4 Sınıf Yapım Ekleri Etkinliği,
4 Sınıf Yapım Ekleri Calışması,
A) İSİM CEKİM EKLERİ:
1) Cokluk Eki: İsimlerin sayı bakımından cokluğunu bildirirler
Ornek: elmalar,cocuklar ,oğrenciler
2) Hal Ekleri: i,e,den,de ekleridir
Ornekler: Kitabı ver (belirtme hali)
Yola bak (Yonelme hali)
Evden geliyorum (Cıkma hali)
Sende kaldı (Bulunma hali)
Sıradan insanlarla işim olmaz(Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
Bunlar gozde cocuklardır(Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
3) İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder
Ornek: Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz
4) İlgi ekleri (Tamlama Ekleri): ın, in, un, un bicimindedirBelirtili isim tamlaması kurar
Ornek: kapının kolu , mudurun odası
5) Eşitlik Eki: ca,ce bicimindedir
Ornek: Sence bu doğru mu?
Cocukca davranma
6) Ek eylem Ekleri: İsim soylu sozcukler yuklem yapma goreviyle kullanılan eklerdir
Ornek: iyiyim, iyisin, iyidir, iyiyiz, iyisiniz, iyidirler
B)FİİL CEKİM EKLERİ
1) Zaman ekleri (Bildirme Kipleri): Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir
Ornek: gelmiş (Duyulan gecmiş zaman)
okudu (gorulen gecmiş zaman)
gidiyor (Şimdi gecmiş zaman )
yatacak (Gelecek gecmiş zaman)
Şimdi gelir (Geniş gecmiş zaman)
2) Dilek kipleri: Fiillerde dilek, şart, istek, gereklilik gibi anlamları karşılayabilmek icin getirilen kip ekleridir
Ornek: Gidersem gelmem (Dilekşart kipi)
Biraz daha oturayım (istek kipi)
Ders calışalım (istek eki)
Artık gitmeliyim (Gereklilik kipi)
Bunları da okusun (Emir eki)
Dışarı cıkın (Emir eki)
3) Şahıs Ekleri: Fiildeki eylemi gercekleştiren şahsı belirtmek icin getirilen eklerdir Fiillerde kip eklerinden sonra gelirler
Ornek: Geliyorum, calışmalısın, yaptı okusakk , uzuluruz koşacaksınız yuruduler
YAPIM EKLERİ:
İsim ya da fiil kok veya govdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil tureten eklerdir Yapım ekleri eklendiği sozcuğun anlamını da turunu de değiştirir Her zaman cekim eklerinden once gelir Yapım eki almış bir sozcuğe turemiş sozcuk ya da govde denirEğer sozcuk yapım eki almışsa basit yapılıdır sozcuk cekim eki olsa da basittir
1) İsimden İsim Yapım Ekleri: İsim kok veya govdelerine eklenerek, yeni bir isim govdesi oluşturan eklerdir
Lık: komurluk, gozluk , kulaklık
lı: Şehirli , paralı , ağaclı , başlı
sız: susuz, parasız, evsiz,
cu: gozcu, sanatcı, yolcu, simitci,
ce: Turkce İngilizce
daş: Cağdaş, arkadaş, yoldaş
uncu: ucuncu beşinci
msı: acımsı ekşimsi
cil: etcil bencil insancıl
şın: sarışın
sal: kumsal kadınsal
ıt: yaşıt
cağız: kızcağız cocukcağız
cık: azıcık kucukcuk
tı: horultı cıvıltı
2) İsimden Fiil Yapan Ekler: İsim koklerine veya govdelerine gelerek onlardan fiil turetir
la: sula, taşla, uğurla
al: cokal, azal, daral
l: doğrul, sivril
a: kana, yaşa, ture, boşa
ar: yaşar, morar, sarıar
da: fısılda, horulda, gurulde
at: yonet, gozet
ık: gecik, birik
ımsa: azımsa, benimse,kucu(k)mse
kır: fışkır, haykır
lan: evlen, rahatla
laş: şakalaş, derleş, cocuklaş
sa: susa, garipse onemse
3) Fiilden İsim Yapan Ekler: Fiil kok veya govdelerine gelerek isim yapan eklere denir
ca: duşunce, eğlence
ocakecek: giyecek, yokocak, acocak
ak: yatak, kacak, durak,
ga: bolge, bilge, supurge,
gan: calışkan, unutkan, kaygan
gı: sevgi, calgı, askı
gıc: bilgic, dalgıc, başlangıc
gın: yorgun, bilgin, bezgin, bitgin
ı,i: yazı, olu, yapı, catı, koku, doğu
ıcıici: yapıcı, gorucu, alıcı, satıcı,
ıkik: kesik, acık, gocuk,
ımim: sayım, secim, olum, olcum
ınin: yığın, akın, tutun, ekin,
nc: gulunc, sevinc
ıntı: esinti, cıkıntı, dokuntu,
ır er: gelir, gider, okur,
ış: oturuş, yuruyuş,
ıt: gecit, yakıt, olcut,
ma: gulmeyi severim , konuşmayı bil
mak: gelmek, gitmek
tı: belirti, kızartı,
Fiilden Fiil Yapan Ekler: Fiil soylu kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir
dır: guldur, yaptır, koştur,
ala: kovala, silkele,
er: gider, cıkar,
imsa: gulumse, anımsa,
ın: gezin, gorun, sevin, taşın,
r: kacır, batır, icir,
ş: goruş, ucuş, guluş,
t: uzat, sapıt, korkut, uşut,
ı: sevil, kırıl, satıl
EKLERLE İLGİLİ GENEL UYARILAR
1) i 1tekil kişi ekiyle, bu eke benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır
Ornek: Evi yandı (3tkiyelik eki)
Evi yaktı (İsmin i hali)
Bu yapı Osmanlılardan kalmadır (Fiilden isim yeki)2) Cekim ekleri eklendiği sozcuğun anlamını değiştirmezFakat isim cekim eklerinden olan de ve den hal ekleri eğer sıfat olarak kullanılırsa yani sıfat yapımında gorev alırsa o zaman ismin anlamını değiştirir ve yapım eki olur
Ornek: Okuldan geliyorum (Cıkma durum eki)
Senin gibi bir candan arkadaşım yok (Sıfat yaptığı icin yapım ekidir)S İ
Yalandan bir kavga cıkardılar (Sıfat yaptığı icin yapım ekidir) İ
Sıradan insanlarla işim olmaz
Sende bir şeylerim kaldı(Bulunma durum eki)
Bunlar,gozde oğrencilerdir(Sıfat yaptığı icin yapım ekidir)3) 1Tekil kişi eki olan m ile bu eke şekilce benzeyen diğer ekler birbiri ile karıştırılmamalıdır
Ornek: Secimi kim kazandı? (Fiyapım eki)
Bir dilim ekmek verir misin? (Fiyeki)
Bu işten dilim cok yandı (1tkieki)
Sana sacımı supurge ettim
Ama ben daha cok kucuğum (Ekfiil)
O benim kalemim (Tamlayan durum eki)
Beni bırakıp gitme kucuğum (1kieki)4) 2 kişi iyelik eki olan n ile buna şekilce benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır
Ornek : Aklın neredeydi? (2tkişi iyelik eki)
Bu yıl ekin ekmeyeceğiz (Fiye)
Buraya gelin (2ckişi emir eki)
Yurdun soruları bitmiyor (İlgi eki)
Turistler,bu yıl Turkiyeye akın edecek (Fiye)
5) İsimfiil eki olan ma,me ile ff yapan olumsuzluk eki karıştırılmamalıdır
Ornek: Yurumeyi severim(İsimfiil)
Onunla biraz konuşmayı dene(İsimfiil)
Artık benimle konuşma(Ffyapan olumsuzluk eki)
Peşimden gelme(Ff yapan olumsuzluk eki)
6) L fiilden fiil yapım ekiyle L isimden fiil yapım eki birbirine karıştırılmamalıdır
Ornek : Artık gunler kısaldı(İfye)
Bardak kırıldı(Ffye)
7) Şfilden fiil yapım ekiyle (işteşlik eki), ş fiilden isim yapım eki (isimfiil) birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Hep birlikte guluştuler(Ffye) (işteşlik eki)
Bakışların beni heyecanlandırıyor(Fiye) (isimfiil)
Bu guluşu,bu bakışı hic unutmam(Fiye) (isimfiil)
Bir sure oylece bakıştık(Ffye) (işteşlik eki)
Not: ş karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı veriyorsa ff yani işteşlik eki dir
8) İsimden isim yapım eki olan cı ile fiilden isim yapım eki ici birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Yolcu var mı?(iiye)
Kalıcı bir işin yok mu?(fiye)
9) Fiilden isim yapım eki olan sal ile isimden isim yapım eki olan sal birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Kumsal (iiye) Gorsel (fiye)
Evrensel (iiye) işitsel (fiye)
10) İsimden fiil yapan imse ile FFyapan imse karıştırılmamalıdır
Ornek: Benimse (if) Gulumse (ff)
Ozumse (if) Anımsa (ff)
11) Turkcede once yapım eki sonra cekim eki gelir
Ornek: Korkuyorum taşlıklar
Bunun istisnaları da olabilir
Annemsiz gitmem
12) Bir sozcuk birden cok yapım eki alabilir
Ornek: Gozculuk, korkulu, dalgalı, ışıksız, ortulu
4 Sınıf Yapım Ekleri Calışması,
A) İSİM CEKİM EKLERİ:
1) Cokluk Eki: İsimlerin sayı bakımından cokluğunu bildirirler
Ornek: elmalar,cocuklar ,oğrenciler
2) Hal Ekleri: i,e,den,de ekleridir
Ornekler: Kitabı ver (belirtme hali)
Yola bak (Yonelme hali)
Evden geliyorum (Cıkma hali)
Sende kaldı (Bulunma hali)
Sıradan insanlarla işim olmaz(Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
Bunlar gozde cocuklardır(Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yuzden yapım eki olmuştur)
3) İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder
Ornek: Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz
4) İlgi ekleri (Tamlama Ekleri): ın, in, un, un bicimindedirBelirtili isim tamlaması kurar
Ornek: kapının kolu , mudurun odası
5) Eşitlik Eki: ca,ce bicimindedir
Ornek: Sence bu doğru mu?
Cocukca davranma
6) Ek eylem Ekleri: İsim soylu sozcukler yuklem yapma goreviyle kullanılan eklerdir
Ornek: iyiyim, iyisin, iyidir, iyiyiz, iyisiniz, iyidirler
B)FİİL CEKİM EKLERİ
1) Zaman ekleri (Bildirme Kipleri): Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir
Ornek: gelmiş (Duyulan gecmiş zaman)
okudu (gorulen gecmiş zaman)
gidiyor (Şimdi gecmiş zaman )
yatacak (Gelecek gecmiş zaman)
Şimdi gelir (Geniş gecmiş zaman)
2) Dilek kipleri: Fiillerde dilek, şart, istek, gereklilik gibi anlamları karşılayabilmek icin getirilen kip ekleridir
Ornek: Gidersem gelmem (Dilekşart kipi)
Biraz daha oturayım (istek kipi)
Ders calışalım (istek eki)
Artık gitmeliyim (Gereklilik kipi)
Bunları da okusun (Emir eki)
Dışarı cıkın (Emir eki)
3) Şahıs Ekleri: Fiildeki eylemi gercekleştiren şahsı belirtmek icin getirilen eklerdir Fiillerde kip eklerinden sonra gelirler
Ornek: Geliyorum, calışmalısın, yaptı okusakk , uzuluruz koşacaksınız yuruduler
YAPIM EKLERİ:
İsim ya da fiil kok veya govdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil tureten eklerdir Yapım ekleri eklendiği sozcuğun anlamını da turunu de değiştirir Her zaman cekim eklerinden once gelir Yapım eki almış bir sozcuğe turemiş sozcuk ya da govde denirEğer sozcuk yapım eki almışsa basit yapılıdır sozcuk cekim eki olsa da basittir
1) İsimden İsim Yapım Ekleri: İsim kok veya govdelerine eklenerek, yeni bir isim govdesi oluşturan eklerdir
Lık: komurluk, gozluk , kulaklık
lı: Şehirli , paralı , ağaclı , başlı
sız: susuz, parasız, evsiz,
cu: gozcu, sanatcı, yolcu, simitci,
ce: Turkce İngilizce
daş: Cağdaş, arkadaş, yoldaş
uncu: ucuncu beşinci
msı: acımsı ekşimsi
cil: etcil bencil insancıl
şın: sarışın
sal: kumsal kadınsal
ıt: yaşıt
cağız: kızcağız cocukcağız
cık: azıcık kucukcuk
tı: horultı cıvıltı
2) İsimden Fiil Yapan Ekler: İsim koklerine veya govdelerine gelerek onlardan fiil turetir
la: sula, taşla, uğurla
al: cokal, azal, daral
l: doğrul, sivril
a: kana, yaşa, ture, boşa
ar: yaşar, morar, sarıar
da: fısılda, horulda, gurulde
at: yonet, gozet
ık: gecik, birik
ımsa: azımsa, benimse,kucu(k)mse
kır: fışkır, haykır
lan: evlen, rahatla
laş: şakalaş, derleş, cocuklaş
sa: susa, garipse onemse
3) Fiilden İsim Yapan Ekler: Fiil kok veya govdelerine gelerek isim yapan eklere denir
ca: duşunce, eğlence
ocakecek: giyecek, yokocak, acocak
ak: yatak, kacak, durak,
ga: bolge, bilge, supurge,
gan: calışkan, unutkan, kaygan
gı: sevgi, calgı, askı
gıc: bilgic, dalgıc, başlangıc
gın: yorgun, bilgin, bezgin, bitgin
ı,i: yazı, olu, yapı, catı, koku, doğu
ıcıici: yapıcı, gorucu, alıcı, satıcı,
ıkik: kesik, acık, gocuk,
ımim: sayım, secim, olum, olcum
ınin: yığın, akın, tutun, ekin,
nc: gulunc, sevinc
ıntı: esinti, cıkıntı, dokuntu,
ır er: gelir, gider, okur,
ış: oturuş, yuruyuş,
ıt: gecit, yakıt, olcut,
ma: gulmeyi severim , konuşmayı bil
mak: gelmek, gitmek
tı: belirti, kızartı,
Fiilden Fiil Yapan Ekler: Fiil soylu kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir
dır: guldur, yaptır, koştur,
ala: kovala, silkele,
er: gider, cıkar,
imsa: gulumse, anımsa,
ın: gezin, gorun, sevin, taşın,
r: kacır, batır, icir,
ş: goruş, ucuş, guluş,
t: uzat, sapıt, korkut, uşut,
ı: sevil, kırıl, satıl
EKLERLE İLGİLİ GENEL UYARILAR
1) i 1tekil kişi ekiyle, bu eke benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır
Ornek: Evi yandı (3tkiyelik eki)
Evi yaktı (İsmin i hali)
Bu yapı Osmanlılardan kalmadır (Fiilden isim yeki)2) Cekim ekleri eklendiği sozcuğun anlamını değiştirmezFakat isim cekim eklerinden olan de ve den hal ekleri eğer sıfat olarak kullanılırsa yani sıfat yapımında gorev alırsa o zaman ismin anlamını değiştirir ve yapım eki olur
Ornek: Okuldan geliyorum (Cıkma durum eki)
Senin gibi bir candan arkadaşım yok (Sıfat yaptığı icin yapım ekidir)S İ
Yalandan bir kavga cıkardılar (Sıfat yaptığı icin yapım ekidir) İ
Sıradan insanlarla işim olmaz
Sende bir şeylerim kaldı(Bulunma durum eki)
Bunlar,gozde oğrencilerdir(Sıfat yaptığı icin yapım ekidir)3) 1Tekil kişi eki olan m ile bu eke şekilce benzeyen diğer ekler birbiri ile karıştırılmamalıdır
Ornek: Secimi kim kazandı? (Fiyapım eki)
Bir dilim ekmek verir misin? (Fiyeki)
Bu işten dilim cok yandı (1tkieki)
Sana sacımı supurge ettim
Ama ben daha cok kucuğum (Ekfiil)
O benim kalemim (Tamlayan durum eki)
Beni bırakıp gitme kucuğum (1kieki)4) 2 kişi iyelik eki olan n ile buna şekilce benzeyen diğer ekler karıştırılmamalıdır
Ornek : Aklın neredeydi? (2tkişi iyelik eki)
Bu yıl ekin ekmeyeceğiz (Fiye)
Buraya gelin (2ckişi emir eki)
Yurdun soruları bitmiyor (İlgi eki)
Turistler,bu yıl Turkiyeye akın edecek (Fiye)
5) İsimfiil eki olan ma,me ile ff yapan olumsuzluk eki karıştırılmamalıdır
Ornek: Yurumeyi severim(İsimfiil)
Onunla biraz konuşmayı dene(İsimfiil)
Artık benimle konuşma(Ffyapan olumsuzluk eki)
Peşimden gelme(Ff yapan olumsuzluk eki)
6) L fiilden fiil yapım ekiyle L isimden fiil yapım eki birbirine karıştırılmamalıdır
Ornek : Artık gunler kısaldı(İfye)
Bardak kırıldı(Ffye)
7) Şfilden fiil yapım ekiyle (işteşlik eki), ş fiilden isim yapım eki (isimfiil) birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Hep birlikte guluştuler(Ffye) (işteşlik eki)
Bakışların beni heyecanlandırıyor(Fiye) (isimfiil)
Bu guluşu,bu bakışı hic unutmam(Fiye) (isimfiil)
Bir sure oylece bakıştık(Ffye) (işteşlik eki)
Not: ş karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı veriyorsa ff yani işteşlik eki dir
8) İsimden isim yapım eki olan cı ile fiilden isim yapım eki ici birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Yolcu var mı?(iiye)
Kalıcı bir işin yok mu?(fiye)
9) Fiilden isim yapım eki olan sal ile isimden isim yapım eki olan sal birbiriyle karıştırılmamalıdır
Ornek: Kumsal (iiye) Gorsel (fiye)
Evrensel (iiye) işitsel (fiye)
10) İsimden fiil yapan imse ile FFyapan imse karıştırılmamalıdır
Ornek: Benimse (if) Gulumse (ff)
Ozumse (if) Anımsa (ff)
11) Turkcede once yapım eki sonra cekim eki gelir
Ornek: Korkuyorum taşlıklar
Bunun istisnaları da olabilir
Annemsiz gitmem
12) Bir sozcuk birden cok yapım eki alabilir
Ornek: Gozculuk, korkulu, dalgalı, ışıksız, ortulu