Artuklu Beyliği hakkında bilgi
Artuklu Beyliği ne zaman kurulmuştur
Artuklu Beyliğinin kurucusu
Artuklu Beyliği nerede kuruldu
Artuklu Beyliği (11011409)
Kultur ve sanatıyla iz bırakmış uzun omurlu beyliklerden biri Artuklu Beyliği'dir Oğuzların Dover boyundan unlu bir Turkmen Beyi olan Artuk Bey, Anadolu'nun fethi sırasında buyuk hizmetler gormuştu Fakat, Tutuş'la Suleymanşah'ın arasındaki savaşta Tutuş'tan yana olarak savaşı ona kazandırmış ve Suleymanşah'ın intiharına sebep olmuştu Tutuş, Artuk Bey'in yardımına karşılık olarak onu Kudus valisi yapmıştı Olum yılı olan 1091'e kadar bu gorevde kaldı
Artuk Bey olunce Kudus Fatımi'lerin eline gectiFakat Artuk Bey'in oğulları Sokmen ve İlGazi, Selcuklu hukumdarı tarafından kendilerine verilen bolgelerde beylikler kurdular Artuk Bey'in oğulları tarafından kurulan bu beylikler uc kol halinde gelişti
1 Hısn Keyfa ve Amid,
2 Mardin ve Meyyafarıkin,
3 Harput'da, uc kol halinde hukum surmuş bir Turkmen sulalesidir
Artuk Bey, once Sultan Alp Arslan'ın hizmetinde bulunmuş ve Malazgirt savaşına da iştirak etmişti 1071 Anadolu'nun Turklere acılmasında rol oynayan emirler arasında Artuk Bey de bulunuyordu Daha sonra Artuk Bey, Sultan Melikşah tarafından kendisine ikta edilen Huvan'a cekildi Ahsa ve Bahreyn Karmatilerini itaat altına almak gorevini başarıyla sonuclandırdı Artuk Bey'in bir sure sonra Sultan Melikşah'a kuskunluğu, Suriye Selcuklu Meliki Tutuş'un hizmetine girmesine yol actı Tutuş da ona Kudus ve havalisinin valisi yaptı (10856
Artuk Bey, 1091 yılında bu şehirde oldu Ancak oğulları Sokmen ve İlgazi Kudus'u muhafaza edemediler Emiru'lcuyUş Efdal kumandasındaki bir Fatımi ordusu kırk gunluk bir kuşatmadan sonra şehri aldı (1098)
Mu'ineddin Sokmen, Cezireti İbn Omer sahibi Cokurmuş tarafından kuşatılan Musul hakim MUsa'nın yardımına koştu ve bu hizmetine karşılık 10000 dinar ve Hısn Keyfa kalesini aldı Boylece Sokmen, Artukluların Hısn Keyfa ve Sokmeniyyedenilen ilk şubesini kurmuş oldu (1102) EyyUbi hukumdarı Melik Kamil once Amid'i sonra da Hısn Keyfa'yı zapt ederek Artukluların Hısn Keyfa kolunu ortadan kaldırmıştı (12312)
Necmeddin İlgazi, Nisan 1105'de Bağdad şahneliğinden azledildikten sonra Mardin'e gelerek bu şehre hakim olmuş ve burada Artukluların Mardin veya İlgaziyyedenilen şubesini kurmuştur (1108) İlgazi yavaş yavaş bu bolgedeki Selcuklu topraklarına hakim oldu, 1117'de Haleb'i ele gecirdi Beraberinde Bitlis ve Erzen hakimi Togan Arslan'ın bulunduğu 20000 kişilik ordu ile harekete gecerek Tell Afrin savaşında Antakya persi Roger'in kumandası altındaki Haclılara karşı buyuk bir zafer kazandı (1119) Bunu Tell Danis'de Kral II Baudouin'e karşı kazanılan takip etti Selcuklu sultanı MahmUd ise İlgazi'ye Meyyafarıkin şehrini ikta etmişti (1121) Daha sonra Mardin Artukluları bazan EyyUbilere bazan da Tukriye Selcuklularına tabi olarak varlığını surdurdu Kara Arslan elMuzaffer (12601292) ise, Moğolların hakimiyetini kabUl ederek barış yaptı
O bu sayede hanedanın devamını sağladığı gibi Mardin şehrini de bir felaketten kurtarmıştı Bu kolun son hukumdarı Melik elSalih Mardin'i mudafaa edemeyeceğini anlayınca bu şehri Karakoyunluların reisi Kara YUsuf'a teslim etti (1409) Bu suretle Artuklular Devleti sona erdi
Artukluların ucuncu kolu 1185 yılında Harput ve havalisinde kurulmuşsa da fazla uzun omurlu olmamıştıSultan I Ala edDin Keykubad 1234 yılında Harput'u zabtederek, Artukluların bu koluna son vermiştiArtuklular buyuk Turkmen kitlelerine dayanan bir Turk devleti idi Bu sebepten milli teşkilat ve ananelerini muhafaza etmişlerdi Alp, İnanc, Kutlug gibi eski Turkce unvanları kullanmakla da bu ananelerini koruduklarını gostermişlerdir Artuklular devlet anlayışında eski Turk hukukuna gore devletin hanedanın ortak malı olduğu goruşun de uyguladılar İlgazi ve Belek gibi kudretli şahsiyetlerin mevcudiyeti Artuklu Devleti'nin siyasi birliğini sağlayabilmiş, aksi takdirde ayrı beylikler halinde hukum surmuşlerdir
Artuklu hukumdarları, gerek Musluman ve gerekse Hıristiyan halka adaletle hizmet etmişler, idareleri altındaki ulkelerde duzen ve emniyeti sağlamışlardı Ayrıca ticari ve iktisadi hayatın gelişmesine buyuk olcude yardımcı oldular Bu maksatla bazı şehirlerdeki ticari vergileri kaldırmışlardır Bu iktisadi gelişme mimari eserlerden de anlaşılmaktadır Artuklular, bir kısmı bugune kadar mevcudiyetlerini koruyan, bircok mimari eserler sozgelişi; kulliyeler, camiler, medreseler, hamamlar, kopruler, sivil ve askeri yapılar yapmışlardır Onların devrinde mimaride gorulen gelişme sebebiyle bugun guneydoğu Anadolu bolgesinde her onemli eser Artuklulara bağlanmak istenmektedir
Artuklu ulkesindeki Meyyafarıkin, Amid ve Mardin gibi şehirler birer ilim ve kultur merkezi haline gelmişti Bu hanedana mensup hukumdarlar ilim ve sanat adamlarını himaye etmişler, bunun neticesinde de onlar adına bazı eserler yazılmıştır
Artuklu Beyliği ne zaman kurulmuştur
Artuklu Beyliğinin kurucusu
Artuklu Beyliği nerede kuruldu
Artuklu Beyliği (11011409)
Kultur ve sanatıyla iz bırakmış uzun omurlu beyliklerden biri Artuklu Beyliği'dir Oğuzların Dover boyundan unlu bir Turkmen Beyi olan Artuk Bey, Anadolu'nun fethi sırasında buyuk hizmetler gormuştu Fakat, Tutuş'la Suleymanşah'ın arasındaki savaşta Tutuş'tan yana olarak savaşı ona kazandırmış ve Suleymanşah'ın intiharına sebep olmuştu Tutuş, Artuk Bey'in yardımına karşılık olarak onu Kudus valisi yapmıştı Olum yılı olan 1091'e kadar bu gorevde kaldı
Artuk Bey olunce Kudus Fatımi'lerin eline gectiFakat Artuk Bey'in oğulları Sokmen ve İlGazi, Selcuklu hukumdarı tarafından kendilerine verilen bolgelerde beylikler kurdular Artuk Bey'in oğulları tarafından kurulan bu beylikler uc kol halinde gelişti
1 Hısn Keyfa ve Amid,
2 Mardin ve Meyyafarıkin,
3 Harput'da, uc kol halinde hukum surmuş bir Turkmen sulalesidir
Artuk Bey, once Sultan Alp Arslan'ın hizmetinde bulunmuş ve Malazgirt savaşına da iştirak etmişti 1071 Anadolu'nun Turklere acılmasında rol oynayan emirler arasında Artuk Bey de bulunuyordu Daha sonra Artuk Bey, Sultan Melikşah tarafından kendisine ikta edilen Huvan'a cekildi Ahsa ve Bahreyn Karmatilerini itaat altına almak gorevini başarıyla sonuclandırdı Artuk Bey'in bir sure sonra Sultan Melikşah'a kuskunluğu, Suriye Selcuklu Meliki Tutuş'un hizmetine girmesine yol actı Tutuş da ona Kudus ve havalisinin valisi yaptı (10856
Artuk Bey, 1091 yılında bu şehirde oldu Ancak oğulları Sokmen ve İlgazi Kudus'u muhafaza edemediler Emiru'lcuyUş Efdal kumandasındaki bir Fatımi ordusu kırk gunluk bir kuşatmadan sonra şehri aldı (1098)
Mu'ineddin Sokmen, Cezireti İbn Omer sahibi Cokurmuş tarafından kuşatılan Musul hakim MUsa'nın yardımına koştu ve bu hizmetine karşılık 10000 dinar ve Hısn Keyfa kalesini aldı Boylece Sokmen, Artukluların Hısn Keyfa ve Sokmeniyyedenilen ilk şubesini kurmuş oldu (1102) EyyUbi hukumdarı Melik Kamil once Amid'i sonra da Hısn Keyfa'yı zapt ederek Artukluların Hısn Keyfa kolunu ortadan kaldırmıştı (12312)
Necmeddin İlgazi, Nisan 1105'de Bağdad şahneliğinden azledildikten sonra Mardin'e gelerek bu şehre hakim olmuş ve burada Artukluların Mardin veya İlgaziyyedenilen şubesini kurmuştur (1108) İlgazi yavaş yavaş bu bolgedeki Selcuklu topraklarına hakim oldu, 1117'de Haleb'i ele gecirdi Beraberinde Bitlis ve Erzen hakimi Togan Arslan'ın bulunduğu 20000 kişilik ordu ile harekete gecerek Tell Afrin savaşında Antakya persi Roger'in kumandası altındaki Haclılara karşı buyuk bir zafer kazandı (1119) Bunu Tell Danis'de Kral II Baudouin'e karşı kazanılan takip etti Selcuklu sultanı MahmUd ise İlgazi'ye Meyyafarıkin şehrini ikta etmişti (1121) Daha sonra Mardin Artukluları bazan EyyUbilere bazan da Tukriye Selcuklularına tabi olarak varlığını surdurdu Kara Arslan elMuzaffer (12601292) ise, Moğolların hakimiyetini kabUl ederek barış yaptı
O bu sayede hanedanın devamını sağladığı gibi Mardin şehrini de bir felaketten kurtarmıştı Bu kolun son hukumdarı Melik elSalih Mardin'i mudafaa edemeyeceğini anlayınca bu şehri Karakoyunluların reisi Kara YUsuf'a teslim etti (1409) Bu suretle Artuklular Devleti sona erdi
Artukluların ucuncu kolu 1185 yılında Harput ve havalisinde kurulmuşsa da fazla uzun omurlu olmamıştıSultan I Ala edDin Keykubad 1234 yılında Harput'u zabtederek, Artukluların bu koluna son vermiştiArtuklular buyuk Turkmen kitlelerine dayanan bir Turk devleti idi Bu sebepten milli teşkilat ve ananelerini muhafaza etmişlerdi Alp, İnanc, Kutlug gibi eski Turkce unvanları kullanmakla da bu ananelerini koruduklarını gostermişlerdir Artuklular devlet anlayışında eski Turk hukukuna gore devletin hanedanın ortak malı olduğu goruşun de uyguladılar İlgazi ve Belek gibi kudretli şahsiyetlerin mevcudiyeti Artuklu Devleti'nin siyasi birliğini sağlayabilmiş, aksi takdirde ayrı beylikler halinde hukum surmuşlerdir
Artuklu hukumdarları, gerek Musluman ve gerekse Hıristiyan halka adaletle hizmet etmişler, idareleri altındaki ulkelerde duzen ve emniyeti sağlamışlardı Ayrıca ticari ve iktisadi hayatın gelişmesine buyuk olcude yardımcı oldular Bu maksatla bazı şehirlerdeki ticari vergileri kaldırmışlardır Bu iktisadi gelişme mimari eserlerden de anlaşılmaktadır Artuklular, bir kısmı bugune kadar mevcudiyetlerini koruyan, bircok mimari eserler sozgelişi; kulliyeler, camiler, medreseler, hamamlar, kopruler, sivil ve askeri yapılar yapmışlardır Onların devrinde mimaride gorulen gelişme sebebiyle bugun guneydoğu Anadolu bolgesinde her onemli eser Artuklulara bağlanmak istenmektedir
Artuklu ulkesindeki Meyyafarıkin, Amid ve Mardin gibi şehirler birer ilim ve kultur merkezi haline gelmişti Bu hanedana mensup hukumdarlar ilim ve sanat adamlarını himaye etmişler, bunun neticesinde de onlar adına bazı eserler yazılmıştır
