ANLATIM VE OZELLİKLERİ
1) Anlatım
Herhangi bir konu uzerinde konuşurken veya bir konu uzerine yazarken, belli bir gayeyi gercekleştirmek isteriz Bu gaye, bizi dinlemekte veya okumakta olanlara bilgi vermek, onlarında bizim gibi duşunmelerini, belli bir olay icinde yaşamalarını sağlamak olabilir Duygu ve duşuncelerimizi maksadına uygun olarak dil ve anlatım kuralları icerisinde ifade etmeye anlatım denir
2) Anlatıma Hazırlık
Neyi, nicin ve nasıl anlatmak gerektiği uzerinde duşunmeden konuşmak ve yazmak tutarlı olmaz Kişi hem konuşurken hem de yazarken duşunerek hareket etmek zorundadır Aksi halde konudan uzaklaşabilir, amacını dışına cıkabilir ve konuyla anlatım bicimi birbirine ters duşebilir Bu da sozlu ve yazılı anlatımda ki başarıyı engeller
Dipnot Koyma: Yazıda gecen herhangi bir soz ya da sozcukle ilgili olarak sayfa altına koyan aydınlatıcı, ek bilgiler iceren ya da kaynak belirten acıklamaya dipnot denir Yazımızı yazarken kendi birikimlerimizle birlikte başka kaynaklardan da yararlanırız Bu kaynakları sayfaların altında dipnot olarak belirtiriz Bu dipnotlar yazının rastgele değil, kaynaklardan yararlanarak bir emek sonucu hazırlandığını gosterir
Dipnot Koymanın Amacları:
• Yazıda savunulan goruş ve duşuncelerin doğrulunu desteklemek
• Bilgilerin kaynağını gostererek, yazanı n katkısını ortaya koymak,
• Bilgilerin doğruluk ve guvenirliği ile ilgili olarak okuyucuya deneyim imkanı vermek,
• İlgili konularda yazmak isteyenlere başvuru imkanı sağlamak
Metinde Yapı: Her yazı kendi duzeni, teması ve ifade bicimiyle kendi icinde anlamı olan organik bir birliktir
Metinde yer alan kelimeler, kelime grupları ve cumleler anlatım butunluğunun oluşmasını sağlayan oğelerdir Bu oğeler anlamlı bir butun olarak paragrafları oluşturmuş ve paragraflarda metinde anlamlı bir butun sağlayacak şekilde bir araya getirilmiştir
Secilen sozcukler, kullanılan ifadeler, hedef kitleye ve metnin yazılış amacına uygun olmak durumundadır Toplanan bilgiler ve kişisel deneyimler de yine hedef kitleye ve metnin yazılış amacına gore duzenlenmelidir
Metinlerde ozelden genele gidilebileceği gibi genelden ozele de gidilebilir Ancak tutarlı bir sıra ve derecelendirmenin bulunması gerekir Ana duşunce etrafında birleşen yardımcı duşunce, bilgi deneyim ve ornekler sebepsonuc ilişkisine gore duzenlenmelidir
Gozlem: Ayrıntıları fark etmeyi sağlarİyi bir gozlemci olan yazar, bu ayrıntıları okuyucuya da hissettirir
Gozlemlerin etkin olduğu anlatımlarda gorsel ogeler one cıkarılarak betimlemeler yapılır, akla ve duşunceye hitap eden anlatımlarda ise acıklamalı ve tartışmacı bir anlatım yapılır
Ozet Cıkarma: Bir yazıyı ya da yapıtı anlamını yitirmeden belli bir oranda daraltıp kucultmeye denir
Ozetleme, okunan bir yapıtın bellekte rastgele kalan ayrıntıları olmadığı gibi ,yapıtın kimi yerlerinden gelişiguzel alınmış cumleler topluluğu da değildirOzetleme onemliyi onemsizden alıp ozetleme işidir Not: Anlatıma hazırlık aşamasında bilgi toplamak, deneyimlerimizi topladığımız bilgilerle zenginleştirmek, duşuncelerimizi gruplandırmak, anlatımı turunun okuyucu ve dinleyici uzerindeki etkisini belirlemek gerekir Bilgi toplamak icin okumak, araştırmak, not almak, ozet cıkarmak, alıntı yapmak gerekir
3) Anlatımda Tema Ve Konu
Konu: Her yapıtın bir temeli her fikrin bir dayanağı varsa ,her yazınında mutlaka bir konusu vardırYazı yazmaya karar veren kişi icin ,her varlık,her olay,her duşunce,her mesele kısacası her şey kompozisyon konusu olabilir
Uzerinde soz soylenilen, fikir yurutulen yazı yazılan herhangi bir olay ,duşunce veya duruma denir
Tema: Şiirde meydana getirilen duygu, duşunce ve hayale denir Konudan hareketle yansıtılmak istenen duygu hali şiirin butunune sindirilir
Ana Fikir: Okuyucuya iletilmek istenen duşuncedir Yazarı n, bir konuyu okuyucuya aktarma amacıyla yazmış olduğu yazının omurgasıdır
Başlık: Yazı başlığı o yazıda işlenilmesi duşunulen ana fikrin aynasıdır Yazı başlığı okuyanların ilgisini cekmeli, onlara tesir etmelidir Okuyucu başlığa bakınca yazının nelerden soz edebileceğini kestirebilmelidir
Tema Ve Konu Arasındaki İlişki:
• Tema, sınırlandırılıp somutlaştırılarak konuhaline getirilir
• Tema daha genel, konu ise daha ozel ve somuttur
• Konu gormek ve izlemekle algılanabilirken tema daha cok kavranılır
Not: Anlatım turu (şiir ,hikaye ,fıkra, makale ) , dil ve konu işlenecek temaya gore duzenlenir
4) Anlatımda Sınırlandırma:
Anlatıcını tavrı ve amacı, temanın sırlandırılmasında etkilidir Yazar, soyut temaları kişi,zaman, ifade, anlatım bicimi,mekan, bağlam gibi yollarla somut hale getirirYani anlatılan olay,kişiler ,zaman ve anlatılanlarla sınırlandırılır
Ornek:
Anadolu'da dinitasavvufi Turk Edebiyatı
Anadolu'da dinitasavvufi Turk Edebiyatının bellibaşlı mutasavvufları
13yy'ın belli başlı mutasavvufları
Yunus Emre
Yunus Emre' nin şiirlerinde hoşgoru
5) Anlatımın Ve Anlatıcının Amacı:
Uslup: İfade tarzı Sanatcının duyuş Duşunuş ayrılığı Her şair ve yazarın kendine gore bir uslubu vardır
Anlatımda uslup, amaca ve muhataba gore değiştirilir; cunku iletişim kurulan kişi yani alıcının durumuna gore ve gondericinin amacına gore iletişim kanalında değişiklik yapılabilir
Bir konu herhangi bir amacla yazılmışsa anlatım bicimi de bu amaca gore şekillenir
Ornek: Su iki hidrojen bir oksijenden oluşur Maddenin uc halinden biridir(bilimsel)
Su insan hayatının vazgecilmezlerinden biridir İnsan hayatında deyimlerin icine kadar bile girmiş olan bu madde hayatın kaynağı kabul edilir(sanatsal)
İstanbul un en buyuk sorunlarından biri olan su sorunu son yıllarda yapılan calışmalarla cozume kavuşturuldu
Not: İletiyi gonderene gonderici, iletiyi alana alıcı, gondericinin vermek istediği mesaja ileti, iletiyi gonderme şekline kanal, iletişimin gercekleştiği ortama bağlam, alıcının iletiyi algılayarak verdiği cevaba donut denir
6) Anlatımda Anlatıcının tavrı:
Aynı temada ortaya konulan metinlerin farklı olmasının sebebi, her sanatcının bakış acısının ve ifade tarzının farklı olmasıdır Ayrıca değişen zaman ve mekan, insanların duşuncelerinin farklılaşması,aynı temanın farklı tarzlarda yorumlanmasını da beraberinde getirir
Yazarlar eserlerinde kişiden kişiye değişmeyen, kanı tlanabilen nesnel yargılar kullanabileceği gibi kişisel duşuncelerini ve duygularının ifade edeceği oznel yargılara başvurabilir
İstanbul Turkiye' nin en guzel şehridir(Oznel anlatım)
İstanbul Turkiye' nin en kalabalık şehridir(Nesnel anlatım)
Yazarın başkasından oğrendiklerini, duydukları nı ifade etmek amacıyla gercekleştirdiğ i anlatım dolaylı anlatım, kendi gozlemlerini ve deneyimlerini dile getirdiği her duzeydeki anlatım ise doğrudan anlatımdır
Ahmet Haşim in şiirlerini cok seviyorum(Doğrudan)
Ahmet Haşim Suriye de doğmuş(Dolaylı)
Yazarın metinde somut veya soyut kelimeler kullanması anlatımda somut veya soyut olması bakımından anlatımı etkiler Somut anlatım daha cok bilimsel,soyut anlatım ise daha cok felsefi metinlerde kullanılır
sevgikonusu ele alınan bir metinde konunun ele alınış bicimi soyuttur
televizyonkonusu ele alınan bir metinde konunun ele alınış bicimi somuttur
Anlatıcının duyu organlarıyla anlatımı somut anlatım ozelliği kazanır, bunların dışında ki anlatıcının başkalarından işittiği veya deneyimlerini ifade ettiği anlatım ise soyut anlatım ozelliği kazanır
Not:İletişimde anlatıcı ile anlatılan nesne veya konu arasında ki ilişki anlatımım oznel veya nesnel,doğrudan veya dolaylı,somut veya soyut olması bakımından anlatımı etkliler
7) Anlatımım ozellikleri
Duygu ve duşuncelerin acık ve net bir şekilde anlatılması gerekirAnlatı lacak hal ve olay, betimleyecek goruş ve sezgi,dile getirilecek duygu ve duşunce anlatıcının zihninde acık ve net bicimde belirlenmelidir Anlatılacak, betimlenecek hususlar, dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak duzenlenmek zorundadır
Akıcı bir metinde cumleler, gereksiz ve anlaşılması guc ifadelerden arındığı icin metnin anlaşılması daha kolaydır
Yalın bir metinde ifadenin sade, gosterişsiz, kısa ve kesin olması metni okuyan herkesin anlamasını sağlar
Not: Soylenişi zor seslerin kullanılması, ses duzeyinde, arka arkaya sert ve yumuşak hecelerden meydana gelmiş sozcuklerin kullanılması sozcuk duzeyinde; sozcuk tekrarları ve aynı anlama gelen sozcuklerin bir arda kullanılması, cumle duzeyinde; cumlelerin dil ve duşunuş yonunden sağlam bir butunluk oluşturması paragraf duzeyinde akıcılığı bozar Acık olmayan yazılarda anlatım kapalıdır
1) Anlatım
Herhangi bir konu uzerinde konuşurken veya bir konu uzerine yazarken, belli bir gayeyi gercekleştirmek isteriz Bu gaye, bizi dinlemekte veya okumakta olanlara bilgi vermek, onlarında bizim gibi duşunmelerini, belli bir olay icinde yaşamalarını sağlamak olabilir Duygu ve duşuncelerimizi maksadına uygun olarak dil ve anlatım kuralları icerisinde ifade etmeye anlatım denir
2) Anlatıma Hazırlık
Neyi, nicin ve nasıl anlatmak gerektiği uzerinde duşunmeden konuşmak ve yazmak tutarlı olmaz Kişi hem konuşurken hem de yazarken duşunerek hareket etmek zorundadır Aksi halde konudan uzaklaşabilir, amacını dışına cıkabilir ve konuyla anlatım bicimi birbirine ters duşebilir Bu da sozlu ve yazılı anlatımda ki başarıyı engeller
Dipnot Koyma: Yazıda gecen herhangi bir soz ya da sozcukle ilgili olarak sayfa altına koyan aydınlatıcı, ek bilgiler iceren ya da kaynak belirten acıklamaya dipnot denir Yazımızı yazarken kendi birikimlerimizle birlikte başka kaynaklardan da yararlanırız Bu kaynakları sayfaların altında dipnot olarak belirtiriz Bu dipnotlar yazının rastgele değil, kaynaklardan yararlanarak bir emek sonucu hazırlandığını gosterir
Dipnot Koymanın Amacları:
• Yazıda savunulan goruş ve duşuncelerin doğrulunu desteklemek
• Bilgilerin kaynağını gostererek, yazanı n katkısını ortaya koymak,
• Bilgilerin doğruluk ve guvenirliği ile ilgili olarak okuyucuya deneyim imkanı vermek,
• İlgili konularda yazmak isteyenlere başvuru imkanı sağlamak
Metinde Yapı: Her yazı kendi duzeni, teması ve ifade bicimiyle kendi icinde anlamı olan organik bir birliktir
Metinde yer alan kelimeler, kelime grupları ve cumleler anlatım butunluğunun oluşmasını sağlayan oğelerdir Bu oğeler anlamlı bir butun olarak paragrafları oluşturmuş ve paragraflarda metinde anlamlı bir butun sağlayacak şekilde bir araya getirilmiştir
Secilen sozcukler, kullanılan ifadeler, hedef kitleye ve metnin yazılış amacına uygun olmak durumundadır Toplanan bilgiler ve kişisel deneyimler de yine hedef kitleye ve metnin yazılış amacına gore duzenlenmelidir
Metinlerde ozelden genele gidilebileceği gibi genelden ozele de gidilebilir Ancak tutarlı bir sıra ve derecelendirmenin bulunması gerekir Ana duşunce etrafında birleşen yardımcı duşunce, bilgi deneyim ve ornekler sebepsonuc ilişkisine gore duzenlenmelidir
Gozlem: Ayrıntıları fark etmeyi sağlarİyi bir gozlemci olan yazar, bu ayrıntıları okuyucuya da hissettirir
Gozlemlerin etkin olduğu anlatımlarda gorsel ogeler one cıkarılarak betimlemeler yapılır, akla ve duşunceye hitap eden anlatımlarda ise acıklamalı ve tartışmacı bir anlatım yapılır
Ozet Cıkarma: Bir yazıyı ya da yapıtı anlamını yitirmeden belli bir oranda daraltıp kucultmeye denir
Ozetleme, okunan bir yapıtın bellekte rastgele kalan ayrıntıları olmadığı gibi ,yapıtın kimi yerlerinden gelişiguzel alınmış cumleler topluluğu da değildirOzetleme onemliyi onemsizden alıp ozetleme işidir Not: Anlatıma hazırlık aşamasında bilgi toplamak, deneyimlerimizi topladığımız bilgilerle zenginleştirmek, duşuncelerimizi gruplandırmak, anlatımı turunun okuyucu ve dinleyici uzerindeki etkisini belirlemek gerekir Bilgi toplamak icin okumak, araştırmak, not almak, ozet cıkarmak, alıntı yapmak gerekir
3) Anlatımda Tema Ve Konu
Konu: Her yapıtın bir temeli her fikrin bir dayanağı varsa ,her yazınında mutlaka bir konusu vardırYazı yazmaya karar veren kişi icin ,her varlık,her olay,her duşunce,her mesele kısacası her şey kompozisyon konusu olabilir
Uzerinde soz soylenilen, fikir yurutulen yazı yazılan herhangi bir olay ,duşunce veya duruma denir
Tema: Şiirde meydana getirilen duygu, duşunce ve hayale denir Konudan hareketle yansıtılmak istenen duygu hali şiirin butunune sindirilir
Ana Fikir: Okuyucuya iletilmek istenen duşuncedir Yazarı n, bir konuyu okuyucuya aktarma amacıyla yazmış olduğu yazının omurgasıdır
Başlık: Yazı başlığı o yazıda işlenilmesi duşunulen ana fikrin aynasıdır Yazı başlığı okuyanların ilgisini cekmeli, onlara tesir etmelidir Okuyucu başlığa bakınca yazının nelerden soz edebileceğini kestirebilmelidir
Tema Ve Konu Arasındaki İlişki:
• Tema, sınırlandırılıp somutlaştırılarak konuhaline getirilir
• Tema daha genel, konu ise daha ozel ve somuttur
• Konu gormek ve izlemekle algılanabilirken tema daha cok kavranılır
Not: Anlatım turu (şiir ,hikaye ,fıkra, makale ) , dil ve konu işlenecek temaya gore duzenlenir
4) Anlatımda Sınırlandırma:
Anlatıcını tavrı ve amacı, temanın sırlandırılmasında etkilidir Yazar, soyut temaları kişi,zaman, ifade, anlatım bicimi,mekan, bağlam gibi yollarla somut hale getirirYani anlatılan olay,kişiler ,zaman ve anlatılanlarla sınırlandırılır
Ornek:
Anadolu'da dinitasavvufi Turk Edebiyatı
Anadolu'da dinitasavvufi Turk Edebiyatının bellibaşlı mutasavvufları
13yy'ın belli başlı mutasavvufları
Yunus Emre
Yunus Emre' nin şiirlerinde hoşgoru
5) Anlatımın Ve Anlatıcının Amacı:
Uslup: İfade tarzı Sanatcının duyuş Duşunuş ayrılığı Her şair ve yazarın kendine gore bir uslubu vardır
Anlatımda uslup, amaca ve muhataba gore değiştirilir; cunku iletişim kurulan kişi yani alıcının durumuna gore ve gondericinin amacına gore iletişim kanalında değişiklik yapılabilir
Bir konu herhangi bir amacla yazılmışsa anlatım bicimi de bu amaca gore şekillenir
Ornek: Su iki hidrojen bir oksijenden oluşur Maddenin uc halinden biridir(bilimsel)
Su insan hayatının vazgecilmezlerinden biridir İnsan hayatında deyimlerin icine kadar bile girmiş olan bu madde hayatın kaynağı kabul edilir(sanatsal)
İstanbul un en buyuk sorunlarından biri olan su sorunu son yıllarda yapılan calışmalarla cozume kavuşturuldu
Not: İletiyi gonderene gonderici, iletiyi alana alıcı, gondericinin vermek istediği mesaja ileti, iletiyi gonderme şekline kanal, iletişimin gercekleştiği ortama bağlam, alıcının iletiyi algılayarak verdiği cevaba donut denir
6) Anlatımda Anlatıcının tavrı:
Aynı temada ortaya konulan metinlerin farklı olmasının sebebi, her sanatcının bakış acısının ve ifade tarzının farklı olmasıdır Ayrıca değişen zaman ve mekan, insanların duşuncelerinin farklılaşması,aynı temanın farklı tarzlarda yorumlanmasını da beraberinde getirir
Yazarlar eserlerinde kişiden kişiye değişmeyen, kanı tlanabilen nesnel yargılar kullanabileceği gibi kişisel duşuncelerini ve duygularının ifade edeceği oznel yargılara başvurabilir
İstanbul Turkiye' nin en guzel şehridir(Oznel anlatım)
İstanbul Turkiye' nin en kalabalık şehridir(Nesnel anlatım)
Yazarın başkasından oğrendiklerini, duydukları nı ifade etmek amacıyla gercekleştirdiğ i anlatım dolaylı anlatım, kendi gozlemlerini ve deneyimlerini dile getirdiği her duzeydeki anlatım ise doğrudan anlatımdır
Ahmet Haşim in şiirlerini cok seviyorum(Doğrudan)
Ahmet Haşim Suriye de doğmuş(Dolaylı)
Yazarın metinde somut veya soyut kelimeler kullanması anlatımda somut veya soyut olması bakımından anlatımı etkiler Somut anlatım daha cok bilimsel,soyut anlatım ise daha cok felsefi metinlerde kullanılır
sevgikonusu ele alınan bir metinde konunun ele alınış bicimi soyuttur
televizyonkonusu ele alınan bir metinde konunun ele alınış bicimi somuttur
Anlatıcının duyu organlarıyla anlatımı somut anlatım ozelliği kazanır, bunların dışında ki anlatıcının başkalarından işittiği veya deneyimlerini ifade ettiği anlatım ise soyut anlatım ozelliği kazanır
Not:İletişimde anlatıcı ile anlatılan nesne veya konu arasında ki ilişki anlatımım oznel veya nesnel,doğrudan veya dolaylı,somut veya soyut olması bakımından anlatımı etkliler
7) Anlatımım ozellikleri
Duygu ve duşuncelerin acık ve net bir şekilde anlatılması gerekirAnlatı lacak hal ve olay, betimleyecek goruş ve sezgi,dile getirilecek duygu ve duşunce anlatıcının zihninde acık ve net bicimde belirlenmelidir Anlatılacak, betimlenecek hususlar, dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak duzenlenmek zorundadır
Akıcı bir metinde cumleler, gereksiz ve anlaşılması guc ifadelerden arındığı icin metnin anlaşılması daha kolaydır
Yalın bir metinde ifadenin sade, gosterişsiz, kısa ve kesin olması metni okuyan herkesin anlamasını sağlar
Not: Soylenişi zor seslerin kullanılması, ses duzeyinde, arka arkaya sert ve yumuşak hecelerden meydana gelmiş sozcuklerin kullanılması sozcuk duzeyinde; sozcuk tekrarları ve aynı anlama gelen sozcuklerin bir arda kullanılması, cumle duzeyinde; cumlelerin dil ve duşunuş yonunden sağlam bir butunluk oluşturması paragraf duzeyinde akıcılığı bozar Acık olmayan yazılarda anlatım kapalıdır