlerle şekillendirilmiş sütunlar kurşun eritilerek üstteki,üste konulmuşturYapının ses yankısının sağlanması için asıl kubbede karşılıklı küpler konularak ses dizaynı sağlanmaya çalışılmıştırKilise giriş kapısı işlemeli olup, Papaz yeri diye anılan kısım yıkılmış olmakla birlikte özelliğini korumaktadır
Kızlar Manastırı
Inşa, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyündedir Üçgensi çatısı tabiat şartlarına bağlı olarak yıkılmıştır Tek nefli, tek apsislidir Yöre kızlarının eğitim ve ibadet amaçlı olarak kullandıkları bir manastırdır Manastır çevre duvarlarıyla avlu içerisine alınmıştır
Nehir Mahallesi Kilisesi
Inşa, İlçenin 30 km güney batısında akarsu mahallesinde tek nefli, kilise üzerine büyük bir kaya kütlesi düştüğü için üst örtüsü yıkılmış durumdadır693×496 boyutlarındadır
Yaylım Köyü Kilisesi
Inşa, Köse İlçesi yaylım Köyü MerkezindedirÜç apsisli, üç neftli, dört sütunlu kilise giriş kapısı dahil, orijinalliğini muhafaza etmektedirBeşik tonozlu örtülüdür Kilise içerisinde yangın çıktığından fresko tekniğinde yapılmış bazı resimler değil olmuştur Bu fresklerden geriye Meryem belli başlı figürleri kalmıştırKilisenin bütün duvarları yontma taşla yapılmıştır
Hegios İoannes Manastırı Kilisesi
Inşa,Çatal Kayanın derhal aşağıda yer almaktadır18191832 yıllarında onarılarak freskolarla süslenmiştir Inşa tek nefli bir plana sahiptirÜstünü örten beşik tonozların izi mevcuttur Güney duvarında,pencere arasında ve yarım payeler üstünde tespit edilen sahneler,konuları bakımından ilgi çekicidir Filizler (Şerit) halindeki sahnelerden, en daha alçak sıra oldukça bozulmuşturSadece başlardaki haleler kalmıştır İkinci filizde kilisenin ileri gelenleri tarif edilmiştir Figürlerden birisi Aziz Hermogenes 'tir Elinde dairesel ve kubbeli bir yapının maketini tutmaktadır 3 firizde Genesis (İsanın doğumu) kompozisyonu, 2 yarım paye üstünde Aziz Simeon Stylites 'in tasfiri, 2sathi kemerde Hzİsa 'nın din adamlarıyla münakaşası ve Sameryalı kadınla kuyu başındaki sohbeti görülür
Yitirmez Kilisesi
Yapı, Merkez Yitirmez Köyündedir Üç apsisli olup, biri yıkılmıştır Beşik tonozla örtülü olup,orijinal sütun gergileri bulunan, hepsi taştan yapılı altı sütunu , 11 mazgal penceresi olan ve yer,yer fresk izlerine rastlanmaktadır
Demirkapı Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Ünalan (Emrük) Mahallesinde bulunmaktadır 18yy 'ın ilk yarısında yapılan kilise beşik tonozla örtülü olup, çevresi ise duvarlarla çevrilidir
Panaghia (Meryemana) Kilisesi
Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresinin sol tarafındaki yamaç üzerindedir Manastıra ana yoldan ayrılan bir köprüden geçilerek patika bir yolla ulaşılmaktadır Manastır Yüksek duvarlarla cepheli avlunun içindedir Manastırı ilk önce 890900 tarihleri aralarında üç keşişin kurduğu bilinmektedir sonra Trabzon Komnenosları döneminde ve 19yy da onarılmıştır 1250×860 metre boyutlarındaki inşa ortada merkezi Kubbe, şapeli köşelerde birer minik kubbeli tonozla örtülüdür Plan üç nefli bir bazilikanın karışımı gibidir Daire biçimi üç apsisi vardır Duvarlar yalancı kemerlerle üç bölüme ayrılmıştır Kemer ortalarına büyük birer pencere açılmıştır Manastırın Kuzeydoğu köşesindeki şapel dikdörtgen planlıdırApsisin nişinde Bizans döneminden freskler vardır
Hagios Theodoros Kilisesi
Eski Gümüşhane 'de bulunan en eski kilisedir1480 'de madenciler tarafından yaptırılmıştır 1702 yılında kısmen onarım görmüştür Üç nefli bir bazilika şeklindedir Apsislerin (Mihrap) kısmı kısmen kaya içindedirBeşik tonozları çökmüştür
Surp Karabet Kilisesi
Yapı, Süleymaniye Mahallesinde olup, Ermeni kilisesidir Çift meyilli çatısında bulunan kubbesiyle daha çok İmera(Olucak) Köyü Manastır kilisesiyle benzerlik göstermektedir
Güneşli Mah Kilisesi
Yapı,İlçeye 8 km mesafede Altınpınar beldesinin Güneşli mahallesindedir 847×605 metre ölçülerinde tek nefli,tek apsislidir Kiborion girişli kilisenin güneyinde tek girişi bulunmaktadır Kilisenin hemencecik yanı başında 327×253 metre ölçülerinde bir şapelde bulunmaktadır
Manamatlı Mah Kilisesi
Inşa, Torul Uğurtaş Köyü Manamatlı Mahallesinde bulunmaktadır Tabiat Şartlarına emrindeki olarak tahrip olan şapelin Emrindeki duvarları ayakta kalmıştır *
Santa Harabeleri
Santa Harabeleri 17 yy 'dan beri dini, ticari ve kültürel siklet taşıyan bir ikâmetgâh yeridir Santa Harabeleri bugünkü Dumanlı köyü sınırları içerisinde yer almaktadır 7 adet mahallesi vardır İl Merkezine uzaklığı 80 km 'dir Ulaşım Yağmurdere Bucağı üzerindedir Her semt bütünüyle taştan inşa edilmiş tek katlı konutlar, taş taraflı 1 veya 2 kilise, her cadde başında 1 çeşme vardır Tarihi eserler yönünden zengin olan Santa doğal konumları itibariyle de plato özelliği taşımaktadır
Sadak ( Satala ) Harabeleri
Satala olarak bilinen Antik Kent Doğu Karadeniz Bölgesi Gümüşhane İli Kelkit İlçesinin 17 km Güneydoğusundadır Bu günün Sadak Köyü Antik Devirde Satala adını taşıyordu Eski Roma İmparatorluğunun doğudaki en manâlı askeri ordugahı Anadolu ve Kapadokya 'dan Karadeniz 'e geçen askeri yolların birleştiği bir kenttir
Şehir çevresinde tiyatro, opera ve inşa kalıntıları , motifli tuğlalar, prezeler, sütun başlıkları, hayvan heykelcikleri, mühürler, sikkeler, yüzükler, pişmiş topraktan yazıtlar,Roma ve Erken Bizans dönemine aittir
Antik kenten Su Kemerleri, meşhur Yunan heykeltıraşı Fidyes kadar yapılan ve acilen Londra Brithis Museum da yer alan çekicilik tanrıçası Afrodit ' in heykeli, antik havuz, mezar sikkeleri, günümüze ulaşan tarihi kalıntılardır
Sarıçiçek Köy Odaları
Sarıçiçek Köyüne gelmek için GümüşhaneErzurum Karayolunun 20 km 'ndeki Tohumoğlu mevkiinden Yağmurdere yoluyla gidilir İl Merkezine 50 km uzaklıktadır Sarıçiçek Köyü 60 haneli tabii güzelliği, yer aldığı dağın yamacında zümrüt yeşili vadiye inen taraçalar üzerine yerleşmiş evleriyle çarpıcı bir güzelliğe sahiptir Evler 1873 yılında yapılmış olup, iki adettir Bölgede ortaya meydana çıkan mesken tiplerinin oluşumunda Türk geleneği ile oturmuş geleneğin ve mahalli hususiyetlerin büyük rolü olduğu tahmin edilmektedir Odaların içerisi sanat açısından göz alıcı şekilde tezyin edilmiştir
Gümüşhane Evleri
Esas inşa malzemeleri taş, kerpiç, ahşaptır Evlerin plan olarak talep ettikleri şema apaçık bir avlu ve iki yanlamasına dizilmiş mekanlardan meydana gelmiştir Evlerin daha aşağı katları ailelerin günlük ihtiyaçlarını karşıladıkları mutfak, banyo, wc, kiler ve günlük yaşamın diğer mekanlarından oluşur Üstteki katlar ve çatı katı ise yatak odası ve misafir odaları şeklinde düzenlenmiştir Evlerin dış görünümü doğal peyzaja olağanüstü uyum sağlamaktadır Günümüz mimarisine misal olacak müşteri ve güzelliktedir
Kaleler
Gümüşhane yöresinde savunma ve gözcülük yapma amaçlı 35 kale vardır sayının bu denli çok oluşu İranMezopotamya ticaret yolu üstünde bulunmasıyla açıklanabilir En önemlileri, Canca, Akçakale (Merkez), Edire (Dörtkonak) kalesi, Kov kalesi, Keçikalesi, Kodil kalesi, Torul kalesi, Sadak kalesi, Gümüştuğ kalesi olarak sayılabilir
Kale Kalesi (Keçi Kalesi)
Şehir Merkezinin 20 km doğusunda GümüşhaneBayburt anayolunun sağında yer almaktadır Kalenin iki yolu vardır Batı yönündeki yol daha kolaydırFakat giriş doğudandırKale çok sarp bir kayalık üstüne 1560 metre yükseklikte Belli Başlı kaya üstüne yapı edilmiştir 78×27 metre boyundadır Moloz taş örgülü duvarların büyük bir kısmı hala sağlam durumdadır Kale duvarlarının yükseklikleri 515 metre arasındadır Kalenin kuzey ve güney kesimlerinde su sarnıcı ve depolar yer almaktadır Batısında ise 15 metre uzunluğunda doğal bir kaya altı sığınağı bulunmaktadır Girişi ise duvarla örtülüdürKalenin içinde bulunan iki yapı dikkati çeker Toprak seviyesinden biraz yüksekte kalan yuvarlak kemerler, dikdörtgen şeklindeki mekanlara aittir arka arkaya yer alan bu iki yapının aydınlığını sağlayacak hiçbir pencere mevcut olmadığından bunların zindan olarak kullanıldığı varsayım edilmektedir Kalede vadiye inen sıcacık su yolları mevcuttur
Canca Kalesi
Kaleye Vank köyünden ve Kale deresi denilen vadiden gidilir Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bu kaleden iddia etmektedir Trabzon, Türkler tarafından 1461 yılında fethedildiğinde Kral kızının bu kaleye sığınarak hazineyi saklayıp,öldüğünde nakledilen rivayetler arasındadır Kale, doğubatı istikametinde arkadaki, arkaya üç bölümden teşekkül etmiştir Çevresi 150 m kalınlığındaki burçlarla destek edilmiştir Kalenin girişi batıdan gevşemiş olup,batıdaki 1duvarı geçtikten sonra minik bir alana ulaşılır Burada 410×410 m Boyutlarında bir sarnıcı bulunmaktadır Büyük ölçüde sağlam olan sarnıcın üst örtüsü kısmen harap, doğru ve dışarıdan sıvanmıştır Buradan 2bir kapıyla Kalenin doğu bölümüne ulaşılır Bu alanda Kuzey köşesindeki kayaların üstüne oturtulmuş küçük bir şapel vardır Sağlam kalan duvarlar üstünde fresko tekniğinde üretilmiş, Hıristiyan Azizleri olduğu tahmin edilen resimler vardır
Olucak (İmera) Vadisi Kilisesi
Yapı, Olucak (İmera) Köyünün yaklaşık 2 km güneyinde yüksek bir dağın yamacına kurulmuştur Kapının üstünde sivri kemerli alınlık,içerisindeki kitabede kök boyalarla yazılmış, 1885 tarihi okunmaktadır 980×450 m Boyutlarında tek nefli bir kilisedir Tek apsisi dışa taşkın olarak üretilmiş,dürüst ve dışarıdan yarım dairesel olarak düzenlenmiştir Apsisde bir mazgal pencere gevşemiş, kuzey doğusunda iki,güney doğusundada bir niş bulunmaktadır Yapının tek girişi batıdan olup,dairesel kemerlidirÜzerinde bir pencere açıklığına yer verilmiştir
Metropolitik Kilisesi
Yapı, Merkez Süleymaniye Mahallesinde yer almaktadır Dikdörtgen bir alan üzerine iki katlı olarak inşa edilmiştir Kapı, pencere ve köşe taşları akıcı kesme taşla, ceset duvarları ise moloz taşla örülmüştür Üst örtüsü adamakıllı yıkılmıştır
Balcılar Mahallesi Kilisesi
Yapı, İlçenin 30 km güney batısında Gümüştuğ Köyü Balcılar MahallesindedirTek nefli ahşap döşemeli kilise 1040×637 metre ölçülerindedirGirişi güneyden olup,apsisinde beş niş bulunmaktadır
Çakırkaya Kilisesi Şiran İlçesi Çakırkaya Köyü Kozağaç Mevkiinde yer alan Çakırkaya Kilisesi Kaya Kütlesinin gayet titiz bir işçilikle oyulması suretiyle meydana getirilmiştirDoğuBatı istikametinde sıra yardım sütunuyla üç nefe ayrılmıştır Payeler arasında kalan dört sütunun meydana getirdiği kare bölümü örten kubbeli tonoz pandantifli olarak kullanılmıştırBaşlıca ve tabi apsislerde nişleri yer alan kilisenin batı duvarındaki iki sıra niş dizisi ise ahşap bir galerinin daha önceleri var olduğunun izlenimini vermektedirNormal mimari unsurlarla yapılan Çakırkaya kilisesinin batısında dikdörtgen planlı apsisinde üç büyük niş yer alan bir şapel mevcutturKayalıklar üzerinde belli başlı kayaya oyulmuş üç nefli ve yanında ufak bir şapeli yer alan kaya kilisesidir
Terzili Kilisesi
Inşa Dumanlı köyü Terzili mahallesindedir 0910 x 1166 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta nef ast neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri kuzeyde diğeri güneyde almak üzere 100 m genişliğinde, ortak olarak yerleştirilmiş yuvarlık kemerli iki girişi bulunmaktadır Batı duvarı arazi konumuna tarafından yüksekçe bir tepeye dayandırıldığı için batıdan antre açılmamıştır Apsis ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmıştır Yarım Kubbe 413 m genişliğinde ve 350 m derinliğindedir Kilisenin üstteki örtüsü ayrıntılarıyla mahvolmuş taşıyıcılardan yalnızca bir sütun kalmış araç gereç yöredeki kiliselerde kullanılan malzemeden oluşmuştur Kilisenin kuzeydoğusunda bir martiryum bulunmaktadır
Çakallı Kilisesi
Yapı Dumanlı Köyünün Merkezinde yer almaktadır0985×1330 m boyutlarında dikdörtgen bir alan üstüne üç nefli ve bazilikal planlı olarak inşa edilmiştir Biri batıdan diğeri güneyden olmak üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Güney girişi üzerine yonca şeklinde hac motifi işlenmiştir Işıklandırma dengeli bir biçimde emrindeki duvarlara ve apsislere yerleştirilmiş pencerelerle sağlanmıştırKilisenin üretim tarihi 1878 'dir Frekso izlerine çoğu kez rastlanan kilisede kapı, pencere, taşıyıcılar, kemerler ve köşe taşları sürükleyici kaliteli kesme taş malzemeden, diğer cisim duvarları ise 085 m kalınlığında nitelikli moloz taştan yapılmıştır
Piştovli Kilisesi
Inşa Dumanlı Köyü Piştov mahallesinde bulunmaktadır 1700×1300 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta nef bağlı neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri kuzey diğeri güneyde elde etmek üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Kuzey girişi kiborion türünden düzenlenmiş oysa günümüze bu kiborion girişin yalnızca bir sütunu gelebilmiştir Girişin hemen üzerinde hac işareti işlenmiştir Apsis ve pastaporion hücreleri doğu cephesinde yapılmış tanesine birer yuvarlak pencere açılmıştır Kuzeyinde dört mazgal pencere bulunan kilisenin yapı içerisindeki sıva kalıntıları üstüne fresko resimleri bitmiş bunlardan günümüze bazıları ulaşmıştır Yapının kuzeydoğusunda bir çeşme vardır
Zurnacili Kilisesi
Yapı Dumanlı Köyü Zurnacili mahallesi içindedir 1280×1680 m boyutlarında, dikdörtgen bir bölge üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiş, orta emrindeki neflerdan daha geniş ve yüksek tutulmuştur Biri batı diğeri de güneyde almak üzere dairesel kemerli iki girişi bulunmaktadır Bunlardan güney girişi belli başlı antre olarak kullanılmış girişin her iki tarafına sütunceler konulmuş ve üzerine hac motifi işlenmiştir Kilisenin batıda ve doğuda üç doğu ve kuzeyde ise dörder penceresi bulunmaktadır Apsisi ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmış adam başına birer pencere açılmıştır İç kısmında sıvalar üstüne işlenmiş dini motifler içeren presko izlerine rastlanmaktadır Öteki kiliselerde olduğu gibi akıcı yontma taş ve moloz taşlar kullanılmıştır
Altında Semt Kilisesi
Üç nefli bazilikal planlı üst örtü sistemi sağlam,içten beşik tonozlu kilise içerisinde bir sarnıç yer almaktadırÖnünde beş bölümlü bir narteks bulunmaktadır 872×736 metre boyutlarındadırKilisenin avlu girişindeki kemerin sol tarafında sağlam kilise konutu mevcuttur
Hegios Georgios Metropolitik Kilise
Inşa Süleymaniye Mahallesindedirİlk ismi Hağia Tiriada 'dır Epeyce eski bir kilisedir16131726 yıllarında iki yenileme geçirmiştirOldukça büyük ölçülere sahip olan yapının çevre duvarları ve apsisleri sağlam kalmış,üstteki örtüsü tamamen çökmüştürYakın zamanları işaretleyen, kaba üsluplu bazı freskolar (yaş harç tabakası üzerine renkli boyalarla yapılan duvar resimleri) bilhassa batı duvarlarında görülmektedir
Baş Mahalle Kilisesi
Inşa, İlçenin 30 km güneybatısında Gümüştuğ köyündedir1116×796 ebatlarındaki kilisenin yarım kubbe cephesi yıkılmış,üç nefli bazilikal planlıdırÜst örtü sistemi beşik tonuzlu olup,içerisinde fresko tekniğinde resimler bulunmaktadırDört sütunlu,dört payelidirKilisenin anında önünde eğimli bir arazi üzerine kurulmuş iki katlı bir ev yer almaktadırÜst kat tek odalı ve çift yönlü çatı ile örtülü olup,775×511 metre boyutlarındadır
Ayana Mahallesi Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Gülaçar Köyü Ayana Mahallesindedir Tek apsisli,tek neftli ve bütün duvarları akıcı yontma taşla üretilmiş, antre kapısı batı tarafta olup,kapının üzerinde küçük bir ker geçişi vardır Yapı içerisi orjinalliğini korumaktadırTüm yüksek ikâmetgâh alanlarında yapılan kiliselerde olduğu gibi burada da tabiat şartlarıyla ilintili olarak inşa çatısı üçgensi geçişle tamamlanmıştır
Mandırı Kilisesi
Kilise, Merkez Mescitli Köyünde,köye 3 km mesafede tarlaların arasında derin bir yarın kenarında yer almaktadırDikdörtgen planlı tek apsisli ve tek nefli bazilikadırDıştan üçgen rıma bir çatı,doğru büyükçe bir beşik tonazla örtülüdürTamamen kırma taş malzemeyle yapı edilmiştirGüney cephede masif olup,Kuzey cephesinde 3 adet apsis ve girişin yer aldığı batı cephesinde üstteki seviyede 1 adet pencere yer almaktadırGiriş kapısı basit silmelerle çevrelenmiştirGirişin iki yanına ikişer adet kemer bir gibi görünmekte buda yapının birincil şeklinde burada bir ön mekan olduğunu düşündürmektedirInşa 19yy Rum hiristiyanları dönemine aittir
Emirler Mahallesi Kilisesi
İlçeye 15 km mesafedeki Büyükçit Köyünün emirler mahallesinden patika yol ile yapıya ulaşılırÜç nefli tek apsisli sekiz sütunlu kilisenin üzeri beşik tonuz örtülüdür1020×550 metre ebatlarında olan kilisenin önündeki kibirion girişi yıkılmış durumdadır
Belen Köyü Kilisesi
İlçeye 11 km uzaklıkta olan yapı, köyün girişinde köye hakim bir yerde yapılmış olup,kilisenin belli başlı bölümü yıkılmış sadece papaz yeri diye anılan kısım kalmıştırKöy halkı kadar Cami olarak kullanılmaktadır
Dilekyolu Kilisesi
Şiran İlçesi Dilekyolu KöyündedirYapı,1230 metre ve 860m boyutlarında sert kesme taşlardan yontularak üretilmiş 1956 yılında okul amaçlı kullanıma açılarak esas yapının iç kısmı ilave duvarlarla örtüldüğünden mimari özelliği kaybolmuş,sadece papaz yeri diye adlandırılan kısım özelliğini korumaktadırAyrıca kiliseye ait olduğu sanılan 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıkları bulunmaktadır Kilisenin kitabesi bulunmamaktadır Köy halkı tarafından Cami olarak kullanılmaktadır
Orta Mahalle Kilisesi
Inşa, Kürtün İlçesi,Yaylalı Köyü Orta mahallesindedir5 genden oluşan tek apsisi,benzer kiliselerden çeşitlilik talep etmektedirTek nefli, üçgensi örtülü çatısı ve mazgal pencerelerinin azlığı yörede kış aylarının soğuk oluşuyla ilintilidirYapının köşeleri ve kapı girişi düzgün yontma taşla,diğer kısımları ise moloz taşla örülüdür
Günbatur Köyü Kilisesi
Şiran İlçemiz Günbatur Köyünde olan yapı,6 metre yüksekliğinde 11 metre b oyunda 95 m eninde yapı edilmiş olup,güney kısmına bakan kilise kapısı sonradan kapatılarak taşla örülmüştürKiliseye ait papaz yeri kaldırılmıştır Köy halkı tarafından sonradan Cami olarak kullanılmaktadır
Aşağı Mezera Kilisesi Tek nefli Şapelin batı cephesi moloztaş, diğer cepheleri kesme taş ile yapılmıştır Üst örtüsü imha olmuş ,yapı; 370×300 metre ebatlarındadır
Cingallı Kilisesi
Merkez Dumanlı Köyü Köyünde yer alan Kilise Santa yerleşiminin en daha aşağı kesimindedir Bazilikal dikdörtgen bir bölge üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir Orta nef bağlı neflerden daha geniş ve yüksektir Tek girişi batıdan sağlanmış olup, girişin üzeri dairesel kemerlidir Neflerini dikine geçen beşik tonozun kuzey bölümü sağlamdır Kilisenin taşıyıcıları ve tavanı çökmüştür Kapı, pencere, taşıyıcılar ve kemerler düzgün yontma taştan diğer kısımlar ise moloz taştan yapılmıştır
Krom Kilisesi
Yapı,Yağlıdere Köyü sınırları içerisindedirAst duvarları ve örtüsü yıkık vaziyette olan Kilisenin ön duvarı ve girişi sağlam vaziyettedir Dikdörtgen bir alan üstüne üç nefli bazilikal plan şemasında yapı edilmiştir
Çevrepınar Köyü Kilisesi
Şiran İçlisi Çevrepınar Köyündedir ŞiranGümüşhane yolunun batısında 125 eninde 10 metre boyunda 4 ana kolon üstüne oturtulmuş, başlıca kubbede buna bağlı ufak sütunlar ile 6 adet kubbesi bulunmaktadırSütün başlıkları geometrik desenlerle şekillendirilmiş sütunlar kurşun eritilerek üstteki,üste konulmuşturYapının ses yankısının sağlanması için asıl kubbede karşılıklı küpler konularak ses dizaynı sağlanmaya çalışılmıştırKilise giriş kapısı işlemeli olup, Papaz yeri diye anılan kısım yıkılmış olmakla birlikte özelliğini korumaktadır
Kızlar Manastırı
Inşa, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyündedir Üçgensi çatısı tabiat şartlarına bağlı olarak yıkılmıştır Tek nefli, tek apsislidir Yöre kızlarının eğitim ve ibadet amaçlı olarak kullandıkları bir manastırdır Manastır çevre duvarlarıyla avlu içerisine alınmıştır
Nehir Mahallesi Kilisesi
Inşa, İlçenin 30 km güney batısında akarsu mahallesinde tek nefli, kilise üzerine büyük bir kaya kütlesi düştüğü için üst örtüsü yıkılmış durumdadır693×496 boyutlarındadır
Yaylım Köyü Kilisesi
Inşa, Köse İlçesi yaylım Köyü MerkezindedirÜç apsisli, üç neftli, dört sütunlu kilise giriş kapısı dahil, orijinalliğini muhafaza etmektedirBeşik tonozlu örtülüdür Kilise içerisinde yangın çıktığından fresko tekniğinde yapılmış bazı resimler değil olmuştur Bu fresklerden geriye Meryem belli başlı figürleri kalmıştırKilisenin bütün duvarları yontma taşla yapılmıştır
Hegios İoannes Manastırı Kilisesi
Inşa,Çatal Kayanın derhal aşağıda yer almaktadır18191832 yıllarında onarılarak freskolarla süslenmiştir Inşa tek nefli bir plana sahiptirÜstünü örten beşik tonozların izi mevcuttur Güney duvarında,pencere arasında ve yarım payeler üstünde tespit edilen sahneler,konuları bakımından ilgi çekicidir Filizler (Şerit) halindeki sahnelerden, en daha alçak sıra oldukça bozulmuşturSadece başlardaki haleler kalmıştır İkinci filizde kilisenin ileri gelenleri tarif edilmiştir Figürlerden birisi Aziz Hermogenes 'tir Elinde dairesel ve kubbeli bir yapının maketini tutmaktadır 3 firizde Genesis (İsanın doğumu) kompozisyonu, 2 yarım paye üstünde Aziz Simeon Stylites 'in tasfiri, 2sathi kemerde Hzİsa 'nın din adamlarıyla münakaşası ve Sameryalı kadınla kuyu başındaki sohbeti görülür
Yitirmez Kilisesi
Yapı, Merkez Yitirmez Köyündedir Üç apsisli olup, biri yıkılmıştır Beşik tonozla örtülü olup,orijinal sütun gergileri bulunan, hepsi taştan yapılı altı sütunu , 11 mazgal penceresi olan ve yer,yer fresk izlerine rastlanmaktadır
Demirkapı Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Ünalan (Emrük) Mahallesinde bulunmaktadır 18yy 'ın ilk yarısında yapılan kilise beşik tonozla örtülü olup, çevresi ise duvarlarla çevrilidir
Panaghia (Meryemana) Kilisesi
Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresinin sol tarafındaki yamaç üzerindedir Manastıra ana yoldan ayrılan bir köprüden geçilerek patika bir yolla ulaşılmaktadır Manastır Yüksek duvarlarla cepheli avlunun içindedir Manastırı ilk önce 890900 tarihleri aralarında üç keşişin kurduğu bilinmektedir sonra Trabzon Komnenosları döneminde ve 19yy da onarılmıştır 1250×860 metre boyutlarındaki inşa ortada merkezi Kubbe, şapeli köşelerde birer minik kubbeli tonozla örtülüdür Plan üç nefli bir bazilikanın karışımı gibidir Daire biçimi üç apsisi vardır Duvarlar yalancı kemerlerle üç bölüme ayrılmıştır Kemer ortalarına büyük birer pencere açılmıştır Manastırın Kuzeydoğu köşesindeki şapel dikdörtgen planlıdırApsisin nişinde Bizans döneminden freskler vardır
Hagios Theodoros Kilisesi
Eski Gümüşhane 'de bulunan en eski kilisedir1480 'de madenciler tarafından yaptırılmıştır 1702 yılında kısmen onarım görmüştür Üç nefli bir bazilika şeklindedir Apsislerin (Mihrap) kısmı kısmen kaya içindedirBeşik tonozları çökmüştür
Surp Karabet Kilisesi
Yapı, Süleymaniye Mahallesinde olup, Ermeni kilisesidir Çift meyilli çatısında bulunan kubbesiyle daha çok İmera(Olucak) Köyü Manastır kilisesiyle benzerlik göstermektedir
Güneşli Mah Kilisesi
Yapı,İlçeye 8 km mesafede Altınpınar beldesinin Güneşli mahallesindedir 847×605 metre ölçülerinde tek nefli,tek apsislidir Kiborion girişli kilisenin güneyinde tek girişi bulunmaktadır Kilisenin hemencecik yanı başında 327×253 metre ölçülerinde bir şapelde bulunmaktadır
Manamatlı Mah Kilisesi
Inşa, Torul Uğurtaş Köyü Manamatlı Mahallesinde bulunmaktadır Tabiat Şartlarına emrindeki olarak tahrip olan şapelin Emrindeki duvarları ayakta kalmıştır *
