Ataturk icin 88 yıl gizli kalan ovguler
ABD tarihinin en saygın gazetecilerinden olan Clarence Streit’ın, 88 yıl onceki Ankara ziyaretinden sonra Ataturk'u yere goğe sığdıramamış
Boyle adamlara az rastlanır Kendine guvenen biri Yakışıklı, idealist, hayallerini gercekleştiren bir hayalperest
Kulturlu, hep iyi giyiniyor Kibar Rafine Anadan doğma bir centilmen Nazik Doğuştan lider Hurriyet'in haberine gore; Onunla konuştuktan sonra halkının ona neden guvendiğini anladım Beni cok etkiledi Uğruna can verilebilecek bir adam Sozleri prestijli
ABD tarihinin en saygın gazetecilerinden olan Clarence Streit’ın, 88 yıl once, Kurtuluş Savaşı sırasında Turk kuvvetlerinin ana karargahı olan Ankara’yı ziyaret ettikten sonra, “Tarih, Mustafa Kemal Paşa’yı yeni Turk devletinin kurucusu olarak tanıyacak diye yazdığı ve şahsi notlarında Ataturk’u yere goğe sığdıramadığı ortaya cıktı
3 Mart 1921’de Mustafa Kemal Paşa ile Ankara Garı’ndaki konutunda soyleşi yapan Streit’ın “hic yayınlanmamış notlarını, Princeton Universitesi Tarih Profesoru Heath Lowry tanıttı Lowry, Washington’daki Turk Buyukelciliği’nde Streit’in Anadolu gezisini anlattı ve cektiği 300 kadar fotoğraftan ornekler gosterdi
O donemde Philadelpihia Public Ledger Gazetesi’nin muhabiri olarak Anadolu’ya giden Streit’in notlarını kitap halinde yayınlayacağını soyleyen Lowry, Streit ile 1983’de tanıştığını ve notları bizzat kendisinden aldığını ifade etti
19 yazılı soru 2 saat soyleşi
Lowry’nin anlatımıyla Amerikalı gazetecinin Anadolu macerası şoyle:
Bir ABD savaş gemisi ile İstanbul’dan Samsun’a gecen Streit, Azerbaycanlı bir mihmandar ile birlikte Merzifon, Yozgat ve daha kucuk yerleşim merkezlerinden sonra Ankara’ya ulaşır Fransızca bilen Streit, Osmanlıca bir karvizit kullanmaktadır
17 gun suren bir yolculuktan sonra, Streit 6 Şubat 1921’de nufusu 25 bin olan Ankara’ya gelip uc hafta kalır ve Turk ulusal liderlerinin hepsiyle goruşme imkanını bulur Streit, 3 Mart 1921 gunu Mustafa Kemal ile konuşur Mustafa Kemal, once 19 yazılı soruya dokuz sayfa Fransızca cevap hazırlar Daha sonra iki saat soyleşi yapılır
Devletin kurucusu
Birinci İnonu Savaşı’ndan sonra, “Tarih, Mustafa Kemal Paşa’yı yeni devletin kurucusu olarak tanıyacak diye yazan Streit, henuz yayımlanmayan kişisel notlarında Ataturk hakkında şu ifadeleri kullanıyor:
“Boyle adamlara az rastlanır Kendine guvenen biri Yakışıklı, idealist, hayallerini gercekleştiren bir hayalperest Kulturlu, hep iyi giyiniyor Kibar Rafine Anadan doğma bir centilmen Nazik Doğuştan lider Onunla konuştuktan sonra halkının ona neden guvendiğini anladım Beni cok etkiledi Uğruna can verilebilecek bir adam Sozleri prestijli “Beni Turk konukseverliğiyle karşıladı Benimle 2 saat boyunca rahatca Fransızca konuştu 40 yaşındaydı ama daha genc gosteriyordu Geniş alnı, ağız ve cene yapısıyla bir savaşcının hatlarına sahipti ama onu gozluklu ve kalpaksız gorduğunuzde bir profesor izlenimi veriyordu Yaşam bicimi ve liderliğinde gosterişten, kendini beğenmişlikten eser yoktu Makam arabası ve konutunu koruyan korumalardan başka, diğer devlet başkanlarının sahip oldukları onda yoktu Roportajdan sonra cok inandığı ulkesini tanıdım
Streit, tum bu kişisel ozelliklere karşın Anadolu’da Mustafa Kemal’in kişiliği cevresinde bir putlaştırma gormediğini, buna karşılık İzmir’de yine aynı donemde her yerde Venizelos’un ve Yunanistan’da ise Yunan Kralı’nın resimlerinin gorulduğunu belirtti
Mustafa Kemal, Streit’a, din ile siyaseti karıştırmadıklarını, “Turkler’in fanatik olmadığını anlattıktan sonra, ABD’den dostluk ve maddi yardım beklediklerini soyledi Bundan altı yıl sonra, ABD ile Turkiye arsında diplomatik ilişki kuruldu
Savaşta bilehalkın arasında
Savaş sırasında olmasına rağmen, Mustafa Kemal’in halkın arasına girdiğini, Ankara sokaklarında tek başına yururken sık sık gorulduğunu kaydeden Streit’a gore, Ankara’dan once, yeni başkentin, Kayseri, Sivas veya Yozgat olması duşunuldu, buna karşın İstanbul başkent kesinlikle olmayacaktı Streit, Ankara’ya giderken konakladığı bir koyun reisinin, “Burayı Viyana gibi yapmak istiyoruz dediğini ve ABD ile cok iyi ilişkileri arzuladıklarını soylediğini de yazdı
Notlara gore, 1921’de Ankara’da iki yabancı temsilcilik vardı Bir Sovyet diğeri Gurcu temsilciliği idi Her iki elci de kardeşti, ama biri Bolşevik diğeri Menşevik idi Sovyet Elciliği’ndeki 25 kişi on ayrı ulustan geliyordu, aralarında bir Alman bile vardı
Cocuklar sınıfta vals yapıyordu
Clarence Streit, 6 Mart 1921’de Ankara’dan ayrıldı ve Eskişehir’e gecti Cephe birkac kilometre uzaklıktaydı Albay Naci Bey, gazeteci Streit’i bir ilkokula da goturdu Bir derslikte, 5 kız ve 5 erkek cocuk vals yapıyorlardı
Streit, Ekim 1923’te Turk Ulusal Kuvvetleri İstanbul’a girdiğinde de Turkiye’ye dondu, kutlamaları yerinde izledi, ancak Mustafa Kemal’i bir daha gormedi
Yayıncı bulamamış
Profesor Heath Lowry, Clarence Streit’in notlarını kitap olarak yayınlayacağını soyledi Streit, Turkiye’den ABD’ye donduğunde Anadolu notlarını “Bilinmeyen Turkler başlığıyla kitap haline getirmek istedi ama ne kadar uğraştıysa da yayıncı bulamadı
Paşa Hanım yemeğe cağırdı
Aynı donemde askeri istihbaratın başında olan Halide Edip Adıvar ile tanıştığını ve “Paşa Hanımın evine yemeğe gittiğini de not eden Clarence Streit, Celal Bayar, Hamdullah Suphi, Ahmet Muhtar gibi liderler ile de goruştuğunu anlattı Amerikalı gazeteci, Mustafa Kemal’in aynı donemde Gar’ın karşısındaki bir evde kaldığını yazdı
27 yıl arayla kapak olmuşlardı
Mustafa Kemal 1923’te ve 1927’de iki kere unlu TIME Dergisi’nin kapağında yer aldı Amerikalı gazeteci Clarence Streit, 1950’de TIME’ın kapağında yer aldı 18961986 yılları arasında yaşayan Missouri doğumlu Clarence Kirschmann Streit, gazeteciliğinin yanısıra, ABDAvrupa yakınlaşmasında onemli rol oynayan bir aktivistti 1929’da Milletler Cemiyeti’nin İsvicre’deki merkezinde muhabir olarak gorevlendikten ve bu orgutun uluslararası işbirliği yoksunluğu yuzunden cokuşunu gordukten sonra, dunyadaki tum demokrasileri Amerikan tarzı federal bir birlik icinde birleştirecek iddialı bir projenin savunuculuğunu yapmaya başlamıştı
Roosevelt destekledi
Bu duşunceye Franklin Roosevelt ve Winston Churchill gibi onemli isimler destek verdi Streit, goruşlerini savunmak icin, NATO’nun siyasi bir birlik haline gelmesine calışan Atlantik Birliği Komitesi’ni kurdu Bu orgut bugun de Streit Konseyi adıyla faaliyette
ABD tarihinin en saygın gazetecilerinden olan Clarence Streit’ın, 88 yıl onceki Ankara ziyaretinden sonra Ataturk'u yere goğe sığdıramamış
Boyle adamlara az rastlanır Kendine guvenen biri Yakışıklı, idealist, hayallerini gercekleştiren bir hayalperest
Kulturlu, hep iyi giyiniyor Kibar Rafine Anadan doğma bir centilmen Nazik Doğuştan lider Hurriyet'in haberine gore; Onunla konuştuktan sonra halkının ona neden guvendiğini anladım Beni cok etkiledi Uğruna can verilebilecek bir adam Sozleri prestijli
ABD tarihinin en saygın gazetecilerinden olan Clarence Streit’ın, 88 yıl once, Kurtuluş Savaşı sırasında Turk kuvvetlerinin ana karargahı olan Ankara’yı ziyaret ettikten sonra, “Tarih, Mustafa Kemal Paşa’yı yeni Turk devletinin kurucusu olarak tanıyacak diye yazdığı ve şahsi notlarında Ataturk’u yere goğe sığdıramadığı ortaya cıktı
3 Mart 1921’de Mustafa Kemal Paşa ile Ankara Garı’ndaki konutunda soyleşi yapan Streit’ın “hic yayınlanmamış notlarını, Princeton Universitesi Tarih Profesoru Heath Lowry tanıttı Lowry, Washington’daki Turk Buyukelciliği’nde Streit’in Anadolu gezisini anlattı ve cektiği 300 kadar fotoğraftan ornekler gosterdi
O donemde Philadelpihia Public Ledger Gazetesi’nin muhabiri olarak Anadolu’ya giden Streit’in notlarını kitap halinde yayınlayacağını soyleyen Lowry, Streit ile 1983’de tanıştığını ve notları bizzat kendisinden aldığını ifade etti
19 yazılı soru 2 saat soyleşi
Lowry’nin anlatımıyla Amerikalı gazetecinin Anadolu macerası şoyle:
Bir ABD savaş gemisi ile İstanbul’dan Samsun’a gecen Streit, Azerbaycanlı bir mihmandar ile birlikte Merzifon, Yozgat ve daha kucuk yerleşim merkezlerinden sonra Ankara’ya ulaşır Fransızca bilen Streit, Osmanlıca bir karvizit kullanmaktadır
17 gun suren bir yolculuktan sonra, Streit 6 Şubat 1921’de nufusu 25 bin olan Ankara’ya gelip uc hafta kalır ve Turk ulusal liderlerinin hepsiyle goruşme imkanını bulur Streit, 3 Mart 1921 gunu Mustafa Kemal ile konuşur Mustafa Kemal, once 19 yazılı soruya dokuz sayfa Fransızca cevap hazırlar Daha sonra iki saat soyleşi yapılır
Devletin kurucusu
Birinci İnonu Savaşı’ndan sonra, “Tarih, Mustafa Kemal Paşa’yı yeni devletin kurucusu olarak tanıyacak diye yazan Streit, henuz yayımlanmayan kişisel notlarında Ataturk hakkında şu ifadeleri kullanıyor:
“Boyle adamlara az rastlanır Kendine guvenen biri Yakışıklı, idealist, hayallerini gercekleştiren bir hayalperest Kulturlu, hep iyi giyiniyor Kibar Rafine Anadan doğma bir centilmen Nazik Doğuştan lider Onunla konuştuktan sonra halkının ona neden guvendiğini anladım Beni cok etkiledi Uğruna can verilebilecek bir adam Sozleri prestijli “Beni Turk konukseverliğiyle karşıladı Benimle 2 saat boyunca rahatca Fransızca konuştu 40 yaşındaydı ama daha genc gosteriyordu Geniş alnı, ağız ve cene yapısıyla bir savaşcının hatlarına sahipti ama onu gozluklu ve kalpaksız gorduğunuzde bir profesor izlenimi veriyordu Yaşam bicimi ve liderliğinde gosterişten, kendini beğenmişlikten eser yoktu Makam arabası ve konutunu koruyan korumalardan başka, diğer devlet başkanlarının sahip oldukları onda yoktu Roportajdan sonra cok inandığı ulkesini tanıdım
Streit, tum bu kişisel ozelliklere karşın Anadolu’da Mustafa Kemal’in kişiliği cevresinde bir putlaştırma gormediğini, buna karşılık İzmir’de yine aynı donemde her yerde Venizelos’un ve Yunanistan’da ise Yunan Kralı’nın resimlerinin gorulduğunu belirtti
Mustafa Kemal, Streit’a, din ile siyaseti karıştırmadıklarını, “Turkler’in fanatik olmadığını anlattıktan sonra, ABD’den dostluk ve maddi yardım beklediklerini soyledi Bundan altı yıl sonra, ABD ile Turkiye arsında diplomatik ilişki kuruldu
Savaşta bilehalkın arasında
Savaş sırasında olmasına rağmen, Mustafa Kemal’in halkın arasına girdiğini, Ankara sokaklarında tek başına yururken sık sık gorulduğunu kaydeden Streit’a gore, Ankara’dan once, yeni başkentin, Kayseri, Sivas veya Yozgat olması duşunuldu, buna karşın İstanbul başkent kesinlikle olmayacaktı Streit, Ankara’ya giderken konakladığı bir koyun reisinin, “Burayı Viyana gibi yapmak istiyoruz dediğini ve ABD ile cok iyi ilişkileri arzuladıklarını soylediğini de yazdı
Notlara gore, 1921’de Ankara’da iki yabancı temsilcilik vardı Bir Sovyet diğeri Gurcu temsilciliği idi Her iki elci de kardeşti, ama biri Bolşevik diğeri Menşevik idi Sovyet Elciliği’ndeki 25 kişi on ayrı ulustan geliyordu, aralarında bir Alman bile vardı
Cocuklar sınıfta vals yapıyordu
Clarence Streit, 6 Mart 1921’de Ankara’dan ayrıldı ve Eskişehir’e gecti Cephe birkac kilometre uzaklıktaydı Albay Naci Bey, gazeteci Streit’i bir ilkokula da goturdu Bir derslikte, 5 kız ve 5 erkek cocuk vals yapıyorlardı
Streit, Ekim 1923’te Turk Ulusal Kuvvetleri İstanbul’a girdiğinde de Turkiye’ye dondu, kutlamaları yerinde izledi, ancak Mustafa Kemal’i bir daha gormedi
Yayıncı bulamamış
Profesor Heath Lowry, Clarence Streit’in notlarını kitap olarak yayınlayacağını soyledi Streit, Turkiye’den ABD’ye donduğunde Anadolu notlarını “Bilinmeyen Turkler başlığıyla kitap haline getirmek istedi ama ne kadar uğraştıysa da yayıncı bulamadı
Paşa Hanım yemeğe cağırdı
Aynı donemde askeri istihbaratın başında olan Halide Edip Adıvar ile tanıştığını ve “Paşa Hanımın evine yemeğe gittiğini de not eden Clarence Streit, Celal Bayar, Hamdullah Suphi, Ahmet Muhtar gibi liderler ile de goruştuğunu anlattı Amerikalı gazeteci, Mustafa Kemal’in aynı donemde Gar’ın karşısındaki bir evde kaldığını yazdı
27 yıl arayla kapak olmuşlardı
Mustafa Kemal 1923’te ve 1927’de iki kere unlu TIME Dergisi’nin kapağında yer aldı Amerikalı gazeteci Clarence Streit, 1950’de TIME’ın kapağında yer aldı 18961986 yılları arasında yaşayan Missouri doğumlu Clarence Kirschmann Streit, gazeteciliğinin yanısıra, ABDAvrupa yakınlaşmasında onemli rol oynayan bir aktivistti 1929’da Milletler Cemiyeti’nin İsvicre’deki merkezinde muhabir olarak gorevlendikten ve bu orgutun uluslararası işbirliği yoksunluğu yuzunden cokuşunu gordukten sonra, dunyadaki tum demokrasileri Amerikan tarzı federal bir birlik icinde birleştirecek iddialı bir projenin savunuculuğunu yapmaya başlamıştı
Roosevelt destekledi
Bu duşunceye Franklin Roosevelt ve Winston Churchill gibi onemli isimler destek verdi Streit, goruşlerini savunmak icin, NATO’nun siyasi bir birlik haline gelmesine calışan Atlantik Birliği Komitesi’ni kurdu Bu orgut bugun de Streit Konseyi adıyla faaliyette