Malzeme burkulması veya burkulma, bir malzemenin veya yapının ani bir şekilde hasar almasına neden olan bir durumdur. Bu durum genellikle yapısal kararsızlık veya malzeme hasarı sonucunda ortaya çıkar. Özellikle ince sütunlar gibi ekseninden baskıya zorlanan yapı elemanlarında, sütunun boyuna oranı belirli bir değerin altındaysa burkulma oluşabilir. Bu durum, yapının stabilitesinin kaybolması sonucunda meydana gelir.

Burulma ve burkulma terimleri bazen karıştırılabilir. Burulma, bir nesnenin uzunluğu boyunca dönme etkisiyle deformasyona uğraması anlamına gelirken, burkulma ise yük altında yan eğilme veya eğilme şeklinde deformasyon anlamına gelir. Örneğin, uzun ve ince bir çubuğun uçlarına eksenel bir kuvvet uygulandığında meydana gelen deformasyon burkulma olarak adlandırılır.

Çelikte burkulma, genellikle yapısal sistemlerde çelik elemanların karşılaştığı bir durumdur. Özellikle düzlem kafes sistemleri veya kemer köprülerde, basınç altında çalışan çelik elemanlarında burkulma meydana gelebilir. Bu durum, elemanın eğilmeye başlaması sonucunda stabilitesinin kaybolmasıyla ortaya çıkar. Burkulma genellikle çelik yapılarda stabilite problemleriyle ilişkilendirilir.

Burkulma gerilmesi, genellikle elemanların uzunlamasına normal gerilme durumu olarak tanımlanabilir. İnce uzun çubuklar gibi elemanlarda kritik yükün üzerinde uygulanan basınç sonucunda burkulma gerilmesi oluşabilir. Bu duruma ek olarak, kesme kuvvetlerinin etkilediği noktalarda kesme gerilmeleri oluşabilir.

Eğilmeli burkulma, bir elemanın asal eksenlerinden biri etrafında eğilmesi sonucunda ortaya çıkan bir deformasyon durumudur. Özellikle çift simetriye sahip I-kesitler veya kutu-boru profilli elemanlarda görülebilir. Bu durum, elemanın eksenel yük altında eğilerek burkulma riski taşıdığı durumlarda dikkate alınmalıdır.

Burkulma analizi, yapının karşılaşabileceği burkulma yükleri ve gerilmelerini hesaplamak amacıyla yapılan analiz işlemidir. Bu analizler genellikle desteklenmeyen uzun plakalar veya elemanlar için yapılarak, yapı elemanlarının stabilitesi ve güvenliği konusunda bilgi sağlar.

Burulma momenti, bir elemanda oluşan negatif momentlerin diğer elemanlara aktarılmasıyla oluşan bir durumdur. Bu durum, elemanın kesme gerilmeleri ve burulma gerilmeleriyle ilişkilidir. Kesme kuvvetlerinin etkisiyle oluşan kesme gerilmelerinden farklı bir mekanizmayla oluşan burulma momentleri, elemanın karşılıklı yüzlerinde zıt yönlü gerilmelere neden olabilir.

Betonda burkulma, beton kolonların taşıma gücünü belirleyen bir faktördür. Özellikle deprem yükleri altında basınç bölgelerinde meydana gelen kuvvetler, boyuna donatının burkulmasına neden olabilir. Bu durum, etriye sıkılaştırma gibi önlemlerle giderilebilir ve kolonun stabilitesi sağlanabilir.

Kritik burkulma yükü, bir yapı elemanının eğilme rijitliği ve boyu ile ilişkili bir yük değeridir. Bu yük, elemanın burkulma riski taşıdığı durumu ifade eder ve elemanın karşılaşabileceği en yüksek yükü temsil eder.

Burkulmaya yol açan gerilme türleri arasında kayma gerilmesi de bulunmaktadır. Parçanın kesmeye veya burulmaya maruz kaldığı durumlarda kayma gerilmeleri meydana gelebilir.

Burulma açısı, bir şaftın farklı torklara veya farklı kesit alanlarına maruz kalması durumunda değişebilir. Özellikle şaftın farklı bölgelerinde kayma modülü farklılık gösteriyorsa, burulma açıları da değişkenlik gösterebilir ve net burulma açısı, her bir segmentin burulma açılarının vektörel toplamına eşit olacaktır.