4 Sınıf Cumlenin Oğeleri Nelerdir,
4 Sınıf Cumlenin Oğeleri Etkinlikleri,
CUMLENİN OĞELERİ
Kelimelerin cumledeki gorevlerine cumlenin oğreleri denir Bir cumlede uc ceşit oğe bulunur
1 Yuklem: Cumlede yapılan işi, oluşu ya da eylemi bildiren kelimeye yuklem denir
Yuklem cumlenin temel oğelerinden biridir Genellikle cumlenin sonunda bulunur
Annen sofrayı kurmaya hazırlandır (hazırlandı yuklem)
Cumlede Yuklemi Bulma Kuralı: Cumlede fiil veya ek fiil olan kelime ya da kelime grubu yuklem olur
Yuklemsi fiilimsi olan soz gruplarına cumlecik, yuklemi fiil olan soz gruplarına da temel cumlecik denir
Şebnem az once koşarak bize geldi
yan cumlecik temel cumle
2 Ozne: Yuklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da bir oluş icinde bulunan varlığa ozne denir
Cumlede Ozneyi Bulma Kuralı: Cumledeki yukleme insanlar icin kim, diğer varlıklar icin ne soruları sorulduğunda cevap veren kelime ya da kelime grubu oznedir
Arkadaşın koştu (Kim koştu? arkadaşın )
Ozne Ceşitleri:
a Gercek Ozne: Cumlede ozne acık şekilde belli oluyorsa gercek oznedir
Dunya donuyor (Kim donuyor? dunya)
b Gizli Ozne: Bazı cumlelerde ozne bllirtilmez Boyle durumlarda ozneyi yuklemin sonundaki eke bakarak buluruz
Eşyaları alanlar yerine bıraktılar (Bırakanlar kim? Onlar)
c Sozde Ozne: Aslında ozne oladığı halde, ozne gibi gorunen kelimelerdir
İnsanlar vapura doluştu (Kim doluştu? insanlar sozde ozne)
3 Tumlec: Yuklemi tumleyen ya da kuvvetlendiren kelimelere tumlec denir
Serpil kitabı yırttı (Neyi yırttı? kitabı tumlec)
Tumlec Ceşitleri: Dorde ayrılır:
a Duz Tumlec: (Nesne) Oznenin yaptığı eylemden dorudan doğruya etkilenir
Otede cocuk top oynuyor (Kim oynuyor? cocuk ozne Ne oynuyor? top tumlec)
b Dolaylı Tumlec: (Nesne) Yuklemin anlamını yer, yon, kalma, cıkma, bakımından tamamlayan tumleclerdir
Annem eve gidiyor (Nereye gidiyor? eve d tumlec)
c Zarf Tumleci: Yuklemin anlamını zaman, yer, durum bakımından tamamlayan kelimelerdir
Akşam oradan gecerek eve gittim (oradan zarf tumleci eve d tumlec)
d Edat Tumleci: ile, (le), icinedatlarıyla birleşerek yuklemi tamamlayan soz obekleridir
Ozne ile yuklem arasındaki edat tumlecleri ne, nicin, ile, kim, icinsoruları getirilerek bulunur
Babamı gormek icin iş yerine gittim (kimi gormek icin? babamı gormek icin edat)
Yuklemlerine Gore Cumle Ceşitleri:
Yuklemlerin gore cumleler ikiye ayrılır:
a Fiil Cumlesi: Yuklemi fiil olan cumlelerdir
Sincap ağaca tırmandı
b İsim Cumlesi: Yuklemi isim soyundan olan cumlelerdir
İstanbul guzel bir şehirdir
Yapılarına Gore Cumleler
a Basit (yalın) Cumle: Yalnız tek bir duşunceyi anlatan soz dizisine basit cumle denir
Işıklar paca parca adeta ayaklarımızın dibinde sonuyordu
b Birleşik Cumle: Tamlayan ve tamlanan cumleciklerden kurulmuş soz dizisine birleşik cumle denir Bu tur cumlelerde, fiil ve ek fiil temel cumleyi, fiilimsi de yan cumleciği meydan getirir
Annem gelmeden bulaşıkları yıkamalıyız
c Sıralı Cumle: Arasında anlam ilgisi olmayan bağımsız cumlelerin virgul ya da noktalı virgul yardımıyla birbirine bağlanmasından oluşan cimlelerdir
Halk oyunları oynarken, eller rahat, ayaklar canlı, başlar dikleşir ve insan sesi muziğe eşlik eder
d Bağlı Cumle: Anlamca aralarında ilgi olan cumlelerin bağlaclarla bağlanmasından oluşan cimlelerdir
Orta ceşmeden sağa donup ve ormana girince, guzel bir cicek kokusu, buketi ile karşılaşırsınız ama; bu sizi yanıltmasın
Dizilişlerine Gore Cumleler
A Kurallı Cumle: Yuklemi sonda olan cumlelerdir Bu ceşir cumleler kurala uygun kuruldukları icin kurallı cumle diyoruz
Tarla, bereket yuklu bahara motor sesleriyle uyandı
Seyhan, Sakarya, Tunca gayrı keyfince akmayacak
B Devrik Cumle: Yuklemi başta veya ortada olan cumlelerdir Bu ceşir cumlelere devrik cumle diyoruz
Silkindi karanlığından pırıl pırıl sabahlara
Keyfince akmayacak gayrı Seyhan, Sakarya, Tunca
Alamlarına Gore Cumle Ceşitleri
Yuklem anlamların gore cumleler beşe ayrılır
1 Olumlu Cumle: Eylemin yapıldığı ya da işin olduğunu bildiren cumlelerdir
Guneş akşamları erken batıyor
2 Olumsuz Cumle: İşin ve eylemin yapılmadığını bildiren cumlelerdir Olumsuz cumle, fiil cumlelerindeki yuklemin sonuna meolumsuzluk eki şimdiki zaman kipinin sonuna geldiğinde daralır mi, mı, mu, muhalini alır
Hoca efendi hic şaşmaz Aysel kibar değildir
3 Unlem Cumlesi: SEvinc, korku, hayret ve uzuntu gibi duyguları anlatan cumlelerdir
Vah vah, cok uzuldum Aa, sen ne yapıyorsun?
4 Soru Cumlesi: Bir işin, eylemin olup olmadığını soran, iceriğini araştıran cumlerdir
Sana kim baktı? Hangi oyuncuyu gordun?
5 Şart Cumlesi: Bir işin yapılmasını, bir başka işin yapılması şartına bağlı kılan cumlelerdir
Parayı alırsam, doğru eve doneceğim
KELİME
Turkce kelimeleri anlamlarına, yapılarına ve cumlede aldıkları gorevlere gore sınıflandırabiliriz Bu sınıflandırma aşağıdaki ŞEKLİ meydana getirir
1)Anlamları Bakımından
Zıt Anlamlı Kelimeler
Eş Anlamlı Kelimeler
Eş Sesli Kelimeler
Zıt Anlamlı Kelimeler
Mecaz Anlamlı Kelimeler
2)Yapıları Bakımından
Basit Kelimeler
Turemiş kelimeler Cekim ve yapım ekleri
Birleşik Kelimeler
3)Gorevleri Bakımından
İsim Olan Kelimeler
Sıfat Olan Kelimeler
Zamir Olan Kelimeler
Zarf Olan Kelimeler
Edat Olan Kelimeler
Bağlac Olan Kelimeler
Unlem Olan Kelimeler
Fiil Olan Kelimeler
Fiilimsiler
ANLAMLARINA GORE KELİMELER1 Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlam yonunden birbirinin karşıtı olan kelimelere ZIT (KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER denir cok az, akıllı akılsız, zor kolay, arka on, sağ sol
2 Eş Sesli Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan kelimelere EŞ SESLİ (SESTEŞ) KELİMELER denir
Gul, cok sevdiğim bir cicektir
Gul, sınıfımızın en calışkan oğrencisidir
Anlatılan fıkraya herkes guldu
3 Eş Anlamlı Kelimeler: YAzılış ve okunuşları ayrı, anlamları aynı olan kelimelere EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER denir nemli rutubetli, sor guc, okul mektep, oğretmen muallim
4 Terim Olan Kelimeler: Bilim, sanat, meslek ve teknik konularda bazı kavramları karşılayan kelimelere TERİM denir
Coğrafya terimi
Hukuk terimi
Geometri terimi
Matematik terimi
Edebiyat terimi
Muzik terimi
Ada, dağ, ova, deniz, gol, nehir
Anayasa, kanun, dava, davacı, mahkeme
Acı, kenar, koşegen, kare
Toplama, cıkarma, eksi, artı, kalan, denklem
Raman, piyes, masal, hikaye, denem, makale
Nota, solfej, turku, şarkı
5 Mecaz Anlamlı Kelimeler: Kelimelerin cumle icinde, sozluk anlamlarından başka anlamlarda kullanılmasına MECAZanlamı denir
Keci ağacların baş duşmanıdır
Keci gibi birisin
Aslan, ormanların kralıdır
Ahmet Ali'yi gosterip: Aslana bak aslanadedi
6 Deyimler, Ozdeyişler ve Atasozleri
1 Deyimler : Bir anlamı karşılamak amacıyla, birden cok kelimenin gercek anlamı dışında kullanılarak oluşturdukları kalıplaşmış sozbirliğine DEYİM denir Kafası kızmak, Gozunu budaktan esirgememek
2 Ozdeyişler: Kim tarafından soylendiği belli olan, kısa ve ozlu sozlere OZDEYİŞ (VECİZE) denir
Ben sporcunun zeki, cevik, aynı zamanda ahlaklısını severim (Ataturk)
Bana arkadaşını soyle sana kim olduğunu soyleyeyim (Cervantes)
3 Atasozleri: Soyleyeni belli olmayan, toplumumuza mal olmuş, kısa, ozlu ve kalıplaşmış sozlere ATASOZU denir
Akacak kan başta durmaz
Boş cuval ayakta durmaz
4 Sınıf Cumlenin Oğeleri Etkinlikleri,
CUMLENİN OĞELERİ
Kelimelerin cumledeki gorevlerine cumlenin oğreleri denir Bir cumlede uc ceşit oğe bulunur
1 Yuklem: Cumlede yapılan işi, oluşu ya da eylemi bildiren kelimeye yuklem denir
Yuklem cumlenin temel oğelerinden biridir Genellikle cumlenin sonunda bulunur
Annen sofrayı kurmaya hazırlandır (hazırlandı yuklem)
Cumlede Yuklemi Bulma Kuralı: Cumlede fiil veya ek fiil olan kelime ya da kelime grubu yuklem olur
Yuklemsi fiilimsi olan soz gruplarına cumlecik, yuklemi fiil olan soz gruplarına da temel cumlecik denir
Şebnem az once koşarak bize geldi
yan cumlecik temel cumle
2 Ozne: Yuklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da bir oluş icinde bulunan varlığa ozne denir
Cumlede Ozneyi Bulma Kuralı: Cumledeki yukleme insanlar icin kim, diğer varlıklar icin ne soruları sorulduğunda cevap veren kelime ya da kelime grubu oznedir
Arkadaşın koştu (Kim koştu? arkadaşın )
Ozne Ceşitleri:
a Gercek Ozne: Cumlede ozne acık şekilde belli oluyorsa gercek oznedir
Dunya donuyor (Kim donuyor? dunya)
b Gizli Ozne: Bazı cumlelerde ozne bllirtilmez Boyle durumlarda ozneyi yuklemin sonundaki eke bakarak buluruz
Eşyaları alanlar yerine bıraktılar (Bırakanlar kim? Onlar)
c Sozde Ozne: Aslında ozne oladığı halde, ozne gibi gorunen kelimelerdir
İnsanlar vapura doluştu (Kim doluştu? insanlar sozde ozne)
3 Tumlec: Yuklemi tumleyen ya da kuvvetlendiren kelimelere tumlec denir
Serpil kitabı yırttı (Neyi yırttı? kitabı tumlec)
Tumlec Ceşitleri: Dorde ayrılır:
a Duz Tumlec: (Nesne) Oznenin yaptığı eylemden dorudan doğruya etkilenir
Otede cocuk top oynuyor (Kim oynuyor? cocuk ozne Ne oynuyor? top tumlec)
b Dolaylı Tumlec: (Nesne) Yuklemin anlamını yer, yon, kalma, cıkma, bakımından tamamlayan tumleclerdir
Annem eve gidiyor (Nereye gidiyor? eve d tumlec)
c Zarf Tumleci: Yuklemin anlamını zaman, yer, durum bakımından tamamlayan kelimelerdir
Akşam oradan gecerek eve gittim (oradan zarf tumleci eve d tumlec)
d Edat Tumleci: ile, (le), icinedatlarıyla birleşerek yuklemi tamamlayan soz obekleridir
Ozne ile yuklem arasındaki edat tumlecleri ne, nicin, ile, kim, icinsoruları getirilerek bulunur
Babamı gormek icin iş yerine gittim (kimi gormek icin? babamı gormek icin edat)
Yuklemlerine Gore Cumle Ceşitleri:
Yuklemlerin gore cumleler ikiye ayrılır:
a Fiil Cumlesi: Yuklemi fiil olan cumlelerdir
Sincap ağaca tırmandı
b İsim Cumlesi: Yuklemi isim soyundan olan cumlelerdir
İstanbul guzel bir şehirdir
Yapılarına Gore Cumleler
a Basit (yalın) Cumle: Yalnız tek bir duşunceyi anlatan soz dizisine basit cumle denir
Işıklar paca parca adeta ayaklarımızın dibinde sonuyordu
b Birleşik Cumle: Tamlayan ve tamlanan cumleciklerden kurulmuş soz dizisine birleşik cumle denir Bu tur cumlelerde, fiil ve ek fiil temel cumleyi, fiilimsi de yan cumleciği meydan getirir
Annem gelmeden bulaşıkları yıkamalıyız
c Sıralı Cumle: Arasında anlam ilgisi olmayan bağımsız cumlelerin virgul ya da noktalı virgul yardımıyla birbirine bağlanmasından oluşan cimlelerdir
Halk oyunları oynarken, eller rahat, ayaklar canlı, başlar dikleşir ve insan sesi muziğe eşlik eder
d Bağlı Cumle: Anlamca aralarında ilgi olan cumlelerin bağlaclarla bağlanmasından oluşan cimlelerdir
Orta ceşmeden sağa donup ve ormana girince, guzel bir cicek kokusu, buketi ile karşılaşırsınız ama; bu sizi yanıltmasın
Dizilişlerine Gore Cumleler
A Kurallı Cumle: Yuklemi sonda olan cumlelerdir Bu ceşir cumleler kurala uygun kuruldukları icin kurallı cumle diyoruz
Tarla, bereket yuklu bahara motor sesleriyle uyandı
Seyhan, Sakarya, Tunca gayrı keyfince akmayacak
B Devrik Cumle: Yuklemi başta veya ortada olan cumlelerdir Bu ceşir cumlelere devrik cumle diyoruz
Silkindi karanlığından pırıl pırıl sabahlara
Keyfince akmayacak gayrı Seyhan, Sakarya, Tunca
Alamlarına Gore Cumle Ceşitleri
Yuklem anlamların gore cumleler beşe ayrılır
1 Olumlu Cumle: Eylemin yapıldığı ya da işin olduğunu bildiren cumlelerdir
Guneş akşamları erken batıyor
2 Olumsuz Cumle: İşin ve eylemin yapılmadığını bildiren cumlelerdir Olumsuz cumle, fiil cumlelerindeki yuklemin sonuna meolumsuzluk eki şimdiki zaman kipinin sonuna geldiğinde daralır mi, mı, mu, muhalini alır
Hoca efendi hic şaşmaz Aysel kibar değildir
3 Unlem Cumlesi: SEvinc, korku, hayret ve uzuntu gibi duyguları anlatan cumlelerdir
Vah vah, cok uzuldum Aa, sen ne yapıyorsun?
4 Soru Cumlesi: Bir işin, eylemin olup olmadığını soran, iceriğini araştıran cumlerdir
Sana kim baktı? Hangi oyuncuyu gordun?
5 Şart Cumlesi: Bir işin yapılmasını, bir başka işin yapılması şartına bağlı kılan cumlelerdir
Parayı alırsam, doğru eve doneceğim
KELİME
Turkce kelimeleri anlamlarına, yapılarına ve cumlede aldıkları gorevlere gore sınıflandırabiliriz Bu sınıflandırma aşağıdaki ŞEKLİ meydana getirir
1)Anlamları Bakımından
Zıt Anlamlı Kelimeler
Eş Anlamlı Kelimeler
Eş Sesli Kelimeler
Zıt Anlamlı Kelimeler
Mecaz Anlamlı Kelimeler
2)Yapıları Bakımından
Basit Kelimeler
Turemiş kelimeler Cekim ve yapım ekleri
Birleşik Kelimeler
3)Gorevleri Bakımından
İsim Olan Kelimeler
Sıfat Olan Kelimeler
Zamir Olan Kelimeler
Zarf Olan Kelimeler
Edat Olan Kelimeler
Bağlac Olan Kelimeler
Unlem Olan Kelimeler
Fiil Olan Kelimeler
Fiilimsiler
ANLAMLARINA GORE KELİMELER1 Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlam yonunden birbirinin karşıtı olan kelimelere ZIT (KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER denir cok az, akıllı akılsız, zor kolay, arka on, sağ sol
2 Eş Sesli Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan kelimelere EŞ SESLİ (SESTEŞ) KELİMELER denir
Gul, cok sevdiğim bir cicektir
Gul, sınıfımızın en calışkan oğrencisidir
Anlatılan fıkraya herkes guldu
3 Eş Anlamlı Kelimeler: YAzılış ve okunuşları ayrı, anlamları aynı olan kelimelere EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER denir nemli rutubetli, sor guc, okul mektep, oğretmen muallim
4 Terim Olan Kelimeler: Bilim, sanat, meslek ve teknik konularda bazı kavramları karşılayan kelimelere TERİM denir
Coğrafya terimi
Hukuk terimi
Geometri terimi
Matematik terimi
Edebiyat terimi
Muzik terimi
Ada, dağ, ova, deniz, gol, nehir
Anayasa, kanun, dava, davacı, mahkeme
Acı, kenar, koşegen, kare
Toplama, cıkarma, eksi, artı, kalan, denklem
Raman, piyes, masal, hikaye, denem, makale
Nota, solfej, turku, şarkı
5 Mecaz Anlamlı Kelimeler: Kelimelerin cumle icinde, sozluk anlamlarından başka anlamlarda kullanılmasına MECAZanlamı denir
Keci ağacların baş duşmanıdır
Keci gibi birisin
Aslan, ormanların kralıdır
Ahmet Ali'yi gosterip: Aslana bak aslanadedi
6 Deyimler, Ozdeyişler ve Atasozleri
1 Deyimler : Bir anlamı karşılamak amacıyla, birden cok kelimenin gercek anlamı dışında kullanılarak oluşturdukları kalıplaşmış sozbirliğine DEYİM denir Kafası kızmak, Gozunu budaktan esirgememek
2 Ozdeyişler: Kim tarafından soylendiği belli olan, kısa ve ozlu sozlere OZDEYİŞ (VECİZE) denir
Ben sporcunun zeki, cevik, aynı zamanda ahlaklısını severim (Ataturk)
Bana arkadaşını soyle sana kim olduğunu soyleyeyim (Cervantes)
3 Atasozleri: Soyleyeni belli olmayan, toplumumuza mal olmuş, kısa, ozlu ve kalıplaşmış sozlere ATASOZU denir
Akacak kan başta durmaz
Boş cuval ayakta durmaz
