Akhenaton - Akhenaton kimdir? - Akhenaton hakkında
Amenhotep IV olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve Amenhotep III'ün genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahtı önce ortak oldu sonra da MÖ.1353-1336 ya da MÖ.1352-1334 yılları arasında (Mısır kronolojisinde değişir) firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi. İsimleri:
Amenhotep (doğumda verilen ismi)=Amon hoşnuttur.
Amenophis (isminin yunan gezginlerce söylenen hali)
Nefer-kheperu-R
( Ön ismi ya da ünvanı)=Ra'nın şekilleri güzeldir.
Akhenaten (Aten için çalışan) Atenizmi kurduğunda verilen isim.=Aten'in hizmetkarı.
Akhenaton Akhenaten'in alternatif bir söylenişi. Tıpkı Akhnaton Akhnaten Ikhnaton gibi.
Yaşamı
MÖ.14.yy. yaşamış olan Mısır kralıdır. Babası Amenhotep III'ün ölümünden sonra tahta geçmiştir. Tahta geçdiği ilk yıllarda aile adı olan Amenhotep'i (Amonun hoşnut olduğu) kullanmıştır. Daha sonra adı değiştirerk Akhenaton (Atonun hizmetkarı) ismini kullanmış ve geleneksel çok tanrılı mısır dinini yasaklayarak tek tanrılı Aton dinini kurmuştur. Kralığının 5 ya da 6. yılında kökten bir kararla yüz yıllardır Mısır'ın başkenti olan Teb'i terk ederek bugün Tel el Amarna olarak bilinen el değmemiş topraklara yeni bir başkent kurmaya karar vermiştir. Akhenaton eski tanrıları yok etmek için tapınaklardan eski tanrıların isimlerini sildirmiştir. Ahenaton yaklaşık 15 yıl tahtta kalmıştır. Ölümünün ardından kurduğu din çökmüştür. Akhenaton'un şehri yerle bir edilmiş ve lanetli firavun olarak anılmıştır.
Akhenaton'dan sonra 8 yaşında tahta geçen oğlu Tutankhamon da fazla yaşamamış ve ablasıyla olan çocukları ya doğum öncesi ya da doğum sonrası ölmüştür. Tutankhamon da 18 yaşında ölünce bu nesil son bulmuştur.
El Amarna dönemi
Burası yeni dinin yaşanacağı ve Teb'deki düşmanlardan uzak bir sığınak olarak tasarlanmıştı. Bu şehir tarihteki ilk planlı yerleşimlerden biridir. Binalar tapınaklar ve yollarıyla tamamen güneş tanrı Aton'a tapmak için tasarlanmıştır. Amarna'nın tamamlanmasına yakın Kral ve eşi Nefertiti şehre yerleştiler. Bu arada Mısır büyük bir istikrarsızlığa düşmüştü. Bu dönemde sanatta da yenilikler olmuştur: firavun resimleri eskisi gibi tanrısal bir durağanlıkla değil daha çok gerçekçi şekilde çiziliyordu. Bir bakıma sanatın dinden ayrılmasını Akhenaton başlatmıştır. Firavun geleneksel sahneler dışında yemek yerken karısını öperken bir törene başkanlık ederken de çizilebiliyordu. Uzun boyunlu göbekli resmedilen Firavunun resimleri oldukca ilginçtir. Uzun boyunlu beden yapısı bu dönemdeki diğer eserlerde de sık sık kullanılmıştır.
Aton dini
Akhenaton tahta geçişinin birinci yılında din alanında bir devrim yaparak Atenizm (bazen Atonizm) dinini kabul ettiğini ve tüm diğer Mısır tanrılarını reddederek (Ra Maat Hathor İsis Nephthys Set ...) tek tanrı olan güneş tanrısı Aton'a ibadet edilmesini bir kanunla halka duyurdu. Başlangıçta eski Mısır diniyle benzer gibi gözükse de Atenizm tek tanrılı bir dine geçiş teşkil etmektedir. Aten bu noktada Ra-Amoun-Horus un bir karışımı olarak dikkat çekmektedir. Akhenaton'un yaşadığı dönemde Amon Rahipleri oldukça güçlüydüler. Firavun herhangi bir iş yapmadan rahiplere danışmak ve kehanetlerine başvurmak zorundaydı. Akhenaton bu etkiden kurtulmak ve kendi inançlarının da doğrultusunda eski Mısır dinini yasaklamış Karnak tapınaklarını kapatıp Amon rahiplerinin görevine son vermiştir. Bu durum ülkede büyük bir kargaşaya sebep olmuştur. Ölümünden sonra dini terk edilmiştir. Akhenaton ve soyundan birçok kimsenin isimleri tapınak duvarlarından silinmiştir. Bu dönemle ilgili birçok konu hala araştırılmaktadır. Son veriler ışığında Akhenaton konusunda şunlar da bilinmelidir; Musa Tevratta sürekli sözü edilen 2.Ramses(d. M.Ö. 1302 – ö. M.Ö. 1213) ile dönemdaştı ve zaten bilinen en eski tek Tanrılı Semitik Din de Yahudilikdi; Oysa daha önce yaşamış olan Akhenaton aşağı yukarı aynı bölgedeki daha eski tek Tanrılı dini yaratmış savunmuş ve dönemdaşı olan kendi rahipleri (Ay) tarafından da alel acele yokedilmiş savunduğu din de örtbas edilmiştir
Amenhotep IV olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve Amenhotep III'ün genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahtı önce ortak oldu sonra da MÖ.1353-1336 ya da MÖ.1352-1334 yılları arasında (Mısır kronolojisinde değişir) firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi. İsimleri:
Amenhotep (doğumda verilen ismi)=Amon hoşnuttur.
Amenophis (isminin yunan gezginlerce söylenen hali)
Nefer-kheperu-R
( Ön ismi ya da ünvanı)=Ra'nın şekilleri güzeldir.
Akhenaten (Aten için çalışan) Atenizmi kurduğunda verilen isim.=Aten'in hizmetkarı.
Akhenaton Akhenaten'in alternatif bir söylenişi. Tıpkı Akhnaton Akhnaten Ikhnaton gibi.
Yaşamı
MÖ.14.yy. yaşamış olan Mısır kralıdır. Babası Amenhotep III'ün ölümünden sonra tahta geçmiştir. Tahta geçdiği ilk yıllarda aile adı olan Amenhotep'i (Amonun hoşnut olduğu) kullanmıştır. Daha sonra adı değiştirerk Akhenaton (Atonun hizmetkarı) ismini kullanmış ve geleneksel çok tanrılı mısır dinini yasaklayarak tek tanrılı Aton dinini kurmuştur. Kralığının 5 ya da 6. yılında kökten bir kararla yüz yıllardır Mısır'ın başkenti olan Teb'i terk ederek bugün Tel el Amarna olarak bilinen el değmemiş topraklara yeni bir başkent kurmaya karar vermiştir. Akhenaton eski tanrıları yok etmek için tapınaklardan eski tanrıların isimlerini sildirmiştir. Ahenaton yaklaşık 15 yıl tahtta kalmıştır. Ölümünün ardından kurduğu din çökmüştür. Akhenaton'un şehri yerle bir edilmiş ve lanetli firavun olarak anılmıştır.
Akhenaton'dan sonra 8 yaşında tahta geçen oğlu Tutankhamon da fazla yaşamamış ve ablasıyla olan çocukları ya doğum öncesi ya da doğum sonrası ölmüştür. Tutankhamon da 18 yaşında ölünce bu nesil son bulmuştur.
El Amarna dönemi
Burası yeni dinin yaşanacağı ve Teb'deki düşmanlardan uzak bir sığınak olarak tasarlanmıştı. Bu şehir tarihteki ilk planlı yerleşimlerden biridir. Binalar tapınaklar ve yollarıyla tamamen güneş tanrı Aton'a tapmak için tasarlanmıştır. Amarna'nın tamamlanmasına yakın Kral ve eşi Nefertiti şehre yerleştiler. Bu arada Mısır büyük bir istikrarsızlığa düşmüştü. Bu dönemde sanatta da yenilikler olmuştur: firavun resimleri eskisi gibi tanrısal bir durağanlıkla değil daha çok gerçekçi şekilde çiziliyordu. Bir bakıma sanatın dinden ayrılmasını Akhenaton başlatmıştır. Firavun geleneksel sahneler dışında yemek yerken karısını öperken bir törene başkanlık ederken de çizilebiliyordu. Uzun boyunlu göbekli resmedilen Firavunun resimleri oldukca ilginçtir. Uzun boyunlu beden yapısı bu dönemdeki diğer eserlerde de sık sık kullanılmıştır.
Aton dini
Akhenaton tahta geçişinin birinci yılında din alanında bir devrim yaparak Atenizm (bazen Atonizm) dinini kabul ettiğini ve tüm diğer Mısır tanrılarını reddederek (Ra Maat Hathor İsis Nephthys Set ...) tek tanrı olan güneş tanrısı Aton'a ibadet edilmesini bir kanunla halka duyurdu. Başlangıçta eski Mısır diniyle benzer gibi gözükse de Atenizm tek tanrılı bir dine geçiş teşkil etmektedir. Aten bu noktada Ra-Amoun-Horus un bir karışımı olarak dikkat çekmektedir. Akhenaton'un yaşadığı dönemde Amon Rahipleri oldukça güçlüydüler. Firavun herhangi bir iş yapmadan rahiplere danışmak ve kehanetlerine başvurmak zorundaydı. Akhenaton bu etkiden kurtulmak ve kendi inançlarının da doğrultusunda eski Mısır dinini yasaklamış Karnak tapınaklarını kapatıp Amon rahiplerinin görevine son vermiştir. Bu durum ülkede büyük bir kargaşaya sebep olmuştur. Ölümünden sonra dini terk edilmiştir. Akhenaton ve soyundan birçok kimsenin isimleri tapınak duvarlarından silinmiştir. Bu dönemle ilgili birçok konu hala araştırılmaktadır. Son veriler ışığında Akhenaton konusunda şunlar da bilinmelidir; Musa Tevratta sürekli sözü edilen 2.Ramses(d. M.Ö. 1302 – ö. M.Ö. 1213) ile dönemdaştı ve zaten bilinen en eski tek Tanrılı Semitik Din de Yahudilikdi; Oysa daha önce yaşamış olan Akhenaton aşağı yukarı aynı bölgedeki daha eski tek Tanrılı dini yaratmış savunmuş ve dönemdaşı olan kendi rahipleri (Ay) tarafından da alel acele yokedilmiş savunduğu din de örtbas edilmiştir