Anlatım Turleri ozellikleri
AOYKULEYİCİ ANLATIM OZELLİKLERİ:
1Olay, kişi, mekan ve zaman ortak oğeleridir
2Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir(Anlatıcı olay kahramanlarından biridir)
3Sanat metinleri oykuleyici anlatımla yazılır
4Olaylar ilahi bakış acısıyla anlatılabilir
5Olaylar 3şahsın ağzından anlatılabilir(Olan biten bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır
6 Kişi, mekan ve zaman olay ve olay orgusunu oluşturmak icin kullanılan ogelerdir
7Oykuleyici anlatım hikaye, roman, anı, soyleşi, goruşme(mulakat) gibi metin turlerinde kullanılır
8Oykuleyici anlatımda bir olayın olması şarttır
9Yaşanmış olaylarda olay zinciri, kurgulanmış olaylarda olay orgusu vardır
10 3Şahıs anlatımda anlatıcı her şeyi bilir
11 Oykuleyici anlatım sanat metinlerinde ve oğretici metinlerde kullanılır
12Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi oykuleyici metinlerde ise gercek bir kişidir
13Kelimeler daha cok mecaz ve yan anlamda kullanılır
BBETİMLEYİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Betimlemeler acıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak uzere ikiye ayrılır
2kişinin ic dunyasını anlatan betimlemelere tahlil(ruhsal portre) denir
3Kişinin dış gorunuşunu anlatan betimlemelere simgesel betimleme denir
4Roman, hikaye, tiyatro, gezi yazısı, Şiir gibi turlerde kullanılır
5Kelimenin yan ve mecaz anlamlarına yer verilebilir
Sanatsal Betimleme:
1İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır
2Değişik duyulara seslenen ozel ayrıntılar uzerinde durulur
3Ayrıntılar subjektif olarak verilir
4Amac sanat yapmaktır
Acıklayıcı Betimleme:
1Bilgi vermek amacıyla yazılır
2Genel ayrıntılar uzerinde durulur
3 Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak verilir
4Amac sanat yapmak icin değil, bir konu hakkında bilgi vermektir
5 Değişik duyulara seslenen ozel ayrıntılar uzerinde durulmaz
6Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve duşunceler katılmaz
CCOŞKU VE HEYECANA BAĞLI (LİRİK) ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Lirik anlatımda dil heyecana bağlı işlevde kullanılır
2Coşku ve heyecana bağlı anlatım daha cok şiir, roman, hikaye, tiyatro turlerinde kullanılır
3Oykuleyici anlatımda bir olay ve durumun anlatılması; betimleyici anlatımda kişi, durum ve varlıkların betimlenmesi; lirik anlatımda ise duyguların ifade edilmesi esastır
4 Coşku ve heyecana bağlı anlatımlarda kelimeler daha cok mecaz ve yan anlamda kullanılır
5Oykuleyici anlatımlarda olay ve durumlar anlatılırken duygusal duşunceler katılmaz Coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve icinde bulunulan ruh hali yansıtılır
DDESTANSI(EPİK)ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Olağanustu olaylar ve kişiler anlatılır
2Destan turunun yiğitce havası vardır
3Yapıp etmeler yani fiiller on plandadır
4Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir
5Etkileyici bir ozellik taşır
6Surekli hareket vardır
7Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler
8 Şiir, destan roman, hikaye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı turlerdir
9Anlatımda abartıya yer verilebilir
10Sanatlı bir dil kullanılır
EEMREDİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil alıcıyı harekete gecirme işlevinde kullanılır
2Emir, telkin, oneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir
3Oğretici ve acıklayıcı yonleri vardır
4Cumlelerde fiiller hakimdir
5Uyulması beklenen bir uslubu vardır(Zorlama anlamı vardır)
6Sosyal hayatın duzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır
7Trafik kuralları, bazı eşyaların kullanma kılavuzları, ilacların kullanma kılavuzları emredici anlatıma ornek verilebilir
FOĞRETİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2Soz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez
3Verilen bilgiler orneklerle ve tanımlarla pekiştirilir
4Daha cok nesnel cumleler kullanılır
5Acıklama, aydınlatma, bilgi verme amaclarıyla yazılır
6Oğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması icin okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir
7İfade hicbir engele uğramadan akıp gider
8Gereksiz soz tekrarı yapılmaz
9Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
10Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
11Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
12Bu anlatım turu daha cok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır
13Tarihi metinler, Felsefi metinler, Bilimsel metinler gibi bolumleri vardır
GACIKLAYICI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2İfadeler kesin ve acıktır
3Kelimeler genelde gercek(temel)anlamlarıyla kullanılırlar
4Tanımlama, acıklayıcı betimleme, sınıflandırma ,orneklendirme, karşılaştırma, tanık gosterme, sayısal verilerden yararlanma gibi duşunceyi geliştirme yollarından faydalanılır
5 Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir
6İfade hicbir engele uğramadan akıp gider
7Gereksiz soz tekrarı yapılmaz
8Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
9Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
10Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
Ornek metinler icin bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 155156157158 deki metinler
HTARTIŞMACI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
3Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
4Gereksiz ifadelere yer verilmez
5Karmaşık ve anlaşılması guc cumleler kullanılmaz
6Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
7Savunulan ve karşı cıkılan goruşlere yer verilir
8İki farklı bakış acısının olduğu konular bu turde işlenmeye daha elverişlidir
9Fıkra, deneme, makale, roportaj gibi turlerde kullanılır
10Yeteneğe, bilgi ve deneyime gore yontem belirlenir
11Eleştirici bir bakış acısıyla yazılırlar Anlatım tarzı sohbete varabilir
12İhtimal bildirmeyen, kesin, kanıtlanmış bilgiler kullanılır
Ornek metinler icin bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 160161162deki metinler
IKANITLAYICI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1İnandırma, aydınlatma, kendi goruşunu kabul ettirme amac edinilir
2Kavramları tanımlama ve acıklama onemlidir
3Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek, duşundurmek ve uzerinde durulan konudan uzaklaşmamak icin bazı kelime, kelime grupları ve cumleler tekrar edilir
4 Konuşmacı ve yazar uzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve duşuncelerini kabul ettirmek icin orneklere başvurur
5Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin duşuncelerine muracaat eder
6Kelimeler ve kelime grupları gercek anlamında kullanılır
7Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
8 Tanımlama, acıklayıcı betimleme, sınıflandırma orneklendirme, karşılaştırma, tanık gosterme, sayısal verilerden yararlanma gibi duşunceyi geliştirme yollarından faydalanılır
9Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kultur duzeyi ve beklentileri onemlidir
AOYKULEYİCİ ANLATIM OZELLİKLERİ:
1Olay, kişi, mekan ve zaman ortak oğeleridir
2Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir(Anlatıcı olay kahramanlarından biridir)
3Sanat metinleri oykuleyici anlatımla yazılır
4Olaylar ilahi bakış acısıyla anlatılabilir
5Olaylar 3şahsın ağzından anlatılabilir(Olan biten bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır
6 Kişi, mekan ve zaman olay ve olay orgusunu oluşturmak icin kullanılan ogelerdir
7Oykuleyici anlatım hikaye, roman, anı, soyleşi, goruşme(mulakat) gibi metin turlerinde kullanılır
8Oykuleyici anlatımda bir olayın olması şarttır
9Yaşanmış olaylarda olay zinciri, kurgulanmış olaylarda olay orgusu vardır
10 3Şahıs anlatımda anlatıcı her şeyi bilir
11 Oykuleyici anlatım sanat metinlerinde ve oğretici metinlerde kullanılır
12Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi oykuleyici metinlerde ise gercek bir kişidir
13Kelimeler daha cok mecaz ve yan anlamda kullanılır
BBETİMLEYİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Betimlemeler acıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak uzere ikiye ayrılır
2kişinin ic dunyasını anlatan betimlemelere tahlil(ruhsal portre) denir
3Kişinin dış gorunuşunu anlatan betimlemelere simgesel betimleme denir
4Roman, hikaye, tiyatro, gezi yazısı, Şiir gibi turlerde kullanılır
5Kelimenin yan ve mecaz anlamlarına yer verilebilir
Sanatsal Betimleme:
1İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır
2Değişik duyulara seslenen ozel ayrıntılar uzerinde durulur
3Ayrıntılar subjektif olarak verilir
4Amac sanat yapmaktır
Acıklayıcı Betimleme:
1Bilgi vermek amacıyla yazılır
2Genel ayrıntılar uzerinde durulur
3 Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak verilir
4Amac sanat yapmak icin değil, bir konu hakkında bilgi vermektir
5 Değişik duyulara seslenen ozel ayrıntılar uzerinde durulmaz
6Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve duşunceler katılmaz
CCOŞKU VE HEYECANA BAĞLI (LİRİK) ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Lirik anlatımda dil heyecana bağlı işlevde kullanılır
2Coşku ve heyecana bağlı anlatım daha cok şiir, roman, hikaye, tiyatro turlerinde kullanılır
3Oykuleyici anlatımda bir olay ve durumun anlatılması; betimleyici anlatımda kişi, durum ve varlıkların betimlenmesi; lirik anlatımda ise duyguların ifade edilmesi esastır
4 Coşku ve heyecana bağlı anlatımlarda kelimeler daha cok mecaz ve yan anlamda kullanılır
5Oykuleyici anlatımlarda olay ve durumlar anlatılırken duygusal duşunceler katılmaz Coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve icinde bulunulan ruh hali yansıtılır
DDESTANSI(EPİK)ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Olağanustu olaylar ve kişiler anlatılır
2Destan turunun yiğitce havası vardır
3Yapıp etmeler yani fiiller on plandadır
4Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir
5Etkileyici bir ozellik taşır
6Surekli hareket vardır
7Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler
8 Şiir, destan roman, hikaye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı turlerdir
9Anlatımda abartıya yer verilebilir
10Sanatlı bir dil kullanılır
EEMREDİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil alıcıyı harekete gecirme işlevinde kullanılır
2Emir, telkin, oneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir
3Oğretici ve acıklayıcı yonleri vardır
4Cumlelerde fiiller hakimdir
5Uyulması beklenen bir uslubu vardır(Zorlama anlamı vardır)
6Sosyal hayatın duzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır
7Trafik kuralları, bazı eşyaların kullanma kılavuzları, ilacların kullanma kılavuzları emredici anlatıma ornek verilebilir
FOĞRETİCİ ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2Soz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez
3Verilen bilgiler orneklerle ve tanımlarla pekiştirilir
4Daha cok nesnel cumleler kullanılır
5Acıklama, aydınlatma, bilgi verme amaclarıyla yazılır
6Oğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması icin okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir
7İfade hicbir engele uğramadan akıp gider
8Gereksiz soz tekrarı yapılmaz
9Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
10Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
11Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
12Bu anlatım turu daha cok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır
13Tarihi metinler, Felsefi metinler, Bilimsel metinler gibi bolumleri vardır
GACIKLAYICI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2İfadeler kesin ve acıktır
3Kelimeler genelde gercek(temel)anlamlarıyla kullanılırlar
4Tanımlama, acıklayıcı betimleme, sınıflandırma ,orneklendirme, karşılaştırma, tanık gosterme, sayısal verilerden yararlanma gibi duşunceyi geliştirme yollarından faydalanılır
5 Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir
6İfade hicbir engele uğramadan akıp gider
7Gereksiz soz tekrarı yapılmaz
8Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
9Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
10Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
Ornek metinler icin bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 155156157158 deki metinler
HTARTIŞMACI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
2Duşunce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir
3Dil ve ifade sade, gosterişsiz ve puruzsuzdur
4Gereksiz ifadelere yer verilmez
5Karmaşık ve anlaşılması guc cumleler kullanılmaz
6Ses akışını bozan, soylenmesi guc sesler ve kelimeler yoktur
7Savunulan ve karşı cıkılan goruşlere yer verilir
8İki farklı bakış acısının olduğu konular bu turde işlenmeye daha elverişlidir
9Fıkra, deneme, makale, roportaj gibi turlerde kullanılır
10Yeteneğe, bilgi ve deneyime gore yontem belirlenir
11Eleştirici bir bakış acısıyla yazılırlar Anlatım tarzı sohbete varabilir
12İhtimal bildirmeyen, kesin, kanıtlanmış bilgiler kullanılır
Ornek metinler icin bakınız Dil ve anlatım kitabında sayfa 160161162deki metinler
IKANITLAYICI ANLATIM
OZELLİKLERİ:
1İnandırma, aydınlatma, kendi goruşunu kabul ettirme amac edinilir
2Kavramları tanımlama ve acıklama onemlidir
3Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek, duşundurmek ve uzerinde durulan konudan uzaklaşmamak icin bazı kelime, kelime grupları ve cumleler tekrar edilir
4 Konuşmacı ve yazar uzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve duşuncelerini kabul ettirmek icin orneklere başvurur
5Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin duşuncelerine muracaat eder
6Kelimeler ve kelime grupları gercek anlamında kullanılır
7Dil daha cok gondergesel işlevde kullanılır
8 Tanımlama, acıklayıcı betimleme, sınıflandırma orneklendirme, karşılaştırma, tanık gosterme, sayısal verilerden yararlanma gibi duşunceyi geliştirme yollarından faydalanılır
9Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kultur duzeyi ve beklentileri onemlidir
