Anne sütü ve emzirme
Bebeklerin yaşamın ilk altı ayında sadece anne sütü ile emzirilmeleri hemen bütün farklı toplum ve kültürlerde en üstün beslenme şekli olarak benimsenmiş bir gerçektir. Ülkemizde sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı ilk ay sonunda %15 e; beşinci ay sonunda ise %2’ye düşmektedir. Çoğu bebek gereksiz yere erken ek besin almaktadır. Anne sütünün en önemli özelliği şüphesiz yaşayan bir sıvı özelliği göstermesidir. Bileşimi emzirme dönemine, emzirmenin başında ve sonunda, gün içindeki zaman dilimine, bebeğin prematüre ya da zamanında doğmasına ve yaşına göre değişiklik göstermektedir.
EMZİRMEYE HAZIRLIK, SÜT YAPIMI VE DOĞRU EMZİRME
Emzirme dönemindeki tüm annelere çok yakın psikolojik destek gereklidir. Çünkü anne sütünü etkileyen en önemli faktör stres dir. Öyle ki anne sütünü azaltan organik hastalıklar çok nadirdir. Anne ye rahat, huzurlu ve özgür bir ortam sağlanmalıdır. İlk bir kaç gün doğum şekline, sezaryen ya da normal doğuma göre anne yatarak emzirebilir. Ancak sonrasında rahatça oturabileceği ve sırtını dayanabileceği ve belini destek alabileceği bir koltukta oturmalıdır. Bu şekilde bebeğin başı annenin dirseğinin iç tarafına, yüzü ise anne eğilmeden memenin hemen yanı başına rahatça gelebilecektir. Emzirme anında bebek yarı dikey pozisyonda, baş ayaklara göre daha yüksekte ve annenin kolunun kıvrımında uzanmalıdır. Bebeğin sadece başı değil, tüm vücudu anneye dönük olmalıdır. Anne öncelikle ellerini yıkamalı ve emzirmeye sonrasında başlamalıdır.
Emzirme sırasında bebeğin nefes alırken zorluk çekmemesi için burnunun rahat bir pozisyonda ve burun deliklerinin açık olmasına dikkat edilmeli, açık değilse temizlenmelidir. Bebeğin emmesi ile birlikte annede süt yapımı için birtakım hormonal mekanizmalar devreye girmektedir. Doğumdan hemen sonra en kısa zamanda yeni doğmuş bebeğin çıplak bir şekilde annenin göğsü ile teması sağlanmalıdır. Bu temas anne ile bebek arasında bir psikolojik bağ sağlamakta, hormonal mekanizmalar devreye girerek süt yapımı artmaktadır. Bebeğin anne memesinde uygun pozisyonda tutularak memeyi iyi kavramasının sağlanması süt akışını sağlayarak başta kızarmış, ağrılı ve acıyan meme uçları ve süt yetersizliği olmak üzere emzirme problemlerinin çoğunu önlemektedir. Normalde bebek anne memesinden emerken sütün akışını sağlamak ve damağıyla dili arasında sıkıştırdığı meme dokusundan sütün akışını sağlamak ve damağıyla dili arasında sıkıştırdığı meme dokusundan sütü sağmak amacıyla dili öne doğru uzatır ve bunu yaparken de alt dudağını dışarı sarkıtır. Oysa ki biberonla beslenme durumlarında biberonun ucundaki plastik emzikten emerken sağma gereği olmadığı ve süt kendiliğinden aktığı için bebeğin dili önde değil tam tersine geride durmaktadır. İşte bu nedenle emzirilmeden önce biberon verilmiş bebekler (biberonun içinde ister süt ister su olsun) anne memesine verildiğinde dilleri geride olduğu halde emmeye çalışır, memeyi kavrayamaz ve biberon emziği emer gibi sadece meme başını ağzına alır. Bu emişte anne sütü gelmediği gibi meme başı zedelenir, meme başında çatlak oluşabilir, bebek sinirlenir, ağlar, başını geriye atarak memeden kayar, uzaklaşır, meme boşalamaz ve daha az süt yapılır. Bu durum emzirmenin kısa sürede başarısızlıkla sonuçlanmasına ve çoğu kez erken dönemde gereksiz yere ek gıda başlanmasına yol açar. O nedenle emzirirken bebeğin ağzına göğüs ucu ile birlikte areola denile göğüs ucunun arka tarafındaki kahverengi kısmın da tamamen girmesi gereklidir.
Doğumdan sonra asıl sütün gelmesinden önce ‘kolostrum’ (ağız sütü) olarak adlandırılan kıvamlı, koyu, sarı renkte, az yağlı, bol proteinli bir sıvı gelir. Bu sıvının yüksek besleyici özelliği ve mikroplara karşı koruyucu zengin bir yapısı vardır. İlk birkaç gün, bebek çok fazla uyuduğundan karnı pek acıkmaz. Bu nedenle başlangıçtaki ağız sütü bebek için yeterlidir. Sonraki günlerde emzirme belli bir düzene girince annenin memelerinden süt gelişi fazlalaşır. İlk günlerde bebek her istediğinde emzirilmelidir. Emzirme süresince bebek alacağı gıdanın %99’unu 20 dk. İçinde alacaktır.10 dk. da annenin göğsünde psikolojik tatmindir. O nedenle bir göğüsten emzirme süresi yarım saati geçirilmemelidir. Fazla süre emzirilmesi göğüste çatlaklar ve bebekte hava emmesine bağlı gaz sorunu oluşturacaktır.
Annenin ruh hali ile sütün salgılanması arasında doğru bir ilişki vardır. Sütün salgılanmasının henüz düzensiz olduğu ilk haftalarda, anne ne kadar çok üzülürse sütü o karda az gelir. Yorgunluk, salgılanmayı azaltan diğer önemli bir faktördür. Anne dinlenmeye ihtiyacı olduğunu daima hatırlamalıdır. Sütün sürekli ve çok gelmesini sağlayacak en etkili unsur, bebeği düzenli bir şekilde her iki göğüsten emzirmektir. Ayrıca anne sütünün düzenli gelişinin on beş gün ile üç hafta arasında başlayabileceğini de unutmamak gerekir. Bu nedenle sabırlı olunmalıdır. Emzirme düzenli olarak ilk 6 ay sadece sonraki dönemlerde de ek gıdalarla birlikte 2 yaşına kadar sürdürülmelidir.
ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN ÜSTÜNLÜKLERİ NELERDİR?
ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN ÜSTÜNLÜKLERİ NELERDİR?
— Anne sütünün faydaları çok fazlasıyla yapılan bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir:
— Anne sütüyle beslenmiş bebeklerin hem zeka seviyeleri hem öğrenim hayatındaki başarıları ileriki yıllarda daha yüksek bulunmuştur
— Anne sütü mamadan daha kolay hazmedilir ve içeriği daha çok kana geçer. Anne sütü inek sütünden daha az protein içermesine karşılık, içerisindeki tüm protein bebeğin dolaşımına geçer. Ayrıca içerdiği demir ve çinko elementleri, bebeklerin bağırsaklarından kana daha kolay geçer.
— Anne sütünde bulunan maddeler bebeğin enfeksiyonlara karşı daha etkili korunmasına yardımcı olur ve bebeğin kendi bağışıklık sisteminin gelişimini hızlandırır.
— Anne sütü mekonyumun(bebeğin ilk dışkısı) daha kolay çıkarılmasına yardımcı olur.
— Anne sütü ile beslenen bebekler daha iyi bir psikososyal gelişim gösterirler
— Anne sütü bebeğinize yapılan aşıların etkinliğini artırır.
— Anne sütü bebek için doğal bir sakinleştiricidir.
— Taze anne sütü asla bakteri içermez ve bakterilere karşı koruyucu özellikleri de vardır.
— Prematüre doğum yapan annelerin sütlerinin bileşimi, bu bebeklerin zamanında doğan bebeklerden daha farklı olan besin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak daha farklıdır.
— Anne sütüyle beslenen bebeklerde görme kusurları daha az sıklıkta ortaya çıkmaktadır.
— Anne sütü bebeği solunum yolu, idrar yolu, göz enfeksiyonlarından, ishalle seyreden enfeksiyonlardan, diş çürüklerinden korur.
— Anne sütüyle beslenen kız çocuklarında ilerde meme kanserine yakalanma riski kısmen daha düşüktür.
— Anne sütü ile beslenenlerde bilinmiyen bir nedenle kasık fıtığı daha az görülmektedir.
— Anne sütü ile beslenen bebeklerde egzema daha az görülür. Egzemaya karşı koruyucu etki özellikle 6 ay ve daha uzun süre anne sütü ile beslenen bebeklerde daha belirgindir.
— Anne sütü ile beslenme astım ve alerjiye karşı koruyucudur.
— Anne sütü ile beslenen bebeklerde orta kulak enfeksiyonları daha az görülür.
— Anne sütü en ekonomik besindir.
Anne sütünün özellikleri ve anne sütüyle beslenmenin faydaları konusunda pek çok bilimsel araştırma devam etmektedir. Ancak yukarıda kısaca özetlediğimiz sonuçlar bile tek başına anne sütünün öneminin anlaşılması için yeterlidir. İşte bu yüzden annelerin daha hamilelik döneminde kendilerini emzirmeye alıştırmaları ve doğum sonrası oluşabilecek sorunlara karşı hazırlıklı olması gerekmektedir.
Bebeklerin yaşamın ilk altı ayında sadece anne sütü ile emzirilmeleri hemen bütün farklı toplum ve kültürlerde en üstün beslenme şekli olarak benimsenmiş bir gerçektir. Ülkemizde sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı ilk ay sonunda %15 e; beşinci ay sonunda ise %2’ye düşmektedir. Çoğu bebek gereksiz yere erken ek besin almaktadır. Anne sütünün en önemli özelliği şüphesiz yaşayan bir sıvı özelliği göstermesidir. Bileşimi emzirme dönemine, emzirmenin başında ve sonunda, gün içindeki zaman dilimine, bebeğin prematüre ya da zamanında doğmasına ve yaşına göre değişiklik göstermektedir.
EMZİRMEYE HAZIRLIK, SÜT YAPIMI VE DOĞRU EMZİRME
Emzirme dönemindeki tüm annelere çok yakın psikolojik destek gereklidir. Çünkü anne sütünü etkileyen en önemli faktör stres dir. Öyle ki anne sütünü azaltan organik hastalıklar çok nadirdir. Anne ye rahat, huzurlu ve özgür bir ortam sağlanmalıdır. İlk bir kaç gün doğum şekline, sezaryen ya da normal doğuma göre anne yatarak emzirebilir. Ancak sonrasında rahatça oturabileceği ve sırtını dayanabileceği ve belini destek alabileceği bir koltukta oturmalıdır. Bu şekilde bebeğin başı annenin dirseğinin iç tarafına, yüzü ise anne eğilmeden memenin hemen yanı başına rahatça gelebilecektir. Emzirme anında bebek yarı dikey pozisyonda, baş ayaklara göre daha yüksekte ve annenin kolunun kıvrımında uzanmalıdır. Bebeğin sadece başı değil, tüm vücudu anneye dönük olmalıdır. Anne öncelikle ellerini yıkamalı ve emzirmeye sonrasında başlamalıdır.
Emzirme sırasında bebeğin nefes alırken zorluk çekmemesi için burnunun rahat bir pozisyonda ve burun deliklerinin açık olmasına dikkat edilmeli, açık değilse temizlenmelidir. Bebeğin emmesi ile birlikte annede süt yapımı için birtakım hormonal mekanizmalar devreye girmektedir. Doğumdan hemen sonra en kısa zamanda yeni doğmuş bebeğin çıplak bir şekilde annenin göğsü ile teması sağlanmalıdır. Bu temas anne ile bebek arasında bir psikolojik bağ sağlamakta, hormonal mekanizmalar devreye girerek süt yapımı artmaktadır. Bebeğin anne memesinde uygun pozisyonda tutularak memeyi iyi kavramasının sağlanması süt akışını sağlayarak başta kızarmış, ağrılı ve acıyan meme uçları ve süt yetersizliği olmak üzere emzirme problemlerinin çoğunu önlemektedir. Normalde bebek anne memesinden emerken sütün akışını sağlamak ve damağıyla dili arasında sıkıştırdığı meme dokusundan sütün akışını sağlamak ve damağıyla dili arasında sıkıştırdığı meme dokusundan sütü sağmak amacıyla dili öne doğru uzatır ve bunu yaparken de alt dudağını dışarı sarkıtır. Oysa ki biberonla beslenme durumlarında biberonun ucundaki plastik emzikten emerken sağma gereği olmadığı ve süt kendiliğinden aktığı için bebeğin dili önde değil tam tersine geride durmaktadır. İşte bu nedenle emzirilmeden önce biberon verilmiş bebekler (biberonun içinde ister süt ister su olsun) anne memesine verildiğinde dilleri geride olduğu halde emmeye çalışır, memeyi kavrayamaz ve biberon emziği emer gibi sadece meme başını ağzına alır. Bu emişte anne sütü gelmediği gibi meme başı zedelenir, meme başında çatlak oluşabilir, bebek sinirlenir, ağlar, başını geriye atarak memeden kayar, uzaklaşır, meme boşalamaz ve daha az süt yapılır. Bu durum emzirmenin kısa sürede başarısızlıkla sonuçlanmasına ve çoğu kez erken dönemde gereksiz yere ek gıda başlanmasına yol açar. O nedenle emzirirken bebeğin ağzına göğüs ucu ile birlikte areola denile göğüs ucunun arka tarafındaki kahverengi kısmın da tamamen girmesi gereklidir.
Doğumdan sonra asıl sütün gelmesinden önce ‘kolostrum’ (ağız sütü) olarak adlandırılan kıvamlı, koyu, sarı renkte, az yağlı, bol proteinli bir sıvı gelir. Bu sıvının yüksek besleyici özelliği ve mikroplara karşı koruyucu zengin bir yapısı vardır. İlk birkaç gün, bebek çok fazla uyuduğundan karnı pek acıkmaz. Bu nedenle başlangıçtaki ağız sütü bebek için yeterlidir. Sonraki günlerde emzirme belli bir düzene girince annenin memelerinden süt gelişi fazlalaşır. İlk günlerde bebek her istediğinde emzirilmelidir. Emzirme süresince bebek alacağı gıdanın %99’unu 20 dk. İçinde alacaktır.10 dk. da annenin göğsünde psikolojik tatmindir. O nedenle bir göğüsten emzirme süresi yarım saati geçirilmemelidir. Fazla süre emzirilmesi göğüste çatlaklar ve bebekte hava emmesine bağlı gaz sorunu oluşturacaktır.
Annenin ruh hali ile sütün salgılanması arasında doğru bir ilişki vardır. Sütün salgılanmasının henüz düzensiz olduğu ilk haftalarda, anne ne kadar çok üzülürse sütü o karda az gelir. Yorgunluk, salgılanmayı azaltan diğer önemli bir faktördür. Anne dinlenmeye ihtiyacı olduğunu daima hatırlamalıdır. Sütün sürekli ve çok gelmesini sağlayacak en etkili unsur, bebeği düzenli bir şekilde her iki göğüsten emzirmektir. Ayrıca anne sütünün düzenli gelişinin on beş gün ile üç hafta arasında başlayabileceğini de unutmamak gerekir. Bu nedenle sabırlı olunmalıdır. Emzirme düzenli olarak ilk 6 ay sadece sonraki dönemlerde de ek gıdalarla birlikte 2 yaşına kadar sürdürülmelidir.
ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN ÜSTÜNLÜKLERİ NELERDİR?
ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN ÜSTÜNLÜKLERİ NELERDİR?
— Anne sütünün faydaları çok fazlasıyla yapılan bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir:
— Anne sütüyle beslenmiş bebeklerin hem zeka seviyeleri hem öğrenim hayatındaki başarıları ileriki yıllarda daha yüksek bulunmuştur
— Anne sütü mamadan daha kolay hazmedilir ve içeriği daha çok kana geçer. Anne sütü inek sütünden daha az protein içermesine karşılık, içerisindeki tüm protein bebeğin dolaşımına geçer. Ayrıca içerdiği demir ve çinko elementleri, bebeklerin bağırsaklarından kana daha kolay geçer.
— Anne sütünde bulunan maddeler bebeğin enfeksiyonlara karşı daha etkili korunmasına yardımcı olur ve bebeğin kendi bağışıklık sisteminin gelişimini hızlandırır.
— Anne sütü mekonyumun(bebeğin ilk dışkısı) daha kolay çıkarılmasına yardımcı olur.
— Anne sütü ile beslenen bebekler daha iyi bir psikososyal gelişim gösterirler
— Anne sütü bebeğinize yapılan aşıların etkinliğini artırır.
— Anne sütü bebek için doğal bir sakinleştiricidir.
— Taze anne sütü asla bakteri içermez ve bakterilere karşı koruyucu özellikleri de vardır.
— Prematüre doğum yapan annelerin sütlerinin bileşimi, bu bebeklerin zamanında doğan bebeklerden daha farklı olan besin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak daha farklıdır.
— Anne sütüyle beslenen bebeklerde görme kusurları daha az sıklıkta ortaya çıkmaktadır.
— Anne sütü bebeği solunum yolu, idrar yolu, göz enfeksiyonlarından, ishalle seyreden enfeksiyonlardan, diş çürüklerinden korur.
— Anne sütüyle beslenen kız çocuklarında ilerde meme kanserine yakalanma riski kısmen daha düşüktür.
— Anne sütü ile beslenenlerde bilinmiyen bir nedenle kasık fıtığı daha az görülmektedir.
— Anne sütü ile beslenen bebeklerde egzema daha az görülür. Egzemaya karşı koruyucu etki özellikle 6 ay ve daha uzun süre anne sütü ile beslenen bebeklerde daha belirgindir.
— Anne sütü ile beslenme astım ve alerjiye karşı koruyucudur.
— Anne sütü ile beslenen bebeklerde orta kulak enfeksiyonları daha az görülür.
— Anne sütü en ekonomik besindir.
Anne sütünün özellikleri ve anne sütüyle beslenmenin faydaları konusunda pek çok bilimsel araştırma devam etmektedir. Ancak yukarıda kısaca özetlediğimiz sonuçlar bile tek başına anne sütünün öneminin anlaşılması için yeterlidir. İşte bu yüzden annelerin daha hamilelik döneminde kendilerini emzirmeye alıştırmaları ve doğum sonrası oluşabilecek sorunlara karşı hazırlıklı olması gerekmektedir.