Sevgili anneler,
Bebeğinizi sağlıkla kucağınıza aldınız. En önemli kısmı geride bıraktınız. Şimdi önünüzde yeni bir dönem başlıyor ve tabii ki yeni yeni sorular : bebeğimi nasıl beslenmeliyim? İlk 6 ay sadece anne sütü mü vermeliyim? Su verecek miyim ? ek besinlere ne zaman geçeyim ? hangisini vereyim hangisini vermeyeyim ? hangi besinden ne kadar vereyim ? sorular … sorular… sorular… kafanız çok karışık biliyorum.
Bir de bu dönemde akıl hocaları çoktur. Etrafınızdaki herkes bir anda konunun uzmanı kesilir. Bir çocuk büyüten herkes kendi çocuğundaki deneyimlerini iyi niyetle size aktarır. Bu çok normal bir davranıştır. Burada yapmanız gereken size söylenenleri dinleyip aklınızın bir köşesine örnek olarak yazmak. Ben ve benim gibi konunun uzmanlarının yazılarını okuyarak da hem son gelişmelerden haberdar olursunuz, hem doğru bilgiye ulaşırsınız hem de bizim sayıca fazla bebeğin beslenmesi ile ilgili size sunduğumuz bilgilerden yararlanmış olursunuz. Okuduğunuz makalelerin bebek beslenmesi konusunda uzman olan kişiler tarafından yazılmış olmasına dikkat edin. Çünkü artık internette çok fazla kirli ve yanlış bilgiye ulaşabiliyorsunuz. Maalesef ağzı olan konuşuyor ortamı mevcut. Daha ileri bir yardım almak isterseniz bulunduğunuz şehirdeki bir diyetisyenden yardım almaktan çekinmeyin.
Beslenme bizim için her yaşta önemlidir ama doğumdan sonraki ilk 2 yaşta ekstra bir önemi vardır. Çünkü bu dönem çocuğun en hızlı büyüme ve gelişmesinin olduğu dönemdir. Büyüme geriliği, vitamin ve mineral eksiklikleri ve ishaller en çok bu dönemde görülür. Bu dönemde oluşan büyüme geriliğinin ileriki yaşlarda düzeltilmesi ise oldukça zordur. O yüzden çocukların beslenme alışkanlıklarının bu dönemde kazandırılması gerekir. Bu beslenme alışkanlıkların doğru beslenme alışkanlıkları olması gerekir ki çocuk ileriki yaşlarında ve yetişkinlik döneminde yanlış edinilmiş beslenme alışkanlıkları yüzünden sağlık sorunları yaşamasın. Bu konuda annelerin bilinçlenmesi çok çok önemlidir.
ÖNCELİKLE İLK 6 AY ANNE SÜTÜ :yeni doğan bir bebek için en uygun besin kesinlikle kendi annesinin sütüdür. Her annenin sütü kendi bebeğine özeldir. Bu vücudumuzun bir mucizesidir anneler. Bebeğindeki eksikliklere göre annenin sütünün içeriği değişmektedir.
Biraz neden anne sütü dediğimizi açalım. Öncelikle anne ve bebek arasındaki duygusal bağı geliştirmesinin yanı sıra, ucuzdur, sterildir, hazırlanması için bir süreç gerektirmez, içeriği bebeğin gereksinmelerine uygundur, hormonlar ve büyüme faktörleri içerir, enfeksiyon önleyicidir, kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır, çene ve diş gelişimini sağlar ve bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. Bunlar sadece bir kısmı.
Anne sütünün içeriğine bakalım. Acaba neler var içinde ?
Anne sütündeki protein inek sütüne oranla daha azdır, fakat içindeki protein bebek tarafından tamamıyla emilir. Bu da anne sütünün biyoyararlılığını arttırmaktadır.
Anne sütündeki proteinin farkı whey proteinleri fazla içermesidir. İnek sütünün kazein/whey oranı 80/20 iken, anne sütünde bu oran 40/60 dır. Bu bileşim çocuğun gelişimi için uygundur. İnek sütünde bulunan whey proteinleri yüksek miktarda β-laktoglobulin içerir ki bu bileşen çocuklarda alerjen bir etki gösterir. Anne sütündeki whey proteinleri β-laktoglobulin içermez.
Anne sütünde büyüme faktörleri bulunur.
Anne sütündeki kazein inek sütündeki kazeinden daha kolay metabolize olmaktadır.
Anne sütü antienfektif öğeler içerir ki bu da çocuğun mide barsak başta olmak üzere bütün enfeksiyonlardan korunmasına yardımcı olur.
Anne sütünün yağ içeriği bebeğin beyin gelişimininin normal olmasını sağlayan trigiserit yapısında palmitik ve oleik asitlerdir. Anne sütünün yağının emilimi ve sindirimi yine anne sütünün içinde bulunan yağ asidi enzimleri sayesinde çok kolaylaşır.
Emzirme sırasında iki tip süt salgılanır: birincisi ilk süt ( fore milk – ön süt ) yağdan fakir, laktozdan zengin sulu bir süttür. Bebekteki dehidratasyonu ve hipoglisemiyi önler. Bu yüzden ilk 6 ay bebeklere su vermenize gerek yoktur. Bebek su ihtiyacını anne sütünden sağlar. İkinci süt ( hind milk ) yağlı süttür. Emzirmenin sonlarına doğru bebek bu süte ulaşır. Bu sütün yağ içeriği ve protein içeriği yüksektir. Bebeğin bu süte ulaşabilmesi için emme süresinin uzun olması gerekir. Yağlı süt enerji yanında doygunluk vereceği için de çocukta rahatlama ve derin uyku görülebilir. Bu nedenle her emzirmede anneler bir memenin tamamını boşaltmalıdır.
Çocuk emme süresini kendi denetimi altına aldığı için obezite önlenmiş olur.
Anne sütünün yağ ve protein içeriği annenin beslenmesinden etkilenir. Bu yüzden anne emzirme döneminde yeterli ve dengeli beslenmelidir. Sütün karbonhidrat değeri annenin beslenmesinden etkilenmez. O yüzden anne emzirme döneminde tatlı, hamurişi ve şekerli gıdaların tüketimine dikkat etmelidir. Unutmayalım ki bebeğe süt olacak diye emzirme döneminde aşırı beslenerek hamilelik döneminde aldığından daha fazla kilo alan pek çok anne vardır. Annenin sağlıklı süt salgılaması için yeterli ve dengeli beslenmesi, bol sıvı tüketmesi, kaygılardan uzak olması, bebeği ile ten teması kurması ve çevreden gelecek olumsuz laflara kulak asmaması yeterli olacaktır.
K ve D vitaminleri dışında anne sütündeki yağda eriyen ve suda eriyen vitaminleri yoğunluğu bebek için idealdir. İşleme ile kayıplar olmadığı için vitaminlerin biyoyararlılığı yüksektir.
Anne sütünün kalsiyum miktarı inek sütünün % 25 ‘i kadar olsa da barsak pH’sının asit olması, yağ emiliminin daha iyi ve fosfor emiliminin düşük olması nedeniyle anne sütündeki kalsiyumun % 55’ i emilir, inek sütünde bu oran % 38 dir.
Anne sütünün demir yoğunluğu düşüktür ama biyoyararlılığı yüksektir. İnek sütündeki demirin % 5-10’ u emilebilirken, anne sütündeki demirin % 50’ si emilebilmektedir.
Bu ve bunun gibi daha pekçok anne sütünün bebek için en yararlı besin olduğuna dair kanıtlanmış durum söz konusudur. O yüzden ilk 6 ay eğer annenin sütü çocuğun büyümesi için yeterliyse sadece anne sütü verilmesi yeterlidir.
EK BESİNLERE BAŞLAMA
İlk 6 ay beslenmenize de dikkat ederek bebeğinizi anne sütüyle beslediniz. Bebeğinizin ruhsal, mental ve fiziksel gelişiminde de her şey normal gidiyor. Artık bebeğiniz büyüyor farklı ihtiyaçları oluşmaya başladı. Ek besinlere başlama noktasında bazı etmenler ortaya çıkmaktadır :
ZAMANINDA: Tamamen veya kısmen anne sütü ile beslenirken enerji ve besin öğelerine gereksinmelerinin arttığı dönemde başlanmalıdır. ( 6. Ay )
YETERLİ : Büyüyen çocuğun gereksinimi olan enerji, protein ve diğer besin öğelerini karşılayacak oranda olmalıdır.
GÜVENİLİR:Hijyenik olarak hazırlanıp uygun koşullarda saklanmalı, temiz kaplarda ve temizlik kurallarına uygun olarak servis edilmelidir.
UYGUN :Çocuğun açlık ve tokluk durumu, iştahı, beslenme şekli (kendi kendine, kaşıkla ezme veya püre olarak) ve öğün aralıkları (günlük beslenme sayısı) düşünülerek planlanmalıdır.
Aylara göre bebeklere verilmesi gereken ek besinler :
0 – 6 Ay
SADECE ANNE SÜTÜ
(Bebeğin aylara göre büyümesi izlenmelidir)
6. ay
Anne sütüne devam / anne sütü bittiyse devam sütü
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu ve püresi
Pekmez
Yumurta sarısı (1/4 oranında)
7. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Pirinç unu, pirinç
Yumurta sarısı (tam)
Et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et)
Bitkisel yağlar
Sebze püre veya sebze çorba
8. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et), kuzu veya tavuk karaciğeri
Bitkisel yağlar
İyi ezilmiş ev yemekleri (kıymalı ve sebzeli)
Tam yumurta veya pastörize peynir
Tahıl – kırmızı mercimek, kurufasulye, nohut ezmeleri
12. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve veya taze sıkılmış meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Yumurta (tam) veya pastörize peynir
Aile sofrasına oturtulup kendi deneyimlerine göre seçim
(ev yemekleri, dolmalar, kıymalı sebze yemekleri, tarhana,
mercimek, unlu ve yoğurtlu çorbalar, makarna, pilav vs)
Bundan sonraki aylarda bebeğiniz sizinle beraber sofraya oturup ailenin mutfağında pişen yemeklerden yiyebilir.
Bebeğinizi sağlıkla kucağınıza aldınız. En önemli kısmı geride bıraktınız. Şimdi önünüzde yeni bir dönem başlıyor ve tabii ki yeni yeni sorular : bebeğimi nasıl beslenmeliyim? İlk 6 ay sadece anne sütü mü vermeliyim? Su verecek miyim ? ek besinlere ne zaman geçeyim ? hangisini vereyim hangisini vermeyeyim ? hangi besinden ne kadar vereyim ? sorular … sorular… sorular… kafanız çok karışık biliyorum.
Bir de bu dönemde akıl hocaları çoktur. Etrafınızdaki herkes bir anda konunun uzmanı kesilir. Bir çocuk büyüten herkes kendi çocuğundaki deneyimlerini iyi niyetle size aktarır. Bu çok normal bir davranıştır. Burada yapmanız gereken size söylenenleri dinleyip aklınızın bir köşesine örnek olarak yazmak. Ben ve benim gibi konunun uzmanlarının yazılarını okuyarak da hem son gelişmelerden haberdar olursunuz, hem doğru bilgiye ulaşırsınız hem de bizim sayıca fazla bebeğin beslenmesi ile ilgili size sunduğumuz bilgilerden yararlanmış olursunuz. Okuduğunuz makalelerin bebek beslenmesi konusunda uzman olan kişiler tarafından yazılmış olmasına dikkat edin. Çünkü artık internette çok fazla kirli ve yanlış bilgiye ulaşabiliyorsunuz. Maalesef ağzı olan konuşuyor ortamı mevcut. Daha ileri bir yardım almak isterseniz bulunduğunuz şehirdeki bir diyetisyenden yardım almaktan çekinmeyin.
Beslenme bizim için her yaşta önemlidir ama doğumdan sonraki ilk 2 yaşta ekstra bir önemi vardır. Çünkü bu dönem çocuğun en hızlı büyüme ve gelişmesinin olduğu dönemdir. Büyüme geriliği, vitamin ve mineral eksiklikleri ve ishaller en çok bu dönemde görülür. Bu dönemde oluşan büyüme geriliğinin ileriki yaşlarda düzeltilmesi ise oldukça zordur. O yüzden çocukların beslenme alışkanlıklarının bu dönemde kazandırılması gerekir. Bu beslenme alışkanlıkların doğru beslenme alışkanlıkları olması gerekir ki çocuk ileriki yaşlarında ve yetişkinlik döneminde yanlış edinilmiş beslenme alışkanlıkları yüzünden sağlık sorunları yaşamasın. Bu konuda annelerin bilinçlenmesi çok çok önemlidir.
ÖNCELİKLE İLK 6 AY ANNE SÜTÜ :yeni doğan bir bebek için en uygun besin kesinlikle kendi annesinin sütüdür. Her annenin sütü kendi bebeğine özeldir. Bu vücudumuzun bir mucizesidir anneler. Bebeğindeki eksikliklere göre annenin sütünün içeriği değişmektedir.
Biraz neden anne sütü dediğimizi açalım. Öncelikle anne ve bebek arasındaki duygusal bağı geliştirmesinin yanı sıra, ucuzdur, sterildir, hazırlanması için bir süreç gerektirmez, içeriği bebeğin gereksinmelerine uygundur, hormonlar ve büyüme faktörleri içerir, enfeksiyon önleyicidir, kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır, çene ve diş gelişimini sağlar ve bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. Bunlar sadece bir kısmı.
Anne sütünün içeriğine bakalım. Acaba neler var içinde ?
Anne sütündeki protein inek sütüne oranla daha azdır, fakat içindeki protein bebek tarafından tamamıyla emilir. Bu da anne sütünün biyoyararlılığını arttırmaktadır.
Anne sütündeki proteinin farkı whey proteinleri fazla içermesidir. İnek sütünün kazein/whey oranı 80/20 iken, anne sütünde bu oran 40/60 dır. Bu bileşim çocuğun gelişimi için uygundur. İnek sütünde bulunan whey proteinleri yüksek miktarda β-laktoglobulin içerir ki bu bileşen çocuklarda alerjen bir etki gösterir. Anne sütündeki whey proteinleri β-laktoglobulin içermez.
Anne sütünde büyüme faktörleri bulunur.
Anne sütündeki kazein inek sütündeki kazeinden daha kolay metabolize olmaktadır.
Anne sütü antienfektif öğeler içerir ki bu da çocuğun mide barsak başta olmak üzere bütün enfeksiyonlardan korunmasına yardımcı olur.
Anne sütünün yağ içeriği bebeğin beyin gelişimininin normal olmasını sağlayan trigiserit yapısında palmitik ve oleik asitlerdir. Anne sütünün yağının emilimi ve sindirimi yine anne sütünün içinde bulunan yağ asidi enzimleri sayesinde çok kolaylaşır.
Emzirme sırasında iki tip süt salgılanır: birincisi ilk süt ( fore milk – ön süt ) yağdan fakir, laktozdan zengin sulu bir süttür. Bebekteki dehidratasyonu ve hipoglisemiyi önler. Bu yüzden ilk 6 ay bebeklere su vermenize gerek yoktur. Bebek su ihtiyacını anne sütünden sağlar. İkinci süt ( hind milk ) yağlı süttür. Emzirmenin sonlarına doğru bebek bu süte ulaşır. Bu sütün yağ içeriği ve protein içeriği yüksektir. Bebeğin bu süte ulaşabilmesi için emme süresinin uzun olması gerekir. Yağlı süt enerji yanında doygunluk vereceği için de çocukta rahatlama ve derin uyku görülebilir. Bu nedenle her emzirmede anneler bir memenin tamamını boşaltmalıdır.
Çocuk emme süresini kendi denetimi altına aldığı için obezite önlenmiş olur.
Anne sütünün yağ ve protein içeriği annenin beslenmesinden etkilenir. Bu yüzden anne emzirme döneminde yeterli ve dengeli beslenmelidir. Sütün karbonhidrat değeri annenin beslenmesinden etkilenmez. O yüzden anne emzirme döneminde tatlı, hamurişi ve şekerli gıdaların tüketimine dikkat etmelidir. Unutmayalım ki bebeğe süt olacak diye emzirme döneminde aşırı beslenerek hamilelik döneminde aldığından daha fazla kilo alan pek çok anne vardır. Annenin sağlıklı süt salgılaması için yeterli ve dengeli beslenmesi, bol sıvı tüketmesi, kaygılardan uzak olması, bebeği ile ten teması kurması ve çevreden gelecek olumsuz laflara kulak asmaması yeterli olacaktır.
K ve D vitaminleri dışında anne sütündeki yağda eriyen ve suda eriyen vitaminleri yoğunluğu bebek için idealdir. İşleme ile kayıplar olmadığı için vitaminlerin biyoyararlılığı yüksektir.
Anne sütünün kalsiyum miktarı inek sütünün % 25 ‘i kadar olsa da barsak pH’sının asit olması, yağ emiliminin daha iyi ve fosfor emiliminin düşük olması nedeniyle anne sütündeki kalsiyumun % 55’ i emilir, inek sütünde bu oran % 38 dir.
Anne sütünün demir yoğunluğu düşüktür ama biyoyararlılığı yüksektir. İnek sütündeki demirin % 5-10’ u emilebilirken, anne sütündeki demirin % 50’ si emilebilmektedir.
Bu ve bunun gibi daha pekçok anne sütünün bebek için en yararlı besin olduğuna dair kanıtlanmış durum söz konusudur. O yüzden ilk 6 ay eğer annenin sütü çocuğun büyümesi için yeterliyse sadece anne sütü verilmesi yeterlidir.
EK BESİNLERE BAŞLAMA
İlk 6 ay beslenmenize de dikkat ederek bebeğinizi anne sütüyle beslediniz. Bebeğinizin ruhsal, mental ve fiziksel gelişiminde de her şey normal gidiyor. Artık bebeğiniz büyüyor farklı ihtiyaçları oluşmaya başladı. Ek besinlere başlama noktasında bazı etmenler ortaya çıkmaktadır :
ZAMANINDA: Tamamen veya kısmen anne sütü ile beslenirken enerji ve besin öğelerine gereksinmelerinin arttığı dönemde başlanmalıdır. ( 6. Ay )
YETERLİ : Büyüyen çocuğun gereksinimi olan enerji, protein ve diğer besin öğelerini karşılayacak oranda olmalıdır.
GÜVENİLİR:Hijyenik olarak hazırlanıp uygun koşullarda saklanmalı, temiz kaplarda ve temizlik kurallarına uygun olarak servis edilmelidir.
UYGUN :Çocuğun açlık ve tokluk durumu, iştahı, beslenme şekli (kendi kendine, kaşıkla ezme veya püre olarak) ve öğün aralıkları (günlük beslenme sayısı) düşünülerek planlanmalıdır.
Aylara göre bebeklere verilmesi gereken ek besinler :
0 – 6 Ay
SADECE ANNE SÜTÜ
(Bebeğin aylara göre büyümesi izlenmelidir)
6. ay
Anne sütüne devam / anne sütü bittiyse devam sütü
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu ve püresi
Pekmez
Yumurta sarısı (1/4 oranında)
7. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Pirinç unu, pirinç
Yumurta sarısı (tam)
Et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et)
Bitkisel yağlar
Sebze püre veya sebze çorba
8. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et), kuzu veya tavuk karaciğeri
Bitkisel yağlar
İyi ezilmiş ev yemekleri (kıymalı ve sebzeli)
Tam yumurta veya pastörize peynir
Tahıl – kırmızı mercimek, kurufasulye, nohut ezmeleri
12. ay
Anne sütüne devam
Yoğurt
Meyve veya taze sıkılmış meyve suyu, sebze suyu
Pekmez
Yumurta (tam) veya pastörize peynir
Aile sofrasına oturtulup kendi deneyimlerine göre seçim
(ev yemekleri, dolmalar, kıymalı sebze yemekleri, tarhana,
mercimek, unlu ve yoğurtlu çorbalar, makarna, pilav vs)
Bundan sonraki aylarda bebeğiniz sizinle beraber sofraya oturup ailenin mutfağında pişen yemeklerden yiyebilir.