Acil Diş Problemleri Tedavisi Hakkında Malumatlar
Aşağıdaki haberler, tedavi için doktorunuza ulaşana kadar geçecek devranda size yardımcı olabilecek birinci yardım haberleridir.
Bu haberler ışığında yapılacak çok olağan tatbikler ile, daha sonradan çözümlenmesi çok güç olan tabloların ortaya çıkması önlenebilmektedir.
Acil olarak diş tabibine gidilmesi tavsiye olunur.
Diş Ağrısı:
Ağrının nedeni olabilecek dertler farklı olsa da aşağıdaki pratikler ağrıyı azaltabilir:
- Ağrıyan diş üzerinde ve diş lerin arasında bulunan besin birikintileri, diş fırçası ve diş ipi kullanılarak temizlenmelidir.
- Yarım su bardağına yarım çay kaşığı tuz ek edilerek elde edilen tuzlu su ile ağız yeterlice çalkalanmalıdır.
- Ağız içinde soğuk su tutmak ağrıyı azaltabilir.
- Katiyetle ağrıyan diş üzerine ASPİRİN ya da rastgele bir ağrı kesici ilaç uygulanmamalıdır. Kimyasal yapıları nedeni ile bu üzere ilaçlar diş
etinde ve etraf yumuşak dokularda tahrişlere neden olabilir. Binaenaleyh diş ağrısının yanında 2. bir ağrı oluşabilir.
- Katiyetle ağrıyan diş üzerine rakı, kolonya, hidrolik yağı vb. eserler uygulanmamalıdır.
- Şayet iltihap nedeni ile yüzde şişlik oluşmuşsa o kesime soğuk kompres yapılmalıdır.
- Diş tabibine gitmeden evvel bir ağrı kesici ilaç alınabilir. Ziyadesi önemli mide problemleri yaratabilir.
- Rastgele antibiyotik alınmamalıdır. Doktorunuz durumunuzu gördükten sonra gerekiyorsa önerecektir.
- Diş üzerinde çürük nedeni ile oyuk oluşmuşsa buraya çok az karanfil yağı (eugenol) emdirilmiş pamuk koyulabilir. Eczanelerde hazır solüsyon olarak da vardır. Eugenol ağrının azalmasını sağlayacaktır, ama bu süreci yaparken eugenolü ziyade kullanarak diş etine sızmasına neden olunmamalıdır. Zira karanfil yağı da yumuşak dokuları tahrip edici özelliğe sahiptir.
Diş Apsesi:
Diş çürükleri ve diş eti illetleri, devranında ve akıllıca halde müdahale edilmediğinde, daha çok sorun yaratan bir illete yol açabilir.
Çürük yoluyla diş in içine yerleşen bakteriler (enfeksiyon) kökten etraf kemiğe yayılabilir ve kemikten kurtulup yumuşak dokular arasında çoğalabilir. Bu durum apse olarak bilinir.
Yumuşak dokulardan kurtulan apse içindeki irin, ağıza yahut deriden ağız dışına (yüz bölgesine) fistül dediğimiz yolla boşalabilir.
Ağıza boşalan irin makûs koku ve tat hissettirir.
Enfekte diş kökü ve şişmiş doku ağrıya neden olabilir. Lakin, irin boşalırsa ağrı hafifleyebilir.
Şişmiş dokuların içindeki irin, bakteriden ağır sarımsı bir likittir ve kan yoluyla öteki organlara dağılabilir.
Belirti:
- Dişte mütemadi ya da zonklama halinde ağrı - Uzunluğunda şişmiş lenf düğümleri
- Sıcak ya da soğuk azıklara karşı hassasiyet - Ateş ve umum kırıklık
- Enfekte diş etrafında ( diş etinde yahut yüzde) şişlik - Çiğnerken ağrı
Tedavi:
Diş doktorunuza gitmeden evvel, bir ağrı kesici içilebilir.
Gelgelelim, antibiyotik diş doktoruna danışılmadan içilmemelidir.
Günümüzde apseli diş in dahi kurtarılabilme mümkünlüğü vardır.
Dişin anatomisine ve enfeksiyonun yerine-şiddetine nazaran tedaviye karar verilmektedir.
Unutmamak gerekir ki yüz nahiyesindeki her şişlik diş kaynaklı apse olmayabilir.
Vakit kaybetmeden diş tabibine giderek sahih teşhis ve tedaviyle tedbir alınması gerekir.
Çeşitli enfeksiyonlar, tümoral ve kistik oluşumlar, tükürük bezi enfeksiyonları, alerjik reaksiyonlar vb. durumlarda da şişlik gözlenebilir.
Diş kırılması / Diş yaralanması:
- Mümkünse kırılan diş modülü bulunarak himaye altına alınmalıdır; serum fizyolojik yahut sütün içinde saklanabilir, duru bir gazlı beze sarılablir.
- En acil formda diş tabibine gidilmelidir. Kırık modül diş e yapıştırılabilir, böylelikle diş inizdeki husus kaybı minumum olur.
- Diş darbe nedeni ile kendi yuvasında mahal değiştirir ise hafif bir parmak basıncı ile diş eski konumuna getirilmeye çalışılmalıdır.
- Diş yuvasında alışılagelmiş konumuna getirilirken katiyetle zorlanmamalıdır.
- En geç bir saat içerisinde diş tabibine başvurulmalıdır.
Daimi diş in mahallinden çıkması (Avulsiyon):
- Mekanından çıkan diş bulunmalıdır.
- Bulunan diş , taç (kuron) kısmından yani ağızda görünen kısmından tutulmalıdır.
- Diş kök kısmından tutulmamalıdır; buradaki dokuların daha ziyade hasar görmesine neden olunmamalıdır.
- Şayet diş in kök kısmındaki dokular ziyade hasar görürse diş in yuvasına tutunması mümkün olmaz.
- Kuron kısmından tutulan diş in üzerinde bulunan yabancı unsurlar akan su altında yıkanmalıdır.
- Diş yüzeyinin temizlenmesi sırasında ovalama süreci yapılmamalı ve mutlaka fırça kullanılmamalıdır.
- Öncelikle diş yuvasına yerleştirilmeye çalışılmalıdır.
- Dişi yanına yerleştirirken haddinden fazla kuvvet uygulanmamalıdır. Aksi taktirde diş ve diş yuvasında önemli hasarlara neden olunabilir.
- Diş yuvasına yerleştirilebilmişse mahallinde sabit kalabilmesi için üzerine berrak bir gazlı bez koyularak hafifçe ısırtılmalıdır. Bu biçimde en kısa vakitte diş doktoruna başvurulmalıdır.
- Şayet diş yuvasına yerleştirilememişse diş doktoruna gidinceye kadar, hastanın kendi ağzında lisan altında bol tükürüklü olarak yahut berrak bir küçük kaba hastanın kendisinden tükürük biriktirilip diş içine konularak; bu imkanlar yoksa süt ya da su içerisinde korunmalıdır.
- Tarafından çıkmış diş in tekrar kazanılması için diş dokularının ziyade zedelenmemesi ve mümkün olduğunca çabuk diş doktoruna başvurulması gereklidir.
- Makul koşullarda korunmuşsa ve en geç bir saat içerisinde diş tabibine ulaştırılmışsa diş in tekrar kendi yuvasına yerleştirilerek (reimplantasyon) ile kurtulma talihi %90'dır.
Dudak ve yanak yaralanmaları:
- Yaralı nahiye ılık su ile temizlenmelidir.
- Ortamda kanama meydana gelmişse arı bir gazlı bez ile basınç uygulanmalıdır.
- Basınç tatbikine karşın kanama 15 dakika içerisinde durmazsa en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
- Şayet yara çokça büyükse ve kanama devam ediyorsa, diş tabibine ya da en yakın acil polikliniğine başvurulmalıdır.
- Kanama durduktan sonra yanak ya da dudak dışından soğuk kompres uygulanmalıdır.
Diş çekimi sonrasında oluşan kanamalar:
- Diş çekiminden sonra oluşan hafif kanamalar olağandır.
- Şiddetli kanama varsa çabucak diş doktorunuza ya da en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
- Sızıntı biçiminde kanama varsa çekim konumu üzerine konulan gazlı bez basınç uygulayarak yarım saat tutulursa kanama duracaktır. Kanama hala devam ediyorsa diş doktoruna başvurulmalıdır.
- Bu mümkün değil ise bir çay poşeti suda ıslatıldıktan sonra gazlı beze sarılarak çekim mahalline basınçla uygulanabilir. Çay yaprağı içerisinde bulunan kanın pıhtılaşmasına yardımcı mineraller sayesinde yarım saat içerisinde kanama duracaktır.
- Şayet sonuç alınamıyorsa diş doktoru ya da en yakın sıhhat merkezine başvurulmalıdır.
Ağız Koruyucuları (Mouth Guard):
Yukarıdaki ağız yaralanmaları sıklıkla, basketbol-futbol gibisi kontak sporlar yaparken meydana gelen çarpma ve düşmeler ile trafik kazaları sonucunda oluşmaktadır.
Mahsusen kontakt spor yapan çocuklarda oluşabilecek ağız yaralanmalarını ve diş kırıklarını önlemek için uygulanacak en tutarlı formül ağız koruyucusu (mouth guard) kullanmalarını sağlamaktır.
Ağız koruyucuları alt ve üst diş ler arasına yerleştirilerek yumuşak plastikten yapılmış apereylerdir.
Alt ve üst diş ler arasında yumuşak yastık hizmeti yaparak, diş lerin arasındaki direkt teması kaldırır.
Bu halde, darbe ile meydana gelen travmalar sonucunda oluşan şiddetli kuvvetleri emerek, muhtemel dimağ sarsıntılarını, diş ve çene kırklarını, lisan ve yanak yaralanmalarını büyük nispette önlerler.
Ağız koruyucularının koruyuculuk işlevlerini noktasına getirebilmeleri için alt ve üst çene diş lerinin arasına yerleştirilen ve diş elerin birbirleri ile temasını önleyen kısmının 3 -5 mm kalınlığında olması gerekmektedir.
Bu özellikleri ile ağız koruyucuları her yaştaki sporcunun vazgeçilmez ekipmanlarından biri olmalıdır.
Çeşitleri:
1- Hazır ağız koruyucuları:
Spor gereci satan mağazalarından kolaylıkla elde edilebilirler.
Fabrikasyon olarak üretilmişlerdir. Başkalarına kıyasla daha ucuzdurlar.
Lakin diş lere entegrasyonu tam olmadığı için koruyuculuk işlevini istenildiği üzere alanına getirememektedirler.
2- Ağız içerisinde şekillenen ağız koruyucuları:
Diş doktoru tarafından hazırlanması gerekmektedir.
Akrilik ya da kauçuk esaslı kişisel unsurlar ağıza yerleştirilerek gerekli hali aldıktan sonra sertleşmeleri sağlanır.
3- Şahsa şahsi yapılan ağız koruyucuları:
Diş doktoru tarafından bireye hususî üretilir. Bu nedenle diş ler ile tam bir ahenk sağlayabilmektedir.
En düzgün müdafaa bu tip ağız koruyucuları ile sağlanmaktadır.
Tasarrufu:
- Kullanmadan evvel ılık su ve sabunla yıkanmalıdır.
- Sıcak su kullanılmamalıdır. Bilhassa 2. tip ağız koruyucularını sıcaklık önünde yumuşayacağı için deforme olabilir.
- Saklanmadan evvel bir ağız gargarası içerisine batırılıp çıkartılmalıdır.
- Ağız koruyucusunun kuru koruma edilmesi gereklidir. Bunun için düzgün havalanabilen saklama kutusu kullanılmalıdır.
- Şiddetli sıcak deformasyonlara neden olacağı için güneş ışığında ya da sıcak havalarda araba içerisinde tutulmamalıdır.
- Üzerine rastgele bir yük koyulmamalıdır.
- Bir diğerinin kullanmasına müsaade verilmemelidir.
- Ağız koruyucularının şahsa hususî bir materyal olduğu unutulmamalıdır.
Aşağıdaki haberler, tedavi için doktorunuza ulaşana kadar geçecek devranda size yardımcı olabilecek birinci yardım haberleridir.
Bu haberler ışığında yapılacak çok olağan tatbikler ile, daha sonradan çözümlenmesi çok güç olan tabloların ortaya çıkması önlenebilmektedir.
Acil olarak diş tabibine gidilmesi tavsiye olunur.
Diş Ağrısı:
Ağrının nedeni olabilecek dertler farklı olsa da aşağıdaki pratikler ağrıyı azaltabilir:
- Ağrıyan diş üzerinde ve diş lerin arasında bulunan besin birikintileri, diş fırçası ve diş ipi kullanılarak temizlenmelidir.
- Yarım su bardağına yarım çay kaşığı tuz ek edilerek elde edilen tuzlu su ile ağız yeterlice çalkalanmalıdır.
- Ağız içinde soğuk su tutmak ağrıyı azaltabilir.
- Katiyetle ağrıyan diş üzerine ASPİRİN ya da rastgele bir ağrı kesici ilaç uygulanmamalıdır. Kimyasal yapıları nedeni ile bu üzere ilaçlar diş
etinde ve etraf yumuşak dokularda tahrişlere neden olabilir. Binaenaleyh diş ağrısının yanında 2. bir ağrı oluşabilir.
- Katiyetle ağrıyan diş üzerine rakı, kolonya, hidrolik yağı vb. eserler uygulanmamalıdır.
- Şayet iltihap nedeni ile yüzde şişlik oluşmuşsa o kesime soğuk kompres yapılmalıdır.
- Diş tabibine gitmeden evvel bir ağrı kesici ilaç alınabilir. Ziyadesi önemli mide problemleri yaratabilir.
- Rastgele antibiyotik alınmamalıdır. Doktorunuz durumunuzu gördükten sonra gerekiyorsa önerecektir.
- Diş üzerinde çürük nedeni ile oyuk oluşmuşsa buraya çok az karanfil yağı (eugenol) emdirilmiş pamuk koyulabilir. Eczanelerde hazır solüsyon olarak da vardır. Eugenol ağrının azalmasını sağlayacaktır, ama bu süreci yaparken eugenolü ziyade kullanarak diş etine sızmasına neden olunmamalıdır. Zira karanfil yağı da yumuşak dokuları tahrip edici özelliğe sahiptir.
Diş Apsesi:
Diş çürükleri ve diş eti illetleri, devranında ve akıllıca halde müdahale edilmediğinde, daha çok sorun yaratan bir illete yol açabilir.
Çürük yoluyla diş in içine yerleşen bakteriler (enfeksiyon) kökten etraf kemiğe yayılabilir ve kemikten kurtulup yumuşak dokular arasında çoğalabilir. Bu durum apse olarak bilinir.
Yumuşak dokulardan kurtulan apse içindeki irin, ağıza yahut deriden ağız dışına (yüz bölgesine) fistül dediğimiz yolla boşalabilir.
Ağıza boşalan irin makûs koku ve tat hissettirir.
Enfekte diş kökü ve şişmiş doku ağrıya neden olabilir. Lakin, irin boşalırsa ağrı hafifleyebilir.
Şişmiş dokuların içindeki irin, bakteriden ağır sarımsı bir likittir ve kan yoluyla öteki organlara dağılabilir.
Belirti:
- Dişte mütemadi ya da zonklama halinde ağrı - Uzunluğunda şişmiş lenf düğümleri
- Sıcak ya da soğuk azıklara karşı hassasiyet - Ateş ve umum kırıklık
- Enfekte diş etrafında ( diş etinde yahut yüzde) şişlik - Çiğnerken ağrı
Tedavi:
Diş doktorunuza gitmeden evvel, bir ağrı kesici içilebilir.
Gelgelelim, antibiyotik diş doktoruna danışılmadan içilmemelidir.
Günümüzde apseli diş in dahi kurtarılabilme mümkünlüğü vardır.
Dişin anatomisine ve enfeksiyonun yerine-şiddetine nazaran tedaviye karar verilmektedir.
Unutmamak gerekir ki yüz nahiyesindeki her şişlik diş kaynaklı apse olmayabilir.
Vakit kaybetmeden diş tabibine giderek sahih teşhis ve tedaviyle tedbir alınması gerekir.
Çeşitli enfeksiyonlar, tümoral ve kistik oluşumlar, tükürük bezi enfeksiyonları, alerjik reaksiyonlar vb. durumlarda da şişlik gözlenebilir.
Diş kırılması / Diş yaralanması:
- Mümkünse kırılan diş modülü bulunarak himaye altına alınmalıdır; serum fizyolojik yahut sütün içinde saklanabilir, duru bir gazlı beze sarılablir.
- En acil formda diş tabibine gidilmelidir. Kırık modül diş e yapıştırılabilir, böylelikle diş inizdeki husus kaybı minumum olur.
- Diş darbe nedeni ile kendi yuvasında mahal değiştirir ise hafif bir parmak basıncı ile diş eski konumuna getirilmeye çalışılmalıdır.
- Diş yuvasında alışılagelmiş konumuna getirilirken katiyetle zorlanmamalıdır.
- En geç bir saat içerisinde diş tabibine başvurulmalıdır.
Daimi diş in mahallinden çıkması (Avulsiyon):
- Mekanından çıkan diş bulunmalıdır.
- Bulunan diş , taç (kuron) kısmından yani ağızda görünen kısmından tutulmalıdır.
- Diş kök kısmından tutulmamalıdır; buradaki dokuların daha ziyade hasar görmesine neden olunmamalıdır.
- Şayet diş in kök kısmındaki dokular ziyade hasar görürse diş in yuvasına tutunması mümkün olmaz.
- Kuron kısmından tutulan diş in üzerinde bulunan yabancı unsurlar akan su altında yıkanmalıdır.
- Diş yüzeyinin temizlenmesi sırasında ovalama süreci yapılmamalı ve mutlaka fırça kullanılmamalıdır.
- Öncelikle diş yuvasına yerleştirilmeye çalışılmalıdır.
- Dişi yanına yerleştirirken haddinden fazla kuvvet uygulanmamalıdır. Aksi taktirde diş ve diş yuvasında önemli hasarlara neden olunabilir.
- Diş yuvasına yerleştirilebilmişse mahallinde sabit kalabilmesi için üzerine berrak bir gazlı bez koyularak hafifçe ısırtılmalıdır. Bu biçimde en kısa vakitte diş doktoruna başvurulmalıdır.
- Şayet diş yuvasına yerleştirilememişse diş doktoruna gidinceye kadar, hastanın kendi ağzında lisan altında bol tükürüklü olarak yahut berrak bir küçük kaba hastanın kendisinden tükürük biriktirilip diş içine konularak; bu imkanlar yoksa süt ya da su içerisinde korunmalıdır.
- Tarafından çıkmış diş in tekrar kazanılması için diş dokularının ziyade zedelenmemesi ve mümkün olduğunca çabuk diş doktoruna başvurulması gereklidir.
- Makul koşullarda korunmuşsa ve en geç bir saat içerisinde diş tabibine ulaştırılmışsa diş in tekrar kendi yuvasına yerleştirilerek (reimplantasyon) ile kurtulma talihi %90'dır.
Dudak ve yanak yaralanmaları:
- Yaralı nahiye ılık su ile temizlenmelidir.
- Ortamda kanama meydana gelmişse arı bir gazlı bez ile basınç uygulanmalıdır.
- Basınç tatbikine karşın kanama 15 dakika içerisinde durmazsa en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
- Şayet yara çokça büyükse ve kanama devam ediyorsa, diş tabibine ya da en yakın acil polikliniğine başvurulmalıdır.
- Kanama durduktan sonra yanak ya da dudak dışından soğuk kompres uygulanmalıdır.
Diş çekimi sonrasında oluşan kanamalar:
- Diş çekiminden sonra oluşan hafif kanamalar olağandır.
- Şiddetli kanama varsa çabucak diş doktorunuza ya da en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
- Sızıntı biçiminde kanama varsa çekim konumu üzerine konulan gazlı bez basınç uygulayarak yarım saat tutulursa kanama duracaktır. Kanama hala devam ediyorsa diş doktoruna başvurulmalıdır.
- Bu mümkün değil ise bir çay poşeti suda ıslatıldıktan sonra gazlı beze sarılarak çekim mahalline basınçla uygulanabilir. Çay yaprağı içerisinde bulunan kanın pıhtılaşmasına yardımcı mineraller sayesinde yarım saat içerisinde kanama duracaktır.
- Şayet sonuç alınamıyorsa diş doktoru ya da en yakın sıhhat merkezine başvurulmalıdır.
Ağız Koruyucuları (Mouth Guard):
Yukarıdaki ağız yaralanmaları sıklıkla, basketbol-futbol gibisi kontak sporlar yaparken meydana gelen çarpma ve düşmeler ile trafik kazaları sonucunda oluşmaktadır.
Mahsusen kontakt spor yapan çocuklarda oluşabilecek ağız yaralanmalarını ve diş kırıklarını önlemek için uygulanacak en tutarlı formül ağız koruyucusu (mouth guard) kullanmalarını sağlamaktır.
Ağız koruyucuları alt ve üst diş ler arasına yerleştirilerek yumuşak plastikten yapılmış apereylerdir.
Alt ve üst diş ler arasında yumuşak yastık hizmeti yaparak, diş lerin arasındaki direkt teması kaldırır.
Bu halde, darbe ile meydana gelen travmalar sonucunda oluşan şiddetli kuvvetleri emerek, muhtemel dimağ sarsıntılarını, diş ve çene kırklarını, lisan ve yanak yaralanmalarını büyük nispette önlerler.
Ağız koruyucularının koruyuculuk işlevlerini noktasına getirebilmeleri için alt ve üst çene diş lerinin arasına yerleştirilen ve diş elerin birbirleri ile temasını önleyen kısmının 3 -5 mm kalınlığında olması gerekmektedir.
Bu özellikleri ile ağız koruyucuları her yaştaki sporcunun vazgeçilmez ekipmanlarından biri olmalıdır.
Çeşitleri:
1- Hazır ağız koruyucuları:
Spor gereci satan mağazalarından kolaylıkla elde edilebilirler.
Fabrikasyon olarak üretilmişlerdir. Başkalarına kıyasla daha ucuzdurlar.
Lakin diş lere entegrasyonu tam olmadığı için koruyuculuk işlevini istenildiği üzere alanına getirememektedirler.
2- Ağız içerisinde şekillenen ağız koruyucuları:
Diş doktoru tarafından hazırlanması gerekmektedir.
Akrilik ya da kauçuk esaslı kişisel unsurlar ağıza yerleştirilerek gerekli hali aldıktan sonra sertleşmeleri sağlanır.
3- Şahsa şahsi yapılan ağız koruyucuları:
Diş doktoru tarafından bireye hususî üretilir. Bu nedenle diş ler ile tam bir ahenk sağlayabilmektedir.
En düzgün müdafaa bu tip ağız koruyucuları ile sağlanmaktadır.
Tasarrufu:
- Kullanmadan evvel ılık su ve sabunla yıkanmalıdır.
- Sıcak su kullanılmamalıdır. Bilhassa 2. tip ağız koruyucularını sıcaklık önünde yumuşayacağı için deforme olabilir.
- Saklanmadan evvel bir ağız gargarası içerisine batırılıp çıkartılmalıdır.
- Ağız koruyucusunun kuru koruma edilmesi gereklidir. Bunun için düzgün havalanabilen saklama kutusu kullanılmalıdır.
- Şiddetli sıcak deformasyonlara neden olacağı için güneş ışığında ya da sıcak havalarda araba içerisinde tutulmamalıdır.
- Üzerine rastgele bir yük koyulmamalıdır.
- Bir diğerinin kullanmasına müsaade verilmemelidir.
- Ağız koruyucularının şahsa hususî bir materyal olduğu unutulmamalıdır.
