Anksiyete Bozukluğunun Risk Faktörleri

[SoruCevap]

Pek çok ruhsal bozukluk üzere anksiyete bozukluğunun da tam olarak nedeni anlaşılamamaktadır. Kimi şahıslarda çok gerilimli ve travmatik bir olay sonrası gelişebildiği üzere kimi şahıslarda de sebep olmaksızın ortaya çıkabilir.

Anksiyete bozukluklarına neden olabilecek risk faktörleri ortasında; çevresel gerilim faktörleri, genetik yatkınlıklar, öteki hastalıklara bağlı komplikasyolar, beyin kimyasındaki düzensizlikler yani nörobiyolojik faktörler, tecrübeler bilhassa de travmatik tecrübeler, kişilik özellikleri ve bireyin mizacı yer almaktadır.

Ankisyete Bozukluğu Neden Olur? Anksiyetenin Nedenleri Nelerdir? Asıl Kaynağı Nedir?

Bu soruların karşılığı yani; anksiyete bozukluğunun asıl sebebinin ne olduğu tam olarak bilinmemektedir.Anksiyete pek çok farklı sebeple ortaya çıkabilmektedir, lakin genel manada birden çok stresörün (stres veren şey) bir ortaya gelmesi ile meydana gelmektedir.Bilim dünyası ise muhtemel iki neden üzerinde durmaktadır. Birincisi genetik yatkınlık, ikincisi ise travmatik hayat olayları. Birebir vakitte yapılan araştırmalar; çocukluk çağında ortaya çıkan anksiyete (kaygı) bozukluklarında hem genetik hem de çevresel faktörlerin birlikte rol oynadığını ortaya koymaktadır. Araştırmacılar bilhassa de erken yaşta yaşanan travmatik olayların, bireylerin kaygı sürece düzeneklerinde hassasiyete yol açarak gerilim tetikleyicilerine karşı çok hassas hale gelmelerine yol açtığını belirtiyor.

Anksiyete; ekseriyetle bireyin farkına varamayacağı ya da farkına varmakta zorlanacağı palavralarla, bireyi git gide bir kısır döngünün içine hapsetmeye çalışır ve üzülerek söylemeliyim ki anksiyete bunu hiç zorlanmadan başarabilmektedir. Bireyin bilhassa de genetik yatkınlığı var ise; yaşadığı rastgele bir travmatik olay bu yatkınlığı ortaya çıkarmaktadır. Meydana gelen ilgili travmatik olay, bireyi dünyanın inançlı bir yer olmadığına inandırırsa işte tam da o sırada anksiyete başlamış demektir.

Anksiyete kalıtsal bir hastalık olarak tanımlanmasa da genetik yatkınlık yukarda da bahsettiğim üzere risk faktörleri ortasında yer almaktadır. Tabi ki bireylerin genetik yatkınlıklarının olması kesinlikle anksiyete bozukluğu geliştirecekleri manasına gelmez, gelmemelidir. Bu açıdan baktığımızda öteki bir faktör olan çevrsel faktörlerin tesiri inkar edilemez seviyededir. Anksiyete bozukluklarında, familyada rastgele bir bireyin rastgele bir anksiyete bozukluğuna sahip olmasının familyadaki başka bireylerde emsal bozuklukların gelişmesine tesir etme oranı %30-67 ortası olduğu yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir. Bireylerin gen yapılarındaki çok küçük değişikliklerin bile anksiyete bozukluğuna yatkınlığı arttırdığı tekrar yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu genlerin bir kısmı gerilim hormonu regülasyonuyla bağlantılıdır.

Tekrar yapılan araştırmalar anksiyete bozukluğu nedenlerinden bir başkasını de şu biçimde açıklamaktadır. Bireyin biyolojisinde, metabolizmasında kimi tıbbi problemler var ise bunlar anksiyetenin sebepleri ortasında yer alır yahut anksiyetenin oluşmasına katkı sağlar. Yani bu tıbbi sıkıntılar; bireyin alt bilişinde kimi senaryoların oluşumunda bir yapı taşı olarak misyon görmektedir. Bilhassa de senaryoların yükte olan ana bildirileri şunlardır. Birincisi anksiyetenin vazgeçilmez senaryolarından biri olan "dünya inançlı bir yer değildir" senaryosudur. İkincisi ise; "her an başıma makus bir şey gelebilir" senaryosudur. Dikkat ederseniz bu ikisi de birer fikirdir, his değildir.

Anksiyeteye Neden Olabilecek Tıbbi Durumlar Nelerdir?

Şayet bireyin;

-Kalp hastalıkları,

-Depresyonu,

-Diyabeti,

-Uyku sıkıntıları,

-Yeme sorunları,

-Kronik ağrıları,

-Bağımlılığı yahut yoksunluğu,

-Solunum sorunları mesela astımı,

-Tiroid sorunları örneğin hipertiroidi,

-Kanseri vb,

problemleri var ise; birey öbür insanlara nazaran anksiyeteyi daha kolay bir formda gerçekleştirmektedir. Alt bilişlerinde şöyle bir senaryo geçebilir; "daha evvelden şöyle şöyle bir hastalığım olmuştu, pekala ya tekrar birebir hastalığı yaşarsam?" Birey bu türlü bir niyet ile adım adım anksiyete sarmalının içine girebilmektedir. Birebir vakitte bireyin kronik gerilimi, kronik bir sıhhat sorunu, menopozu mevcut ise yahut üsttekilere benzeri önemli bir hastalık geçirmişse ve de konutta uzunca bir mühlet bir hasta ile ilgilenmişse tıpkı halde bunlar da anksiyeteye sebep olabilmektedir. Geçmiş tecrübesi değil de hali hazırda fizikî bir hastalığı yahut şikayeti mevcut ise bunlar da anksiyete oluşturabilmektedir. Bunun için bu tip rahatsızlıkların tespit edilmesi ve giderilmesi gerekir. Aksi halde anksiyete ve fizikî rahatsızlık birbirini tetikleyebilir ve içinden çıkılması sahiden sıkıntı olan bir duruma dönüşebilir.

Anksiyete bozukluğu bayanlarda mı yoksa erkeklerde mi daha çok rastlanır?

Anksiyete bozukluğu risk faktörleri ortasında "kadın" olmayı göstermek mümkün. Çünkü istatistiklere nazaran, anksiyete bozuklukları bayanlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir. Boşanmış yahut dul olmak da iki cins için de risk faktörüdür.

Anksiyetede Çevresel Risk Faktörleri Nelerdir?

Hudutlu ekonomik kaynaklara sahip olmak,

Okul, iş yeri, aile ve toplumsal ortamdaki sorunlar,

Bağlantı sorunları,

Mesken içi çatışma ve uyumsuzluk,
Hangi Bireyler Anksiyeteye Daha Yatkındır?

Kaygılı, çok müdafaacı, denetimci ve eleştirel ebeveynler tarafından büyütülmüş olanlar,

Çocukluk çağında başlayan utangaçlık, çekingenlik, negatif his eğilimleri davranışlarında tutukluk olanlar,

Çocukluk çağından itibaren gerilimli ömür olaylarına maruz kalanlar,

Çocukluk çağı travmaları yaşayanlar,

Çocuklukta kronik gerilim yaşayanlar,

Cinsel, fizikî ya da duygusal istismara uğrayanlar,

Erken yaşta ebeveyn kaybı ya da ebeveynlerle yaşanan erken ayrılık/terk edilme üzere durumlara maruz kalanlar,

Etrafından daima olumsuz yansılar alan ve sindirilmiş kişilikler,

Yabancılardan çekinen, kendini geri çeken, bağlantı kurmayanlar,

Özgüven eksikliği, alay konusu olma üzere olumsuz niyetlere sahip olanlar,

Baskı altında olduğunu hisseden bireyler,

Kendini bedelsiz hissedenler,

Doğal afet yaşayanlar,

Büyük çaplı kaza yaşayanlar,

Sevdiği birini kaybedenler,

Sevilme hissini hissetmeyenler,

Geçmişte imtihan tasası yaşayanlar,

Travma tesiri oluşturan bir olay yaşayan yahut şahit olanlar,

Ağır bir ameliyat geçirenler,

Kendisinin ve sevdiklerinin sıhhatini çok biçimde düşünenler,
diye sıralamak mümkün. Dikkat ederseniz çabucak hemen hepsi travmatik yaşantı ile ilgili. Fakat şunu da belirtmek gerekir ki; bu özellikleri taşıyan tüm bireylerin anksiyete bozukluğunu yaşayacağını söylemek mümkün değil. Bu türlü bireylerde yalnızca yatkınlık mevcuttur. Tahminen de bu yatkınlık şahısta olduğu üzere kalacak ve bir ömür uzunluğu açığa çıkmayacak. Hasebiyle bu özellikleri taşıyan şahısların anksiyete yaşayacaklarına dair kesin bir kural yoktur.

NOT: Anksiyete ile ilgili yazdığım bu makalem ile birlikte üçüncü makalem oluyor. Daha evvelki birinci makalem anksiyetenin ne demek olduğu ile ilgili bir makale idi. İkinci makalem ise anksiyete bozukluğu belirtilerinin neler olduğu ile ilgiliydi. Bu makalemden evvel, öbür iki makalemi kesinlikle okumanızı öneririm.