haberci
Efsanevi Üye
TBMM'nin Açılması Ve TBMM'ye aleyhinde çıkan Ayaklanmalar
TBMM (23 NİSAN 1920)
Amasya Görüşmeleri'nde alınan karar gereği 12 Ocak 1920'de son Osmanlı Mebuslar Meclisi açılmıştır Meclis 28 Ocak 1920'de Misakı Milli kararlarını alınca İstanbul işgal edildi, meclis dağıtıldı ve üyeleri sürgüne gönderildi Bu durumdan yararlanan Mustafa Ke¬mülk Ankara'da yeni bir meclis başlamak için çalışmalar başlattı yeniden seçimler yapılmaya başlandı Her ilden 5 milletvekili seçildi ve 23 Nisan 1920'de Ankara'da Sinop milletvekili Şerif Bey'in başkanlığında ITBMM toplandı TBMM'nin açılmasıyla Temsilcilik Heyeti'nin görevi sona erdi
Açılışın birincil günü meclis başkanlığına Mustafa Kemal seçildi Mustafa Kemal, Meclise 6 maddelik teklif verdi
Bu önergede bulunan hükümler şunlardır:
1 Hükümet düzenlemek zorunludur
2 Geçici bir hükümet başkanı veya padişah vekili vermek içten değildir
UYARI Meclisin aldığı kararlarda egemen olması gerekliliği ve mantıksal bağ özelliği vurgulanmıştır
3 TBMM'nin üstünde bir baskı yoktur Mecliste ortaya meydana çıkan milli irade yurdun kaderine el koymalıdır
UYARI İstanbul Hükümeti değil sayılmış, ulusal iradenin her şeyin üstünde olduğu vurgulanmıştır
4 Meclisten seçilecek bir komite hükümet işlerine bakar, Meclis başkanı bununla birlikte hükümetinde başkanıdır
5 Yasama, yürütme ve adalet yetkileri TBMM'ye aittir
UYARI Güçler birliği ilkesinin olduğunu gösterir
6 Padişah ve halife, baskı ve zordan kurtulduğu zaman meclisin düzenleyeceği yasaya kadar yerini alır
UYARI Padişah ve halifenin varlığı kabul edilmiştir
I TBMM'nin Özellikleri
1 TBMM'nin açılmasıyla Temsilcilik Heyeti'nin yetkileri sona ermiştir
Doğaüstü yetkilere sahiptir
Milli hakimiyet ilkesini benimsemiştir
polifonik bir yapıya sahiptir
Kurucu meclis özelliği taşımaktadır
Partileşme yoktur, gruplaşma vardır
TBMM'nin açılması ile Türk Devleti resmi olarak kurulmuştur
Ulusal Mücadele hareketi hasar görür düşüncesiyle, uzun zaman padişahlık ve halifelik kurumlarına dokunulmamıştır
Vatanın kurtarılmasına öncelik verilmiştir Vatan ve milletin kurtuluşu her şeyin üstünde tutulduğu için tam bir uyum içinde çalışmışlardır
Önce yasama ve yürütme sonra da yargı gücü¬nü elinde toplayarak Güçler Birliğini sağlamış, ülkeye adamakıllı egemen olmuştur
1921 Anayasası'yla Şeriat hükümlerinin uygulanması görevinikendi üstüne almıştır (Laik bir yapıya sahip olmadığını kanıtlamaktadır)
TBMM, ahali iradesiyle iş başına gelmiştir Buna karşısında çıkanlar ve kendisine isyan edenlere karşı varlığını korumak için Hıyaneti Vataniye Kanunu'nuçıkartmıştır
Düşmanın yurttan kovulmasından sonra yapılacak inkılâplar ve düzenlemeler meclisin gündeminde bulunmamıştır, inkılap olarak yalnızca Saltanatkaldırılmıştır (1 Kasım 1922)
Komutanlar Meclisin doğal üyesi olarak kabul edilmiştir
Meclis 23 Nisan 1920'de toplanmış ve 1 Nisan 923'e kadar tayin yapmıştır
TBMM'YE KARŞI AYAKLANMALAR
TBMM'nin açılması Osmanlı Hükümeti'nce olumlu değerlendirilemezdi Bu sebeple Osmanlı Hükümeti Anadolu'daki ulusal hareketi yıkmak için elinden gelen her türlü çareye başvurdu TBMM kurulduktan daha sonra en çok uğraştığı sorun, Anadolu'nun dağıtılmış yerlerinde ortaya meydana çıkan ayaklanmalar olmuştur
1919 yılında başlayan bu ayaklanmalar, 1920 yılında yaygınlaştı Ulusal mücadeleyi tehlikeye düşürecek boyutlara ulaşan ayaklanmalar 1921 yılı sonlarında adamakıllı bastırılabilmiştir Ayaklanmalarda İstanbul Hükümeti ve itilaf Devletleri'nin kışkırtmaları etkin olmuştur, İstanbul'un işgalinden sonradan yeniden sadrazamlığa getirilen Güvey Ferit Paşa, İngilizlerin baskısıyla Büyük Halk Müziği Meclisi'nin çalışmalarını engellemek için her türlü yola başvurmuştur Halkın dini duygularını bir tabanca olarak kullanmıştır Milli çaba hareketinin padişaha karşı bir isyan olduğu şeyhülislamdan alınan bir fetva ile ingiliz uçaklarından atılan broşürlerle halka duyurulmuştur Bu fetvalar bilhassa cahil insanlar üstünde etkin olmuştur
İsyanların Nedenleri
1 işgal güçlerinin Anadolu'nun işgalini tamamlayabilmek için İstanbul Hükümeti'ni yönlendirmeleri,
2 Egemen devlet hayaline kapılan azınlıkların işgal güçleri desteğinde harekete geçmeleri,
3 İstanbul Hükümeti ve saltanata emrindeki şahısların itilaf Devletleri'ne sevimli gözükmek için Anadolu' da ve Trakya'da halkı kışkırtmaları,
4 Mustafa Kemal'in bilinçlendirmek istediği Anadolu halkını da tesir altına alarak TBMM'yi boşlukta, hiçbir yetkisi olmayan kuruluş durumuna çökertmek istemeleri,
5 Sadrazam Damat Ferit'in Mustafa Kemal için dönemin şeyhülislamına hazırlattığı fetva ile halkın dini duygularını kötüye kullanması,
6 bir takım Kuvayi Milliye komutanlarının bir takım yerlerde disiplinsiz davranışlarda bulunarak halktan para ve malzeme toplamaları, diledik¬leri kimseleri kendi değer yargılarına göre cezalandırmaları,
7 Bir Takım Kuvayi Milliye şeflerinin kişisel hırsları sebebiyle kurulan ahenkli ordu birliklerine karşı çıkmaları,
8 Mondros Mütareke Antlaşmasından sonradan ortaya çıkan otorite boşluğu ve güvensizlik ortamında eşkıyanın çoğalması, TBMM'nin askerliği zorunlu hale getirmesi sonucu asker firari¬larının artması ve bunların eşkıya ile meslek birliği yapması,
9 On takvim savaş döneminde yorulmuş, savaş yılgını halkın bu duygularının kullanılması,
10 Bazı mesken merkezlerinin ileri gelenleri arasındaki çekememezlik ve feodal yapılanma istekleri,
TBMM' ye karşı çıkarılan ayaklanmalar dört esas başlıkta ele alınabilir:
1 direkt İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı isyanlar;
İstanbul Hükümeti'nin, boğazlar ve çevresinin güvenliğini sağlayarak saltanat ve hilafeti korumak amacıyla ingilizlerin de desteğiyle çıkardığı isyanlardır
a) Anzavur İsyanı: Balıkesir dolaylarında1919 yılında meydana çıkan isyan Kuvayı Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştır
b) Kuvayi İnzibatiye: Halife ordusu adıyla da anılan bu kuvvetler ingilizlerin de yardımıyla izmit, Geyve ve yöresinde ayaklanma ettiler, isyan, Ali Fuat Paşa göre bastırılmıştır
2 İstanbul Hükümeti ve işgalci güçlerin kışkırtması ile çıkan isyanlar
Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanması,
Yozgat ayaklanması,
Afyon ayaklanması (Çopur Musa),
Konya, Bozkır, Çumra ayaklanması,
Urfa, Milli Aşireti Ayaklanması
3 Azınlıkların çıkardığı isyanlar
Pontus Rum isyanı, Ermeni İntikamcıları
Azınlıklar, yoğun olarak yaşadıkları bölgelerde egemen bir devlet düzenlemek ya da büyük devletlerin koruyuculuğu altına girmek nedeniyle isyan çıkardılar Bu azınlık isyanları kesin zaferin kazanılması ve Anadolu'dan düşmanın ayrıntılarıyla çıkarılmalarıyla sona ermiştir
4 Kuvayi Milliye taraftarlarının çıkardığı isyanlar;
Çerkez Ethem isyanı,
Demirci Mehmet Efe isyanı,
Kuvayi Milliye ilk olarak halkın bir tepkisi olarak Yunan işgaline karşısında izmir ve çevresinde kurulmuştur Tümü vatansever insanlardan oluşmaktaydı Disiplinsiz ve emin bir otoriteye tabi olmamaları, keyfi tutumları, TBMM'ye hasar vermeye başlamıştı TBMM bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla harekete geçince Kuvayi Milliyeciler ayaklandılar
TBMM'nin İsyanlara Aleyhinde Aldığı Önlemler
1 Hıyaneti Vataniye Kanunu çıkarılarak, ayaklanmalara muhakkak önlemler alındı
2 İstiklal Mahkemeleri kuruldu
3 Güvey Ferit Paşa tarafından dağıtılan İstanbul fetvasına karşısında, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi'nin fetvası yayınlatıldı
4 Uyumlu orduların kurulması sağlanarak, Kuvayi Milliye birlikleri dağıtıldı
5 Halkı doğru bilgilendirmek için Anadolu Ajansı kuruldu
İsyanların Sonuçları
Milli Çaba'nin uzamasına niçin oldu
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması gecikti
Anadolu'nun daha çok düşman işgali aşağı kalmasına yol açtı
Yunanlılar Anadolu'nun en içlerine değin yayma imkanı buldular
TBMM'nin gücünün tanınmasına ve Anadolu'ya etken olmasına ortam hazırladı
Alıntı *
TBMM (23 NİSAN 1920)
Amasya Görüşmeleri'nde alınan karar gereği 12 Ocak 1920'de son Osmanlı Mebuslar Meclisi açılmıştır Meclis 28 Ocak 1920'de Misakı Milli kararlarını alınca İstanbul işgal edildi, meclis dağıtıldı ve üyeleri sürgüne gönderildi Bu durumdan yararlanan Mustafa Ke¬mülk Ankara'da yeni bir meclis başlamak için çalışmalar başlattı yeniden seçimler yapılmaya başlandı Her ilden 5 milletvekili seçildi ve 23 Nisan 1920'de Ankara'da Sinop milletvekili Şerif Bey'in başkanlığında ITBMM toplandı TBMM'nin açılmasıyla Temsilcilik Heyeti'nin görevi sona erdi
Açılışın birincil günü meclis başkanlığına Mustafa Kemal seçildi Mustafa Kemal, Meclise 6 maddelik teklif verdi
Bu önergede bulunan hükümler şunlardır:
1 Hükümet düzenlemek zorunludur
2 Geçici bir hükümet başkanı veya padişah vekili vermek içten değildir
UYARI Meclisin aldığı kararlarda egemen olması gerekliliği ve mantıksal bağ özelliği vurgulanmıştır
3 TBMM'nin üstünde bir baskı yoktur Mecliste ortaya meydana çıkan milli irade yurdun kaderine el koymalıdır
UYARI İstanbul Hükümeti değil sayılmış, ulusal iradenin her şeyin üstünde olduğu vurgulanmıştır
4 Meclisten seçilecek bir komite hükümet işlerine bakar, Meclis başkanı bununla birlikte hükümetinde başkanıdır
5 Yasama, yürütme ve adalet yetkileri TBMM'ye aittir
UYARI Güçler birliği ilkesinin olduğunu gösterir
6 Padişah ve halife, baskı ve zordan kurtulduğu zaman meclisin düzenleyeceği yasaya kadar yerini alır
UYARI Padişah ve halifenin varlığı kabul edilmiştir
I TBMM'nin Özellikleri
1 TBMM'nin açılmasıyla Temsilcilik Heyeti'nin yetkileri sona ermiştir
Doğaüstü yetkilere sahiptir
Milli hakimiyet ilkesini benimsemiştir
polifonik bir yapıya sahiptir
Kurucu meclis özelliği taşımaktadır
Partileşme yoktur, gruplaşma vardır
TBMM'nin açılması ile Türk Devleti resmi olarak kurulmuştur
Ulusal Mücadele hareketi hasar görür düşüncesiyle, uzun zaman padişahlık ve halifelik kurumlarına dokunulmamıştır
Vatanın kurtarılmasına öncelik verilmiştir Vatan ve milletin kurtuluşu her şeyin üstünde tutulduğu için tam bir uyum içinde çalışmışlardır
Önce yasama ve yürütme sonra da yargı gücü¬nü elinde toplayarak Güçler Birliğini sağlamış, ülkeye adamakıllı egemen olmuştur
1921 Anayasası'yla Şeriat hükümlerinin uygulanması görevinikendi üstüne almıştır (Laik bir yapıya sahip olmadığını kanıtlamaktadır)
TBMM, ahali iradesiyle iş başına gelmiştir Buna karşısında çıkanlar ve kendisine isyan edenlere karşı varlığını korumak için Hıyaneti Vataniye Kanunu'nuçıkartmıştır
Düşmanın yurttan kovulmasından sonra yapılacak inkılâplar ve düzenlemeler meclisin gündeminde bulunmamıştır, inkılap olarak yalnızca Saltanatkaldırılmıştır (1 Kasım 1922)
Komutanlar Meclisin doğal üyesi olarak kabul edilmiştir
Meclis 23 Nisan 1920'de toplanmış ve 1 Nisan 923'e kadar tayin yapmıştır
TBMM'YE KARŞI AYAKLANMALAR
TBMM'nin açılması Osmanlı Hükümeti'nce olumlu değerlendirilemezdi Bu sebeple Osmanlı Hükümeti Anadolu'daki ulusal hareketi yıkmak için elinden gelen her türlü çareye başvurdu TBMM kurulduktan daha sonra en çok uğraştığı sorun, Anadolu'nun dağıtılmış yerlerinde ortaya meydana çıkan ayaklanmalar olmuştur
1919 yılında başlayan bu ayaklanmalar, 1920 yılında yaygınlaştı Ulusal mücadeleyi tehlikeye düşürecek boyutlara ulaşan ayaklanmalar 1921 yılı sonlarında adamakıllı bastırılabilmiştir Ayaklanmalarda İstanbul Hükümeti ve itilaf Devletleri'nin kışkırtmaları etkin olmuştur, İstanbul'un işgalinden sonradan yeniden sadrazamlığa getirilen Güvey Ferit Paşa, İngilizlerin baskısıyla Büyük Halk Müziği Meclisi'nin çalışmalarını engellemek için her türlü yola başvurmuştur Halkın dini duygularını bir tabanca olarak kullanmıştır Milli çaba hareketinin padişaha karşı bir isyan olduğu şeyhülislamdan alınan bir fetva ile ingiliz uçaklarından atılan broşürlerle halka duyurulmuştur Bu fetvalar bilhassa cahil insanlar üstünde etkin olmuştur
İsyanların Nedenleri
1 işgal güçlerinin Anadolu'nun işgalini tamamlayabilmek için İstanbul Hükümeti'ni yönlendirmeleri,
2 Egemen devlet hayaline kapılan azınlıkların işgal güçleri desteğinde harekete geçmeleri,
3 İstanbul Hükümeti ve saltanata emrindeki şahısların itilaf Devletleri'ne sevimli gözükmek için Anadolu' da ve Trakya'da halkı kışkırtmaları,
4 Mustafa Kemal'in bilinçlendirmek istediği Anadolu halkını da tesir altına alarak TBMM'yi boşlukta, hiçbir yetkisi olmayan kuruluş durumuna çökertmek istemeleri,
5 Sadrazam Damat Ferit'in Mustafa Kemal için dönemin şeyhülislamına hazırlattığı fetva ile halkın dini duygularını kötüye kullanması,
6 bir takım Kuvayi Milliye komutanlarının bir takım yerlerde disiplinsiz davranışlarda bulunarak halktan para ve malzeme toplamaları, diledik¬leri kimseleri kendi değer yargılarına göre cezalandırmaları,
7 Bir Takım Kuvayi Milliye şeflerinin kişisel hırsları sebebiyle kurulan ahenkli ordu birliklerine karşı çıkmaları,
8 Mondros Mütareke Antlaşmasından sonradan ortaya çıkan otorite boşluğu ve güvensizlik ortamında eşkıyanın çoğalması, TBMM'nin askerliği zorunlu hale getirmesi sonucu asker firari¬larının artması ve bunların eşkıya ile meslek birliği yapması,
9 On takvim savaş döneminde yorulmuş, savaş yılgını halkın bu duygularının kullanılması,
10 Bazı mesken merkezlerinin ileri gelenleri arasındaki çekememezlik ve feodal yapılanma istekleri,
TBMM' ye karşı çıkarılan ayaklanmalar dört esas başlıkta ele alınabilir:
1 direkt İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı isyanlar;
İstanbul Hükümeti'nin, boğazlar ve çevresinin güvenliğini sağlayarak saltanat ve hilafeti korumak amacıyla ingilizlerin de desteğiyle çıkardığı isyanlardır
a) Anzavur İsyanı: Balıkesir dolaylarında1919 yılında meydana çıkan isyan Kuvayı Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştır
b) Kuvayi İnzibatiye: Halife ordusu adıyla da anılan bu kuvvetler ingilizlerin de yardımıyla izmit, Geyve ve yöresinde ayaklanma ettiler, isyan, Ali Fuat Paşa göre bastırılmıştır
2 İstanbul Hükümeti ve işgalci güçlerin kışkırtması ile çıkan isyanlar
Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanması,
Yozgat ayaklanması,
Afyon ayaklanması (Çopur Musa),
Konya, Bozkır, Çumra ayaklanması,
Urfa, Milli Aşireti Ayaklanması
3 Azınlıkların çıkardığı isyanlar
Pontus Rum isyanı, Ermeni İntikamcıları
Azınlıklar, yoğun olarak yaşadıkları bölgelerde egemen bir devlet düzenlemek ya da büyük devletlerin koruyuculuğu altına girmek nedeniyle isyan çıkardılar Bu azınlık isyanları kesin zaferin kazanılması ve Anadolu'dan düşmanın ayrıntılarıyla çıkarılmalarıyla sona ermiştir
4 Kuvayi Milliye taraftarlarının çıkardığı isyanlar;
Çerkez Ethem isyanı,
Demirci Mehmet Efe isyanı,
Kuvayi Milliye ilk olarak halkın bir tepkisi olarak Yunan işgaline karşısında izmir ve çevresinde kurulmuştur Tümü vatansever insanlardan oluşmaktaydı Disiplinsiz ve emin bir otoriteye tabi olmamaları, keyfi tutumları, TBMM'ye hasar vermeye başlamıştı TBMM bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla harekete geçince Kuvayi Milliyeciler ayaklandılar
TBMM'nin İsyanlara Aleyhinde Aldığı Önlemler
1 Hıyaneti Vataniye Kanunu çıkarılarak, ayaklanmalara muhakkak önlemler alındı
2 İstiklal Mahkemeleri kuruldu
3 Güvey Ferit Paşa tarafından dağıtılan İstanbul fetvasına karşısında, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi'nin fetvası yayınlatıldı
4 Uyumlu orduların kurulması sağlanarak, Kuvayi Milliye birlikleri dağıtıldı
5 Halkı doğru bilgilendirmek için Anadolu Ajansı kuruldu
İsyanların Sonuçları
Milli Çaba'nin uzamasına niçin oldu
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması gecikti
Anadolu'nun daha çok düşman işgali aşağı kalmasına yol açtı
Yunanlılar Anadolu'nun en içlerine değin yayma imkanı buldular
TBMM'nin gücünün tanınmasına ve Anadolu'ya etken olmasına ortam hazırladı
Alıntı *
