Tarihi binalar neden saglam?

Tarihi binalar neden sağlam?​

Günümüzde beton ömrü 50-100 yıl ile ölçülürken, binlerce yıl önce inşa edilen eserler halen ayakta. Tarihi binaların sağlamlık sırrı ‘Küfeki taşı’nda gizli… Taş deyip de geçme! Yerde değersiz gibi duran bir taş, iyi bir ustanın elinde yüzyıllara meydan okuyan bir şaheser olabilir.

Yüksek binalar nasıl çöker?​

Yüksek binalar nasıl çöker?
Tek bir yapı olarak düşünüldüğünde kolonlar birbirine bağlanıyor. Deprem esnasında, kolonlar çok fazla dayanım gösteremediğinde yıkılma görülüyor. Kolonlar üzerine binen hareket yükünü kaldıramadığında, binaların çökme riski oluşuyor. Kolon ve kirişler depreme karşı dayanıklı olamaması sonucunda binalar çöküyor.

Tarihi binalar yıkılmalı mı?​

Öncelikle tescilli tarihi binaların tamamı devlet tarafından koruma altındadır. Değil yıkmak, üzerine izinsiz çivi bile çakılamaz. Binanın mülkiyeti özel şahısta olsa dahi, bu mülkiyet hakkı sınırlıdır. Ancak bir durum var ki, bu söz konusu olduğunda bina tarihi de olsa yıkılabilir.

Ev nasıl çöker?​

Ev nasıl çöker?
Türkiye’de ne yazık ki 1999 depremi öncesi yapılan binalarda denetimler tam anlamıyla yapılmadığı için sağlamlık riski bulunuyor. Binaların çökme nedenleri arasında ilk sırada taşıyıcı kolonların zayıflaması ve yetersiz kolon bulunması yer alıyor. Binanın ana kolonları zamanla zayıflayarak çökmeye neden oluyor.

Bir binanın tarihi eser olduğu nasıl anlaşılır?​

Yapılacak tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge ve diğer özellikleri dikkate alınır. Devletin imkanları gözönünde tutularak, örnek durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eser, korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir.

Tarihi binalar nereye bağlı?​

Tarihi binalar nereye bağlı?
Tarihi binalar kültürel ve tarihsel miraslardır ve aslına sadık kalınarak restore edilir. Bu yapılar üzerinde yapılacak her türlü inşaat çalışması için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan izin almak gerekir. Tarihi binaların çeşitli gerekçelerle yıkıldığı görülür.

Beton binaların ömrü ne kadardır?​

Prof. Dr. Ali Kahriman, betonun 50 yıllık bir ömrü olduğuna işaret ederek deprem bölgelerinde yapıların yenilenmesi gerektiği dile getirdi.

30 yaş üzeri ev alınır mı?​

30 yaş üzeri ev alınır mı?
Türkiye Deprem Mühendisliği Derneği (TDMD) Başkanı Prof. Dr. Bilge Siyahi Gökmirza, depreme dayanıklılık açısından alınacak evin yaşının çok önemli olduğunu belirterek, “Çok yaşlı ev almamakta fayda var. 35-40 senelik bir evin deprem riski yüksektir ve çoğunlukla da ekonomik ömrünü tamamlamıştır.

Bir bina yaşı en fazla kaç olmalı?​

30 yıllık binalar ekonomik ömrünü tamamlamış olarak gözüküyor. Yani binanız 30 yaşındaysa kentsel dönüşüm kapsamında değerlendiriliyor.

Depremde kaç katlı binalar güvenli?​

Depremde kaç katlı binalar güvenli?
Genel olarak “yumuşak” zemin katların, üst katlara göre daha düşük dayanıma sahipler. Deprem sırasında en büyük yatay kuvvetler zemin katlarda oluşuyor. İstatistiksel modeller yardımıyla 5 ve 6 katlı binalarda, yumuşak katların binaların deprem hasarlarına etkisinin en az yüzde 60 civarında olduğu hesaplanıyor.

Tarihi binaların dayanıklı olmasının sırrı genellikle kullandıkları malzemeler ve yapı tekniklerinde gizlidir. Örneğin, Küfeki taşı gibi dayanıklı ve uzun ömürlü taşlar kullanılarak inşa edilen tarihi binalar, çağlar boyunca ayakta kalmayı başarmıştır. Bu taşların ustaca işlenmesi ve yapıların sağlam temellere oturtulması da dayanıklılıklarını artırmıştır.

Öte yandan, günümüzde inşa edilen yüksek binaların çökme riski, genellikle depremlerde ortaya çıkmaktadır. Deprem esnasında binaların çökme nedeni, genellikle kolonlar ve kirişlerin yeterince dayanıklı olmaması ve binaya etkili bir şekilde yük taşıyamamasıdır. Bu durum, binaların yıkılma riskini artırır.

Tarihi binalar genellikle devlet tarafından koruma altına alınmıştır ve yıkılmaları yasaktır. Tescilli tarihi binaların üzerine dahi izinsiz müdahale edilemez ve bu binaların özel koruma altında olduğu unutulmamalıdır.

Evin çökme riski taşıyan başka bir faktör ise taşıyıcı kolonların zayıflaması ve yetersiz olmasıdır. Özellikle eski yapı standartlarına uygun olmayan veya denetimden geçmemiş binalarda, çökme riski artabilir.

Bir binanın tarihi eser olup olmadığını belirlemek için yapılan tespitlerde genellikle kültürel ve tarihsel özellikler dikkate alınır. Devletin imkanlarına göre korunması gereken kültür varlıkları belirlenir ve bu eserlerin korunması ile ilgili Kurul'a başvurulması gerekir.

Beton binaların ömrü genellikle 50 yıl olarak kabul edilir ve deprem bölgelerinde yapıların yenilenmesi tavsiye edilir. Türkiye'de depreme dayanıklılık açısından yeni ve güvenilir binalar tercih edilmelidir.

30 yaşından büyük evlerin deprem riski taşıdığı için alınmaması önerilir. Kil ve yerleşim özellikleri gibi faktörler nedeniyle 30 yıldan eski binalar genellikle kentsel dönüşüm kapsamında değerlendirilir ve güvenli olup olmadıkları yeniden değerlendirilir.

Depremlerde kaç katlı binaların güvenli olduğu konusu, zemin yapısına, bina malzemesine ve yapı tekniğine bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak yumuşak zemin katların, üst katlardan daha fazla risk altında olduğu bilinmektedir. İstatistiksel olarak 5 veya 6 katlı binalarda, zemin katların deprem hasarlarına etkisinin yüksek olduğu hesaplanmaktadır. Bu nedenle, deprem riski taşıyan bölgelerde bina seçimi konusunda dikkatli olunmalı ve uzman görüşlerinden faydalanılmalıdır.