Hocam adak kavramını çokça duymaktayız. Benim sorum adak nedir, adağın dindeki yeri nedir?
Cevap: Değerli ziyaretçimiz, Adak fıkıh da, bir kişinin dinimizce sorumlu olmadığı ibadet cinsinden bir şeyi kendisine vacip kılmasıdır. Diğer bir deyişle kişinin farz ya da vacip olan bir ibadeti yapacağına dair Allahü Teâlâ’ya söz vererek ibadeti kendisine borç kılmasıdır. (Mevsıli, el-İhtiyar, IV, 76).
Kuran’ı kerimde verilen sözde durulması, ahde ve akitlere bağlı kalınması bildirilmiştir. (Maide, 5/1; İsra, 17/34) Allah’a verdiğimiz sözün tutulması (Nahl, 16/91) suresinde emredilir ve adanan adakların yerine getirilmesi istenir. Hadisi şeriflerde de Hazreti Peygamberimiz Allah’a itaat kabilinden adakların mutlaka yerine getirilmesini emretmiş, Allah’a isyan veya günah kabilinden olan konularda adakta kesinlikle bulunulmamasını, eğer böyle adak adanmışsa uyulmamasını istemiştir adağın yerine getirilmesi kitap, sünnet, icma ve akıl deliliyle sabittir. (Buhari, Eyman, 28, 31; Müslim, Nezir, 8; Ebu Davud, Eyman, 12). (Kasani, Bedaiü’s-Sanai, V, 90).
Kimi âlimler, dünyalık menfaat ummaksızın sadece Allah’ın rızasını kazanmak, şükretmek için adak adamasında sakınca bulunmadığı görüşündedirler. Kişinin Allah’ın takdirinin değişmesine bağlı olarak adakta bulunması kesinlikle doğru değildir. Bu konuda Peygamber (s.a.v.)’in “Adak, (Allah’ın takdir buyurmuş olduğu) hiç bir kazayı geri çevirmez. Sadece cimrinin malını eksiltmiş olur.”; “Adak bir şeyi ne ileri alır ne de geri bırakır…” (Buhari, Eyman, 26; Müslim, Nezir, 2)
İmam Şafii ve Ahmed b. Hanbel ve kimi fakihler yukarıdaki hadislere dayanarak ne şekil olursa olsun adak adamanın mekruh olduğu görüşündedirler. Bunun yanı sıra, Allah’a isyan ve günah içermediği sürece, herhangi bir adakta bulunulduğunda mutlaka adağın yerine getirilmesi dinimizce vacip görülmüştür. (Kasani, Bedaiü’s-sanai, V, 83). (Nevevi, el-Mecmu, VIII, 450; İbn Kudame, Muğni, Beyrut 1405, XI, 332).
Özetle, akıl sahibi her Müslüman adak adasa dahi bu adağı Mevla için adamalıdır. Bununla birlikte şu düşünce ile hareket etmelidir. Ey rabbim sen her şeye kadirsin. Benim bir isteğim var eğer hayırlı ise bana nasip et. Eğer bana nasip olur ise sadece isteğim oldu diye değil sadece senin rızan için kurban keseceğim.
Cevap: Değerli ziyaretçimiz, Adak fıkıh da, bir kişinin dinimizce sorumlu olmadığı ibadet cinsinden bir şeyi kendisine vacip kılmasıdır. Diğer bir deyişle kişinin farz ya da vacip olan bir ibadeti yapacağına dair Allahü Teâlâ’ya söz vererek ibadeti kendisine borç kılmasıdır. (Mevsıli, el-İhtiyar, IV, 76).
Kuran’ı kerimde verilen sözde durulması, ahde ve akitlere bağlı kalınması bildirilmiştir. (Maide, 5/1; İsra, 17/34) Allah’a verdiğimiz sözün tutulması (Nahl, 16/91) suresinde emredilir ve adanan adakların yerine getirilmesi istenir. Hadisi şeriflerde de Hazreti Peygamberimiz Allah’a itaat kabilinden adakların mutlaka yerine getirilmesini emretmiş, Allah’a isyan veya günah kabilinden olan konularda adakta kesinlikle bulunulmamasını, eğer böyle adak adanmışsa uyulmamasını istemiştir adağın yerine getirilmesi kitap, sünnet, icma ve akıl deliliyle sabittir. (Buhari, Eyman, 28, 31; Müslim, Nezir, 8; Ebu Davud, Eyman, 12). (Kasani, Bedaiü’s-Sanai, V, 90).
Kimi âlimler, dünyalık menfaat ummaksızın sadece Allah’ın rızasını kazanmak, şükretmek için adak adamasında sakınca bulunmadığı görüşündedirler. Kişinin Allah’ın takdirinin değişmesine bağlı olarak adakta bulunması kesinlikle doğru değildir. Bu konuda Peygamber (s.a.v.)’in “Adak, (Allah’ın takdir buyurmuş olduğu) hiç bir kazayı geri çevirmez. Sadece cimrinin malını eksiltmiş olur.”; “Adak bir şeyi ne ileri alır ne de geri bırakır…” (Buhari, Eyman, 26; Müslim, Nezir, 2)
İmam Şafii ve Ahmed b. Hanbel ve kimi fakihler yukarıdaki hadislere dayanarak ne şekil olursa olsun adak adamanın mekruh olduğu görüşündedirler. Bunun yanı sıra, Allah’a isyan ve günah içermediği sürece, herhangi bir adakta bulunulduğunda mutlaka adağın yerine getirilmesi dinimizce vacip görülmüştür. (Kasani, Bedaiü’s-sanai, V, 83). (Nevevi, el-Mecmu, VIII, 450; İbn Kudame, Muğni, Beyrut 1405, XI, 332).
Özetle, akıl sahibi her Müslüman adak adasa dahi bu adağı Mevla için adamalıdır. Bununla birlikte şu düşünce ile hareket etmelidir. Ey rabbim sen her şeye kadirsin. Benim bir isteğim var eğer hayırlı ise bana nasip et. Eğer bana nasip olur ise sadece isteğim oldu diye değil sadece senin rızan için kurban keseceğim.