Yerküre Sıhhat Örgütü'nün “Herkes için Nezih Bakım Sizin Ellerinizde” sloganıyla duyurduğu 5 Mayıs Yerküre El Hijyeni Günü'nde mahsusen sıhhat çalışanlarının el hijyenine koordinasyonunu artırmak hedefleniyor. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Illetleri ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Talim Üyesi ve Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Illetleri Derneği (KLİMİK) Idare Konseyi Yöneticisi Prof. Dr. Alpay Azap 5 Mayıs Yerküre El Hijyeni Günü'nünde el hijyeninin antibiyotik direnci ile alakasına toplumsal açıdan değindi. Azap, el yıkamanın antibiyotiklere karşı direnci olan ve tedavisi sıkıntı olan mikroplardan korunmamızı sağlayacağına değiniyor.
Ellerimizde 150 çeşit bakteri bulunduğundan bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, dokunduğumuz her yüzeyden, her nesneden ellere bakteriler, virüsler, mantarlar bulaştığını ve elimizi yıkayana kadar bunların saatlerce canlı kalabildiklerinden bahsetti: “Saatte yaklaşık 25 kere elimizi ağzımıza, burnumuza, gözümüze götürdüğümüzden illetlerin geçişinde eller çok kıymetli bir araç vazifesi görmektedir. Bu nedenle yalnızca el yıkama ile ishal olgularının sayısı yüzde 50, teneffüs yolu enfeksiyonu sayısı yüzde 25 orantısında azalmaktadır.”
El yıkamak enfeksiyonlardan korunmanın en temel yolu
Prof. Dr. Alpay Azap, hastanelerde tedavi gören hastaların 10'da birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini ve bu enfeksiyonlardan korunmanın en tesirli yolunun el yıkamak olduğunu söyledi:
El yıkamanın değeri birinci olarak Semmelweiss'ın 1800'lü yılların ortalarında yürüttüğü çalışmalarla kanıtlanmıştır. 2000'li yılların başında hastane enfeksiyonlarının dikkat çekmeye başlamasıyla birlikte bu enfeksiyonları tedbire çalışmaları da sürat kazandı. Dünya Sıhhat Örgütü, el hijyeni meydanında çalışanlarla birlikte kampanyalar başlattı, rehberler hazırladı. 2009 yılında ise hususun kıymetine dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak üzere 5 Mayıs “Dünya El Hijyen Günü” olarak ilan edildi. Bu kapsamda her yıl bir tema belirleniyor ve bu temaya tutarlı kampanya materyalleri hazırlanıyor. 2024 yılının bildirisi sıhhat çalışanlarına yönelik olarak “Herkes için Arı Bakım Sizin Ellerinizde” (Clean Deva for All, It's in Your Hands)”
El yıkamak antibiyotik dirençle savaşmaya yardımcı oluyor
İshal ve teneffüs yolu enfeksiyonlarına sebep olabilen mikroplar, farkında olmaksızın mütemadi gözlerimize, burnumuza ve ağzımıza dokunduğumuz için eller yıkanmadığı hengam kimseden kimseye geçip illetlerin yayılmasına sebep olabiliyor. El hijyenini sağlamak, sıklıkla gereksiz antibiyotik tasarrufu gözlemlenen ishal illetlerini yüzde elli civarında, teneffüs enfeksiyonlarını ise yüzde 25 civarında engelliyor. Bu marazların oluşumunu engellemek de antibiyotik tasarrufunu direkt azaltarak antibiyotik direnci oluşma riskini büyük nispette düşürüyor. El yıkamak başkaca antibiyotiklere karşı direnci olan ve tedavisi çetin olan mikroplardan korunmamızı da sağlayabilir.
Sıhhat çalışanlarının el hijyenine ahenk sağlamaları enfeksiyon riskini azaltır
Hastane enfeksiyonlarına neden olan bakterilerin hastadan hastaya yahut yüzeylerden hastaya sıhhat çalışanlarının elleri aracılığıyla geçtiğinden bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, hastaneye yatan hastaların 10'da birinde, ağır bakım ünitesinde yatanların ise yaklaşık 3'te birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini belirtti.
“Sağlık çalışanlarının ellerinde santimetrekare başına 40.000- 4.000.000 bakteri olabilmektedir. Bu rakam hastane dışındaki kişilerdekinin 10-100 katı kadardır. Yalnızca el hijyenine entegrasyon ile ek bir süreç yahut maliyet olmaksızın hastane enfeksiyonları yarı yarıya azaltılabilir. El hijyenine entegrasyonun yüksek olduğu konumlarda hastane enfeksiyonları da düşüktür; arada direkt bir bağ olduğu birçok çalışmada gösterilmiştir.”
Hastalarla temastan evvel ve sonra hijyenik el ariliği uygulanmalı
El yıkamanın üç tipi olduğunu belirten Prof. Dr. Alpay Azap, bunları toplumsal el yıkama, hijyenik el yıkama ve cerrahi el yıkama olarak sıraladı.
“Sosyal el yıkama, günlük yaşantıda herkesin pratiği gereken el yıkama tipidir. Tuvaletten sonra, yemeklerden evvel ve sonra, hayvanları sevdikten sonra ve ellerimiz her kirlendiğinde sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca yıkanması ve akabinde kurulanması gerekir.
Hijyenik el yıkama ise hastanelerde sıhhat çalışanlarının pratiği gereken el yıkama tipidir ve her yıl 5 Mayıs Yerküre El Hijyeni Günü'nde bu el yıkama çeşidine dikkat çekilmektedir.
Hijyenik el yıkama için su ve sabun kullanılabileceği üzere alkol bazlı el antiseptikleri de kullanılabilir.
El nasıl yıkanır?
Su ve sabun ile hijyenik el yıkama için eller ıslatıldıktan sonra, 3-5 ml likit sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca ovuşturularak yıkanması gerekir. Akabinde durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Elde kan, sekresyon vb. üzere görünür bir kirlenme yok ise el yıkama noktasına alkol bazlı el antiseptikleri ile hijyenik el paklığı sağlanabilir.
Hijyenik el ariliği hastalara dokunmadan evvel ve sonra, her türlü süreçten evvel ve sonra uygulanmalıdır. Son olarak cerrahi el yıkama, ameliyata girecek sıhhat çalışanlarının pratiği gereken, şahsi bir teknikle ve kişisel gereçlerle uygulanan el yıkama çeşididir.”
Hastane enfeksiyonu, yatış vadesini ve maliyeti artırıyor
Hasta ve hasta yakınlarının, sıhhat çalışanları ve başkanlarının hastane enfeksiyonları konusunda dikkat etmeleri gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Alpay Azap, hastane enfeksiyonu geliştiğinde hastanın daha geç güzelleşebileceğini ve bu müddet içinde daha çok eza çektiğini vurguladı.
“Hastane enfeksiyonu geliştiğinde yatış vadesi uzamakta ve maliyet artmaktadır. Iyi endikasyonlarda iyi el hijyeni uygulanması ile hastane enfeksiyonları ek bir uğraşa ve maliyete gerek kalmaksızın yarı yarıya azaltılabilmektedir. Sıhhat çalışanlarına bu hususta eğitim verilmesi değerlidir. Başkaca hastanelerde gereken yanlarda su, lavabo, sabun, kağıt havlu ve el antiseptiğin bulunması başkanların sorumluluğundadır. Hastanelerde çeşitli kampanyalar ve özendirici faaliyetlerle el hijyeninin değeri vurgulanmalıdır.”
Yaygın antibiyotik tasarrufu antimikrobiyal dirence sebep oluyor
Antimikrobiyal direnç hakkında değerli haberler paylaşan Prof. Dr. Alpay Azap,günümüzde birden çok antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaştığımızı belirtti.
Bir bakterinin bir antibiyotiğe dirençli hale gelmesi, artık o bakterinin yol açtığı enfeksiyonların tedavisinde dirençli olduğu antibiyotiğin kullanılamaması mealine gelmektedir. Günümüzde, birden çok -hatta bazen onlarca- antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaşmaktayız. Bu bakterilerin neden olduğu illetler için kullanılabilecek antibiyotik sayısı da giderek azalmaktadır zira bakteriler kullanılan antibiyotiklerin her birine süratle direnç geliştirebilmektedir.
Antibiyotik direncinin artma nedenleri
Direncin gelişmesindeki en değerli faktörlerden birisi antibiyotiklerin çok yaygın kullanılmasıdır. Türkiye, yerküredeki tüm devletler arasında antibiyotiğin en çok tüketildiği memleketlerin başında gelir; bunun bir sonucu olarak da tüm yerkürede antibiyotik direncinin en yüksek olduğu devletler arasında taraf alır. Direncin yayılmasını önlemenin değerli bir yolu ise enfeksiyon denetim kurallarına uymaktır.
Enfeksiyon denetiminin en temel kuralı el hijyenidir. El hijyenine ahenk arttıkça hastane enfeksiyonları azalacak hasebiyle da antibiyotik tasarrufu azalacaktır. Bu da dirençli bakterilerin ortaya çıkmasını engelleyecektir. El hijyeni ayrıyeten halihazırdaki dirençli bakterilerle gelişen enfeksiyonların da azalmasını sağlayacaktır.”
Ellerimizde 150 çeşit bakteri bulunduğundan bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, dokunduğumuz her yüzeyden, her nesneden ellere bakteriler, virüsler, mantarlar bulaştığını ve elimizi yıkayana kadar bunların saatlerce canlı kalabildiklerinden bahsetti: “Saatte yaklaşık 25 kere elimizi ağzımıza, burnumuza, gözümüze götürdüğümüzden illetlerin geçişinde eller çok kıymetli bir araç vazifesi görmektedir. Bu nedenle yalnızca el yıkama ile ishal olgularının sayısı yüzde 50, teneffüs yolu enfeksiyonu sayısı yüzde 25 orantısında azalmaktadır.”
El yıkamak enfeksiyonlardan korunmanın en temel yolu
Prof. Dr. Alpay Azap, hastanelerde tedavi gören hastaların 10'da birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini ve bu enfeksiyonlardan korunmanın en tesirli yolunun el yıkamak olduğunu söyledi:
El yıkamanın değeri birinci olarak Semmelweiss'ın 1800'lü yılların ortalarında yürüttüğü çalışmalarla kanıtlanmıştır. 2000'li yılların başında hastane enfeksiyonlarının dikkat çekmeye başlamasıyla birlikte bu enfeksiyonları tedbire çalışmaları da sürat kazandı. Dünya Sıhhat Örgütü, el hijyeni meydanında çalışanlarla birlikte kampanyalar başlattı, rehberler hazırladı. 2009 yılında ise hususun kıymetine dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak üzere 5 Mayıs “Dünya El Hijyen Günü” olarak ilan edildi. Bu kapsamda her yıl bir tema belirleniyor ve bu temaya tutarlı kampanya materyalleri hazırlanıyor. 2024 yılının bildirisi sıhhat çalışanlarına yönelik olarak “Herkes için Arı Bakım Sizin Ellerinizde” (Clean Deva for All, It's in Your Hands)”
El yıkamak antibiyotik dirençle savaşmaya yardımcı oluyor
İshal ve teneffüs yolu enfeksiyonlarına sebep olabilen mikroplar, farkında olmaksızın mütemadi gözlerimize, burnumuza ve ağzımıza dokunduğumuz için eller yıkanmadığı hengam kimseden kimseye geçip illetlerin yayılmasına sebep olabiliyor. El hijyenini sağlamak, sıklıkla gereksiz antibiyotik tasarrufu gözlemlenen ishal illetlerini yüzde elli civarında, teneffüs enfeksiyonlarını ise yüzde 25 civarında engelliyor. Bu marazların oluşumunu engellemek de antibiyotik tasarrufunu direkt azaltarak antibiyotik direnci oluşma riskini büyük nispette düşürüyor. El yıkamak başkaca antibiyotiklere karşı direnci olan ve tedavisi çetin olan mikroplardan korunmamızı da sağlayabilir.
Sıhhat çalışanlarının el hijyenine ahenk sağlamaları enfeksiyon riskini azaltır
Hastane enfeksiyonlarına neden olan bakterilerin hastadan hastaya yahut yüzeylerden hastaya sıhhat çalışanlarının elleri aracılığıyla geçtiğinden bahseden Prof. Dr. Alpay Azap, hastaneye yatan hastaların 10'da birinde, ağır bakım ünitesinde yatanların ise yaklaşık 3'te birinde hastane enfeksiyonu geliştiğini belirtti.
“Sağlık çalışanlarının ellerinde santimetrekare başına 40.000- 4.000.000 bakteri olabilmektedir. Bu rakam hastane dışındaki kişilerdekinin 10-100 katı kadardır. Yalnızca el hijyenine entegrasyon ile ek bir süreç yahut maliyet olmaksızın hastane enfeksiyonları yarı yarıya azaltılabilir. El hijyenine entegrasyonun yüksek olduğu konumlarda hastane enfeksiyonları da düşüktür; arada direkt bir bağ olduğu birçok çalışmada gösterilmiştir.”
Hastalarla temastan evvel ve sonra hijyenik el ariliği uygulanmalı
El yıkamanın üç tipi olduğunu belirten Prof. Dr. Alpay Azap, bunları toplumsal el yıkama, hijyenik el yıkama ve cerrahi el yıkama olarak sıraladı.
“Sosyal el yıkama, günlük yaşantıda herkesin pratiği gereken el yıkama tipidir. Tuvaletten sonra, yemeklerden evvel ve sonra, hayvanları sevdikten sonra ve ellerimiz her kirlendiğinde sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca yıkanması ve akabinde kurulanması gerekir.
Hijyenik el yıkama ise hastanelerde sıhhat çalışanlarının pratiği gereken el yıkama tipidir ve her yıl 5 Mayıs Yerküre El Hijyeni Günü'nde bu el yıkama çeşidine dikkat çekilmektedir.
Hijyenik el yıkama için su ve sabun kullanılabileceği üzere alkol bazlı el antiseptikleri de kullanılabilir.
El nasıl yıkanır?
Su ve sabun ile hijyenik el yıkama için eller ıslatıldıktan sonra, 3-5 ml likit sabun ile ellerin en az 15 saniye boyunca ovuşturularak yıkanması gerekir. Akabinde durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Elde kan, sekresyon vb. üzere görünür bir kirlenme yok ise el yıkama noktasına alkol bazlı el antiseptikleri ile hijyenik el paklığı sağlanabilir.
Hijyenik el ariliği hastalara dokunmadan evvel ve sonra, her türlü süreçten evvel ve sonra uygulanmalıdır. Son olarak cerrahi el yıkama, ameliyata girecek sıhhat çalışanlarının pratiği gereken, şahsi bir teknikle ve kişisel gereçlerle uygulanan el yıkama çeşididir.”
Hastane enfeksiyonu, yatış vadesini ve maliyeti artırıyor
Hasta ve hasta yakınlarının, sıhhat çalışanları ve başkanlarının hastane enfeksiyonları konusunda dikkat etmeleri gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Alpay Azap, hastane enfeksiyonu geliştiğinde hastanın daha geç güzelleşebileceğini ve bu müddet içinde daha çok eza çektiğini vurguladı.
“Hastane enfeksiyonu geliştiğinde yatış vadesi uzamakta ve maliyet artmaktadır. Iyi endikasyonlarda iyi el hijyeni uygulanması ile hastane enfeksiyonları ek bir uğraşa ve maliyete gerek kalmaksızın yarı yarıya azaltılabilmektedir. Sıhhat çalışanlarına bu hususta eğitim verilmesi değerlidir. Başkaca hastanelerde gereken yanlarda su, lavabo, sabun, kağıt havlu ve el antiseptiğin bulunması başkanların sorumluluğundadır. Hastanelerde çeşitli kampanyalar ve özendirici faaliyetlerle el hijyeninin değeri vurgulanmalıdır.”
Yaygın antibiyotik tasarrufu antimikrobiyal dirence sebep oluyor
Antimikrobiyal direnç hakkında değerli haberler paylaşan Prof. Dr. Alpay Azap,günümüzde birden çok antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaştığımızı belirtti.
Bir bakterinin bir antibiyotiğe dirençli hale gelmesi, artık o bakterinin yol açtığı enfeksiyonların tedavisinde dirençli olduğu antibiyotiğin kullanılamaması mealine gelmektedir. Günümüzde, birden çok -hatta bazen onlarca- antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaşmaktayız. Bu bakterilerin neden olduğu illetler için kullanılabilecek antibiyotik sayısı da giderek azalmaktadır zira bakteriler kullanılan antibiyotiklerin her birine süratle direnç geliştirebilmektedir.
Antibiyotik direncinin artma nedenleri
Direncin gelişmesindeki en değerli faktörlerden birisi antibiyotiklerin çok yaygın kullanılmasıdır. Türkiye, yerküredeki tüm devletler arasında antibiyotiğin en çok tüketildiği memleketlerin başında gelir; bunun bir sonucu olarak da tüm yerkürede antibiyotik direncinin en yüksek olduğu devletler arasında taraf alır. Direncin yayılmasını önlemenin değerli bir yolu ise enfeksiyon denetim kurallarına uymaktır.
Enfeksiyon denetiminin en temel kuralı el hijyenidir. El hijyenine ahenk arttıkça hastane enfeksiyonları azalacak hasebiyle da antibiyotik tasarrufu azalacaktır. Bu da dirençli bakterilerin ortaya çıkmasını engelleyecektir. El hijyeni ayrıyeten halihazırdaki dirençli bakterilerle gelişen enfeksiyonların da azalmasını sağlayacaktır.”
