Zorbalık, bir birey yahut küme tarafından, kendisini koruyamayacak durumda olan şahsa karşı yapılan, fizikî yahut ruhsal sonuçları olan ve süreklilik arzeden bir şiddet cinsidir. Gelgelelim bir fiilin zorbalık olarak isimlendirilebilmesi için yalnızca saldırganlık özelliği taşımasının yerinde olmadığı, taraflar arasında eşit olmayan güç münasebetinin olması, süreklilik özelliği, taşıması ve kasıtlı yapılıyor olması gerektiği belirtilmektedir.
Mektep zorbalığının, bir ya da birden çok talebenin kendilerinden daha güçsüz olan mekteplileri bilerek ve isteyerek, mütemadi bir biçimde fizikî olarak, sözel olarak, dedikodu ve söylenti çıkarıp yayarak, para ya da sair eşyalarını çetinle alarak, tehdit ederek, eşyalarına zarar vererek ya da arkadaş kümesinden dışlayıp yalnızlığa terk ederek rahatsız etmesi ile sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık cinsidir.
Siber zorbalık bir öbür deyişle sanal zorbalık; malumat ve muhabere teknolojisi ve araçları ile münhasıran cep telefonu ve internet yoluyla zorbalık yapılmasıdır.
Akran zorbalığı fizikî, sözel ve çevre (ilişkisel) zorbalık olarak üç çeçit görülür. Kelamlı zorbalık;isim takmak, alay etmek, karşıdaki insanın onurunu zedelemek, küçük düşürmek, iğnelemek, hakaret etmek, tehdit etmek, fiziksel zorbalık; vurmak, yumruklamak, tekmelemek, tırmalamak, çelme takmak, tükürmek, ilişkisel-sosyal zorbalıkise;görmezden gelmek, dışlamak, yok saymak, yabancılaştırmak, uygunsuz hareketler yapmak, dedikodu yapmak, düşmanca bakışlar sergilemek, ferdî eşyalarını saklamak yahut bunlara zarar vermek halindedir. Fizikî ve sözel zorbalık aleni görülür, farkedilirken çevre zorbalık en zararlı akran zorbalığı tipi olup daha indirek olma ve saklı kalma ile karakterizedir. Bu zorbalık çeşitlerinden fizikî ve sözel zorbalık “gözlenebilir” olduğundan ötürü direkt zorbalık içinde nokta alırken, soysal dışlama “dolaylı zorbalık” olarak tanımlanmaktadır. Direkt uygulanan akran zorbalığı, kurbana yönelik yapılan açık saldırıyı içermektedir. Dolaylı zorbalık ise, kurbanı toplumsal olarak yalnız bırakma, öbekten dışlama, dedikodu yayma, üzere davranışları içerir.
Yapılan bu araştırmalarda zorbalığın devletimizde de yaygın bir biçimde görüldüğü ortaya konulmuştur. Memleketimizde ise Pişkin (2002) tarafından yapılan bir araştırmada erkeklerin kızlara orantıyla daha çok zorbalık yaptığı, kızların ise daha çok kurban oldukları belirlenmiştir. Yeniden bu araştırmada talebelerin % 35’inin kurban, %30’unun hem zorba hem kurban ve % 6’sının da zorba olduğu saptanmıştır. Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından 2008 yılında mekteplerde meydana gelen şiddet hadiseleri incelenmiş; bu vakaların %52,2’sinin sözel, %21,9’unun fizikî ve %23,7’sinin duygusal olduğu saptanmıştır.
Pek çok evlat ve genç uzun süren akran zorbalığına maruz kalır ve bu süreçten olumsuz etkilenir. Uğranılan zorbalık evladın ruhsal durumunu, entegrasyonunu, günlük ömür, içtimaî işlevsellik ve akdemik becerilerini olumsuz tesirler, bozar. Sıklıkla travma belirtileri gösterirler. Mahsusen üç sahada etkilenme yaşarlar; yanlızlık, tasa ve depresyon. Mektep zorbalığına maruz kalan talebeler, kendilerini güçsüz ve yalnız hissederlerler. İzole edilirlirler. Içtimaî bağlantılarda bozulma ve azalma görülür. İçe kapanırlar. Mektebe gitmek istemezler, devamsızlık yaparlar. Mektep kurallarına uymazlar. Mektebe devam etseler bile oluşan ruhsal sıkıntılar nedeniyle akademik başarılarıları olumsuz etkilenir. Hasebiyle hem kaygı telaş, üzüntü, ümitsizlik yaşar, hem de eğitim-öğretim hayatları sekteye uğrar. Sıklıkla yaşadıkları çaresizlik ve güvensizlik nedeniyle uğradıkları zorbalığı uzun müddet kimseye söylemez, yardım almayı geciktirirler.
Akran zorbalığına uğrayan evlatların ruhsal etkilenmelerini kıymetlendiren ve 226 genç iştirakçi ile yapılan çalışmada akran zorbalığına uğrayan çocuklarda, tiklerin sıklığı, karmaşıklığı ve şiddeti, telaş depresyon, öfke patlamaları daha ziyade bulunmuş, bu çocuklaraın hayat kalitesinin olumsuz etkilendiği belirtilmiştir. Yaş ortalaması 11 olan, doksan evlatta akran zorbalığının toplumsal fobi ve anksiyete bozukluğu ile alakalı olduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmada anksiyete bozukluğu olan çocuklarda akran zorbalığının göz önüne alınması önerilmiştir. Akran zorbalığından mağduriyet ve intihar teşebbüsleri arasındaki bağlantı üzerine yekun 70102 iştirakçinin değerlendirildiği metaanalizde, akran mağduriyetinin evlat ve ergen intihar fikri ve intihar teşebbüsleri ile bağlantılı olduğu ve intihar tasavvuru ve teşebbüsleri için bir risk faktörü olduğu bulunmuştur. Yapılan çalışmalar akran zorbalığının pek çok ruhsal bozukluğa neden olarak evladın ruh sıhhatini olumsuz etkilediğini, mektep ve çevre ömrünü bozduğunu ve intihar için risk faktörü olduğunu ortaya koymuştur.
Zorbalığın önlenmesine yönelik olarak mektep sıhhati ekibi içerisinde yan alan mektep başkanları, rehberlik servisleri ve mektep hemşirelerinin işbirliği zorbalığın önlenmesinde kıymetlidir. Mektepte zorbalık konusunda eğitim verilmelidir. Zorbalık gören ve risk altındaki evlatlar tesbit edilmeli, korunması için tedbirler alınmalıdır. Bir zorbalık hikayesi gerçekleştiğinde bütün haberler ayrıntılı alınmalı ve kayıt edilmelidir. Zorbalığa uğran evlatların bunu anlatmaları konusunda cesater verilmeli, inanç verilmeli bu mevzuda tutarlı olunmalıdır. Evladın verdiği malumatlar dikkate alınmalı, ailesi ile paylaşması konusunda yönlendirilmeli, evlada açıklama yapılarak aile ile ile paylaşılacağı söylenmelidir. Evladın toplumsal olarak kaybettiği ilgiler yine organize edilmeli, desteklenmelidir. Mektepte hoca ve erkadaşlardan alınan çevre destek olumsuz ömür hikayesinden sonra ortaya çıkabilecek ruhsal dertlerden evladı koruyan en kıymetli iki destek kaynağıdır. Bu nedenle mektep idaresi, hoca ve evladın arkadaşları destek konusunda hassas olmaları konusunda bilgilendirilmelidirler. Evladın güçlü yanları ve sorun çözme becerileri artırılmalıdır. Ruhsal sıkıntılar için evlat psikiyatrisi bilirkişisinden destek ve danışmanlık alınması sağlanmalıdır. Akran zorbalığın için mektep disiplin kuralları işletilmeli, hadler net bir biçimde konulmalı, yaptırımlar uygulanmalıdır. Bir evladın, bir gayrı evladın sözel, duygusal ya da fizikî zorbalığına uğradığında, bu istismar uzun süren tesirler bırakabileceği unutulmmalı bu evlatlar uzun mühlet izlenmeli, gerekli içtimaî, duygusal ve ruhsal destek sağlanmalıdır.
Mektep zorbalığının, bir ya da birden çok talebenin kendilerinden daha güçsüz olan mekteplileri bilerek ve isteyerek, mütemadi bir biçimde fizikî olarak, sözel olarak, dedikodu ve söylenti çıkarıp yayarak, para ya da sair eşyalarını çetinle alarak, tehdit ederek, eşyalarına zarar vererek ya da arkadaş kümesinden dışlayıp yalnızlığa terk ederek rahatsız etmesi ile sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık cinsidir.
Siber zorbalık bir öbür deyişle sanal zorbalık; malumat ve muhabere teknolojisi ve araçları ile münhasıran cep telefonu ve internet yoluyla zorbalık yapılmasıdır.
Akran zorbalığı fizikî, sözel ve çevre (ilişkisel) zorbalık olarak üç çeçit görülür. Kelamlı zorbalık;isim takmak, alay etmek, karşıdaki insanın onurunu zedelemek, küçük düşürmek, iğnelemek, hakaret etmek, tehdit etmek, fiziksel zorbalık; vurmak, yumruklamak, tekmelemek, tırmalamak, çelme takmak, tükürmek, ilişkisel-sosyal zorbalıkise;görmezden gelmek, dışlamak, yok saymak, yabancılaştırmak, uygunsuz hareketler yapmak, dedikodu yapmak, düşmanca bakışlar sergilemek, ferdî eşyalarını saklamak yahut bunlara zarar vermek halindedir. Fizikî ve sözel zorbalık aleni görülür, farkedilirken çevre zorbalık en zararlı akran zorbalığı tipi olup daha indirek olma ve saklı kalma ile karakterizedir. Bu zorbalık çeşitlerinden fizikî ve sözel zorbalık “gözlenebilir” olduğundan ötürü direkt zorbalık içinde nokta alırken, soysal dışlama “dolaylı zorbalık” olarak tanımlanmaktadır. Direkt uygulanan akran zorbalığı, kurbana yönelik yapılan açık saldırıyı içermektedir. Dolaylı zorbalık ise, kurbanı toplumsal olarak yalnız bırakma, öbekten dışlama, dedikodu yayma, üzere davranışları içerir.
Yapılan bu araştırmalarda zorbalığın devletimizde de yaygın bir biçimde görüldüğü ortaya konulmuştur. Memleketimizde ise Pişkin (2002) tarafından yapılan bir araştırmada erkeklerin kızlara orantıyla daha çok zorbalık yaptığı, kızların ise daha çok kurban oldukları belirlenmiştir. Yeniden bu araştırmada talebelerin % 35’inin kurban, %30’unun hem zorba hem kurban ve % 6’sının da zorba olduğu saptanmıştır. Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından 2008 yılında mekteplerde meydana gelen şiddet hadiseleri incelenmiş; bu vakaların %52,2’sinin sözel, %21,9’unun fizikî ve %23,7’sinin duygusal olduğu saptanmıştır.
Pek çok evlat ve genç uzun süren akran zorbalığına maruz kalır ve bu süreçten olumsuz etkilenir. Uğranılan zorbalık evladın ruhsal durumunu, entegrasyonunu, günlük ömür, içtimaî işlevsellik ve akdemik becerilerini olumsuz tesirler, bozar. Sıklıkla travma belirtileri gösterirler. Mahsusen üç sahada etkilenme yaşarlar; yanlızlık, tasa ve depresyon. Mektep zorbalığına maruz kalan talebeler, kendilerini güçsüz ve yalnız hissederlerler. İzole edilirlirler. Içtimaî bağlantılarda bozulma ve azalma görülür. İçe kapanırlar. Mektebe gitmek istemezler, devamsızlık yaparlar. Mektep kurallarına uymazlar. Mektebe devam etseler bile oluşan ruhsal sıkıntılar nedeniyle akademik başarılarıları olumsuz etkilenir. Hasebiyle hem kaygı telaş, üzüntü, ümitsizlik yaşar, hem de eğitim-öğretim hayatları sekteye uğrar. Sıklıkla yaşadıkları çaresizlik ve güvensizlik nedeniyle uğradıkları zorbalığı uzun müddet kimseye söylemez, yardım almayı geciktirirler.
Akran zorbalığına uğrayan evlatların ruhsal etkilenmelerini kıymetlendiren ve 226 genç iştirakçi ile yapılan çalışmada akran zorbalığına uğrayan çocuklarda, tiklerin sıklığı, karmaşıklığı ve şiddeti, telaş depresyon, öfke patlamaları daha ziyade bulunmuş, bu çocuklaraın hayat kalitesinin olumsuz etkilendiği belirtilmiştir. Yaş ortalaması 11 olan, doksan evlatta akran zorbalığının toplumsal fobi ve anksiyete bozukluğu ile alakalı olduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmada anksiyete bozukluğu olan çocuklarda akran zorbalığının göz önüne alınması önerilmiştir. Akran zorbalığından mağduriyet ve intihar teşebbüsleri arasındaki bağlantı üzerine yekun 70102 iştirakçinin değerlendirildiği metaanalizde, akran mağduriyetinin evlat ve ergen intihar fikri ve intihar teşebbüsleri ile bağlantılı olduğu ve intihar tasavvuru ve teşebbüsleri için bir risk faktörü olduğu bulunmuştur. Yapılan çalışmalar akran zorbalığının pek çok ruhsal bozukluğa neden olarak evladın ruh sıhhatini olumsuz etkilediğini, mektep ve çevre ömrünü bozduğunu ve intihar için risk faktörü olduğunu ortaya koymuştur.
Zorbalığın önlenmesine yönelik olarak mektep sıhhati ekibi içerisinde yan alan mektep başkanları, rehberlik servisleri ve mektep hemşirelerinin işbirliği zorbalığın önlenmesinde kıymetlidir. Mektepte zorbalık konusunda eğitim verilmelidir. Zorbalık gören ve risk altındaki evlatlar tesbit edilmeli, korunması için tedbirler alınmalıdır. Bir zorbalık hikayesi gerçekleştiğinde bütün haberler ayrıntılı alınmalı ve kayıt edilmelidir. Zorbalığa uğran evlatların bunu anlatmaları konusunda cesater verilmeli, inanç verilmeli bu mevzuda tutarlı olunmalıdır. Evladın verdiği malumatlar dikkate alınmalı, ailesi ile paylaşması konusunda yönlendirilmeli, evlada açıklama yapılarak aile ile ile paylaşılacağı söylenmelidir. Evladın toplumsal olarak kaybettiği ilgiler yine organize edilmeli, desteklenmelidir. Mektepte hoca ve erkadaşlardan alınan çevre destek olumsuz ömür hikayesinden sonra ortaya çıkabilecek ruhsal dertlerden evladı koruyan en kıymetli iki destek kaynağıdır. Bu nedenle mektep idaresi, hoca ve evladın arkadaşları destek konusunda hassas olmaları konusunda bilgilendirilmelidirler. Evladın güçlü yanları ve sorun çözme becerileri artırılmalıdır. Ruhsal sıkıntılar için evlat psikiyatrisi bilirkişisinden destek ve danışmanlık alınması sağlanmalıdır. Akran zorbalığın için mektep disiplin kuralları işletilmeli, hadler net bir biçimde konulmalı, yaptırımlar uygulanmalıdır. Bir evladın, bir gayrı evladın sözel, duygusal ya da fizikî zorbalığına uğradığında, bu istismar uzun süren tesirler bırakabileceği unutulmmalı bu evlatlar uzun mühlet izlenmeli, gerekli içtimaî, duygusal ve ruhsal destek sağlanmalıdır.