Acil servislerde sıklıkla karşılaştığımız açık yaralara ilk müdahalede temel ilkeler son yüzyılda belirgin olarak değişmemiştir fakat yara kapatılmasında kullanılan malzemeler ilerleyen teknolojik gelişmeler ile değişime uğramıştır. Özellikle topikal anestezik maddeler, doku yapıştırıcıları ve hızlı eriyen dikiş malzemeleri hasta konforunu ve yara iyileşmesi sonuçlarını iyi yönde değiştirmiştir.
Açık cilt yarasına müdahalede temel amaçlar yara yeri enfeksiyonunun önlenmesi, kanamanın durdurulması ve skar oluşumunun en iyi kozmetik sonuç doğurması için yara kapatılmasının özenle yapılmasıdır.
Yara iyileşmesi
Cilt katmanlarından epidermis ve dermis en üst iki katman olup cilt onarımında temel olarak bu iki katman esas kapanmayı sağlamaktadır fakat derin kesilerde bir alt tabaka olan subkütan tabakanın üst tabaka öncesinde birleştirilmesi üstteki tabakadaki gerilmeyi azaltarak daha iyi bir kozmetik sonuç alınmasını sağlar. Subkütan tabaka esas olarak yağ dokudan oluşur, sinir lifleri, kan damarları ve kıl köklerini içerir. Kas tabakasının üzerinde olan kesilerde kas kılıfı olan fasya tabakasının da zarar görmesi muhtemeldir ve bu tabakanın ve hatta kas kesisi var ise kas onarımının başlangıç aşamasında yapılması gereklidir.
Yara iyileşmesi ilk yaralanmayı takiben başlar, bunun yanı sıra yara dudakları tam olarak birleştirilip dikiş malzemesi ile kapatıldıktan sonra 48 saat içerisinde en üst tabaka olan epiderm oluşur. Yaralanmadan 4 gün sonra yeni kan damarları oluşumu en hızlı seviyesine ulaşır. Yara yerinin gerilmelere dayanıklı hale gelmesi için kollojen oluşumu gereklidir ve bu süreç 48 saat içerisinde başlar, ilk haftada en hızlı seviyededir ve yeniden şekillenmesi 12 aya kadar sürmektedir.
Sistemik hastalıklar veya etnik köken yara iyileşmesini etkileyebilir. Böbrek yetmezliği, diyabet, beslenme durumu, obezite, kemoterapötik maddeler, kortikosteroidler ve antikoagülan veya anti-platelet ilaçlar ayrıca kollajen doku hastalıkları yara iyileşmesini etkileyebilmektedir. Ayrıca sıcaklık, dokunun kanlanmasının azalması, doku travması ve enfeksiyon yara iyileşme sürecini etkilemektedir.
Yara iyileşmesinde diğer önemli belirleyici yaralanma mekanizması ve yabancı cisim varlığıdır. Ciltte düz bir cisim ile oluşan düz bir keside iyileşme çok düzgün bir şekilde olacaktır fakat ezilme, parçalanma ve doku kaybının oluştuğu yaralanma tiplerinde yara iyileşmesi sonrasında kalacak iz miktarı hasarın boyutuna göre değişiklik göstermektedir.
Yara iyileşmesinde yara kaynaklı olarak yabancı cisim varlığı, çok kirli yara, gecikmiş başvuru (yüz ve kafa derisinde 24 saatten uzun, diğer bölgelerde 18 saatten uzun), beraberinde oluşan önemli doku veya yapı hasarı durumunda enfeksiyon riski yüksek olduğundan kapatılmayıp ikincil iyileşmeye bırakılması daha uygun olabilmektedir.
İnsan ve hayvan ısırığı gibi travmalar veya enfeksiyon riski taşıyan travmalarda gecikmiş kapatılma da kullanılan bir yöntemdir. Yaranın durumuna göre yara yeri yakın olarak takip edilir, gerekli antibiyotik tedavisi verilir ve uygun zamanda kapatılması yapılabilir.
Açık cilt yarasına müdahalede temel amaçlar yara yeri enfeksiyonunun önlenmesi, kanamanın durdurulması ve skar oluşumunun en iyi kozmetik sonuç doğurması için yara kapatılmasının özenle yapılmasıdır.
Yara iyileşmesi
Cilt katmanlarından epidermis ve dermis en üst iki katman olup cilt onarımında temel olarak bu iki katman esas kapanmayı sağlamaktadır fakat derin kesilerde bir alt tabaka olan subkütan tabakanın üst tabaka öncesinde birleştirilmesi üstteki tabakadaki gerilmeyi azaltarak daha iyi bir kozmetik sonuç alınmasını sağlar. Subkütan tabaka esas olarak yağ dokudan oluşur, sinir lifleri, kan damarları ve kıl köklerini içerir. Kas tabakasının üzerinde olan kesilerde kas kılıfı olan fasya tabakasının da zarar görmesi muhtemeldir ve bu tabakanın ve hatta kas kesisi var ise kas onarımının başlangıç aşamasında yapılması gereklidir.
Yara iyileşmesi ilk yaralanmayı takiben başlar, bunun yanı sıra yara dudakları tam olarak birleştirilip dikiş malzemesi ile kapatıldıktan sonra 48 saat içerisinde en üst tabaka olan epiderm oluşur. Yaralanmadan 4 gün sonra yeni kan damarları oluşumu en hızlı seviyesine ulaşır. Yara yerinin gerilmelere dayanıklı hale gelmesi için kollojen oluşumu gereklidir ve bu süreç 48 saat içerisinde başlar, ilk haftada en hızlı seviyededir ve yeniden şekillenmesi 12 aya kadar sürmektedir.
Sistemik hastalıklar veya etnik köken yara iyileşmesini etkileyebilir. Böbrek yetmezliği, diyabet, beslenme durumu, obezite, kemoterapötik maddeler, kortikosteroidler ve antikoagülan veya anti-platelet ilaçlar ayrıca kollajen doku hastalıkları yara iyileşmesini etkileyebilmektedir. Ayrıca sıcaklık, dokunun kanlanmasının azalması, doku travması ve enfeksiyon yara iyileşme sürecini etkilemektedir.
Yara iyileşmesinde diğer önemli belirleyici yaralanma mekanizması ve yabancı cisim varlığıdır. Ciltte düz bir cisim ile oluşan düz bir keside iyileşme çok düzgün bir şekilde olacaktır fakat ezilme, parçalanma ve doku kaybının oluştuğu yaralanma tiplerinde yara iyileşmesi sonrasında kalacak iz miktarı hasarın boyutuna göre değişiklik göstermektedir.
Yara iyileşmesinde yara kaynaklı olarak yabancı cisim varlığı, çok kirli yara, gecikmiş başvuru (yüz ve kafa derisinde 24 saatten uzun, diğer bölgelerde 18 saatten uzun), beraberinde oluşan önemli doku veya yapı hasarı durumunda enfeksiyon riski yüksek olduğundan kapatılmayıp ikincil iyileşmeye bırakılması daha uygun olabilmektedir.
İnsan ve hayvan ısırığı gibi travmalar veya enfeksiyon riski taşıyan travmalarda gecikmiş kapatılma da kullanılan bir yöntemdir. Yaranın durumuna göre yara yeri yakın olarak takip edilir, gerekli antibiyotik tedavisi verilir ve uygun zamanda kapatılması yapılabilir.