imagesataturkilkeleri5ad6d2d744eaa
Cumhuriyetcilik:
Batı dillerinde cumhuriyetin karşılığı, ulusun kendisini yonelmesidir Cumhuriyete hayat veren damarların başında ise demokrasi geliyor Gercek cumhuriyet rejimlerinde sistemin demokrasi ile olan ilişkisi cok onemlidir Cunku ic ve dış tehlikelere karşı cumhuriyet kendisini, demokrasinin gerekleri icinde koruyacaktır Bunun dışına cıkılırsa; demokrasi ile cumhuriyet arasında kopukluk başlar Eğer boyle olursa en buyuk zararı cumhuriyetin yine kendisi gorecektir Demokrasiyi benimsemiş siyasi rejimlerde, ozgurluklerin kullanılma alanları demokrasinin kuralları ile sınırlandırılmıştır Cumhuriyet rejiminde kimsenin sınırsız hak ve hukuku yoktur Cunku demokrasilerde; kişilerin, dolayısıyla, toplumların ozgurlukleri, hukuk yolu ile guvence altına alınmıştır Bunların sınırları da adaletin kalemi ile cizilmiştir
29 Ekim 1923'te ilan edilen cumhuriyetin alt yapısını Ataturk aşama aşama nasıl hazırlamıştı? Cumhuriyet, laik bir sistem uzerinde kurulacaktı Yani cumhuriyet idaresinde ne halifeye ne de onun kalıntılarına yer vardı
Cumhuriyeti adaletli bir hukuk sistemi koruyacaktı Cumhuriyetin genc kuşakları cağ dışı kişiler tarafından değil, bağımsızlık ve hurriyetin değerini bilen oğretmenler tarafından yetiştirilecekti İmparatorluktan kalan mantık dışı ne varsa hepsi kaldırılacak, cumhuriyetin temelini ilim oluşturacaktı
Bilgisiz ve bilincsiz bir halk topluluğunun ulus olma hakkına sahip olamayacağını vurgulayan Ataturk, ulusun bilinclendiği oranda hak ve hukukuna sahip cıkacağını biliyordu Bu nedenle eğitim ve kulture cok onem vermiştir O'nun, bir bakıma kulturu, cumhuriyetin temellerinden biri olarak gormesindeki neden budur
Ataturk, cumhuriyetcilik ilkesiyle ilgili goruşlerini bircok kez dile getirmiştir:
Turk Milleti, halk idaresi olan cumhuriyetle idare olunur(Afet İnanMedeni Bilgiler ve M Kemal Ataturk'un El Yazılan s 52)
Turk Milleti'nin yaradılışına ve karakterine uygun idare, cumhuriyet idaresidir Bu gunku Hukumetimiz doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet teşkilatı ve hukumetidir ki, onun adı cumhuriyettir Artık hukumet ve millet arasında gecmişteki ayrılık kalmamıştır Yonetim halk, halk yonetim demektir(Soylev ve Demecler CIII sh 75, C II sh 230)
Demokrasi prensibi, egemenliği kullanan arac ne olursa olsun, esas olarak milletin egemenliğine sahip olmasını ve sahip kalmasını gerektirir Bizim bildiğimiz demokrasi siyasaldır Onun hedefi, milletin idare edenler uzerindeki kontrolu sayesinde siyasal ozgurluk sağlamaktır(Afet İnanM Kemal Ataturk'ten Yazdıklarım, sh 71,73)
imagesataturkilkeleri5ad6d2d856ed3
Halkcılık:
Devrim tarihimizde onemli bir yeri olan 1924 ve 1961 Anayasalarında da yer alan halkcılık ilkesi, demokrasinin temelini oluşturmaktadır Bu ilkenin ana ozelliği ulke yonetiminin halkın elinde bulunmasıdır
Egemenlik bir zumre ya da ailenin elinde bulunmaz, halkın secimle iş başına getirdiği kişiler, ulkeyi yonetir Halkcılık;
1)Ulke yonetiminin demokratikliği,
2)Birey ve sınıflara ayrıcalık tanınmaması, gibi oğelerden oluşmakta
Eğitim yoluyla aydınlanmış halk, ulusal egemenliğin guclenmesi ve demokrasimizin yaşamasında tek ve gercek guvencedir
Halkcılık, Ataturk'un onemle ustunde durduğu bir ilkeydi Bu onemi acıklamalardan anlıyoruz:
Halkcılık demek, devletin butun kudret ve egemenliğinin halktan geldiğini, Turk camiası icinde, fert, aile ve sınıf ayrıcalığı bulunmadığını, kanun onunde herkesin eşit olduğunu İfade etmek demektir Bu formul demokrasinin ifadesidir(A Rıza Turelİzmir Barosu Dergisi Sayı 8, sh 413)
Turkiye Cumhuriyeti'ni kuran Turkiye halkına Turk Milleti denir(Afet İnanMedeni Bilgiler ve M Kemal Ataturk'un El Yazıları s 51) Turkiye halkı, ırkca, dince ve kulturce ortak, birbirlerine karşılıklı hurmet ve fedakarlık hisleriyle dolu, kaderleri ve menfaatleri muşterek olan sosyal bir toplumdur(Soylev ve Demecler C I sh 221)
Bence, bizim Milletimiz, birbirinden cok farklı cıkarları olan ve bu itibarla birbirleriyle mucadele halinde buluna gelen ceşitli sınıflara malik değildir Mevcut sınıflar birbirinin tamamlayıcısı niteliğindedir(Soylev ve Demecler CII sh 82)
imagesataturkilkeleri5ad6d2d966d45
Laiklik:
Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasışeklinde ozetlediğimiz laiklik ilkesi, Turk Devriminin vazgecilmez bir unsurudur Demokratik olmanın da gereği
Ataturk'e gore din, insanların vicdanlarında yer alması gereken kutsal bir kavramdır Bu duşunceden yola cıkan Gazi 31 Ocak 1923'de şu sozleri soyluyordu:
Bizim dinimiz en makul ve en tabii dindir Ve ancak bundan dolayıdır ki, son din olmuştur Bir dinin tabi olması icin akla, fenne, ilme ve mantığa uyması gereklidir Bizim dinimiz bunlara tamamen uygundur
Genc Turkiye Cumhuriyeti Devletinin sağlam temeller uzerine oturtulabilmesi icin, ilk once devletin kurum ve kuruluşlarının laikleştirilmesi gerekiyordu
DEVLETİN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)Samsun’a cıkış Amasya kararları, Erzurum, Sivas Kongreleri ile ulusun kendi kaderini kendisinin belirlemesi ilkesinin vurgulanması
2)23 Nisan 1920'de TBMM'nin acılması Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundurilkesinin kurtuluşun ve kuruluşun simgesi olması
3)20 Ocak 1921 Anayasasının kabulu
4)1 Kasım 1921 Saltanatın kaldırılması
5)29 Ekim 1 923 Cumhuriyetin ilanı
6)3 Mart 1924 Hilafetin kaldırılması
7)20 Nisan 1924 Anayasasının kabulu
8)10 Nisan 1928 Anayasadan Turkiye Devletinin Dini islamdırhukmunun cıkarılması
9) 5 Şubat 1937 Anayasada değişiklik yapılarak Turkiye Devletinin cumhuriyetci, milliyetci, halkcı, devletci, laik ve inkılapcı olduğu hukmunun Anayasaya konması
HUKUKUN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)8 Nisan 1924 Şer'i mahkemelerinin kaldırılması
2)30 Kasım 1925 Tekke ve Zaviyelerin kapatılması
3)17 Şubat 1926 Turk Medeni Kanununun kabulu
4)22 Nisan 1926 Borclar Kanununun hazırlanması
5)24 Kasım 1929 İcra, İflas Kanunlarının kabulu
6)15 Mayıs 1929 Deniz Ticaret Kanununun kabulu
7)5 Aralık 1934 Kadınlara Secme ve Secilme hakkının verilmesi
EĞİTİMİN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)3 Mart 1924 Tevhidi Tedrisat (Oğrenimin Birleştirilmesi) Kanunu
2)5 Kasım 1925 Ankara Hukuk Fakultesinin acılması
3)26 Aralık 1925 Uluslararası Takvim ve Saatin kabul edilmesi
4)24 Mayıs 1928 Latin rakamlarının kabulu
5)1 Kasım 1928 Latin alfabesinin kabulu
6)10 Haziran 1933 Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun’un kabulu
7 )1 Ağustos 1933 Universiteler Kanununun cıkarılması, DarulfUnun'un kaldırılması İstanbul Universitesinin kurulması
KULTURUN LAİKLEŞTİRİLMESİ
Kulturde laikleşmenin yollan aranırken elbette orf ve adetlere bağlı kalınacaktı Tarihten gelen hicbir şey yok edilmeyecekti
İşte bu duşunceden yola cıkılarak;
1)30 Kasım 1925 tarihinde 677 sayılı Kanun ile Meclis tarikatları yasaklıyor, tekke, turbe ve zaviyeler kapatılıyordu
2)25 Aralık 1925 tarihinde de Meclis tarafından şeyhlik, seyyitlik, ufurukculuk, dervişlik, emirlik, falcılık, buyuculuk, muskacılık gibi san ve sıfatların kullanılması ve bunlara ait ozel kıyafetlerin giyilmesi yasaklanıyordu
Ataturk'un laiklikle ilgili goruşlerini Soylev ve Demeclerinden aktarıyoruz
“Mensubu olmakla mutmain (tatmin) ve mesut bulunduğumuz İslamiyet dinini yuzyıllardan beri alışılmış olduğu uzere bir politika aracı durumundan kurtarmak ve yuceltmenin kesin elzem olduğu gerceğini gozluyoruz Kutsal ve tanrısal olan inanc ve vicdani kanaatlanmızı, karışık ve donek olan her turlu cıkar ve tutkusuna sahne olan politikacılardan ve politikanın butun organlarından bir an evvel ve kesinlikle kurtarmak, milletin dunyevi ve uhrevi (ahretle ilgili) saadetinin emrettiği bir zorunluktur(Soylev ve Demecler C I s 30)
“Din luzumlu bir muessesedir Dinsiz biri milletin devamına imkan yoktur Yalnız şurası var ki, din, Allah ile kul arasındaki bağlılıktır Softa sınıfının din simsarlığına musaade edilmemelidir Dinden maddi menfaat temin edenler, iğrenc kimselerdir İşte biz bu duruma karşıyız ve buna musaade etmiyoruz(Kılıc AliAlaturk'un Hususiyetleri, sh 116)
Artık Turkiye, din ve şeriat oyunlarına sahne olmaktan cok yuksektir Bu gibi oyuncular varsa kendilerine başka taraflarda sahne arasınlar(Soylev ve Demecler C III sh 76)
)
Cumhuriyetcilik:
Batı dillerinde cumhuriyetin karşılığı, ulusun kendisini yonelmesidir Cumhuriyete hayat veren damarların başında ise demokrasi geliyor Gercek cumhuriyet rejimlerinde sistemin demokrasi ile olan ilişkisi cok onemlidir Cunku ic ve dış tehlikelere karşı cumhuriyet kendisini, demokrasinin gerekleri icinde koruyacaktır Bunun dışına cıkılırsa; demokrasi ile cumhuriyet arasında kopukluk başlar Eğer boyle olursa en buyuk zararı cumhuriyetin yine kendisi gorecektir Demokrasiyi benimsemiş siyasi rejimlerde, ozgurluklerin kullanılma alanları demokrasinin kuralları ile sınırlandırılmıştır Cumhuriyet rejiminde kimsenin sınırsız hak ve hukuku yoktur Cunku demokrasilerde; kişilerin, dolayısıyla, toplumların ozgurlukleri, hukuk yolu ile guvence altına alınmıştır Bunların sınırları da adaletin kalemi ile cizilmiştir
29 Ekim 1923'te ilan edilen cumhuriyetin alt yapısını Ataturk aşama aşama nasıl hazırlamıştı? Cumhuriyet, laik bir sistem uzerinde kurulacaktı Yani cumhuriyet idaresinde ne halifeye ne de onun kalıntılarına yer vardı
Cumhuriyeti adaletli bir hukuk sistemi koruyacaktı Cumhuriyetin genc kuşakları cağ dışı kişiler tarafından değil, bağımsızlık ve hurriyetin değerini bilen oğretmenler tarafından yetiştirilecekti İmparatorluktan kalan mantık dışı ne varsa hepsi kaldırılacak, cumhuriyetin temelini ilim oluşturacaktı
Bilgisiz ve bilincsiz bir halk topluluğunun ulus olma hakkına sahip olamayacağını vurgulayan Ataturk, ulusun bilinclendiği oranda hak ve hukukuna sahip cıkacağını biliyordu Bu nedenle eğitim ve kulture cok onem vermiştir O'nun, bir bakıma kulturu, cumhuriyetin temellerinden biri olarak gormesindeki neden budur
Ataturk, cumhuriyetcilik ilkesiyle ilgili goruşlerini bircok kez dile getirmiştir:
Turk Milleti, halk idaresi olan cumhuriyetle idare olunur(Afet İnanMedeni Bilgiler ve M Kemal Ataturk'un El Yazılan s 52)
Turk Milleti'nin yaradılışına ve karakterine uygun idare, cumhuriyet idaresidir Bu gunku Hukumetimiz doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet teşkilatı ve hukumetidir ki, onun adı cumhuriyettir Artık hukumet ve millet arasında gecmişteki ayrılık kalmamıştır Yonetim halk, halk yonetim demektir(Soylev ve Demecler CIII sh 75, C II sh 230)
Demokrasi prensibi, egemenliği kullanan arac ne olursa olsun, esas olarak milletin egemenliğine sahip olmasını ve sahip kalmasını gerektirir Bizim bildiğimiz demokrasi siyasaldır Onun hedefi, milletin idare edenler uzerindeki kontrolu sayesinde siyasal ozgurluk sağlamaktır(Afet İnanM Kemal Ataturk'ten Yazdıklarım, sh 71,73)
imagesataturkilkeleri5ad6d2d856ed3
Halkcılık:
Devrim tarihimizde onemli bir yeri olan 1924 ve 1961 Anayasalarında da yer alan halkcılık ilkesi, demokrasinin temelini oluşturmaktadır Bu ilkenin ana ozelliği ulke yonetiminin halkın elinde bulunmasıdır
Egemenlik bir zumre ya da ailenin elinde bulunmaz, halkın secimle iş başına getirdiği kişiler, ulkeyi yonetir Halkcılık;
1)Ulke yonetiminin demokratikliği,
2)Birey ve sınıflara ayrıcalık tanınmaması, gibi oğelerden oluşmakta
Eğitim yoluyla aydınlanmış halk, ulusal egemenliğin guclenmesi ve demokrasimizin yaşamasında tek ve gercek guvencedir
Halkcılık, Ataturk'un onemle ustunde durduğu bir ilkeydi Bu onemi acıklamalardan anlıyoruz:
Halkcılık demek, devletin butun kudret ve egemenliğinin halktan geldiğini, Turk camiası icinde, fert, aile ve sınıf ayrıcalığı bulunmadığını, kanun onunde herkesin eşit olduğunu İfade etmek demektir Bu formul demokrasinin ifadesidir(A Rıza Turelİzmir Barosu Dergisi Sayı 8, sh 413)
Turkiye Cumhuriyeti'ni kuran Turkiye halkına Turk Milleti denir(Afet İnanMedeni Bilgiler ve M Kemal Ataturk'un El Yazıları s 51) Turkiye halkı, ırkca, dince ve kulturce ortak, birbirlerine karşılıklı hurmet ve fedakarlık hisleriyle dolu, kaderleri ve menfaatleri muşterek olan sosyal bir toplumdur(Soylev ve Demecler C I sh 221)
Bence, bizim Milletimiz, birbirinden cok farklı cıkarları olan ve bu itibarla birbirleriyle mucadele halinde buluna gelen ceşitli sınıflara malik değildir Mevcut sınıflar birbirinin tamamlayıcısı niteliğindedir(Soylev ve Demecler CII sh 82)
imagesataturkilkeleri5ad6d2d966d45
Laiklik:
Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasışeklinde ozetlediğimiz laiklik ilkesi, Turk Devriminin vazgecilmez bir unsurudur Demokratik olmanın da gereği
Ataturk'e gore din, insanların vicdanlarında yer alması gereken kutsal bir kavramdır Bu duşunceden yola cıkan Gazi 31 Ocak 1923'de şu sozleri soyluyordu:
Bizim dinimiz en makul ve en tabii dindir Ve ancak bundan dolayıdır ki, son din olmuştur Bir dinin tabi olması icin akla, fenne, ilme ve mantığa uyması gereklidir Bizim dinimiz bunlara tamamen uygundur
Genc Turkiye Cumhuriyeti Devletinin sağlam temeller uzerine oturtulabilmesi icin, ilk once devletin kurum ve kuruluşlarının laikleştirilmesi gerekiyordu
DEVLETİN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)Samsun’a cıkış Amasya kararları, Erzurum, Sivas Kongreleri ile ulusun kendi kaderini kendisinin belirlemesi ilkesinin vurgulanması
2)23 Nisan 1920'de TBMM'nin acılması Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundurilkesinin kurtuluşun ve kuruluşun simgesi olması
3)20 Ocak 1921 Anayasasının kabulu
4)1 Kasım 1921 Saltanatın kaldırılması
5)29 Ekim 1 923 Cumhuriyetin ilanı
6)3 Mart 1924 Hilafetin kaldırılması
7)20 Nisan 1924 Anayasasının kabulu
8)10 Nisan 1928 Anayasadan Turkiye Devletinin Dini islamdırhukmunun cıkarılması
9) 5 Şubat 1937 Anayasada değişiklik yapılarak Turkiye Devletinin cumhuriyetci, milliyetci, halkcı, devletci, laik ve inkılapcı olduğu hukmunun Anayasaya konması
HUKUKUN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)8 Nisan 1924 Şer'i mahkemelerinin kaldırılması
2)30 Kasım 1925 Tekke ve Zaviyelerin kapatılması
3)17 Şubat 1926 Turk Medeni Kanununun kabulu
4)22 Nisan 1926 Borclar Kanununun hazırlanması
5)24 Kasım 1929 İcra, İflas Kanunlarının kabulu
6)15 Mayıs 1929 Deniz Ticaret Kanununun kabulu
7)5 Aralık 1934 Kadınlara Secme ve Secilme hakkının verilmesi
EĞİTİMİN LAİKLEŞTİRİLMESİ
1)3 Mart 1924 Tevhidi Tedrisat (Oğrenimin Birleştirilmesi) Kanunu
2)5 Kasım 1925 Ankara Hukuk Fakultesinin acılması
3)26 Aralık 1925 Uluslararası Takvim ve Saatin kabul edilmesi
4)24 Mayıs 1928 Latin rakamlarının kabulu
5)1 Kasım 1928 Latin alfabesinin kabulu
6)10 Haziran 1933 Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun’un kabulu
7 )1 Ağustos 1933 Universiteler Kanununun cıkarılması, DarulfUnun'un kaldırılması İstanbul Universitesinin kurulması
KULTURUN LAİKLEŞTİRİLMESİ
Kulturde laikleşmenin yollan aranırken elbette orf ve adetlere bağlı kalınacaktı Tarihten gelen hicbir şey yok edilmeyecekti
İşte bu duşunceden yola cıkılarak;
1)30 Kasım 1925 tarihinde 677 sayılı Kanun ile Meclis tarikatları yasaklıyor, tekke, turbe ve zaviyeler kapatılıyordu
2)25 Aralık 1925 tarihinde de Meclis tarafından şeyhlik, seyyitlik, ufurukculuk, dervişlik, emirlik, falcılık, buyuculuk, muskacılık gibi san ve sıfatların kullanılması ve bunlara ait ozel kıyafetlerin giyilmesi yasaklanıyordu
Ataturk'un laiklikle ilgili goruşlerini Soylev ve Demeclerinden aktarıyoruz
“Mensubu olmakla mutmain (tatmin) ve mesut bulunduğumuz İslamiyet dinini yuzyıllardan beri alışılmış olduğu uzere bir politika aracı durumundan kurtarmak ve yuceltmenin kesin elzem olduğu gerceğini gozluyoruz Kutsal ve tanrısal olan inanc ve vicdani kanaatlanmızı, karışık ve donek olan her turlu cıkar ve tutkusuna sahne olan politikacılardan ve politikanın butun organlarından bir an evvel ve kesinlikle kurtarmak, milletin dunyevi ve uhrevi (ahretle ilgili) saadetinin emrettiği bir zorunluktur(Soylev ve Demecler C I s 30)
“Din luzumlu bir muessesedir Dinsiz biri milletin devamına imkan yoktur Yalnız şurası var ki, din, Allah ile kul arasındaki bağlılıktır Softa sınıfının din simsarlığına musaade edilmemelidir Dinden maddi menfaat temin edenler, iğrenc kimselerdir İşte biz bu duruma karşıyız ve buna musaade etmiyoruz(Kılıc AliAlaturk'un Hususiyetleri, sh 116)
Artık Turkiye, din ve şeriat oyunlarına sahne olmaktan cok yuksektir Bu gibi oyuncular varsa kendilerine başka taraflarda sahne arasınlar(Soylev ve Demecler C III sh 76)
)