Akut Solunum Yetmezliği Sendromu (sars )
Tanımı :
SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) ya da halk arasında bilinen adıyla gizemli zaturre; 2003 yılı başlarında Asya ’da, Kuzey Amerika ’da ve Avrupa ’da gorulduğu bildirilen, ani başlayıp ağır seyreden, viruslerle oluşan bir solunum yolları hastalığıdır
En sık gorulen belirtileri :
38 dereceyi gecen ateş
Kuru, balgamsız oksuruk
Solunum gucluğu
Bu belirtilerin salgın olan bolgelerde yaşayan veya oraya yakın zamanda seyahat etmiş olan kişilerde gorulmesi daha da anlamlıdır
Etyoloji :
Yapılan son calışmalara gore hastalığa yol acan mikrobun ‘Coronavirus ’ (nezle ve soğuk algınlığına da yol acan tac şeklindeki virus grubu) ailesine ait bir virus olduğu anlaşılmıştır
Epidemiyoloji :
Dunya'da (yaygın olarak) ilk kez guney Cin'deki Guangdong eyaletinde ortaya cıktı
WHO (Dunya Sağlık Orgutu) tarafından şubat 2003 ’ten itibaren toplanan bilgilerle tanımlandı 9 ulkede 11 labaratuvarda tanı amaclı calışma yapılıyor
Hastaların yaşları 2570 arasında değişiyor
15 yaş altı cocuklarda da gorulmuş
29 mart 2003 ’de Dr Carlo Urban Hanaoi'de (Vietnam) SARS ’tan oldu
Hastalığın sıklığı ve olum oranı :
Temmuz 2003 itibarıyla tum dunyada (29 ulkede) 8435 kişide gorulduğu ve 812 kişinin de olumune neden olduğu bildirildi
Ortalama % 510 olguda olum goruldu Olum oranı yaş arttıkca artmaktadır Bu oran 24 yaş altındakilerde %1, 2444 arası yaşlarda % 6, 4564 arası yaşlarda % 15, 65 yaş uzerindeki hastalarda % 50'dir Solunumkalp rahatsızlıklarının bulunması durumunda olum oranının daha cok artmasına yol acan bir etmendir
Bildirilen SARS olguları icin tıklayınız
Temmuz 2003 itibarıyla bolgesel salgın olan bolgeler : Cin Tayvan eyaleti
SARS olgularını gosteren dunya haritasını gormek icin tıklayınız
Klinik :
Kulucka suresi 27 gundur 10 gune uzayabilir Yani virus alındıktan yaklaşık 2 ila 7 gun sonra hastalık belirtileri ortaya cıkmaya başlar
Bu virus oda sıcaklığında 24 saatten fazla canlı kalabilmektedir
Hastalık ateşle başlar Titreme, baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, halsizlik, kas ağrısı başlangıc bulguları olabilir
Ateşle beraber ishal de gorulebilir
3 ila 7 gun sonra alt solunum yolu bulguları ortaya cıkar
Kuru oksuruk, nefes darlığı, hipoksemi (kandaki oksijen oranının duşmesi) gorulur
Olguların % 1020'sinde yapay solunuma gereksinim olmaktadır
Akciğer filmi ateşli donemde normaldir Solunumsal fazda yamalı interstisyel golge ve konsolidasyon gorulur
Bazı laboratuar bulgularında değişiklikler olur: Lenfosit azalır Lokopeni, trombositopeni, kreatinin fosfokinaz (CPK) yuksekliği, karaciğer transaminazları (SGOT, SGPT) değerlerinde artışı gorulur
Hastalığın şiddeti hafiften ağıra kadar değişir
%8090 olgu 67 gunde duzelir
Olguların %1020 ’sinde entubasyon ve mekanik ventilasyon gerekebilir
Eşlik eden hastalığı olup 40 yaşın uzerinde olanlarda hastalık ağırlaşır
Tanı :
Tanıda şu testler kullanılmaktadır :
Molekuler testler : PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) ile vucut sıvılarındaki SARSCoV genetik materyali (SARS coronavirus RNA) tesbit edilir
Antikor testleri : ELISA ve IFAT yontemleri ile hastalığa ozgu IgM ve IgG seviyeleri olculur
Hucre kulturu : SARS hastalarından alınan vucut sıvısı orneklerinde virus saptanır
Kan, dışkı, idrar, solunum sistemi ifrazatları ve diğer bazı vucut sıvıları tanıda kullanılır
Bulaşma :
Hasta kişiden (oksuruk, hapşırık vs yoluyla) yayılan tukuruk damlacıklarının başka bir kişi tarafından solunması ile ya da uzerinde hastalık mikrobu bulunan eşyalara dokunan ellerin ağız, burun ve gozlere goturulmesiyle hastalık bulaşır
SARS'ın dunyaya yayılmasında, en onemli etken uluslararası seyahatlerdir
Temaslıların coğunda hastalık gelişmez Cok azında aynı hastalık gelişir
Hastalara bakan sağlık calışanlarında da hastalık gorulmuştur
Hastalığın bulaşması nasıl azaltılır
Şupheli yada hasta olanlar maske takmalıdır Oksururken ağzını ortmelidir
Hasta eşyalarına ve kullanılan tıbbi aletlere dezenfeksiyon uygulanmalıdır
Hasta ile temas edenler iyi bir el hijyeni uygulamalıdır
Elen kullanılsa bile eller sabunlu su ile yıkanmalıdır
El temiz olsa bile alkolle ovulmalıdır
Hasta ile ilgilenen personel goz koruması, onluk, maske ugulamalı
Hasta izole edilmelidir Hastalık duzeldikten sonra 10 gune kadar
Hasta naklinde hasta ve personel maske kullanmalıdır
Hasta odalarının havası ana sisteme verilmemelidir Kapalı kapılı ve negatif basınclı odalar olmalıdır
Ozel bir sistem yoksa havalandırma cam acılarak yapılamalı
Hastaların bakıldığı yer ve personel ayrılmalıdır
Tek kullanımlık ekipman kullanılmalıdır
10 gun icin hastayla teması olup yukardaki şikayetleri başlayanlar(Hasta yakınları ve bakan sağlıkcılar) on gun işten ayrılıp toplu temastan uzak tutulmalıdır
Hasta ucakla nakledildiyse ucuş sonrası dezenfeksiyon uygulanmalıdır Personel el hijyenine dikkat etmeli
Hasta materyallerini inceleyen laboratuvar personelinede tam koruma uygulamalıdır
Hastalıklı bolgelerden ucakla gelen yolcular taranmalıdır
Yolcular bu hastalık konusunda bilgilendirilmelidir
Korunma :
Hastalığın bulaşmasını azaltıcı tedbirlere uyulmalıdır Ozellikle eller iyi yıkanmalıdır
Bağışıklık sistemini guclendirecek yiyecekler yenmelidir; ozellikle C vitamininden zengin (narenciye vs) yiyecekler yenmelidir
Hastalık olduğu bilinen bolgelere seyahat edilmemelidir
Bağışıklık sistemini guclendirmek icin yeterince dinlenilmelidir
Şupheli olgular :
Sebebi bilinmeyen ateş, oksuruk, nefes darlığı, solunum zorluğu, hipoksi, radyolojik pnomoni bulguları, akut solunum sıkıntısı sendromu varlığı olanlarda on gun icinde şupheli bolgeye seyahat oykusu bulunması veya salgın olan bolgede yaşıyor olması
Kimler yakın temaslıdır:
Hastayla birlikte yaşayanlar
Hastanın solunum ve vucut sıvılarıyla teması olanlar (orneğin hastayla birlikte seyahat edenler)
Hastanın bakımını ustlenen sağlık gorevlileri
Tedavi :
Şimdilik kesin tedavisi yoktur
Tedavi kesinlikle hastanede (yataklı kurumda) ve diğer hastalardan ayrı bir bolumde yapılmalıdır
Genel destekleyici tedavi uygulanır Atipik pnomoni antibiotikleri, antiviral ajanlar (oseltamivir, ribavirin) steroid uygulanmıştır
Aşağıdaki bulgular varsa hastalar hastaneden taburcu edilebilir
Ateşsiz 48 saat
Oksuruk duzeldiyse
Beyaz kure, trombosit, CPK, KCFT, Sodyum, CRP normale donduyse
Akciğer filmi duzeldiyse
Taburcu olan hastaların takibi
Gunde 2 defa ateş olculmeli
Hasta 7 gun evde kalmalıdır Aşırı temastan kacınmalı
Bir hafta sonra labaratuvar tetkikleri tekrarlanmalı
İmmunsupresse ya da akciğer filmi sonucları kotu olan hastalar daha fazla izlenmelidir
Tanımı :
SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) ya da halk arasında bilinen adıyla gizemli zaturre; 2003 yılı başlarında Asya ’da, Kuzey Amerika ’da ve Avrupa ’da gorulduğu bildirilen, ani başlayıp ağır seyreden, viruslerle oluşan bir solunum yolları hastalığıdır
En sık gorulen belirtileri :
38 dereceyi gecen ateş
Kuru, balgamsız oksuruk
Solunum gucluğu
Bu belirtilerin salgın olan bolgelerde yaşayan veya oraya yakın zamanda seyahat etmiş olan kişilerde gorulmesi daha da anlamlıdır
Etyoloji :
Yapılan son calışmalara gore hastalığa yol acan mikrobun ‘Coronavirus ’ (nezle ve soğuk algınlığına da yol acan tac şeklindeki virus grubu) ailesine ait bir virus olduğu anlaşılmıştır
Epidemiyoloji :
Dunya'da (yaygın olarak) ilk kez guney Cin'deki Guangdong eyaletinde ortaya cıktı
WHO (Dunya Sağlık Orgutu) tarafından şubat 2003 ’ten itibaren toplanan bilgilerle tanımlandı 9 ulkede 11 labaratuvarda tanı amaclı calışma yapılıyor
Hastaların yaşları 2570 arasında değişiyor
15 yaş altı cocuklarda da gorulmuş
29 mart 2003 ’de Dr Carlo Urban Hanaoi'de (Vietnam) SARS ’tan oldu
Hastalığın sıklığı ve olum oranı :
Temmuz 2003 itibarıyla tum dunyada (29 ulkede) 8435 kişide gorulduğu ve 812 kişinin de olumune neden olduğu bildirildi
Ortalama % 510 olguda olum goruldu Olum oranı yaş arttıkca artmaktadır Bu oran 24 yaş altındakilerde %1, 2444 arası yaşlarda % 6, 4564 arası yaşlarda % 15, 65 yaş uzerindeki hastalarda % 50'dir Solunumkalp rahatsızlıklarının bulunması durumunda olum oranının daha cok artmasına yol acan bir etmendir
Bildirilen SARS olguları icin tıklayınız
Temmuz 2003 itibarıyla bolgesel salgın olan bolgeler : Cin Tayvan eyaleti
SARS olgularını gosteren dunya haritasını gormek icin tıklayınız
Klinik :
Kulucka suresi 27 gundur 10 gune uzayabilir Yani virus alındıktan yaklaşık 2 ila 7 gun sonra hastalık belirtileri ortaya cıkmaya başlar
Bu virus oda sıcaklığında 24 saatten fazla canlı kalabilmektedir
Hastalık ateşle başlar Titreme, baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, halsizlik, kas ağrısı başlangıc bulguları olabilir
Ateşle beraber ishal de gorulebilir
3 ila 7 gun sonra alt solunum yolu bulguları ortaya cıkar
Kuru oksuruk, nefes darlığı, hipoksemi (kandaki oksijen oranının duşmesi) gorulur
Olguların % 1020'sinde yapay solunuma gereksinim olmaktadır
Akciğer filmi ateşli donemde normaldir Solunumsal fazda yamalı interstisyel golge ve konsolidasyon gorulur
Bazı laboratuar bulgularında değişiklikler olur: Lenfosit azalır Lokopeni, trombositopeni, kreatinin fosfokinaz (CPK) yuksekliği, karaciğer transaminazları (SGOT, SGPT) değerlerinde artışı gorulur
Hastalığın şiddeti hafiften ağıra kadar değişir
%8090 olgu 67 gunde duzelir
Olguların %1020 ’sinde entubasyon ve mekanik ventilasyon gerekebilir
Eşlik eden hastalığı olup 40 yaşın uzerinde olanlarda hastalık ağırlaşır
Tanı :
Tanıda şu testler kullanılmaktadır :
Molekuler testler : PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) ile vucut sıvılarındaki SARSCoV genetik materyali (SARS coronavirus RNA) tesbit edilir
Antikor testleri : ELISA ve IFAT yontemleri ile hastalığa ozgu IgM ve IgG seviyeleri olculur
Hucre kulturu : SARS hastalarından alınan vucut sıvısı orneklerinde virus saptanır
Kan, dışkı, idrar, solunum sistemi ifrazatları ve diğer bazı vucut sıvıları tanıda kullanılır
Bulaşma :
Hasta kişiden (oksuruk, hapşırık vs yoluyla) yayılan tukuruk damlacıklarının başka bir kişi tarafından solunması ile ya da uzerinde hastalık mikrobu bulunan eşyalara dokunan ellerin ağız, burun ve gozlere goturulmesiyle hastalık bulaşır
SARS'ın dunyaya yayılmasında, en onemli etken uluslararası seyahatlerdir
Temaslıların coğunda hastalık gelişmez Cok azında aynı hastalık gelişir
Hastalara bakan sağlık calışanlarında da hastalık gorulmuştur
Hastalığın bulaşması nasıl azaltılır
Şupheli yada hasta olanlar maske takmalıdır Oksururken ağzını ortmelidir
Hasta eşyalarına ve kullanılan tıbbi aletlere dezenfeksiyon uygulanmalıdır
Hasta ile temas edenler iyi bir el hijyeni uygulamalıdır
Elen kullanılsa bile eller sabunlu su ile yıkanmalıdır
El temiz olsa bile alkolle ovulmalıdır
Hasta ile ilgilenen personel goz koruması, onluk, maske ugulamalı
Hasta izole edilmelidir Hastalık duzeldikten sonra 10 gune kadar
Hasta naklinde hasta ve personel maske kullanmalıdır
Hasta odalarının havası ana sisteme verilmemelidir Kapalı kapılı ve negatif basınclı odalar olmalıdır
Ozel bir sistem yoksa havalandırma cam acılarak yapılamalı
Hastaların bakıldığı yer ve personel ayrılmalıdır
Tek kullanımlık ekipman kullanılmalıdır
10 gun icin hastayla teması olup yukardaki şikayetleri başlayanlar(Hasta yakınları ve bakan sağlıkcılar) on gun işten ayrılıp toplu temastan uzak tutulmalıdır
Hasta ucakla nakledildiyse ucuş sonrası dezenfeksiyon uygulanmalıdır Personel el hijyenine dikkat etmeli
Hasta materyallerini inceleyen laboratuvar personelinede tam koruma uygulamalıdır
Hastalıklı bolgelerden ucakla gelen yolcular taranmalıdır
Yolcular bu hastalık konusunda bilgilendirilmelidir
Korunma :
Hastalığın bulaşmasını azaltıcı tedbirlere uyulmalıdır Ozellikle eller iyi yıkanmalıdır
Bağışıklık sistemini guclendirecek yiyecekler yenmelidir; ozellikle C vitamininden zengin (narenciye vs) yiyecekler yenmelidir
Hastalık olduğu bilinen bolgelere seyahat edilmemelidir
Bağışıklık sistemini guclendirmek icin yeterince dinlenilmelidir
Şupheli olgular :
Sebebi bilinmeyen ateş, oksuruk, nefes darlığı, solunum zorluğu, hipoksi, radyolojik pnomoni bulguları, akut solunum sıkıntısı sendromu varlığı olanlarda on gun icinde şupheli bolgeye seyahat oykusu bulunması veya salgın olan bolgede yaşıyor olması
Kimler yakın temaslıdır:
Hastayla birlikte yaşayanlar
Hastanın solunum ve vucut sıvılarıyla teması olanlar (orneğin hastayla birlikte seyahat edenler)
Hastanın bakımını ustlenen sağlık gorevlileri
Tedavi :
Şimdilik kesin tedavisi yoktur
Tedavi kesinlikle hastanede (yataklı kurumda) ve diğer hastalardan ayrı bir bolumde yapılmalıdır
Genel destekleyici tedavi uygulanır Atipik pnomoni antibiotikleri, antiviral ajanlar (oseltamivir, ribavirin) steroid uygulanmıştır
Aşağıdaki bulgular varsa hastalar hastaneden taburcu edilebilir
Ateşsiz 48 saat
Oksuruk duzeldiyse
Beyaz kure, trombosit, CPK, KCFT, Sodyum, CRP normale donduyse
Akciğer filmi duzeldiyse
Taburcu olan hastaların takibi
Gunde 2 defa ateş olculmeli
Hasta 7 gun evde kalmalıdır Aşırı temastan kacınmalı
Bir hafta sonra labaratuvar tetkikleri tekrarlanmalı
İmmunsupresse ya da akciğer filmi sonucları kotu olan hastalar daha fazla izlenmelidir