Kan Şekeri Yükselince Vücutta Neler Olur?

Harika bir soru. Kan şekeri yükseldiğinde vücut hem anlık olarak hem de uzun vadede bir dizi karmaşık ve önemli tepki verir. Bu süreci ikiye ayırarak incelemek en doğrusu:

1. Kısa Vadede (Anlık Etkiler)

Kan şekeri, özellikle bir yemekten sonra yükseldiğinde, sağlıklı bir vücut durumu kontrol altına almak için hemen harekete geçer:

1. Pankreas Uyarılır: Kandaki glukoz (şeker) seviyesinin arttığını fark eden ilk organ pankreastır.
2. İnsülin Salgılanır: Pankreas, bu yükselişe yanıt olarak insülin adı verilen bir hormon salgılar. İnsülini, hücrelerin kapısını açan bir "anahtar" gibi düşünebilirsiniz.
3. Hücreler Şekeri Kullanır: Salgılanan insülin, kan dolaşımındaki şekerin kas, yağ ve karaciğer hücrelerine girmesini sağlar. Hücreler bu şekeri anında enerji olarak kullanır.
4. Fazlası Depolanır: Vücudun o anki enerji ihtiyacından daha fazla şeker varsa, insülin bu fazla şekerin daha sonra kullanılmak üzere karaciğer ve kaslarda glikojen olarak depolanmasını sağlar.

Bu sistem düzgün çalıştığında, kan şekeri yemekten sonraki birkaç saat içinde tekrar normal seviyelere döner.

Sistem Bozulduğunda Ortaya Çıkan Anlık Belirtiler (Hiperglisemi)

Diyabet gibi durumlarda yeterli insülin olmadığında veya vücut insülini etkili kullanamadığında, şeker kanda birikir. Bu durumda vücutta şu belirtiler ortaya çıkar:

• Aşırı Susama (Polidipsi): Vücut, kandaki yoğun şekeri seyreltmek için hücrelerden su çeker. Bu durum beyne sürekli bir "susuzluk" sinyali gönderir.
• Sık İdrara Çıkma (Poliüri): Böbrekler, kandaki aşırı şekeri süzmeye çalışır. Ancak belli bir seviyeden sonra böbrekler bu şekerin tamamını geri ememez ve şeker idrarla atılır. Glukoz, atılırken beraberinde su da çektiği için idrar miktarı ve sıklığı artar. Bu da vücudun daha fazla su kaybetmesine neden olur.
• Aşırı Açlık (Polifaji): Kanda bol miktarda şeker olmasına rağmen, insülin yetersizliği nedeniyle bu şeker hücrelere giremez. Yani hücreler aslında "açtır". Bu durum beyne sürekli "yemek ye" sinyali gönderir.
• Halsizlik ve Yorgunluk: Hücreler enerji için ihtiyaç duydukları şekeri alamadıkları için kişi kendini sürekli yorgun ve enerjisiz hisseder.
• Bulanık Görme: Kandaki yüksek şeker, göz merceğinin şişmesine neden olarak geçici görme bulanıklığına yol açabilir.

2. Uzun Vadede (Kronik Etkiler)

Kan şekerinin sürekli olarak yüksek kalması, vücut için "toksik" yani zehirleyici bir etki yaratır. Yüksek şeker, zamanla damarlara ve sinirlere zarar vererek çok ciddi ve kalıcı hasarlara yol açar.

• Damar Hasarı (Anjiyopati): Bu en temel sorundur. Yüksek şeker, kan damarlarının iç duvarlarını sertleştirir ve daraltır. Bu durum iki şekilde görülür:
  
  • Büyük Damar Hasarı: Kalp krizi, inme ve bacak damarlarında tıkanıklık (periferik arter hastalığı) riskini katbekat artırır.
  • Küçük Damar Hasarı: Özellikle göz, böbrek ve sinirleri besleyen kılcal damarlar etkilenir.
• Göz Hasarı (Retinopati): Gözün ağ tabakasındaki (retina) küçük damarların hasar görmesiyle başlar. Bu durum, tedavi edilmezse görme kaybına ve körlüğe kadar gidebilir.
• Böbrek Hasarı (Nefropati): Böbreklerin küçük kan damarlarındaki filtreleme üniteleri hasar görür. Zamanla bu durum böbrek yetmezliğine ve diyaliz ihtiyacına yol açabilir.
• Sinir Hasarı (Nöropati): Yüksek şeker sinir hücrelerine doğrudan zarar verir. En sık olarak el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma ve his kaybı şeklinde görülür. Bu his kaybı, yaralanmaların fark edilmemesine ve iyileşmeyen ayak yaralarına (diyabetik ayak) neden olabilir.
• Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: Vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneği azalır. Bu nedenle idrar yolu enfeksiyonları, cilt enfeksiyonları ve mantar enfeksiyonları daha sık görülür.

Özetle, kan şekerinin yükselmesi kısa vadede vücudu susuz bırakıp enerjisiz hissettirirken, uzun vadede damarları, sinirleri ve hayati organları yavaş yavaş tahrip eden sistemik bir soruna dönüşür.