Türk Lisan Kurumu, istismarı şöyle tanımlar; “Birinin âlâ niyetini berbata kullanma, sömürme”. (‘İstismar-Türk Lisan Kurumu’, n.d.)
Çocuk istismarı ise; “çocukların bir yetişkin, toplum yahut devlet tarafından, şuurlu yahut bilinçsiz olarak, bedensel, duygusal, zihinsel yahut toplumsal gelişimlerini olumsuz etkileyen her türlü tavır ve davranışlara maruz kalması” formunda tanımlanır.
Çocuk istismarı;
Fizikî İstismar: Çocuğa azap yapmak (üzerinde sigara söndürmek, iğne batırmak, üzerine soğuk yahut kaynar su dökmek vb.), aletsiz hücumlar (tokat atmak, yumruklamak, dövmek vb.), zehirleme (Çocukların şuurlu olarak zehirlenmesi rastgele bir ilaç ya da kimyasal unsur ile olabilir (alkol, sedatif ilaçlar, aspirin, kostik hususlar, insektisitler vb.)
Cinsel İstismar: Erişkin bir kişinin 18 yaşından küçük genç ve çocukları cinsel istek ve muhtaçlıklarının doyumu için kullanması, fuhşa zorlanması, pornografi üzere kabahatlerde cinsel nesne olarak kullanılması.
Duygusal İstismar: Çocukların kendilerine bakmakla yükümlü olan bireyler tarafından olumsuz tavır ve davranışlara maruz kalarak, ihtiyaç duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan mahrum bırakılmaları. (yok saymak, ziyan vermekle korkutmak, soyutlamak, suça teşvik etmek vb.)
Ekonomik İstismar: Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük fiyatlı iş gücü olarak çalışması ya da çalıştırılması
biçiminde tanımlanabilir ve cinslere ayrılabilir.
Risk Faktörleri: istenmeyen gebelik, 4 yaş altı çocuklar, engelli yahut kronik hastalığı olan çocuklar, çocuk bakımı konusunda bilgisizlik, ebeveynin istismar geçmişi olması, aile içi şiddet, ebeveynde unsur bağımlılığı yahut ruh sıhhati bozuklukları.
Gözetici Faktörler: Sevgi veren, baş etme gücü olan, çocuğu koruyabilecek, olumlu bir erişkinle güçlü bir bağı olan anne ya da baba.
Çocuk İstismarının Önlenmesi
Birincil Korunma: (istismar ortaya çıkmadan)
Hukukî ıslahatlar yapılması
Toplumun bilinçlendirilmesi
Çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları
İkincil Korunma: (istismarın erken saptanması)
Risk kümelerinin tanımlanması
Risk altındaki şahıslara danışmanlık ve kollayıcı hizmetleri
Erken saptama/tanılama
Sıhhat çalışanları ve öğretmenler üzere profesyonellere yönelik eğitimsel faaliyetler
Üçüncül Korunma: (Mağdurun rehabilitasyonu)
Etkilenen çocuklar ve aileler için ruh sıhhati hizmetleri
Ailelere kısa bir müddet için günün 24 saati erişebilen eğitimli ruh sıhhati danışmanları ile ağır aile muhafaza hizmetleri
İstismarın tekrarını tedbire
İstismarın erken saptanması bu sürecin en değerli etabını oluşturmaktadır. Bu nedenle çocuk istismarına şahit olan her bireyin istismarı bildirmesi, toplumsal sorumluluğudur.
Bildirim çocuğu korur, aileye yardımı olur, başka çocuk ve aileler için de önleyicidir. Ayrıyeten bir bildirim yapmak için kuşku kafidir, delil bulmak gerekmez.
Bildirim suçlama değildir, bu üzere durumların kıymetlendirilmesi ve soruşturulmasının birinci basamağıdır.
ÇKK’nın 6. hususunun 1. fıkrası:
“Adli ve idari merciler, kolluk vazifelileri, sıhhat ve eğitim kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, korunma gereksinimi olan çocuğu Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bildirmekle yükümlüdür”.
Çocuk istismarı ise; “çocukların bir yetişkin, toplum yahut devlet tarafından, şuurlu yahut bilinçsiz olarak, bedensel, duygusal, zihinsel yahut toplumsal gelişimlerini olumsuz etkileyen her türlü tavır ve davranışlara maruz kalması” formunda tanımlanır.
Çocuk istismarı;
Fizikî İstismar: Çocuğa azap yapmak (üzerinde sigara söndürmek, iğne batırmak, üzerine soğuk yahut kaynar su dökmek vb.), aletsiz hücumlar (tokat atmak, yumruklamak, dövmek vb.), zehirleme (Çocukların şuurlu olarak zehirlenmesi rastgele bir ilaç ya da kimyasal unsur ile olabilir (alkol, sedatif ilaçlar, aspirin, kostik hususlar, insektisitler vb.)
Cinsel İstismar: Erişkin bir kişinin 18 yaşından küçük genç ve çocukları cinsel istek ve muhtaçlıklarının doyumu için kullanması, fuhşa zorlanması, pornografi üzere kabahatlerde cinsel nesne olarak kullanılması.
Duygusal İstismar: Çocukların kendilerine bakmakla yükümlü olan bireyler tarafından olumsuz tavır ve davranışlara maruz kalarak, ihtiyaç duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan mahrum bırakılmaları. (yok saymak, ziyan vermekle korkutmak, soyutlamak, suça teşvik etmek vb.)
Ekonomik İstismar: Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük fiyatlı iş gücü olarak çalışması ya da çalıştırılması
biçiminde tanımlanabilir ve cinslere ayrılabilir.
Risk Faktörleri: istenmeyen gebelik, 4 yaş altı çocuklar, engelli yahut kronik hastalığı olan çocuklar, çocuk bakımı konusunda bilgisizlik, ebeveynin istismar geçmişi olması, aile içi şiddet, ebeveynde unsur bağımlılığı yahut ruh sıhhati bozuklukları.
Gözetici Faktörler: Sevgi veren, baş etme gücü olan, çocuğu koruyabilecek, olumlu bir erişkinle güçlü bir bağı olan anne ya da baba.
Çocuk İstismarının Önlenmesi
Birincil Korunma: (istismar ortaya çıkmadan)
Hukukî ıslahatlar yapılması
Toplumun bilinçlendirilmesi
Çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları
İkincil Korunma: (istismarın erken saptanması)
Risk kümelerinin tanımlanması
Risk altındaki şahıslara danışmanlık ve kollayıcı hizmetleri
Erken saptama/tanılama
Sıhhat çalışanları ve öğretmenler üzere profesyonellere yönelik eğitimsel faaliyetler
Üçüncül Korunma: (Mağdurun rehabilitasyonu)
Etkilenen çocuklar ve aileler için ruh sıhhati hizmetleri
Ailelere kısa bir müddet için günün 24 saati erişebilen eğitimli ruh sıhhati danışmanları ile ağır aile muhafaza hizmetleri
İstismarın tekrarını tedbire
İstismarın erken saptanması bu sürecin en değerli etabını oluşturmaktadır. Bu nedenle çocuk istismarına şahit olan her bireyin istismarı bildirmesi, toplumsal sorumluluğudur.
Bildirim çocuğu korur, aileye yardımı olur, başka çocuk ve aileler için de önleyicidir. Ayrıyeten bir bildirim yapmak için kuşku kafidir, delil bulmak gerekmez.
Bildirim suçlama değildir, bu üzere durumların kıymetlendirilmesi ve soruşturulmasının birinci basamağıdır.
ÇKK’nın 6. hususunun 1. fıkrası:
“Adli ve idari merciler, kolluk vazifelileri, sıhhat ve eğitim kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, korunma gereksinimi olan çocuğu Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bildirmekle yükümlüdür”.
