Rinit (nezle) çok sık gördüğümüz ve insan sıhhati üzerine olumsuz tesirleri olan bir hastalıktır. Burun işlevlerindeki bozulmaya bağlı olarak kimselerin mektep performansları düşmekte, iş güçlerinde kayıplar olmakta ve başkaca içtimaî ömürleri da olumsuz tarafta etkilenmektedir. Bunun yanında rinit bir çok illeti (astım, rinosinüzit ve orta kulak iltihabı) olumsuz yanda etkileyebilir yahut ortaya çıkmasına taban hazırlayabilmektedir.
Rinitler alerjik ve alerjik olmayan başlıklar halinde incelenmektedir.
Alerjik Rinitli hastalarda alerjenlere karşı IgE karşılığı oluşmaktadır. Bağışıklık sitemimiz zararsız, gelgelelim yabancı hususlara karşı IgG tipinde antikor oluşturur. Fakat birtakım şahıslar nedenini tam olarak bilemediğimiz epeyce karmaşık mekanizmalar ile bu hususlara karşı IgE tipinde antikorlar üretir. IgE karşılığı verilen bu hususları artık alerjen, bu şahısları de alerjik birey olarak tanımlıyoruz. Alerjen olarak tanımladığımız bu hususlar vücudumuza her hangi bir yol ile tekrar girdiğinde IgE-Alerjen etkileşimi olur. Bu etkileşim ile mast hücrelerinden histamin ve birçok mediyatör olarak isimlendirdiğimiz kimyasal hususlar salınır ve organa nazaran (burun, göz, akciğerler, cilt vb) tipik alerji semptomları ortaya çıkar.
Alerjik rinit mevsimsel (saman nezlesi) olabilir. Mevsimsel alerjik rinit’te en sık polenlere bağlı olarak bulgular ortaya çıkar. Belli başlı devirlerde hassas olunan alerjenler havada varsa semptomlar görülür. Gayri vakitlerde şikayetleri yoktur. Semptomlar polenlere bağlı olduğu için yerler arasında da farklılıklar gözlenebilir.
Birtakım hastaların ise şikayetleri çok uzun periyodiktir. Perennial (yıl boyu) alerjik riniti olan hastalar daha çok mesken içi alerjenlerine hassastır. Mesken tozu akarları, evcil hayvan alerjenleri, mantar sporları üzere hane içinde bulunan alerjenler tedbir alınmadığı takdirde yıl uzunluğu semptomlara neden olurlar.
Alerjik riniti olan hastalarda sıklıkla konjuktivit bulguları da görülür. Astım ve alerjik rinit tek hava yolu ve tek hastalık olarak kabul edilmektedir. Alerjik rinitli hastalarda astım sık görülmektedir. Rinit varlığında astımın denetimi zorlaşır. Kesinlikle her ikisi birlikte tedavi edilmelidir.
Alerjik riniti olan hastalar alerjenlerden sair sigara dumanı, keskin kokulara maruz kaldıklarında ya da ölçüsüz sıcak ve nemli ortamlarda da şikayetleri olabilir.
Riniti olan hastaların üçte biri alerjik değildir. Bulguları alerjik nezleye benzerlik gösterir. Alerjik olmayan rinitli hastaların burun mukozaları şiş ve devamlı burun akıntıları olabilir. Daha çok erişkinlerde görülür. Alerjenlere IgE karşılığı olmadığı için deri prik testleri negatiftir ve serumda alerjene has IgE saptanamaz.
Kimi bireylerde ısı yahut nem değişikliği olduğunda nezle şikayetleri başlar. Vazomotor Nezle olarak isimlendirilen bu durumda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı görülür. Bu belirtiler birebir hengamda sigara dumanına ve keskin kokulara (parfüm dahil) maruz kalındığında ve duygusal bozukluk durumunda da ortaya çıkabilir. Vazomotor nezlenin nedeni alerji değildir. Gelgelelim alerjik nezlesi olan kimselerde de meydana gelebilir.
Uzun müddet dekonjestan içeren burun spreyi kullanıldığında yahut kokain kullananlarda da rinit bulguları görülebilir. Bu durum rinitis medicamentosa olarak isimlendirilir. Dekonjestan içeren burun spreyleri yalnızca kısa periyodik tasarruf için tutarlıdır. Çok tasarrufları tam karşıtı tesir yapıp burun tıkanıklığına neden olabilir. Bu halde yan tesir oluşan hastaların hekimi ile temasa geçerek burun spreylerini yavaş yavaş azaltmaları gerekir.
Birtakım kimselerde hormonal nedenler ile rinit semptomları ortaya çıkabilir. Bu çeşit nezle hormonlardaki değişiklikler ile birlikte görülür. Bu durum umumiyetle gebelik sırasında, ergenlikte, adet periyotlarında yahut hipotiroidi durumlarında ortaya çıkar. En kıymetli belirtili önemli burun tıkanıklığıdır.
Rinit Belirti ve Bulgular
Burunda, damakta, boğazda ve gözlerde kaşıntı
Burun tıkanıklığı
Burun akıntısı
Burunda kaşıntı
Hapşırık
Göz altlarında morluk
Gözlerde sulanma
Rinit Tanı
Rinit tanısının konulmasında hastanın hikayesi çok değerlidir. Semptomların özellikleri, mevsimsel özellikleri, ortaya çıkmasına neden olan faktörler ve ailesel hikaye tanı ve tetikleyicilerin belirlenmesi açısından yol göstericidir. Tanı için burun akıntısında eozinofil aranabilir. Tetikleyicilerin belirlenmesi maksadıyla deri prik testleri yapılır. Hastanın durumuna nazaran ayırıcı tanı için endoskopi ve sinüs tomografisi çekilebilir. Alerjik rinit semptomlarınız varsa alerji ve immünoloji bilirkişisi tarafından değerlendirilmeniz gerekmektedir.
Rinit Tedavi
Şayet alerjik rinitiniz varsa ve tetikleyiciler belirlenmiş ise bunlardan korunmak tedavinin birinci ve en değerli basamağını oluşturmaktadır. Mesken içi alerjenler ya da polenlere karşı korunma tedbirleri için tıklayınız.
Rinit tedavisinde antihistaminler (ağızdan ve sprey), kortizonlu (kortikosteroid) spreyler ve tuzlu su kullanılır. Burunda tıkanıklık çokça ise birinci başta dekonjestanlar kısa periyodik (dört günden az) kullanılabilir. Akıntı çok ziyade ise ipratropium burun spreyleri yararlı olabilir. Alerjik reaksiyona bağlı olarak gelişen burun tıkanıklığında kortizonlu spreyler epey tesirlidir.
Alerjik riniti mevsimsel olanlarda bu ilaçlar hayli tesirlidir. Bu hastalarda mevsim öncesi tedavi başlanması ile semptomları önlenebilir ya da mevsimi daha hafif şikayetler ile geçirmesi sağlanabilir.
İmmünoterapi (aşı tedavisi) alerjik rinit tedavisinde kullanılabilir. Güzel seçilmiş hastalarda immünoterapi hem marazın tedavisinde hem de gelişebilecek astım üzere marazların önlenmesinde tesirli olabilir. İmmünoterapi enjeksiyon yolu ile yapılabildiği üzere son devirlerde oral yol ile yapılan aşılar da bulunmaktadır. Gelgelelim unutmamak gerekir ki immünoterapi yapılacak hasta seçimi tedavinin başarısı için son aşama kıymetlidir. Uzun bir sürece (3-5 yıl) başlarken immünoterapiye alerji ve immünoloji kompetanı ile birlikte karar verilmelidir.
Rinitler alerjik ve alerjik olmayan başlıklar halinde incelenmektedir.
Alerjik Rinitli hastalarda alerjenlere karşı IgE karşılığı oluşmaktadır. Bağışıklık sitemimiz zararsız, gelgelelim yabancı hususlara karşı IgG tipinde antikor oluşturur. Fakat birtakım şahıslar nedenini tam olarak bilemediğimiz epeyce karmaşık mekanizmalar ile bu hususlara karşı IgE tipinde antikorlar üretir. IgE karşılığı verilen bu hususları artık alerjen, bu şahısları de alerjik birey olarak tanımlıyoruz. Alerjen olarak tanımladığımız bu hususlar vücudumuza her hangi bir yol ile tekrar girdiğinde IgE-Alerjen etkileşimi olur. Bu etkileşim ile mast hücrelerinden histamin ve birçok mediyatör olarak isimlendirdiğimiz kimyasal hususlar salınır ve organa nazaran (burun, göz, akciğerler, cilt vb) tipik alerji semptomları ortaya çıkar.
Alerjik rinit mevsimsel (saman nezlesi) olabilir. Mevsimsel alerjik rinit’te en sık polenlere bağlı olarak bulgular ortaya çıkar. Belli başlı devirlerde hassas olunan alerjenler havada varsa semptomlar görülür. Gayri vakitlerde şikayetleri yoktur. Semptomlar polenlere bağlı olduğu için yerler arasında da farklılıklar gözlenebilir.
Birtakım hastaların ise şikayetleri çok uzun periyodiktir. Perennial (yıl boyu) alerjik riniti olan hastalar daha çok mesken içi alerjenlerine hassastır. Mesken tozu akarları, evcil hayvan alerjenleri, mantar sporları üzere hane içinde bulunan alerjenler tedbir alınmadığı takdirde yıl uzunluğu semptomlara neden olurlar.
Alerjik riniti olan hastalarda sıklıkla konjuktivit bulguları da görülür. Astım ve alerjik rinit tek hava yolu ve tek hastalık olarak kabul edilmektedir. Alerjik rinitli hastalarda astım sık görülmektedir. Rinit varlığında astımın denetimi zorlaşır. Kesinlikle her ikisi birlikte tedavi edilmelidir.
Alerjik riniti olan hastalar alerjenlerden sair sigara dumanı, keskin kokulara maruz kaldıklarında ya da ölçüsüz sıcak ve nemli ortamlarda da şikayetleri olabilir.
Riniti olan hastaların üçte biri alerjik değildir. Bulguları alerjik nezleye benzerlik gösterir. Alerjik olmayan rinitli hastaların burun mukozaları şiş ve devamlı burun akıntıları olabilir. Daha çok erişkinlerde görülür. Alerjenlere IgE karşılığı olmadığı için deri prik testleri negatiftir ve serumda alerjene has IgE saptanamaz.
Kimi bireylerde ısı yahut nem değişikliği olduğunda nezle şikayetleri başlar. Vazomotor Nezle olarak isimlendirilen bu durumda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı görülür. Bu belirtiler birebir hengamda sigara dumanına ve keskin kokulara (parfüm dahil) maruz kalındığında ve duygusal bozukluk durumunda da ortaya çıkabilir. Vazomotor nezlenin nedeni alerji değildir. Gelgelelim alerjik nezlesi olan kimselerde de meydana gelebilir.
Uzun müddet dekonjestan içeren burun spreyi kullanıldığında yahut kokain kullananlarda da rinit bulguları görülebilir. Bu durum rinitis medicamentosa olarak isimlendirilir. Dekonjestan içeren burun spreyleri yalnızca kısa periyodik tasarruf için tutarlıdır. Çok tasarrufları tam karşıtı tesir yapıp burun tıkanıklığına neden olabilir. Bu halde yan tesir oluşan hastaların hekimi ile temasa geçerek burun spreylerini yavaş yavaş azaltmaları gerekir.
Birtakım kimselerde hormonal nedenler ile rinit semptomları ortaya çıkabilir. Bu çeşit nezle hormonlardaki değişiklikler ile birlikte görülür. Bu durum umumiyetle gebelik sırasında, ergenlikte, adet periyotlarında yahut hipotiroidi durumlarında ortaya çıkar. En kıymetli belirtili önemli burun tıkanıklığıdır.
Rinit Belirti ve Bulgular
Burunda, damakta, boğazda ve gözlerde kaşıntı
Burun tıkanıklığı
Burun akıntısı
Burunda kaşıntı
Hapşırık
Göz altlarında morluk
Gözlerde sulanma
Rinit Tanı
Rinit tanısının konulmasında hastanın hikayesi çok değerlidir. Semptomların özellikleri, mevsimsel özellikleri, ortaya çıkmasına neden olan faktörler ve ailesel hikaye tanı ve tetikleyicilerin belirlenmesi açısından yol göstericidir. Tanı için burun akıntısında eozinofil aranabilir. Tetikleyicilerin belirlenmesi maksadıyla deri prik testleri yapılır. Hastanın durumuna nazaran ayırıcı tanı için endoskopi ve sinüs tomografisi çekilebilir. Alerjik rinit semptomlarınız varsa alerji ve immünoloji bilirkişisi tarafından değerlendirilmeniz gerekmektedir.
Rinit Tedavi
Şayet alerjik rinitiniz varsa ve tetikleyiciler belirlenmiş ise bunlardan korunmak tedavinin birinci ve en değerli basamağını oluşturmaktadır. Mesken içi alerjenler ya da polenlere karşı korunma tedbirleri için tıklayınız.
Rinit tedavisinde antihistaminler (ağızdan ve sprey), kortizonlu (kortikosteroid) spreyler ve tuzlu su kullanılır. Burunda tıkanıklık çokça ise birinci başta dekonjestanlar kısa periyodik (dört günden az) kullanılabilir. Akıntı çok ziyade ise ipratropium burun spreyleri yararlı olabilir. Alerjik reaksiyona bağlı olarak gelişen burun tıkanıklığında kortizonlu spreyler epey tesirlidir.
Alerjik riniti mevsimsel olanlarda bu ilaçlar hayli tesirlidir. Bu hastalarda mevsim öncesi tedavi başlanması ile semptomları önlenebilir ya da mevsimi daha hafif şikayetler ile geçirmesi sağlanabilir.
İmmünoterapi (aşı tedavisi) alerjik rinit tedavisinde kullanılabilir. Güzel seçilmiş hastalarda immünoterapi hem marazın tedavisinde hem de gelişebilecek astım üzere marazların önlenmesinde tesirli olabilir. İmmünoterapi enjeksiyon yolu ile yapılabildiği üzere son devirlerde oral yol ile yapılan aşılar da bulunmaktadır. Gelgelelim unutmamak gerekir ki immünoterapi yapılacak hasta seçimi tedavinin başarısı için son aşama kıymetlidir. Uzun bir sürece (3-5 yıl) başlarken immünoterapiye alerji ve immünoloji kompetanı ile birlikte karar verilmelidir.