Antakya - Antakyanın ( Hatayın) Yöresel Kıyafetleri
HATAY HALK DANSLARI'NDA (HALK OYUNLARI) GİYİLEN GİYSİLER
İnsanoğlu varolduğundan beri giyim önemli bir yer oluşturmuştur. 20.yüzyılın başlarında el işlemeciliği, ipek dokumacılığı giysiyi etkilemiştir. Daha sonraki dönemde teknolojinin gelişmesine paralel olarak makine işlemeciliği ve pamuklu dokumalar yer almıştır. İpek dokumalar günümüzde de Samandağ ve Harbiye'de dokunup kullanılmaktadır. Giysi insanın örtünme, doğa şartlarından korunma, beğenilme, dini inanç ve güzel güne göre değişiklik gösterir.
KADIN VE ERKEK GİYSİLERİ
KADIN GİYSİLERİ :
1- Başa Giyilenler : Fes, Tarbuş, Kefiye, Tülbent (Yazma, Yağlık, Eşarp, Yaşmak)
2- İçe Giyilenler : Elbise (Entari, Fistan), Şalvar
3- Dışa Giyilenler : Yelek, Sako, Cepken
4- Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni
5- Bele Bağlananlar : Bel Kuşağı, Kemer
6- Takılar : Altın penez, Gümüş kolye, Bilezik, Beşi birlik
7- Aksesuarlar : Tavuz Tüyü (Tezzak, Tezat), Saç bağı (Kaytan)
8- Süsler : Sürme, Kına
ERKEK GİYSİLERİ :
1- Başa Giyilenler : Arakçık (Terlik), Arakçık bağı (Poşi), Kefiye
2- İçe Giyilenler : Gömlek, Yelek
3- Dışa Giyilenler : Aba (Kilim aba, Sırmalı aba (Halep veya mat)), Şalvar
4- Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni, Edik
5- Bele Bağlananlar : Bel Kaşağı (Poşi)
6- Takılar: ----
7- Aksesuarlar : ----
8- Süsler : ----
KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1- Fes : Keçeden dikilir. Bordo renktedir. Üzerine tülbent bağlanır.
2- Tarbuş :Siyah zemin üzerinde renkli desenleri olan bir eşarp türüdür. Fesin etrafına bağlanır. Tarbuşun ön kısmına kişinin zenginlik derecesine göre altın veya gümüş liralar ve sağ ve sol yanlarına yine altın veya gümüş zincire bağlı altın yada gümüş liralar dikilir. Tarbuşa Kefiyede denilmektedir.
3- Tülbent : Siyah yada beyaz renkte olup, fesin üzerine, saçları gizlemek için örtülür. Kenarları işlemelidir. İşlemeler muskalı, iğne yada boncuk oyalıdır. Kullanılırken fesin sadece ön kısmına açıkta bırakarak örtülür. Halk arasında yazma, yağlık, dolak gibi isimlerle de bilinir.
KADIN GİYSİLERİ
İÇE GİYİLENLER
1- Elbise :Uzun kollu, boyun kısmından başlayıp diz altına kadar uzanan bir elbisedir. Kadife kumaştan dikilir. Etek uçları fırfırlıdır. Boyun kısmı ise yakalı ve etrafı fırfırlıdır. Entarinin ön ve yan kısmına beyazrenkte sırma ipliğinden değişik motifler işlenir. Entari, fistan adıyla bilinir.
2- Şalvar : Saten veya basma kumaştan dikilir. Renk ve deseni çeşitlidir. Beli ve ayak bileği lastikli olur.
DIŞA GİYİLENLER
1- Cepken : Genel siyah kadifeden dikilir. Kol kısımları uzun ve boldur. Etek boyu belin bir karış altındadır. Ancak ova kesiminde bel hizasında olduğu görülmektedir. Yöresel motifler cepkenin kol üstlerine, göğüs kısmına, arka kısmına ve yaka üzerine beyaz yada sarı sırma ipliğinden işlenir.
AYAĞA GİYİLENLER
1- Çorap : Yünden elde örülerek yapılır. Ham yün renginde veya kök boyalarla boyanmış çeşitli renk ve desenlerde işlemeler yapılabilir. Boyu diz altındadır.
2- Yemeni : Kırmızı yada siyah renkli deriden, altına kösele konularak yapılan bir ayakkabı çeşididir. Altı düz, bazen hafif ökçeli olabilir. Ucu hafifçe yukarı doğru olanları da bulunmaktadır.
BELE BAĞLANANLAR
1- Bel Kuşağı : Otuz santim eninde, 150 santim boyunda bir tür renkli kumaştır.
2- Kemer : Gümüşten yapılır, 5 santim enindedir. Önünde kaş adı verilen bir toka bulunur. Genel olarak cepkenin önüne takılır.
TAKILAR
Boyuna beşi birlik ve gümüş kolyeler, başa altın ve gümüş penez, kola gümüş bilezik takılır.
AKSESUARLAR
1- Tezzak : Tavuz kuşunun kanatlarını rengarenk boyayarak oluşturulur. Fesin her iki kısmına da takılır. Tezak da denir.
2- Saç bağı (Kaytan) : Siyah renkli yün ipliğinden örülen, saç örgüsü görünümündeki aksesuardır. Fesin arkasına dikilir.
SÜSLER
1- Sürme : Özellikle genç kızların gözleri için kullandıkları bir tür boyadır. Kalıcıdır. Göze bir çöp yardımıyla sürülür. Bu işleme göze sürme çekmek adı verilir.
2- Kına : Kına geceleri yada bayram gibi özel günlerde parmaklara ve avuç içine sürülen geleneksel bir boyadır. Sürüldüğü yerde uzun süre rengini korur. Kınanın avuca, parmaklara yada saça sürülmesine kına yakmak denir.
ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1- Arakçın (Terlik) : Kelime anlamı teri emendir. Koni şeklinde bir şapkadır. Beyaz dokuma ipliğinden çok sıkı bir şekilde dokunur ve üzerinde yöresel motifler bulunur.
2- Arakçın Bağı (Poşi) : İpekten dokunmuş beyaz renkli bir poşidir. Kare görünümündedir ve kenar ipliğinden çok sıkı bir şekilde dokunur ve üzerinde yöresel motifler bulunur.
İÇE GİYİLENLER
1- Gömlek : Beyaz patiskadan veya kül renginden pamuklu kumaştan dikilir. Yakasız veya hakim yakalıdır. Uzun kolludur. Kolları düğmeli olduğu gibi düğmesiz düzde olabilir.
2- Yelek : Gömleğin üstüne giyilir. Abanın kumaş ve motif özellikleri ile aynıdır. Kolsuz ve yakasızdır. Aba ile renkleri farklıdır.
DIŞA GİYİLENLER
1- Aba :
a) Kilim Aba :Geçmişi çok eski tarihlere dayanır. Sırma ipliğinin bulunmadığı dönemlerde kilim dokuma abalar giyilmiştir. Yaka kısmı hakim yaka olup yarım kolludur. Cepsiz bir nevi ceketi andırır.
b) Sırmalı Aba : Yün ipliği kullanılmaz. İpek ipliğinden dokunur. Rengi genellikle kırmızıdır. Sarı sim ipliği ile arka ve kol kısımları işlenir. Kol uzunluğu dirsek boyuna kadardır.
2- Şalvar : Siyah renkli kalın kumaştan dikilir. İki tarafta da cepleri vardır. Ceplerin üzerine ve ayakların yan taraflarına beyaz yada sarı ipliklerle çeşitli süslemeler yapılır. Bel ve kalça kısımları bol ve dökük olup, ayak bileğine doğru daralmaya başlar.
AYAĞA GİYİLENLER
1- Çorap :Yünden elden örülerek yapılır. Ham yün renginde veya kök boyalarla boyanmış renk ve desenlerle işlemeler yapılabilir. Boyu diz altındadır.
2- Yemeni :Kırmızı yada siyah renkli deriden altına kösele konularak yapılan bir ayakkabıdır. Altı düz bazın hafif ökçeli olabilir ucu hafifçe yukarı doğru olanlarında bulunmaktadır.,
3- Edik : Diz kapağının alt seviyesine kadar uzanan kırmızı renkte altı kösele yada lastikten yapılan çizme görünümündeki bir ayakkabı türüdür. Bağ, bahçe ve tarlada çalışma sırasında giyilir. Kış Mevsiminde daha çok kullanılmaktadır.
BELE BAĞLANANLAR
1- Bel Kuşağı (Poşi) : Beyaz renkte olup, ipekten dokunur. Kare şeklinde kenarları püsküllüdür. Şalvarın üstünden bel kısmına bağlanıp, püskülleri aşağıya sarkıtılır.
OYUNLARIN ÇALGILARI
Meydanlarda ve Kapalı Yerlerde: Davul-Zurna.
Ağır hava (Şihhani) - Halay, Erkek.
Arat çiftetelli - Halay, Erkek.
Debi - (Bak. Depki)
Dephi - (Bak. Depki)
Depke - (Bak. Depki)
Depki - Halay, Erkek.
Düz hava - Halay, Erkek.
Garip ayak - Halay, Erkek.
Halep havası - Halay, Erkek.
Koyser - (Bak. Kuseyr)
Kuseyr - Halay, Erkek.
Mendilli - Halay, Erkek.
Şark havası (Şarkiye, Sergiye) - Halay, Erkek.
Şenköy -
Üç ayak - Halay, Erkek.
Üç ayaklı halay - Halay, Erkek.
HATAY HALK DANSLARI'NDA (HALK OYUNLARI) GİYİLEN GİYSİLER
İnsanoğlu varolduğundan beri giyim önemli bir yer oluşturmuştur. 20.yüzyılın başlarında el işlemeciliği, ipek dokumacılığı giysiyi etkilemiştir. Daha sonraki dönemde teknolojinin gelişmesine paralel olarak makine işlemeciliği ve pamuklu dokumalar yer almıştır. İpek dokumalar günümüzde de Samandağ ve Harbiye'de dokunup kullanılmaktadır. Giysi insanın örtünme, doğa şartlarından korunma, beğenilme, dini inanç ve güzel güne göre değişiklik gösterir.
KADIN VE ERKEK GİYSİLERİ
KADIN GİYSİLERİ :
1- Başa Giyilenler : Fes, Tarbuş, Kefiye, Tülbent (Yazma, Yağlık, Eşarp, Yaşmak)
2- İçe Giyilenler : Elbise (Entari, Fistan), Şalvar
3- Dışa Giyilenler : Yelek, Sako, Cepken
4- Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni
5- Bele Bağlananlar : Bel Kuşağı, Kemer
6- Takılar : Altın penez, Gümüş kolye, Bilezik, Beşi birlik
7- Aksesuarlar : Tavuz Tüyü (Tezzak, Tezat), Saç bağı (Kaytan)
8- Süsler : Sürme, Kına
ERKEK GİYSİLERİ :
1- Başa Giyilenler : Arakçık (Terlik), Arakçık bağı (Poşi), Kefiye
2- İçe Giyilenler : Gömlek, Yelek
3- Dışa Giyilenler : Aba (Kilim aba, Sırmalı aba (Halep veya mat)), Şalvar
4- Ayağa Giyilenler : Çorap, Yemeni, Edik
5- Bele Bağlananlar : Bel Kaşağı (Poşi)
6- Takılar: ----
7- Aksesuarlar : ----
8- Süsler : ----
KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1- Fes : Keçeden dikilir. Bordo renktedir. Üzerine tülbent bağlanır.
2- Tarbuş :Siyah zemin üzerinde renkli desenleri olan bir eşarp türüdür. Fesin etrafına bağlanır. Tarbuşun ön kısmına kişinin zenginlik derecesine göre altın veya gümüş liralar ve sağ ve sol yanlarına yine altın veya gümüş zincire bağlı altın yada gümüş liralar dikilir. Tarbuşa Kefiyede denilmektedir.
3- Tülbent : Siyah yada beyaz renkte olup, fesin üzerine, saçları gizlemek için örtülür. Kenarları işlemelidir. İşlemeler muskalı, iğne yada boncuk oyalıdır. Kullanılırken fesin sadece ön kısmına açıkta bırakarak örtülür. Halk arasında yazma, yağlık, dolak gibi isimlerle de bilinir.
KADIN GİYSİLERİ
İÇE GİYİLENLER
1- Elbise :Uzun kollu, boyun kısmından başlayıp diz altına kadar uzanan bir elbisedir. Kadife kumaştan dikilir. Etek uçları fırfırlıdır. Boyun kısmı ise yakalı ve etrafı fırfırlıdır. Entarinin ön ve yan kısmına beyazrenkte sırma ipliğinden değişik motifler işlenir. Entari, fistan adıyla bilinir.
2- Şalvar : Saten veya basma kumaştan dikilir. Renk ve deseni çeşitlidir. Beli ve ayak bileği lastikli olur.
DIŞA GİYİLENLER
1- Cepken : Genel siyah kadifeden dikilir. Kol kısımları uzun ve boldur. Etek boyu belin bir karış altındadır. Ancak ova kesiminde bel hizasında olduğu görülmektedir. Yöresel motifler cepkenin kol üstlerine, göğüs kısmına, arka kısmına ve yaka üzerine beyaz yada sarı sırma ipliğinden işlenir.
AYAĞA GİYİLENLER
1- Çorap : Yünden elde örülerek yapılır. Ham yün renginde veya kök boyalarla boyanmış çeşitli renk ve desenlerde işlemeler yapılabilir. Boyu diz altındadır.
2- Yemeni : Kırmızı yada siyah renkli deriden, altına kösele konularak yapılan bir ayakkabı çeşididir. Altı düz, bazen hafif ökçeli olabilir. Ucu hafifçe yukarı doğru olanları da bulunmaktadır.
BELE BAĞLANANLAR
1- Bel Kuşağı : Otuz santim eninde, 150 santim boyunda bir tür renkli kumaştır.
2- Kemer : Gümüşten yapılır, 5 santim enindedir. Önünde kaş adı verilen bir toka bulunur. Genel olarak cepkenin önüne takılır.
TAKILAR
Boyuna beşi birlik ve gümüş kolyeler, başa altın ve gümüş penez, kola gümüş bilezik takılır.
AKSESUARLAR
1- Tezzak : Tavuz kuşunun kanatlarını rengarenk boyayarak oluşturulur. Fesin her iki kısmına da takılır. Tezak da denir.
2- Saç bağı (Kaytan) : Siyah renkli yün ipliğinden örülen, saç örgüsü görünümündeki aksesuardır. Fesin arkasına dikilir.
SÜSLER
1- Sürme : Özellikle genç kızların gözleri için kullandıkları bir tür boyadır. Kalıcıdır. Göze bir çöp yardımıyla sürülür. Bu işleme göze sürme çekmek adı verilir.
2- Kına : Kına geceleri yada bayram gibi özel günlerde parmaklara ve avuç içine sürülen geleneksel bir boyadır. Sürüldüğü yerde uzun süre rengini korur. Kınanın avuca, parmaklara yada saça sürülmesine kına yakmak denir.
ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
1- Arakçın (Terlik) : Kelime anlamı teri emendir. Koni şeklinde bir şapkadır. Beyaz dokuma ipliğinden çok sıkı bir şekilde dokunur ve üzerinde yöresel motifler bulunur.
2- Arakçın Bağı (Poşi) : İpekten dokunmuş beyaz renkli bir poşidir. Kare görünümündedir ve kenar ipliğinden çok sıkı bir şekilde dokunur ve üzerinde yöresel motifler bulunur.
İÇE GİYİLENLER
1- Gömlek : Beyaz patiskadan veya kül renginden pamuklu kumaştan dikilir. Yakasız veya hakim yakalıdır. Uzun kolludur. Kolları düğmeli olduğu gibi düğmesiz düzde olabilir.
2- Yelek : Gömleğin üstüne giyilir. Abanın kumaş ve motif özellikleri ile aynıdır. Kolsuz ve yakasızdır. Aba ile renkleri farklıdır.
DIŞA GİYİLENLER
1- Aba :
a) Kilim Aba :Geçmişi çok eski tarihlere dayanır. Sırma ipliğinin bulunmadığı dönemlerde kilim dokuma abalar giyilmiştir. Yaka kısmı hakim yaka olup yarım kolludur. Cepsiz bir nevi ceketi andırır.
b) Sırmalı Aba : Yün ipliği kullanılmaz. İpek ipliğinden dokunur. Rengi genellikle kırmızıdır. Sarı sim ipliği ile arka ve kol kısımları işlenir. Kol uzunluğu dirsek boyuna kadardır.
2- Şalvar : Siyah renkli kalın kumaştan dikilir. İki tarafta da cepleri vardır. Ceplerin üzerine ve ayakların yan taraflarına beyaz yada sarı ipliklerle çeşitli süslemeler yapılır. Bel ve kalça kısımları bol ve dökük olup, ayak bileğine doğru daralmaya başlar.
AYAĞA GİYİLENLER
1- Çorap :Yünden elden örülerek yapılır. Ham yün renginde veya kök boyalarla boyanmış renk ve desenlerle işlemeler yapılabilir. Boyu diz altındadır.
2- Yemeni :Kırmızı yada siyah renkli deriden altına kösele konularak yapılan bir ayakkabıdır. Altı düz bazın hafif ökçeli olabilir ucu hafifçe yukarı doğru olanlarında bulunmaktadır.,
3- Edik : Diz kapağının alt seviyesine kadar uzanan kırmızı renkte altı kösele yada lastikten yapılan çizme görünümündeki bir ayakkabı türüdür. Bağ, bahçe ve tarlada çalışma sırasında giyilir. Kış Mevsiminde daha çok kullanılmaktadır.
BELE BAĞLANANLAR
1- Bel Kuşağı (Poşi) : Beyaz renkte olup, ipekten dokunur. Kare şeklinde kenarları püsküllüdür. Şalvarın üstünden bel kısmına bağlanıp, püskülleri aşağıya sarkıtılır.
OYUNLARIN ÇALGILARI
Meydanlarda ve Kapalı Yerlerde: Davul-Zurna.
Ağır hava (Şihhani) - Halay, Erkek.
Arat çiftetelli - Halay, Erkek.
Debi - (Bak. Depki)
Dephi - (Bak. Depki)
Depke - (Bak. Depki)
Depki - Halay, Erkek.
Düz hava - Halay, Erkek.
Garip ayak - Halay, Erkek.
Halep havası - Halay, Erkek.
Koyser - (Bak. Kuseyr)
Kuseyr - Halay, Erkek.
Mendilli - Halay, Erkek.
Şark havası (Şarkiye, Sergiye) - Halay, Erkek.
Şenköy -
Üç ayak - Halay, Erkek.
Üç ayaklı halay - Halay, Erkek.