PKOS sendromu nedir, Adet duzensizliği nedenleri, PKOS tedavisi,
Adet duzensizliği Polikistik Over Sendromu belirtisi olabilir!
Ozellikle 30 yaş altı kadınlarda sıkca rastlanan bir hastalık olan Polikistik Over Sendromu (PKOS), yumurtalıkta kalın yumurta dokusu icinde iyi huylu bircok kistin oluşmasına denir VKV Amerikan Hastanesi Kadın Sağlığı Unitesi uzmanlarından ve tupbebekcom sitesi medikal direktoru Dr Senai AKSOY Polikistik Over Sendromu (PKOS) ile ilgili en onemli soruları yanıtladı
Beyinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal şekilde uretilmesinden kaynaklanan hastalık sonucunda, yumurtalıklarda her ay duzenli olarak yumurtlama olmaz Yumurtalıklardan erkeklik hormonunun salgılanmasına sebep olan Polikistik Over Sendromu ’nun pek cok hormonal hastalık gibi nedenleri tam olarak bilinmiyor
PKOS nasıl oluşur?
Hastalığın ortaya cıkışı tam kısır donguye benzer LH hormonundaki artış yumurtalıklarda erkeklik hormonu yapımını arttırır Bunun sonucunda salgılanan erkeklik hormonları(androjenler) yağ dokusunda ostrojene donuşur Son aşamada ostrojen donuşte LH uretimini yeniden arttırır
Bu kısır dongu kilo kaybı veya yumurtalıkların baskılanması gibi etkenlerle kırılabilir Yine kilo fazlalığına bağlı olarak ensuline karşı bir direnc ortaya cıkar ve neticede hormonal denge bozularak yine bu kısır dongu elde edilir
Ne zaman ortaya cıkar?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) ilk kez ergenlik doneminde adet kanamalarının başlaması ile tanınır ve ureme cağındaki kadınların %3 – %5′ini etkiler Bu donemde adet duzensizlikleri en onemli uyarandır ve neredeyse hastaların %75′inde gorulur
En sık rastlanılan duzensizlik seyrek adet gorme şeklindedir Zaman zaman amenore yani hic adet gormeme olabilir Gecikmeyi takiben gorulen kanama genelde fazla miktarda ve uzun sureli olur Bu duzensizlik yumurtlamada bir bozukluğun işaretcisi
Yeni adet goremeye başlayan genc kızlarda PKOS olmasa bile bu tur bozukluklar ilk 2 yıl boyunca normalde de gorulebilir Doğum kontrol hapı gibi duzenleyici ilacların kullanılması PKOS tanısını geciktirebilir
Androjen adı verilen hormonlar testosteron gibi steroid hormonlardır ve erkeklerde yuksek miktarlarda bulunurken kadınlarda cok daha duşuk miktarlarda salgılanırlar
PKOS hastalarında androjen hormonları olması gerekenden daha fazla miktarlarda bulunur ve bu nedenle erkek tipi tuylenme, sivilce ve hatta erkek tipi sac dokulmesi ortaya cıkabilir
PKO sendromunda yumurtlama bozukluklarının olması ve adet duzensizliğinin gorulmesinin nedeni ile kısırlığın bir problem olarak ortaya cıkması şaşırtıcı değil
Kısırlık, PKOS vakalarında %100 bir bulgu değildir Hatta bazı hastalar PKOS bulgularına rağmen duzenli yumurtlayabilirler ve cok kolay gebe kalabilirler Ancak yine de PKOS gebelikte gecikmelere ve kısırlığa yol acan onemli bir etken
PKOS hastaları genelde gebe kalmak icin tedaviye gereksinim duyarlar Hastalarının yaklaşık %40′ında obezite problemi vardır Şişmanlık bazı hastalarda tek başına diğer belirtileri başlatabilir Bu tur vakalarda kilo kaybı sağlandığında sorunlar tamamen ortadan kalkabilir
Polikistik Over Sendromu belirtileri
Hastalarda genel olarak gorulen belirtiler adet duzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tuylenmede artış, kısırlık (infertilite) ve kilo artışı PKOS tanısının konması icin klinik bulguların, laboratuar tetkiklerinin ve ultrason incelemesinin bir arada değerlendirilmesi gerekir
PKOS tanısı nasıl konur?
En onemli tanı yontemlerinden birisi vajinal ultrasonografi incelemesi Ultrasonografide yumurtalık kenarlarında cok sayıda kucuk kist saptanır Bu kistler sadece birkac milimetre capındadır ve tek başlarına sorun yaratmazlar
Kistlerin kaynağı gelişen ancak yumurtlama ile atılmayan follikullerdir (yumurta iceren kesecikler) Zaman icerisinde bunların sayıları artış gorulebilir
Polikistik Over (PKO), ultrasonografide yumurtalıkların gorunuşunu ifade eden bir tanım Polikistik Over Sendromu ile karıştırılmamalıdır Pek cok kadının ultrasonografik goruntusu polikisitk olabilir ancak hormonal değerler ve klinik tablo tamamen normal bulunur
Genel populasyonda kadınların %20′sinde polikistik gorunuşlu yumurtalıklar vardır Polikistik Over Sendromu (PKOS) ise bir belirtiler grubudur Hastalığı yani patolojiyi ifade eder PKO ve PKOS iki farklı tanımdır
PKOS tanısında kan hormon değerleri de onemlidir Kanda androjen duzeylerinin, LH ve FSH oranlarının onemi buyuk LHFSH oranının 3′un uzerinde olması PKOS lehine bir bulgu Yine adetin 21 gununde bakılacak kan progesteron değerleri yumurtlama olup olmadığı hakkında bilgi verir
Son yıllarda yapılan calışmalar PKOS ile ensulin hormonu arasında ilişki olduğunu gosterdi İnsulin pankreastan salınan bir hormondur ve hucrelerin glikozu kullanmalarını sağlar
PKOS ’da hucrelerde ensuline karşı bir direnc yani rezistans vardır Bu nedenle pankreas durumla başa cıkabilmek icin daha fazla ensulin salgılar Bu yuksek dozda ensulin yumurtalıkları etkileyerek yumurtlamayı engeller ve sonucta androjenlerde artış olur
Ensulin direnci PKOS ’lu zayıf kadınların %30′unda saptanırken obez kadınlarda bu oran %75′e kadar ulaşır
Uzun donemdeki riskler
PKOS ’un uzun donemde yaratabileceği sorunlar ve riskler hem ensulin hem de androjen fazlalığına bağlıdır Yuksek miktarlarda ensulin uzun donemde Tip 2 diyabet yani şeker hastalığı riski taşır Bu tur diyabet genelde sıkı diyet ve ağızdan alınan ilaclar ile kontrol altına alınabilir
Kilo sorunu olan, tedavi edilmemiş PKOS hastalarının %25 – 35′inde, 30′lu yaşlarda Tip 2 şeker hastalığı ortaya cıkar PKOS ’da gorulen hormonal değişiklikler tansiyon problemlerini de beraberinde getirir Aynı zamanda bu hastalarda kolesterol yuksekliği de ortaya cıkar Her iki durumda kalp hastalığı acısında yuksek risk faktorleridir
Uzun sureli adet duzensizlikleri endometrium (rahim icini doşeyen doku) kanseri riskini arttırır Yumurtlama olmadığı icin endometrium uzerinde progestreon hormonu desteği olmaz Bu nedenle endometrium uzun sure sadece ostrojene maruz kalır Boylece kanser riski artar
PKOS tedavi şekilleri
Adet duzensizliği
Daha once belirttiğimiz gibi PKOS ’da yumurtlama problemlerine bağlı olarak duzensiz ve yoğun kanamalara sıkca rastlanır Bu nedenle tedavide asıl amac yumurtlamayı yeniden sağlamak Bunun yanı sıra yumurtlamayı uyarıcı ilaclar da kullanılabilir Ancak olası yan etkileri nedeniyle bu tur ilaclar uzun sureli kullanılamaz
Fazla kilolar hem PKOS ’lu hem de PKOS olmayan hastalarda adet problemlerine yol acan nedenlerden biridir Yağ dokusunda fazla miktarda ostrojen uretilmesi nedeniyle yumurtlama bozuklukları gorulur Obez hastalarda %5 civarında bir kilo kaybı genelde yumurtlamanın başlaması icin yeterli
35 yaşından kucuk ve cocuk istemeyen hastalarda adetleri duzene sokmak icin doğum kontrol hapları en sık tercih edilen ilac grubudur İkinci sırada ise adetin 15 gununden sonra kullanılan progestreon ilacları gelir Her iki ilac grubu da adetleri duzene sokar
İnfertilite
Yumurtlama bozukluğuna bağlı infertilite problemi yaşayan kadınların %70′inde sorun PKOS ’dur Bu durum obez hastalarda daha belirgin
Cocuk isteği olan PKOS hastalarında ilk planda yapılması gereken kilo verilmesidir
PKOS hastalarında yumurtlamayı uyarıcı ilaclardan en etkili olanı klomifen sitratır
Bu ilac hekim kontrolu altında kullanılır
Klomifenin başarısız olması durumunda ise iki ana yaklaşım soz konusudur Bunlardan ilki enjektabl hormonlar ile yumurtalıkları uyarmak Daha sonra da aşılama (inseminasyon) yapmaktır Bu tedavi ile %62′ye varan başarı oranları bildirilmiştir
Bu tedavinin en onemli komplikasyonu ovarian hiperstimulasyon sendromu ve coğul gebeliklerdir Tedavi son derece titiz bir yakın kontrol altında ve konuya hakim hekimlerce yapılmalı
İkinci alternatif ise laparoskopik diatermidir (LOD) Burada laparoskopi ile karın boşluğuna girilir Yumurtalıklar koter ya da lazer ile yakılarak uzerlerinde kucuk delikler acılır Tedavinin mekanizması bilinmemekle birlikte duzenli yumurtlamayı sağladığı ve klomifene olan cevabı iyileştirdiği gozlendi
LOD sonrası 12 ay icinde kendiliğinden gebelik oranları %60 – 80 arasında LOD ’un başarısı infertilite suresi 3 yıldan az olanlarda ve LH duzeyleri 10′dan fazla bulunanlarda daha iyidir
Tuylenme
Androjen adı verilen erkeklik hormonlarının fazlalığına bağlı olarak ortaya cıkan tuylenme (hirsutism) PKOS ’lu vakalarda sıklıkla gorulen bir durum Bazı kadınlar bunu dert etmezken, bazı kadınlarda asıl hekime muracaat sebebidir Bazı durumlarda tuylenme hormonal dengesizliğe bağlı değil ve yapısal olabilir Var olan tuyler tedavi ile yok edilemez bu nedenle bleaching ya da epilasyon gereklidir
Doğum kontrol hapları kandaki androjen duzeylerini duşurduğunden yeni tuy cıkmasını engelleyebilirler Bu amacla en sık kullanılan ilac cyproterone asetat adı verilen bir maddedir Diğer bazı ilaclar ile bir arada ya da tek başına kullanılabilir Hirsutism tedavisi uzun sureli bir tedavi Başarı icin 8 – 18 ay tedavi gerekebilir Bunun nedeni kıl buyumesinin yavaşlığıdır
PKOS ile ensulin rezistansı sıklıkla bir arada gorulduğunden PKOS tedavisinde yeni yaklaşımlardan biri de ensulin duyarlılığını arttıran ilacların kullanımı Bu konuda yeterli sayıda calışma olmamakla birlikte ilk sonuclar başarı oranlarının oldukca yuksek olduğu yonunde
Adet duzensizliği Polikistik Over Sendromu belirtisi olabilir!
Ozellikle 30 yaş altı kadınlarda sıkca rastlanan bir hastalık olan Polikistik Over Sendromu (PKOS), yumurtalıkta kalın yumurta dokusu icinde iyi huylu bircok kistin oluşmasına denir VKV Amerikan Hastanesi Kadın Sağlığı Unitesi uzmanlarından ve tupbebekcom sitesi medikal direktoru Dr Senai AKSOY Polikistik Over Sendromu (PKOS) ile ilgili en onemli soruları yanıtladı
Beyinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal şekilde uretilmesinden kaynaklanan hastalık sonucunda, yumurtalıklarda her ay duzenli olarak yumurtlama olmaz Yumurtalıklardan erkeklik hormonunun salgılanmasına sebep olan Polikistik Over Sendromu ’nun pek cok hormonal hastalık gibi nedenleri tam olarak bilinmiyor
PKOS nasıl oluşur?
Hastalığın ortaya cıkışı tam kısır donguye benzer LH hormonundaki artış yumurtalıklarda erkeklik hormonu yapımını arttırır Bunun sonucunda salgılanan erkeklik hormonları(androjenler) yağ dokusunda ostrojene donuşur Son aşamada ostrojen donuşte LH uretimini yeniden arttırır
Bu kısır dongu kilo kaybı veya yumurtalıkların baskılanması gibi etkenlerle kırılabilir Yine kilo fazlalığına bağlı olarak ensuline karşı bir direnc ortaya cıkar ve neticede hormonal denge bozularak yine bu kısır dongu elde edilir
Ne zaman ortaya cıkar?
Polikistik Over Sendromu (PKOS) ilk kez ergenlik doneminde adet kanamalarının başlaması ile tanınır ve ureme cağındaki kadınların %3 – %5′ini etkiler Bu donemde adet duzensizlikleri en onemli uyarandır ve neredeyse hastaların %75′inde gorulur
En sık rastlanılan duzensizlik seyrek adet gorme şeklindedir Zaman zaman amenore yani hic adet gormeme olabilir Gecikmeyi takiben gorulen kanama genelde fazla miktarda ve uzun sureli olur Bu duzensizlik yumurtlamada bir bozukluğun işaretcisi
Yeni adet goremeye başlayan genc kızlarda PKOS olmasa bile bu tur bozukluklar ilk 2 yıl boyunca normalde de gorulebilir Doğum kontrol hapı gibi duzenleyici ilacların kullanılması PKOS tanısını geciktirebilir
Androjen adı verilen hormonlar testosteron gibi steroid hormonlardır ve erkeklerde yuksek miktarlarda bulunurken kadınlarda cok daha duşuk miktarlarda salgılanırlar
PKOS hastalarında androjen hormonları olması gerekenden daha fazla miktarlarda bulunur ve bu nedenle erkek tipi tuylenme, sivilce ve hatta erkek tipi sac dokulmesi ortaya cıkabilir
PKO sendromunda yumurtlama bozukluklarının olması ve adet duzensizliğinin gorulmesinin nedeni ile kısırlığın bir problem olarak ortaya cıkması şaşırtıcı değil
Kısırlık, PKOS vakalarında %100 bir bulgu değildir Hatta bazı hastalar PKOS bulgularına rağmen duzenli yumurtlayabilirler ve cok kolay gebe kalabilirler Ancak yine de PKOS gebelikte gecikmelere ve kısırlığa yol acan onemli bir etken
PKOS hastaları genelde gebe kalmak icin tedaviye gereksinim duyarlar Hastalarının yaklaşık %40′ında obezite problemi vardır Şişmanlık bazı hastalarda tek başına diğer belirtileri başlatabilir Bu tur vakalarda kilo kaybı sağlandığında sorunlar tamamen ortadan kalkabilir
Polikistik Over Sendromu belirtileri
Hastalarda genel olarak gorulen belirtiler adet duzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tuylenmede artış, kısırlık (infertilite) ve kilo artışı PKOS tanısının konması icin klinik bulguların, laboratuar tetkiklerinin ve ultrason incelemesinin bir arada değerlendirilmesi gerekir
PKOS tanısı nasıl konur?
En onemli tanı yontemlerinden birisi vajinal ultrasonografi incelemesi Ultrasonografide yumurtalık kenarlarında cok sayıda kucuk kist saptanır Bu kistler sadece birkac milimetre capındadır ve tek başlarına sorun yaratmazlar
Kistlerin kaynağı gelişen ancak yumurtlama ile atılmayan follikullerdir (yumurta iceren kesecikler) Zaman icerisinde bunların sayıları artış gorulebilir
Polikistik Over (PKO), ultrasonografide yumurtalıkların gorunuşunu ifade eden bir tanım Polikistik Over Sendromu ile karıştırılmamalıdır Pek cok kadının ultrasonografik goruntusu polikisitk olabilir ancak hormonal değerler ve klinik tablo tamamen normal bulunur
Genel populasyonda kadınların %20′sinde polikistik gorunuşlu yumurtalıklar vardır Polikistik Over Sendromu (PKOS) ise bir belirtiler grubudur Hastalığı yani patolojiyi ifade eder PKO ve PKOS iki farklı tanımdır
PKOS tanısında kan hormon değerleri de onemlidir Kanda androjen duzeylerinin, LH ve FSH oranlarının onemi buyuk LHFSH oranının 3′un uzerinde olması PKOS lehine bir bulgu Yine adetin 21 gununde bakılacak kan progesteron değerleri yumurtlama olup olmadığı hakkında bilgi verir
Son yıllarda yapılan calışmalar PKOS ile ensulin hormonu arasında ilişki olduğunu gosterdi İnsulin pankreastan salınan bir hormondur ve hucrelerin glikozu kullanmalarını sağlar
PKOS ’da hucrelerde ensuline karşı bir direnc yani rezistans vardır Bu nedenle pankreas durumla başa cıkabilmek icin daha fazla ensulin salgılar Bu yuksek dozda ensulin yumurtalıkları etkileyerek yumurtlamayı engeller ve sonucta androjenlerde artış olur
Ensulin direnci PKOS ’lu zayıf kadınların %30′unda saptanırken obez kadınlarda bu oran %75′e kadar ulaşır
Uzun donemdeki riskler
PKOS ’un uzun donemde yaratabileceği sorunlar ve riskler hem ensulin hem de androjen fazlalığına bağlıdır Yuksek miktarlarda ensulin uzun donemde Tip 2 diyabet yani şeker hastalığı riski taşır Bu tur diyabet genelde sıkı diyet ve ağızdan alınan ilaclar ile kontrol altına alınabilir
Kilo sorunu olan, tedavi edilmemiş PKOS hastalarının %25 – 35′inde, 30′lu yaşlarda Tip 2 şeker hastalığı ortaya cıkar PKOS ’da gorulen hormonal değişiklikler tansiyon problemlerini de beraberinde getirir Aynı zamanda bu hastalarda kolesterol yuksekliği de ortaya cıkar Her iki durumda kalp hastalığı acısında yuksek risk faktorleridir
Uzun sureli adet duzensizlikleri endometrium (rahim icini doşeyen doku) kanseri riskini arttırır Yumurtlama olmadığı icin endometrium uzerinde progestreon hormonu desteği olmaz Bu nedenle endometrium uzun sure sadece ostrojene maruz kalır Boylece kanser riski artar
PKOS tedavi şekilleri
Adet duzensizliği
Daha once belirttiğimiz gibi PKOS ’da yumurtlama problemlerine bağlı olarak duzensiz ve yoğun kanamalara sıkca rastlanır Bu nedenle tedavide asıl amac yumurtlamayı yeniden sağlamak Bunun yanı sıra yumurtlamayı uyarıcı ilaclar da kullanılabilir Ancak olası yan etkileri nedeniyle bu tur ilaclar uzun sureli kullanılamaz
Fazla kilolar hem PKOS ’lu hem de PKOS olmayan hastalarda adet problemlerine yol acan nedenlerden biridir Yağ dokusunda fazla miktarda ostrojen uretilmesi nedeniyle yumurtlama bozuklukları gorulur Obez hastalarda %5 civarında bir kilo kaybı genelde yumurtlamanın başlaması icin yeterli
35 yaşından kucuk ve cocuk istemeyen hastalarda adetleri duzene sokmak icin doğum kontrol hapları en sık tercih edilen ilac grubudur İkinci sırada ise adetin 15 gununden sonra kullanılan progestreon ilacları gelir Her iki ilac grubu da adetleri duzene sokar
İnfertilite
Yumurtlama bozukluğuna bağlı infertilite problemi yaşayan kadınların %70′inde sorun PKOS ’dur Bu durum obez hastalarda daha belirgin
Cocuk isteği olan PKOS hastalarında ilk planda yapılması gereken kilo verilmesidir
PKOS hastalarında yumurtlamayı uyarıcı ilaclardan en etkili olanı klomifen sitratır
Bu ilac hekim kontrolu altında kullanılır
Klomifenin başarısız olması durumunda ise iki ana yaklaşım soz konusudur Bunlardan ilki enjektabl hormonlar ile yumurtalıkları uyarmak Daha sonra da aşılama (inseminasyon) yapmaktır Bu tedavi ile %62′ye varan başarı oranları bildirilmiştir
Bu tedavinin en onemli komplikasyonu ovarian hiperstimulasyon sendromu ve coğul gebeliklerdir Tedavi son derece titiz bir yakın kontrol altında ve konuya hakim hekimlerce yapılmalı
İkinci alternatif ise laparoskopik diatermidir (LOD) Burada laparoskopi ile karın boşluğuna girilir Yumurtalıklar koter ya da lazer ile yakılarak uzerlerinde kucuk delikler acılır Tedavinin mekanizması bilinmemekle birlikte duzenli yumurtlamayı sağladığı ve klomifene olan cevabı iyileştirdiği gozlendi
LOD sonrası 12 ay icinde kendiliğinden gebelik oranları %60 – 80 arasında LOD ’un başarısı infertilite suresi 3 yıldan az olanlarda ve LH duzeyleri 10′dan fazla bulunanlarda daha iyidir
Tuylenme
Androjen adı verilen erkeklik hormonlarının fazlalığına bağlı olarak ortaya cıkan tuylenme (hirsutism) PKOS ’lu vakalarda sıklıkla gorulen bir durum Bazı kadınlar bunu dert etmezken, bazı kadınlarda asıl hekime muracaat sebebidir Bazı durumlarda tuylenme hormonal dengesizliğe bağlı değil ve yapısal olabilir Var olan tuyler tedavi ile yok edilemez bu nedenle bleaching ya da epilasyon gereklidir
Doğum kontrol hapları kandaki androjen duzeylerini duşurduğunden yeni tuy cıkmasını engelleyebilirler Bu amacla en sık kullanılan ilac cyproterone asetat adı verilen bir maddedir Diğer bazı ilaclar ile bir arada ya da tek başına kullanılabilir Hirsutism tedavisi uzun sureli bir tedavi Başarı icin 8 – 18 ay tedavi gerekebilir Bunun nedeni kıl buyumesinin yavaşlığıdır
PKOS ile ensulin rezistansı sıklıkla bir arada gorulduğunden PKOS tedavisinde yeni yaklaşımlardan biri de ensulin duyarlılığını arttıran ilacların kullanımı Bu konuda yeterli sayıda calışma olmamakla birlikte ilk sonuclar başarı oranlarının oldukca yuksek olduğu yonunde
