Anoreksiya Nervosa, yeme bozuklukları içinde taraf alan psikiyatrik bir bozukluktur.Ergenlikte başlaması yahut süratle ilerleyip erken tanınması cihetinden biz evlat psikiyatristleri açısından son kademe değer verdiğimiz bir husustur.
Anoreksiya Nervosa’nın nedeni açıkça gösterilemese de, öz benlik, vücut imaj mülahazaları, muhit baskısı ve genetik faktörlerin herbirinin farklı munfasıl bu marazın gelişmesinde rolü olduğu bilinmektedir.Anoreksiya nervosa yüksek orantıda bayanlarda görülmekle birlikte en sık ergen kızlarda ortaya çıkmaktadır.
Orta ve yüksek sosyoekonomik seviye ailelerde görülen bu hastalık mevtle sonuçlanabilen psikiyatrik bir bozukluk olması açısından değerlidir.
Anorektik hastalarda yiyeceklerle ilgili takıntılı tasavvurlar ve kompulsif yeme davranışları sıklıkla sebat ederek tüm gün yediklerini ve kilosunu denetim etme gereksinimi duyarlar.
Erkek anorektik hastalarda diğer ek psikiyatrik bozukluk görülme sıklığı hatunlardan daha ziyadedir; bayan hastalar da daha mükemmelliyetçi yapıda ve vücutlarından memnuniyetsizdir.
Anorektik evlat ve ergenlerde büyüme gelişme geriliği mümkünlüğü ziyadedir. Sıkı diyet ve önemli kilo kayıpları potansiyel olarak fatal seviyede beslenme zayıflığına neden olabilmektedir. Marazın gayri kıymetli komplikasyonları; kalp ritm bozukluğu, sindirim sistemi rahatsızlıkları, kemik yoğunluğunda azalma, kansızlık, hormonal ve elektrolit dengesizlikleri olarak sayılabilir.Anorektik hastaların semptomlarını inkar etmeleri nedeniyle tanı ekseriyetle aile muhitinden alınan hikayeyle konmaktadır ve aile tedavide de değerli rol oynamaktadır.
İlaç tedavisi uygulanmasının yanında bu hastalarda hastaya kilo kazandırtmaktan daha çok; tedavi ferdî, küme ve aile psikoterapileriyle diyetisyen konsültasyonu birlikte yürütülmesiyle mümkün olmaktadır.
Bu illetin gidişatı değişken olmakla birlikte bir kısım hastalar erken tanı ile iyileşmektedirler. Öteki birçok kilo alıp verme formunda dalgalanma gösteren bir hayatı yahut giderek artan kilo verme uğraşları halinde ilerleyici gidişat gösterir. Bu yüzden tedavisi uzun sürmekte, çabucak müdahale ve relapsların önlenmesi için uzun periyot takip gerekmektedir.
ANOREKSİYA NERVOSA TANISI NASIL KONUR?
Bu illetin tanısını koymak güç ve geç olabilir zira bu hastalar marazlarını gizleme ve inkar mekanizmalarını çok sık kullanırlar. Anorektik hastaların profesyonel yardım istemeleri olağan değildir bu yüzden bu hastalarda kronik beslenme zayıflığına bağlı tıbbi komplikasyonlar gelişmekte, vesair hekimler ve aile tarafından da tıbbi rahatsızlıkların tedavisi üzerinde duruldukça hastanın psikiyatriste uğraması daha da gecikmektedir.
Birinci olarak tanıda hastaların önemli kilo kaybı bulgusu vardır. Birey yaş ve uzunluğuna nazaran olağan sayılan kilonun %85 altındadır yahut BKİ( vücut kitle indeksi= kilo/boy2) 17.5 yahut altındadır. Çocukluk ve erken ergenlikte bu kayıplar yaşandığında uzunluk uzamasında gecikme yaşanmaktadır. 2. olarak bu bireyler kilo almaktan ya da şişman biri olmaktan çok aşamada korkarlar. Kilo vermeye devam etseler de bu kaygı ile kilo verme hırsı devam eder. Üçüncü olarak bu hastalarda vücut yükünün ve biçiminin kıymetlendirilmesi ve değeri çarpıtılmıştır. Ne kadar kilo verseler yahut etraftan zayıf olduklarına dair söylense de vücutlarının tümünü yahut birtakım kısımlarını çok şişman hissederler. Vücutlarını yahut kısımlarını ayna önünde daima denetler, ölçebilir yahut kendilerini daima tartarlar. Kilo verme etkileyici bir muvaffakiyet ve kendilik disiplini olarak görülürken, kilo alma kendilik murakabesinde kabul edilemez bir başarısızlık olarak algılanır. Bu hastaların tanısında gayrı kıymetli bir bulgu da en az üç aydır adet görememedir. Bu durum kilo yitiminin bir sonucudur ve cinsiyet hormonlarının imalatında azalma sonucu adet görmeme yahut daha adet görmemiş kızlarda adet görmede gecikme formundadır.
Psikiyatrik bozukluk sınıflaması olan DSM-4’e nazaran, Anoreksiya Nervosa’nın iki alt tipi vardır. Kısıtlı tipinde, hastalar birincil olarak diyet yapma, aç kalma ve şiddetli egsersiz üzere davranışlar gösterirler. Tıkanırcasına yeme/çıkartma tipinde ise, hasta sistemli olarak tıkanırcasına yeme ya da çıkartma ile uğraşır. Kendini kusturma, laksatif, diüretik kullanma, lavmanların ölçüsüz tasarrufu üzere farklı yollarla yediklerini çıkarmakla uğraşırlar.
ANOREKSİYA NERVOSA BELİRTİ VE BULGULARI
Anoreksiya Nervosa, kişinin tüm hayatını etkileyen önemli davranışsal ve ruhsal tesirlere neden olur. Bu hastalık ailenin öbür bireylerini de tesirler.
Hastalarda kilo kaybı içtimaî içe çekilme ve depresyona yol açar. Bu kimseler huzursuz, derhal kızan ve diğerleriyle geçinemez hale gelirler.
Önemli uyku sorunları, gün içerisinde yorgunluk ve halsizlik şikayetleri olur.
Dikkatlerinde azalma ve konsantrasyonlarında düşme meydana gelir. Çok başarılı ve mükemmelliyetçi kişilikte olan bu hastalarda yemek ile ilgili gayri uğraşları yüzünden mektepte ders muvaffakiyetleri besbelli aşamada düşer.
Yiyecek ve yemek yeme ile ilgili takıntılı mütalaalar yiyecek seçme ve yeme ritüelleri konusunda kompulsif halde davranmalarına yol açar. Yeni yemek tanımları toplarken daima diğerlerine yemek yapma ile uğraşabilir, diyet yağsız yemek yapabilir, giderek kıstıkları yemek ölçülerini da tarafken lokmaları böler yahut uzun devranda mahaller. Tüm uğraşları kilo vermektir.
Hastalarda saç dökülmesi, deride pullanma, kabızlık, karın ağrısı, soğuğa dayanamama; kan tetkilerinde kansızlık, hipotansiyon,tüm vücutta ödem, kemik yoğunluğunda azalma, kalp ritm bozuklukları, böbrek işlevlerinde bozulma üzere fiziki belirtiler ve labaratuvar bulguları saptanabilir.
ANOREKSİYA NERVOSA TEDAVİSİ
Tedavisi ayaktan sürdürülebilse de hastanede yatarak tedavi çoğunlukla gereklidir. Kilo kaybı, organ zayıflıkları, beslenme bozukluğu olan hastalarda malnutrisyon nazogastrik beslenme yahut damar yoluyla beslenme ile tedavi başlanmaktadır. Yeme nizamı ve devirleri, fizikî aktiviteleri kısıtlamak, hastanın hariçten kullandığı laksatif, diüretiklerin kesilmesi ile haftada istenen maksat kilolara ulaşmak gerekir. Tedavi maksadı psikiyatrik terapilerle insana yönelik tedavi biçiminde düzenlenir. Ferdi terapi, aile terapisi, kognitif davranışçı terapi, küme terapileri, analitik psikoterapiler işe yarayabilir. Bu hastalarda multidisiplineer yaklaşım gerekmektedir. Tibbi hekimi, diyetisyeni, klinik hemşiresi, psikiyatristi birlikte koordineli çalışır.İlaç tedavisinde çeşitli psikotrop ilaçlar, birlikte olan psikiyatrik bozukluklara nazaran kullanılabilir.
Psikiyatrik bozukluklar arasında mortal seyir nispeti yüksek olan bir hastalıktır. Önemli beslenme bozuklukları, intihar, kalp meseleleri, elektrolit dengesizlikleri en önemli vefat nedenleridir. Erken tanı ve tedaviye başlamak gidişatı değerli ölçüde tesirler. Hastalık belirtileri ve takıntılı fikir ve davranışlar uzadıkça tedavi de güçleşir.
MARAZIN ÖNLENMESİ
Beslenme ve obezitenin önlenmesi ile ilgili kamuya hitap eden haberlendirme programlarında dikkatli davranılmalı, medyada vücut imajı ve yemek yeme reklamları ve kullanılan sözler dikkatlice seçilmeli velev kompetan görüşü ve denetimi sağlanmalıdır. Mekteplerde, vücut imajının daha değerli olduğu moda mekteplerinde yeme bozuklukları hakkında bilgilendirmeler yapılabilir. Çok ince olmanın uygun birşey olmadığı, kişilerin kendi görünümleri ve imajlarını sağlamak üzere destekleyici reklam ve bilgilendirmeler yapılmalı. Bu bilgilendirmeler mahsusen ergenlere yapılarak kendi vücut imajlarını ve kimliklerini oluşturmaları sağlanmalıdır.
Dr. Selcen ESENYEL
Evlat Ruh Sıhhati ve Marazları Bilirkişisi
Anoreksiya Nervosa’nın nedeni açıkça gösterilemese de, öz benlik, vücut imaj mülahazaları, muhit baskısı ve genetik faktörlerin herbirinin farklı munfasıl bu marazın gelişmesinde rolü olduğu bilinmektedir.Anoreksiya nervosa yüksek orantıda bayanlarda görülmekle birlikte en sık ergen kızlarda ortaya çıkmaktadır.
Orta ve yüksek sosyoekonomik seviye ailelerde görülen bu hastalık mevtle sonuçlanabilen psikiyatrik bir bozukluk olması açısından değerlidir.
Anorektik hastalarda yiyeceklerle ilgili takıntılı tasavvurlar ve kompulsif yeme davranışları sıklıkla sebat ederek tüm gün yediklerini ve kilosunu denetim etme gereksinimi duyarlar.
Erkek anorektik hastalarda diğer ek psikiyatrik bozukluk görülme sıklığı hatunlardan daha ziyadedir; bayan hastalar da daha mükemmelliyetçi yapıda ve vücutlarından memnuniyetsizdir.
Anorektik evlat ve ergenlerde büyüme gelişme geriliği mümkünlüğü ziyadedir. Sıkı diyet ve önemli kilo kayıpları potansiyel olarak fatal seviyede beslenme zayıflığına neden olabilmektedir. Marazın gayri kıymetli komplikasyonları; kalp ritm bozukluğu, sindirim sistemi rahatsızlıkları, kemik yoğunluğunda azalma, kansızlık, hormonal ve elektrolit dengesizlikleri olarak sayılabilir.Anorektik hastaların semptomlarını inkar etmeleri nedeniyle tanı ekseriyetle aile muhitinden alınan hikayeyle konmaktadır ve aile tedavide de değerli rol oynamaktadır.
İlaç tedavisi uygulanmasının yanında bu hastalarda hastaya kilo kazandırtmaktan daha çok; tedavi ferdî, küme ve aile psikoterapileriyle diyetisyen konsültasyonu birlikte yürütülmesiyle mümkün olmaktadır.
Bu illetin gidişatı değişken olmakla birlikte bir kısım hastalar erken tanı ile iyileşmektedirler. Öteki birçok kilo alıp verme formunda dalgalanma gösteren bir hayatı yahut giderek artan kilo verme uğraşları halinde ilerleyici gidişat gösterir. Bu yüzden tedavisi uzun sürmekte, çabucak müdahale ve relapsların önlenmesi için uzun periyot takip gerekmektedir.
ANOREKSİYA NERVOSA TANISI NASIL KONUR?
Bu illetin tanısını koymak güç ve geç olabilir zira bu hastalar marazlarını gizleme ve inkar mekanizmalarını çok sık kullanırlar. Anorektik hastaların profesyonel yardım istemeleri olağan değildir bu yüzden bu hastalarda kronik beslenme zayıflığına bağlı tıbbi komplikasyonlar gelişmekte, vesair hekimler ve aile tarafından da tıbbi rahatsızlıkların tedavisi üzerinde duruldukça hastanın psikiyatriste uğraması daha da gecikmektedir.
Birinci olarak tanıda hastaların önemli kilo kaybı bulgusu vardır. Birey yaş ve uzunluğuna nazaran olağan sayılan kilonun %85 altındadır yahut BKİ( vücut kitle indeksi= kilo/boy2) 17.5 yahut altındadır. Çocukluk ve erken ergenlikte bu kayıplar yaşandığında uzunluk uzamasında gecikme yaşanmaktadır. 2. olarak bu bireyler kilo almaktan ya da şişman biri olmaktan çok aşamada korkarlar. Kilo vermeye devam etseler de bu kaygı ile kilo verme hırsı devam eder. Üçüncü olarak bu hastalarda vücut yükünün ve biçiminin kıymetlendirilmesi ve değeri çarpıtılmıştır. Ne kadar kilo verseler yahut etraftan zayıf olduklarına dair söylense de vücutlarının tümünü yahut birtakım kısımlarını çok şişman hissederler. Vücutlarını yahut kısımlarını ayna önünde daima denetler, ölçebilir yahut kendilerini daima tartarlar. Kilo verme etkileyici bir muvaffakiyet ve kendilik disiplini olarak görülürken, kilo alma kendilik murakabesinde kabul edilemez bir başarısızlık olarak algılanır. Bu hastaların tanısında gayrı kıymetli bir bulgu da en az üç aydır adet görememedir. Bu durum kilo yitiminin bir sonucudur ve cinsiyet hormonlarının imalatında azalma sonucu adet görmeme yahut daha adet görmemiş kızlarda adet görmede gecikme formundadır.
Psikiyatrik bozukluk sınıflaması olan DSM-4’e nazaran, Anoreksiya Nervosa’nın iki alt tipi vardır. Kısıtlı tipinde, hastalar birincil olarak diyet yapma, aç kalma ve şiddetli egsersiz üzere davranışlar gösterirler. Tıkanırcasına yeme/çıkartma tipinde ise, hasta sistemli olarak tıkanırcasına yeme ya da çıkartma ile uğraşır. Kendini kusturma, laksatif, diüretik kullanma, lavmanların ölçüsüz tasarrufu üzere farklı yollarla yediklerini çıkarmakla uğraşırlar.
ANOREKSİYA NERVOSA BELİRTİ VE BULGULARI
Anoreksiya Nervosa, kişinin tüm hayatını etkileyen önemli davranışsal ve ruhsal tesirlere neden olur. Bu hastalık ailenin öbür bireylerini de tesirler.
Hastalarda kilo kaybı içtimaî içe çekilme ve depresyona yol açar. Bu kimseler huzursuz, derhal kızan ve diğerleriyle geçinemez hale gelirler.
Önemli uyku sorunları, gün içerisinde yorgunluk ve halsizlik şikayetleri olur.
Dikkatlerinde azalma ve konsantrasyonlarında düşme meydana gelir. Çok başarılı ve mükemmelliyetçi kişilikte olan bu hastalarda yemek ile ilgili gayri uğraşları yüzünden mektepte ders muvaffakiyetleri besbelli aşamada düşer.
Yiyecek ve yemek yeme ile ilgili takıntılı mütalaalar yiyecek seçme ve yeme ritüelleri konusunda kompulsif halde davranmalarına yol açar. Yeni yemek tanımları toplarken daima diğerlerine yemek yapma ile uğraşabilir, diyet yağsız yemek yapabilir, giderek kıstıkları yemek ölçülerini da tarafken lokmaları böler yahut uzun devranda mahaller. Tüm uğraşları kilo vermektir.
Hastalarda saç dökülmesi, deride pullanma, kabızlık, karın ağrısı, soğuğa dayanamama; kan tetkilerinde kansızlık, hipotansiyon,tüm vücutta ödem, kemik yoğunluğunda azalma, kalp ritm bozuklukları, böbrek işlevlerinde bozulma üzere fiziki belirtiler ve labaratuvar bulguları saptanabilir.
ANOREKSİYA NERVOSA TEDAVİSİ
Tedavisi ayaktan sürdürülebilse de hastanede yatarak tedavi çoğunlukla gereklidir. Kilo kaybı, organ zayıflıkları, beslenme bozukluğu olan hastalarda malnutrisyon nazogastrik beslenme yahut damar yoluyla beslenme ile tedavi başlanmaktadır. Yeme nizamı ve devirleri, fizikî aktiviteleri kısıtlamak, hastanın hariçten kullandığı laksatif, diüretiklerin kesilmesi ile haftada istenen maksat kilolara ulaşmak gerekir. Tedavi maksadı psikiyatrik terapilerle insana yönelik tedavi biçiminde düzenlenir. Ferdi terapi, aile terapisi, kognitif davranışçı terapi, küme terapileri, analitik psikoterapiler işe yarayabilir. Bu hastalarda multidisiplineer yaklaşım gerekmektedir. Tibbi hekimi, diyetisyeni, klinik hemşiresi, psikiyatristi birlikte koordineli çalışır.İlaç tedavisinde çeşitli psikotrop ilaçlar, birlikte olan psikiyatrik bozukluklara nazaran kullanılabilir.
Psikiyatrik bozukluklar arasında mortal seyir nispeti yüksek olan bir hastalıktır. Önemli beslenme bozuklukları, intihar, kalp meseleleri, elektrolit dengesizlikleri en önemli vefat nedenleridir. Erken tanı ve tedaviye başlamak gidişatı değerli ölçüde tesirler. Hastalık belirtileri ve takıntılı fikir ve davranışlar uzadıkça tedavi de güçleşir.
MARAZIN ÖNLENMESİ
Beslenme ve obezitenin önlenmesi ile ilgili kamuya hitap eden haberlendirme programlarında dikkatli davranılmalı, medyada vücut imajı ve yemek yeme reklamları ve kullanılan sözler dikkatlice seçilmeli velev kompetan görüşü ve denetimi sağlanmalıdır. Mekteplerde, vücut imajının daha değerli olduğu moda mekteplerinde yeme bozuklukları hakkında bilgilendirmeler yapılabilir. Çok ince olmanın uygun birşey olmadığı, kişilerin kendi görünümleri ve imajlarını sağlamak üzere destekleyici reklam ve bilgilendirmeler yapılmalı. Bu bilgilendirmeler mahsusen ergenlere yapılarak kendi vücut imajlarını ve kimliklerini oluşturmaları sağlanmalıdır.
Dr. Selcen ESENYEL
Evlat Ruh Sıhhati ve Marazları Bilirkişisi
