babur şah
babur imparatorluğu bilgisi
babur baburluler
babur imparatorluğu hakkında bilgi
Babur İmparatorluğu
imagesbaburimparatorlugubaburluler5b0f587f91769
Timur'un torunlarından Zahireddin Muhammed Babur'un kurduğu HintTurk İmparatorluğu bunların en uzun omurlusu, en guclusu olmuşturZahireddin Mahmud Babur, 14 Şubat 1483'te Fergana'da doğdu Babası, Timur'un torunu ve Fergana hukumdarı Omer Şeyh Mırza idi Omer Şeyh Mırza 1494'te olunce yerine en buyuk oğlu Babur gecti
Semerkant'ta Buyuk Hakanlık tahtında oturan amcasını metbu tanıyordu Fakat Babur henuz cok gencti ve taht kavgaları da başlamış bulunuyordu Bu yuzden hayatını guclukle kurtararak kendine bağlı beğlerle 1504'te Kabil'e gitti Devletinin başkentini de buraya taşıdı
1507 yılında, padişah unvanını alan Babur kendisini Timur'un en buyuk varisi ilan etti Ele gecirdiği yeni toprakları sadık beyleri arasında baylaştırdı İdare ve orduyu duzene soktu 1519'da Sind Irmağı'nı gecerek Pencab yoresinde hakimiyet kurdu 1522'de Sind ve Belucistan arasındaki bolgeye de hakim oldu 1524'de Delhi Sultanı İbrahim Ludi'nin kuvvetlerini yendikten sonra Lahor'a girdi
İmrahim Ludi'nin 100 bin asker ve 1000 filden oluşan buyuk bir ordusu vardı Bu ordu ile Babur'u yok etmek azmiyle uzerine yurudu Babur'un asıl kuvveti ise 13,500 kişilik şeckin Turkistan atlılarından ibaretti Ama ateşli silahlara da sahipti Osmanlı Turlerinden Mustafa Rumi adlı subayın idare ettiği bir topcu birliği vardı Babur'e savaşı kazandıran bu topcu birliği ve atlı askerleri oldu
Hinduların ateşli silahları yoktu Yarım gun suren savaşta, Ludi'nin ordusundan 40 bin kişi olmuş, buyuk bir kısmı esir alınmış, diğerleri de kacmışlardı İbrahim Ludi bu savaşta olduBundan sonra Delhi'ye giren Babur, 1526'da HintTurk İmparatorluğu'nu kurmuş oldu 1527'de putperest Hindulardan oluşan bir orduyu yenince Gaziunvanını aldı
Babur, kendisinin ve askerlerinin Turk oluşu ile iftihar eden, adil, koruyucu bir hukumdardı Kendisini beğlerine ve kumandanlarına sevdirmişti Aynı zamanda cok buyuk bir edip ve şair idi Arap alfabesini almış, ama Cağatay Turkcesini, daha doğrusu Orta Asya Turkcesini resmi dil olarak ilan etmişti (Baburname adı ile meşhur olan hatıratından ve devrinin kultur hareketlerinden bolum sonunda bahsedilecektir Burada şu kadarını soyleyelim ki bu eseri hem bizim tarihcilerimiz, hem yabancılar, butun Turk dunyasında ve butun zamanlarında Turkcenin en buyuk şaheseri sayarlar)
Babur, Delhi'den sonra Agra'yı da almış ve burasını başkent yapmıştı 1528'de Luknov ve Bengal'i de ele gecirdi Fakat 1529 sonlarına doğru hastalandı Devletin ileri gelenlerini huzuruna cağırarak, onlara oğlu Humayun'u veliaht sectiğini bildirdi ve kabul ettirdi 1530'da başkent Agra'da oldu, fakat Kabil'de gomuldu 1646'da torunu Şahcihan ona Kabil'deki kabri uzerinde muhteşem bir turbe yaptırdı
Babasının olumu uzerine tahta cıkan Humayun 26 yıl saltanat surdu Fakat saltanatının ilk yıllarında tahtına goz dikenlerle ve babasının yendiği duşmanlarla mucadele etmek zorunda kaldı Altı erkek kardeşi vardı Onlara ve oteki akrabalarına geniş araziler ve başka tavizler vererek tahtını korudu
Ote yandan, Ludi hukumdarı Mahmud Ludi, Afgan emirleri ve bazı racalar ile birleşerek Humayun'a karşı harekete gecti Gucerat hukumdarını da hareket icin tahrik etti Fakat Humayun Şah ikisini de yendi Ancak cok gecmeden kardeşler arasında da kavga cıktı Gucercat valisi olan kardeşi Askeri, başkent Arga uzerine yurudu Sonunda barıştılar ama kardeşler arasında birlik yine sağlanamadıBu sırada, Ludilerin yerine Sur Devleti'in kurmaya calışan ŞirHan, bir gece Agra'ya baskın yaptı ve Humayun Şah, kardeşlerinden de yardım gormeyince Şah Tahmasb'a (Safevilere) sığındı
ŞirHan, Safevileri ortadan kaldırmak icin Osmanlılarla anlaşınca Şah Tahmasb da Humayun Şah'ı kendi ordusu ile destekleyerek onun uzerine, yani Hindistan'a gonderdi Bu Humayun Şah icin iyi bir fırsat oldu Artan ve toparlanan kuvvetleriyle Kabil, Kandehar ve Bedahşan'ı geri aldı Babası Babur gibi o da Kabil'i us yaparak yeniden fetihlere başladı 1555'te buyuk Afgan ordusunu yenerek Delhi'ye girdi Kardeşleriyle anlaştı ve yeniden İmparatorluğa hakim oldu
Humayun Şah, Tahmesb'dan yardım gorse de Şiiliğe itibar etmedi ve Safevileri kendi devletinin geleceğini tehdit eden bir tehlike olarak gordu Onun icin Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Suleyman'a Padişah Babadiye hitap eder mektuplar yazdı Doğunun kendisine bırakılması halinde Safevi tehlikesini birlikte yok edebileceklerini bildirdi Humayun Şah, babası Babur Şah kadar iyi bir kumandan ve idaresi değildi Sık sık ayaklanmalar oluyordu Ama yine de imparatorluğu koruyabilmişti
1556'da kutuphanesinin yuksek raflarından kitap almaya calışırken merenden duştu ve ağır yaralandı 28 şubat 1556 gunu oldu Olmeden once, o sırada misafiri olan Osmanlı Derya Kaptanı Seydi Ali Reis'in de tavsiyesi ile Bedahşah'da ayaklanan Afgan birlikleriyle carpışmakta olan oğlu Ekber'e bir name gondererek onu veliaht tayin etmişti Yine Seydi Ali Reis'in tavsiyesiyle, Ekber'in şavaşı bitirip donuşune kadar olumu gizli tutuldu Bir ay kadar sonra, ayaklanmayı bastıran Ekber geldi ve tahta cıkarıldıEkber henuz 14 yaşındaydı ama sadık kumandanları ve kudretli atabeyi Bayram Han sayesinde başarılı olmuştu Humayun Şah da babası kadar kudretli olmamakla beraber an sahibi iyi bir şairdi Delhi'de guzel bir turbesi vardır
On dort yaşında tahta cıkan Ekber Şah, 49 yıl saltanat surdu Yirmi yaşına kadar devlet idaresinde baş yardımcısı ve yetkili olan atabeyi Bayram Han'ı zorla emekli ederek Hacca gonderdi ve bundan sonra ulkenin tek hakimi oldu Guclu bir teşkilat kurdu Ayaklanmaları dağılmaları onledi 1578'de Bengal, 1581'de Kabil, 1587'de Keşmir, 1592'de Sind ve 1594'de Kandehar'ı tam olarak itaat altına aldı
Ekber Şah zamanında, sarayda, Hint tesiri artmaya başladı Haremine aldığı Hintli kadınların tesiri ve hoşgorusu ile, Hinduların da vatandaş sayılarak asker ve devlet memuru olmalarını sağladı Muslumanlarla ordular arasında eşitlik sağlanınca ulkede gerginlikler azaldı O halkın devlet icin değil, devletin halk icin var olduğuanlayışını benimsedi ve benimsetti Muazzam nufusu olan Hindistan'da Turkler kucuk bir azınlık durumunda idiler ve daha cok asker ve memur oluyorlardı Bir cok bakımdan eşitlik sağlandığı icin azınlığın coğunluk uzerindeki hakimiyeti bir mesele olmaktan cıkmıştı
Ekber Şah, 1603'te hastalandı ve konuşamaz hale geldi Oğlu Cihangir'i cağırarak ona kendi eliyle kılıc kuşandırdı ve hukumdarlık sarığın giydirdi Olumunden evvel Sıkanda'da kendisi icin bir turbe inşaatı başlatmıştı Fakat kat ve piramidi andıran bu turbe oğlu Cihangir tarafından tamamlatıldı ve oraya gomuldu Ekber Şah 1605'te olmuştu
Selim Cihangir Şah, yirmi iki yıl saltanat surdu Adil, fakat zevk ve eğlenceye duşkun bir hukumdar idi Hemen hemen hicbir askeri başarı elde edemedi ve Kandahar şehrini İranlılara kaptırdı Devletin ileri gelenleri de kendi nufuzlarını arttırmak icin mucadele etmekten başka bir şey yapmadılar Cihangir'in yaptığı en onemli iş Ağra ve Lahor arasındaki yol idi
Zayıf iradeli bir hukumdar olan Cihangir zamanında saray ve entrikalarına kadınlar da karışmaya başladılar Gevşek yonetimi yuzunden oğulları ile arası acıldı
İngilizlerin, Hindistan ticaretine el atmaları ve Gucerat'ın Surat limanında tuccarlarının yerleşeceği bir yer acmaları da Cihangir zamanına rastlar (1613) İngiltere'nin bir kopru başı gibi kullandığı bu liman, zaman icinde butun ulkeyi ele gecirmesini sağlayacaktı
Cihangir, tahttan indirileceği bir sırada oldu ve oğlu Hurrem Şah, Şah Cihanadı ila tahta cıktı (1628)
Evrengzib'in (I Alemgir'in) 1707'ye kadar suren saltanat doneminde, imparatorluk en geniş sınırlarına ulaştı ve Hindistan'ın tamamı Turk hakimiyetine girdi Evrengzib koyu bir Musluman, cesur bir komutan, iyi bir idareci ve yeniliklere acık bir devlet adamı idi Taht kavgasına girişen kardeşlerini ortadan kaldırdı
Evrengizb Turk ve Musluman dunyası ile iyi ilişkilerde bulunmuş, komşuları ile onemli bir meselesi olmamıştır Halktan alınan vergileri azaltmış, duzeni ve huzuru sağlamıştı Yemen İmamına, Habeşistan Hukumdarına gumuş ve altın para yardımı yapmıştır
Fakat, onun zamanında Hindistan ticaretine İngilizlerden sonra Hollandalılar da el atmış, Gucerat limanlarında onlara da bazı imtiyazlar verilmişti Ulkesinde gittikce coğalan yabancı şirketlerin somurucu tutumlarından şikayetci idi ama, kendi ticaret gemilerini Hint Denizi'nde korsanlara karşı İngilizler koruduğu ve Hindistan'ın ekonomik menfaatleri onları hoş tutmayı gerektirdiği icin gumruk vergileri biraz arttırmaktan başka bir şey yapamadı
Evrengzib, Hindistan'ın en adil hukumdarı olarak isim yaptı En buyuk kusuru, Turkistan'dan yeteri kadar Turk askeri getirmemiş olmasıdır Cunku Turkistan askerleriyle hem coğunluğun baskısına hem de ulkeyi ele gecirmeye calışan Batılılara karşı daha guclu ve başarılı olacaktı
Evrengzib, 1707 yılında oldu ve butun Turk devletlerinde kotu bir gelenek halini alan taht kavgaları yine başladı
Evrengzib'den sonra, kabiliyetsiz şehzadelerin birbirlerine duşmeleri, racaların isyanı, ulkeyi sarstı ve gerileme başladı Nihayet Alemgir'in (Evrengzib'in ) oğullarından I Bahadır Şah tahta cıktı Fakat onun zamanında Racputlar isyan ettiler Sih'ler de başkaldırdı ve buyuk karışıklıklar yarattılar Bu kargaşalıktan yararlanan Afganlılar bağımsızlıklarını ilan etmekte gecikmediler
1723'te Delhive Haydarabadşahlıkları olmak uzere ulke ikiye ayrıldı Bu durumdan yararlanan İran (Avşar) hukumdarı Nadir Şah 1739'da Kuzey Hindistan'ı ve Delhi'yi zaptetti Cok buyuk ganimet aldı HintTurk İmparatorluğu'nun hazinesinden o zamanın parasıyla 700 milyon rupilik kısmına el koydu Fakat Bahadır Şah'ın torunu yerine bıraktı İdare Nadir Şah'ın tayin ettiği umumi valinin elindeydi
1748'de bu defa Afganlı Ahmed Şah Hindistan'a girdi Sind, Pencap ve Keşmir eyaletlerini hakimiyeti altına aldı
Artık Baburlu Hakimiyeti iyice zayıflamış, sınırları daralmıştı 1760'ta II Alemgir Şah, veziri tarafından olduruldu ve yerine IIŞah Alem gecti Bu şah, ulkeye gittikce yayılan İngilizlerle savaştı Ama, 1764 Baksar Savaşında yenilgiye uğrayınca, İngilizler idareye hakim oldular ve bundan sonra gelen hukumdarlar bir İngiliz memuru olmaktan ibaret kaldılar
1766'da, Allahabad Anlaşması'yla pekişen İngiliz hakimiyetinden sonra bazı direnişler, isyanlar oldu Mesela 1857'de buyuk Sipahi isyanıcıktı Ama İngilizler bu isyanı da bastırdıktan sonra 1858'de butun Hindistan'ı İngiliz İmparatorluğu'na kattılar 1877'de Kralice Victoria resmen Hindistan İmparatoricesi ilan edildi
Kendi adıyla anılan imparatorluğun kurucusu, buyuk kumandan devlet adamı ve teşkilatcı olan Babur, aynı zamanda buyuk bir edip, şair, alim idi Bilim ve sanat adamlarını koruyor, teşvik ediyordu Eğer baban iyi kanun koymuşsa onu muhafaza et, yururlukte tut, eğer bu kanun fena ise, ihtiyacı karşılamaz duruma gelmişse, yenisini yapilkesinden hareket ederek, yararlı kanun ve muesseselere işlerlik kazandırıyor, bunları geliştiriyor, modası gecmiş, yetersiz kalmış olanlarını yururlukten kaldırıyordu
Babur İmparatorluğu'nda ekonomik hayat tarıma dayanıyordu Sebzecilik, tutunculuk, afyonculuk yaygındı En cok pamuk uretilirdi ve dokumacılık ileriydi Yun, pamuk ve ipekli kumaşlar, elle yapılan eşyalar Avrupalılara satılır, dışarıdan cok az şey alınırdı Cunku ulke, o zamanki nufusuna yeterli bir ekonomiye sahipti Bununla beraber, yağmursuz gecen yıllarda buyuk kıtlıklar olurdu
Babur İmparatorluğu'nda buyuk şair, edip ve tarihciler yetişmiştir Mimarlık cok yuksek bir seviyeye cıkmış, butun Hindistan cok guzel eserlerle adeta doldurulmuştur Hindistan'daki bu Turk İmparatorluğu'nu yoneten hukumdarların en buyuk hata veya kusuru, devletin geleceğini duşunerek, cok nufuslu bu ulkede Turk nufusu coğaltmamak olmuştur Mevcut Turkler azınlıkta kalıyor, onlar da orduda ve devlet işlerinde gorev alıyorlardı Bunun sonucu olarak, Babur zamanında Turkce olan konuşma ve yazı dili Babur'den sonra yavaş yavaş bırakılmış, onun yerini Farsca, daha sonra Urduca almıştır Urduca (Orduca), coğunluğu Turklerden oluşan askerlerin, yerlilerle anlaşmak icin kullandığı karma bir dil olarak gelişti Turkce, Farsca ve değişik Hindu lehcelerinden alınan kelimelerle meydana gelen bu dil, bu gun Pakistanlıların resmi dilidir ve Hindistan'ın buyuk bir bolumunde de konuşulmaktadır
Hindistan'da dini hayat canlıydı Muslumanlık, yerliler arasında yayılmıştı Yalnız Delhi'de binden fazla medrese vardı Turkistan'dan gelen tasavvuf hareketi Hindistan'ı da etkilemiş ve burada Cişti, Nakşibendi, Kadiri, Suhreverdi, Şettari tarikatları yaygın hale gelmişti
Fakat, Hindistan'da en ileri giden kultur ve sanat kolları, mimarlık ve edebiyat olmuştur Butun dunyanın hayranlığını kazanan Tac Mahal, Hindistan'daki Turk mimarlığının, mimarideki zevk, incelik ve ustalığın sembolu olmuştur Cağatay edebiyatının en guzel orneklerinden biri sayılan eseri de, bu imparatorluğun kurucusu olan Babur Şah'ın yazdığı Vekayi (Baburname) ile, baş mimarı İstanbullu Mehmed İsa Efendi olan Tac Mahal'i ayrı başlıklarla tanıtacağız
Tac Mahal
İstanbul'dan getirilen Turk mimarların yaptıkları bu eser, dunyanın en guzel, en muhteşem en meşhur turbesidir
Hindistan'da Baburluler devrinin mimarlık harikaları coktur ve bunlardan bu gun sapasağlam, pırıl pırıl durmakta, seyredenleri hayran bırakmaktadır Bu gun Pakistan'ın en cok turist ceken yerlerinden biri olan Lahor Sarayı, aynı şehirde dunyanın en geniş ve revaklı avlusuna sahip Padişahi Mescid, Agra, Delhi, Haydarabad ve diğer şehirlerdeki saray ve camilerin her biri başlı başına birer mimarlık şaheseridirler Fakat, yeryuzunde hicbir turbe, hicbir mimarlık eseri, Tac Mahal kadar guzel, muhteşem ve meşhur değildir
Şah Cihan'ın eşi Ercumend Banu, guzelliği, zekası, iyilik severliği ile butun imparatorluğun gonlunu fethetmiş, en seckin sultan idi Bu vasfından dolayı Mumtaz Mahal diye anılıyordu Şah Cihan, ona henuz 16 yaşındayken aşık olmuş, evlenmek icin 5 yıl beklemişti Şah Cihan cok sevdiği eşini gittiği her yere goturur, onun fikirlerine, zevkine onem verirdi
Bu duygulu, zeki ve guzel kadın 1631 yılında 14 cocuğunu doğururken vefat etti Şah Cihan eşinin olumunu takip eden sekiz gun boyunca yemekten, icmekten kesilmiş, hic odasından cıkmamıştı Dokuzuncu gun dairesinin kapısını acıp dışarı cıktığı zaman saclarının bembeyaz olduğu, iyice coktuğu goruldu Duygulu, gercek aşık, vefalı hukumdar, olunceye kadar kalbinde yaşatacağı sevgili eşi icin bir turbe yaptırmaya karar verdi Bu turbe saf aşkı sembolize edecek şekilde guzel, ic acıcı, aynı zamanda muhteşem olmalıydı Bunun icin dunyanın en buyuk ustalarını bulacak, hazinesini, bu esere harcanmak uzere onların emrine verecekti Bu amacla İstanbul'dan mimarlar istedi Gelen mimar, Mimar Sinan'ın oğrencilerinden Mehmed İsa Efendi ve ekibi idi
Mehmed İsa Efendi'nin aylarca calışarak planını cizdiği Tac Mahal'in yapısında son derece berrak, beyaz bir mermer kullanıldı Parlak beyaz mermerin, ince mavi damarları da vardı Bu mermerden yapılan muhteşem kubbenin yerden yuksekliği 82 metredir Kubbenin uzerindeki altın alemle bu yukseklik daha da artıyor Turbenin beyaz mermerden dort minaresi de var
Eserin yapımına 1631'de başlanılmış ve 1652'de bitirilmiştir Mumtaz Mahal'in ve oldukten sonra onun yanına konulan Şah Cihan'ın sandukaları ust kattadır Kubbenin altında bulunan bu sandukalarda mermer oymacılığının en guzel ornekleri gorulur Sandukaların olduğu yerde insan ağzından cıkan her ses muhteşem kubbede yedi defa yankılanır
Sanat eseri olarak başlı başına bir hazine olan Tac Mahal'in duvarları gercek hazine taşlarıyla susludur Yuz binlerce akik, sedef, firuze gomulu olan duvarlarında ayrıca 42 zumrut, 142 yakut, 625 pırlanta, 50 tane de cok buyuk inci vardır Turbenin yapımı icin 47 milyon altın lira harcanmıştır ve buna duvarlardaki mucevherler dahil değildir İstanbul'daki muhteşem Suleymaniye Camii icin bile 19 milyon altın lira harcandığını soylersek, Tac Mahal icin ne muazzam bir fedakarlık yapıldığı daha kolay anlaşılır
Bu anıt, Şah Cihan'ın İstanbul'dan davet ettiği Turk mimarların eseridir Planını İstanbullu Mehmed İsa Efendi, kubbeyi İstanbullu mimar İsmail Efendi, yapmış, duvarlardaki şahane yazıları yine İstanbullu hattat Serdar Efendi yazmıştır Bircok yabancı usta, bu arada İtalyan mimarlar da bunların emrinde calışmıştır
Buyuk bir fikir adamı, edip ve şair olduğunu olan Babur Şah, guzel sanatların her dalına ilgi gostermiş ve bu dallarda başarılı olmuştur Guzel yazı yazar, beste yapar, saz calardı Hatta Babur Hattı (Hattı Baburi) diye bilinen bir yazı ceşidi de icat etmişti
Babur'un, Hanefi fıkhına ait Mubeyyen isimli bir mesnevisi, tur şairlerinin aruzla yazdığı şiirleri hakkında da bilgi veren Aruz Risalesi, ceşitli şiirlerini topladığı bir anı vardır Fakat Babur'un asıl eşsiz eseri Baburnameolarak anılan buyuk seyahat ve hatırat kitabıdır Cağatay lehcesiyle (Orta Asya Turkcesiyle) yazılan bu eserde Babur, gezip gorduğu yerleri, butun ozellikleriyle, oralarda yaşayanların adet, gelenek, duygu ve duşunceleriyle, cok akıcı ve tabii bir uslupla tanıtmıştır İyi ve kotu taraflarını sebep olduğu mutluluk ve mutsuzlukları, kendi cağının tarihi gerceklerini cok samimi, cok guzel bir şekilde anlatmıştır
Edebiyatcılarımız ve tarihcilerimiz bu eseri, lisanındaki tabi guzellik dolayısıyla yalnız Orta Asya Turkcesinin değil, butun Turk edebiyatının en guzel mensur eserleri arasındasayar Bazılar da Turk tarihinin butun zamanlarının en değerli hatırat eseriolarak gosterirler
Bircok yabancı dile cevrilen bu eser gunumuz Turkcesine Prof Dr Reşit Rahmeti Arat tarafından tercume edilmiştir İlk defa 1943 ve 1946 yıllarında Turk Tarih Kurumu tarafından iki cilt olarak, 1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı 1000 temel Eser dizisinden uc cilt olarak (toplam 630 sayfa) basılmıştır
babur imparatorluğu bilgisi
babur baburluler
babur imparatorluğu hakkında bilgi
Babur İmparatorluğu
imagesbaburimparatorlugubaburluler5b0f587f91769
Timur'un torunlarından Zahireddin Muhammed Babur'un kurduğu HintTurk İmparatorluğu bunların en uzun omurlusu, en guclusu olmuşturZahireddin Mahmud Babur, 14 Şubat 1483'te Fergana'da doğdu Babası, Timur'un torunu ve Fergana hukumdarı Omer Şeyh Mırza idi Omer Şeyh Mırza 1494'te olunce yerine en buyuk oğlu Babur gecti
Semerkant'ta Buyuk Hakanlık tahtında oturan amcasını metbu tanıyordu Fakat Babur henuz cok gencti ve taht kavgaları da başlamış bulunuyordu Bu yuzden hayatını guclukle kurtararak kendine bağlı beğlerle 1504'te Kabil'e gitti Devletinin başkentini de buraya taşıdı
1507 yılında, padişah unvanını alan Babur kendisini Timur'un en buyuk varisi ilan etti Ele gecirdiği yeni toprakları sadık beyleri arasında baylaştırdı İdare ve orduyu duzene soktu 1519'da Sind Irmağı'nı gecerek Pencab yoresinde hakimiyet kurdu 1522'de Sind ve Belucistan arasındaki bolgeye de hakim oldu 1524'de Delhi Sultanı İbrahim Ludi'nin kuvvetlerini yendikten sonra Lahor'a girdi
İmrahim Ludi'nin 100 bin asker ve 1000 filden oluşan buyuk bir ordusu vardı Bu ordu ile Babur'u yok etmek azmiyle uzerine yurudu Babur'un asıl kuvveti ise 13,500 kişilik şeckin Turkistan atlılarından ibaretti Ama ateşli silahlara da sahipti Osmanlı Turlerinden Mustafa Rumi adlı subayın idare ettiği bir topcu birliği vardı Babur'e savaşı kazandıran bu topcu birliği ve atlı askerleri oldu
Hinduların ateşli silahları yoktu Yarım gun suren savaşta, Ludi'nin ordusundan 40 bin kişi olmuş, buyuk bir kısmı esir alınmış, diğerleri de kacmışlardı İbrahim Ludi bu savaşta olduBundan sonra Delhi'ye giren Babur, 1526'da HintTurk İmparatorluğu'nu kurmuş oldu 1527'de putperest Hindulardan oluşan bir orduyu yenince Gaziunvanını aldı
Babur, kendisinin ve askerlerinin Turk oluşu ile iftihar eden, adil, koruyucu bir hukumdardı Kendisini beğlerine ve kumandanlarına sevdirmişti Aynı zamanda cok buyuk bir edip ve şair idi Arap alfabesini almış, ama Cağatay Turkcesini, daha doğrusu Orta Asya Turkcesini resmi dil olarak ilan etmişti (Baburname adı ile meşhur olan hatıratından ve devrinin kultur hareketlerinden bolum sonunda bahsedilecektir Burada şu kadarını soyleyelim ki bu eseri hem bizim tarihcilerimiz, hem yabancılar, butun Turk dunyasında ve butun zamanlarında Turkcenin en buyuk şaheseri sayarlar)
Babur, Delhi'den sonra Agra'yı da almış ve burasını başkent yapmıştı 1528'de Luknov ve Bengal'i de ele gecirdi Fakat 1529 sonlarına doğru hastalandı Devletin ileri gelenlerini huzuruna cağırarak, onlara oğlu Humayun'u veliaht sectiğini bildirdi ve kabul ettirdi 1530'da başkent Agra'da oldu, fakat Kabil'de gomuldu 1646'da torunu Şahcihan ona Kabil'deki kabri uzerinde muhteşem bir turbe yaptırdı
Babasının olumu uzerine tahta cıkan Humayun 26 yıl saltanat surdu Fakat saltanatının ilk yıllarında tahtına goz dikenlerle ve babasının yendiği duşmanlarla mucadele etmek zorunda kaldı Altı erkek kardeşi vardı Onlara ve oteki akrabalarına geniş araziler ve başka tavizler vererek tahtını korudu
Ote yandan, Ludi hukumdarı Mahmud Ludi, Afgan emirleri ve bazı racalar ile birleşerek Humayun'a karşı harekete gecti Gucerat hukumdarını da hareket icin tahrik etti Fakat Humayun Şah ikisini de yendi Ancak cok gecmeden kardeşler arasında da kavga cıktı Gucercat valisi olan kardeşi Askeri, başkent Arga uzerine yurudu Sonunda barıştılar ama kardeşler arasında birlik yine sağlanamadıBu sırada, Ludilerin yerine Sur Devleti'in kurmaya calışan ŞirHan, bir gece Agra'ya baskın yaptı ve Humayun Şah, kardeşlerinden de yardım gormeyince Şah Tahmasb'a (Safevilere) sığındı
ŞirHan, Safevileri ortadan kaldırmak icin Osmanlılarla anlaşınca Şah Tahmasb da Humayun Şah'ı kendi ordusu ile destekleyerek onun uzerine, yani Hindistan'a gonderdi Bu Humayun Şah icin iyi bir fırsat oldu Artan ve toparlanan kuvvetleriyle Kabil, Kandehar ve Bedahşan'ı geri aldı Babası Babur gibi o da Kabil'i us yaparak yeniden fetihlere başladı 1555'te buyuk Afgan ordusunu yenerek Delhi'ye girdi Kardeşleriyle anlaştı ve yeniden İmparatorluğa hakim oldu
Humayun Şah, Tahmesb'dan yardım gorse de Şiiliğe itibar etmedi ve Safevileri kendi devletinin geleceğini tehdit eden bir tehlike olarak gordu Onun icin Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Suleyman'a Padişah Babadiye hitap eder mektuplar yazdı Doğunun kendisine bırakılması halinde Safevi tehlikesini birlikte yok edebileceklerini bildirdi Humayun Şah, babası Babur Şah kadar iyi bir kumandan ve idaresi değildi Sık sık ayaklanmalar oluyordu Ama yine de imparatorluğu koruyabilmişti
1556'da kutuphanesinin yuksek raflarından kitap almaya calışırken merenden duştu ve ağır yaralandı 28 şubat 1556 gunu oldu Olmeden once, o sırada misafiri olan Osmanlı Derya Kaptanı Seydi Ali Reis'in de tavsiyesi ile Bedahşah'da ayaklanan Afgan birlikleriyle carpışmakta olan oğlu Ekber'e bir name gondererek onu veliaht tayin etmişti Yine Seydi Ali Reis'in tavsiyesiyle, Ekber'in şavaşı bitirip donuşune kadar olumu gizli tutuldu Bir ay kadar sonra, ayaklanmayı bastıran Ekber geldi ve tahta cıkarıldıEkber henuz 14 yaşındaydı ama sadık kumandanları ve kudretli atabeyi Bayram Han sayesinde başarılı olmuştu Humayun Şah da babası kadar kudretli olmamakla beraber an sahibi iyi bir şairdi Delhi'de guzel bir turbesi vardır
On dort yaşında tahta cıkan Ekber Şah, 49 yıl saltanat surdu Yirmi yaşına kadar devlet idaresinde baş yardımcısı ve yetkili olan atabeyi Bayram Han'ı zorla emekli ederek Hacca gonderdi ve bundan sonra ulkenin tek hakimi oldu Guclu bir teşkilat kurdu Ayaklanmaları dağılmaları onledi 1578'de Bengal, 1581'de Kabil, 1587'de Keşmir, 1592'de Sind ve 1594'de Kandehar'ı tam olarak itaat altına aldı
Ekber Şah zamanında, sarayda, Hint tesiri artmaya başladı Haremine aldığı Hintli kadınların tesiri ve hoşgorusu ile, Hinduların da vatandaş sayılarak asker ve devlet memuru olmalarını sağladı Muslumanlarla ordular arasında eşitlik sağlanınca ulkede gerginlikler azaldı O halkın devlet icin değil, devletin halk icin var olduğuanlayışını benimsedi ve benimsetti Muazzam nufusu olan Hindistan'da Turkler kucuk bir azınlık durumunda idiler ve daha cok asker ve memur oluyorlardı Bir cok bakımdan eşitlik sağlandığı icin azınlığın coğunluk uzerindeki hakimiyeti bir mesele olmaktan cıkmıştı
Ekber Şah, 1603'te hastalandı ve konuşamaz hale geldi Oğlu Cihangir'i cağırarak ona kendi eliyle kılıc kuşandırdı ve hukumdarlık sarığın giydirdi Olumunden evvel Sıkanda'da kendisi icin bir turbe inşaatı başlatmıştı Fakat kat ve piramidi andıran bu turbe oğlu Cihangir tarafından tamamlatıldı ve oraya gomuldu Ekber Şah 1605'te olmuştu
Selim Cihangir Şah, yirmi iki yıl saltanat surdu Adil, fakat zevk ve eğlenceye duşkun bir hukumdar idi Hemen hemen hicbir askeri başarı elde edemedi ve Kandahar şehrini İranlılara kaptırdı Devletin ileri gelenleri de kendi nufuzlarını arttırmak icin mucadele etmekten başka bir şey yapmadılar Cihangir'in yaptığı en onemli iş Ağra ve Lahor arasındaki yol idi
Zayıf iradeli bir hukumdar olan Cihangir zamanında saray ve entrikalarına kadınlar da karışmaya başladılar Gevşek yonetimi yuzunden oğulları ile arası acıldı
İngilizlerin, Hindistan ticaretine el atmaları ve Gucerat'ın Surat limanında tuccarlarının yerleşeceği bir yer acmaları da Cihangir zamanına rastlar (1613) İngiltere'nin bir kopru başı gibi kullandığı bu liman, zaman icinde butun ulkeyi ele gecirmesini sağlayacaktı
Cihangir, tahttan indirileceği bir sırada oldu ve oğlu Hurrem Şah, Şah Cihanadı ila tahta cıktı (1628)
Evrengzib'in (I Alemgir'in) 1707'ye kadar suren saltanat doneminde, imparatorluk en geniş sınırlarına ulaştı ve Hindistan'ın tamamı Turk hakimiyetine girdi Evrengzib koyu bir Musluman, cesur bir komutan, iyi bir idareci ve yeniliklere acık bir devlet adamı idi Taht kavgasına girişen kardeşlerini ortadan kaldırdı
Evrengizb Turk ve Musluman dunyası ile iyi ilişkilerde bulunmuş, komşuları ile onemli bir meselesi olmamıştır Halktan alınan vergileri azaltmış, duzeni ve huzuru sağlamıştı Yemen İmamına, Habeşistan Hukumdarına gumuş ve altın para yardımı yapmıştır
Fakat, onun zamanında Hindistan ticaretine İngilizlerden sonra Hollandalılar da el atmış, Gucerat limanlarında onlara da bazı imtiyazlar verilmişti Ulkesinde gittikce coğalan yabancı şirketlerin somurucu tutumlarından şikayetci idi ama, kendi ticaret gemilerini Hint Denizi'nde korsanlara karşı İngilizler koruduğu ve Hindistan'ın ekonomik menfaatleri onları hoş tutmayı gerektirdiği icin gumruk vergileri biraz arttırmaktan başka bir şey yapamadı
Evrengzib, Hindistan'ın en adil hukumdarı olarak isim yaptı En buyuk kusuru, Turkistan'dan yeteri kadar Turk askeri getirmemiş olmasıdır Cunku Turkistan askerleriyle hem coğunluğun baskısına hem de ulkeyi ele gecirmeye calışan Batılılara karşı daha guclu ve başarılı olacaktı
Evrengzib, 1707 yılında oldu ve butun Turk devletlerinde kotu bir gelenek halini alan taht kavgaları yine başladı
Evrengzib'den sonra, kabiliyetsiz şehzadelerin birbirlerine duşmeleri, racaların isyanı, ulkeyi sarstı ve gerileme başladı Nihayet Alemgir'in (Evrengzib'in ) oğullarından I Bahadır Şah tahta cıktı Fakat onun zamanında Racputlar isyan ettiler Sih'ler de başkaldırdı ve buyuk karışıklıklar yarattılar Bu kargaşalıktan yararlanan Afganlılar bağımsızlıklarını ilan etmekte gecikmediler
1723'te Delhive Haydarabadşahlıkları olmak uzere ulke ikiye ayrıldı Bu durumdan yararlanan İran (Avşar) hukumdarı Nadir Şah 1739'da Kuzey Hindistan'ı ve Delhi'yi zaptetti Cok buyuk ganimet aldı HintTurk İmparatorluğu'nun hazinesinden o zamanın parasıyla 700 milyon rupilik kısmına el koydu Fakat Bahadır Şah'ın torunu yerine bıraktı İdare Nadir Şah'ın tayin ettiği umumi valinin elindeydi
1748'de bu defa Afganlı Ahmed Şah Hindistan'a girdi Sind, Pencap ve Keşmir eyaletlerini hakimiyeti altına aldı
Artık Baburlu Hakimiyeti iyice zayıflamış, sınırları daralmıştı 1760'ta II Alemgir Şah, veziri tarafından olduruldu ve yerine IIŞah Alem gecti Bu şah, ulkeye gittikce yayılan İngilizlerle savaştı Ama, 1764 Baksar Savaşında yenilgiye uğrayınca, İngilizler idareye hakim oldular ve bundan sonra gelen hukumdarlar bir İngiliz memuru olmaktan ibaret kaldılar
1766'da, Allahabad Anlaşması'yla pekişen İngiliz hakimiyetinden sonra bazı direnişler, isyanlar oldu Mesela 1857'de buyuk Sipahi isyanıcıktı Ama İngilizler bu isyanı da bastırdıktan sonra 1858'de butun Hindistan'ı İngiliz İmparatorluğu'na kattılar 1877'de Kralice Victoria resmen Hindistan İmparatoricesi ilan edildi
Kendi adıyla anılan imparatorluğun kurucusu, buyuk kumandan devlet adamı ve teşkilatcı olan Babur, aynı zamanda buyuk bir edip, şair, alim idi Bilim ve sanat adamlarını koruyor, teşvik ediyordu Eğer baban iyi kanun koymuşsa onu muhafaza et, yururlukte tut, eğer bu kanun fena ise, ihtiyacı karşılamaz duruma gelmişse, yenisini yapilkesinden hareket ederek, yararlı kanun ve muesseselere işlerlik kazandırıyor, bunları geliştiriyor, modası gecmiş, yetersiz kalmış olanlarını yururlukten kaldırıyordu
Babur İmparatorluğu'nda ekonomik hayat tarıma dayanıyordu Sebzecilik, tutunculuk, afyonculuk yaygındı En cok pamuk uretilirdi ve dokumacılık ileriydi Yun, pamuk ve ipekli kumaşlar, elle yapılan eşyalar Avrupalılara satılır, dışarıdan cok az şey alınırdı Cunku ulke, o zamanki nufusuna yeterli bir ekonomiye sahipti Bununla beraber, yağmursuz gecen yıllarda buyuk kıtlıklar olurdu
Babur İmparatorluğu'nda buyuk şair, edip ve tarihciler yetişmiştir Mimarlık cok yuksek bir seviyeye cıkmış, butun Hindistan cok guzel eserlerle adeta doldurulmuştur Hindistan'daki bu Turk İmparatorluğu'nu yoneten hukumdarların en buyuk hata veya kusuru, devletin geleceğini duşunerek, cok nufuslu bu ulkede Turk nufusu coğaltmamak olmuştur Mevcut Turkler azınlıkta kalıyor, onlar da orduda ve devlet işlerinde gorev alıyorlardı Bunun sonucu olarak, Babur zamanında Turkce olan konuşma ve yazı dili Babur'den sonra yavaş yavaş bırakılmış, onun yerini Farsca, daha sonra Urduca almıştır Urduca (Orduca), coğunluğu Turklerden oluşan askerlerin, yerlilerle anlaşmak icin kullandığı karma bir dil olarak gelişti Turkce, Farsca ve değişik Hindu lehcelerinden alınan kelimelerle meydana gelen bu dil, bu gun Pakistanlıların resmi dilidir ve Hindistan'ın buyuk bir bolumunde de konuşulmaktadır
Hindistan'da dini hayat canlıydı Muslumanlık, yerliler arasında yayılmıştı Yalnız Delhi'de binden fazla medrese vardı Turkistan'dan gelen tasavvuf hareketi Hindistan'ı da etkilemiş ve burada Cişti, Nakşibendi, Kadiri, Suhreverdi, Şettari tarikatları yaygın hale gelmişti
Fakat, Hindistan'da en ileri giden kultur ve sanat kolları, mimarlık ve edebiyat olmuştur Butun dunyanın hayranlığını kazanan Tac Mahal, Hindistan'daki Turk mimarlığının, mimarideki zevk, incelik ve ustalığın sembolu olmuştur Cağatay edebiyatının en guzel orneklerinden biri sayılan eseri de, bu imparatorluğun kurucusu olan Babur Şah'ın yazdığı Vekayi (Baburname) ile, baş mimarı İstanbullu Mehmed İsa Efendi olan Tac Mahal'i ayrı başlıklarla tanıtacağız
Tac Mahal
İstanbul'dan getirilen Turk mimarların yaptıkları bu eser, dunyanın en guzel, en muhteşem en meşhur turbesidir
Hindistan'da Baburluler devrinin mimarlık harikaları coktur ve bunlardan bu gun sapasağlam, pırıl pırıl durmakta, seyredenleri hayran bırakmaktadır Bu gun Pakistan'ın en cok turist ceken yerlerinden biri olan Lahor Sarayı, aynı şehirde dunyanın en geniş ve revaklı avlusuna sahip Padişahi Mescid, Agra, Delhi, Haydarabad ve diğer şehirlerdeki saray ve camilerin her biri başlı başına birer mimarlık şaheseridirler Fakat, yeryuzunde hicbir turbe, hicbir mimarlık eseri, Tac Mahal kadar guzel, muhteşem ve meşhur değildir
Şah Cihan'ın eşi Ercumend Banu, guzelliği, zekası, iyilik severliği ile butun imparatorluğun gonlunu fethetmiş, en seckin sultan idi Bu vasfından dolayı Mumtaz Mahal diye anılıyordu Şah Cihan, ona henuz 16 yaşındayken aşık olmuş, evlenmek icin 5 yıl beklemişti Şah Cihan cok sevdiği eşini gittiği her yere goturur, onun fikirlerine, zevkine onem verirdi
Bu duygulu, zeki ve guzel kadın 1631 yılında 14 cocuğunu doğururken vefat etti Şah Cihan eşinin olumunu takip eden sekiz gun boyunca yemekten, icmekten kesilmiş, hic odasından cıkmamıştı Dokuzuncu gun dairesinin kapısını acıp dışarı cıktığı zaman saclarının bembeyaz olduğu, iyice coktuğu goruldu Duygulu, gercek aşık, vefalı hukumdar, olunceye kadar kalbinde yaşatacağı sevgili eşi icin bir turbe yaptırmaya karar verdi Bu turbe saf aşkı sembolize edecek şekilde guzel, ic acıcı, aynı zamanda muhteşem olmalıydı Bunun icin dunyanın en buyuk ustalarını bulacak, hazinesini, bu esere harcanmak uzere onların emrine verecekti Bu amacla İstanbul'dan mimarlar istedi Gelen mimar, Mimar Sinan'ın oğrencilerinden Mehmed İsa Efendi ve ekibi idi
Mehmed İsa Efendi'nin aylarca calışarak planını cizdiği Tac Mahal'in yapısında son derece berrak, beyaz bir mermer kullanıldı Parlak beyaz mermerin, ince mavi damarları da vardı Bu mermerden yapılan muhteşem kubbenin yerden yuksekliği 82 metredir Kubbenin uzerindeki altın alemle bu yukseklik daha da artıyor Turbenin beyaz mermerden dort minaresi de var
Eserin yapımına 1631'de başlanılmış ve 1652'de bitirilmiştir Mumtaz Mahal'in ve oldukten sonra onun yanına konulan Şah Cihan'ın sandukaları ust kattadır Kubbenin altında bulunan bu sandukalarda mermer oymacılığının en guzel ornekleri gorulur Sandukaların olduğu yerde insan ağzından cıkan her ses muhteşem kubbede yedi defa yankılanır
Sanat eseri olarak başlı başına bir hazine olan Tac Mahal'in duvarları gercek hazine taşlarıyla susludur Yuz binlerce akik, sedef, firuze gomulu olan duvarlarında ayrıca 42 zumrut, 142 yakut, 625 pırlanta, 50 tane de cok buyuk inci vardır Turbenin yapımı icin 47 milyon altın lira harcanmıştır ve buna duvarlardaki mucevherler dahil değildir İstanbul'daki muhteşem Suleymaniye Camii icin bile 19 milyon altın lira harcandığını soylersek, Tac Mahal icin ne muazzam bir fedakarlık yapıldığı daha kolay anlaşılır
Bu anıt, Şah Cihan'ın İstanbul'dan davet ettiği Turk mimarların eseridir Planını İstanbullu Mehmed İsa Efendi, kubbeyi İstanbullu mimar İsmail Efendi, yapmış, duvarlardaki şahane yazıları yine İstanbullu hattat Serdar Efendi yazmıştır Bircok yabancı usta, bu arada İtalyan mimarlar da bunların emrinde calışmıştır
Buyuk bir fikir adamı, edip ve şair olduğunu olan Babur Şah, guzel sanatların her dalına ilgi gostermiş ve bu dallarda başarılı olmuştur Guzel yazı yazar, beste yapar, saz calardı Hatta Babur Hattı (Hattı Baburi) diye bilinen bir yazı ceşidi de icat etmişti
Babur'un, Hanefi fıkhına ait Mubeyyen isimli bir mesnevisi, tur şairlerinin aruzla yazdığı şiirleri hakkında da bilgi veren Aruz Risalesi, ceşitli şiirlerini topladığı bir anı vardır Fakat Babur'un asıl eşsiz eseri Baburnameolarak anılan buyuk seyahat ve hatırat kitabıdır Cağatay lehcesiyle (Orta Asya Turkcesiyle) yazılan bu eserde Babur, gezip gorduğu yerleri, butun ozellikleriyle, oralarda yaşayanların adet, gelenek, duygu ve duşunceleriyle, cok akıcı ve tabii bir uslupla tanıtmıştır İyi ve kotu taraflarını sebep olduğu mutluluk ve mutsuzlukları, kendi cağının tarihi gerceklerini cok samimi, cok guzel bir şekilde anlatmıştır
Edebiyatcılarımız ve tarihcilerimiz bu eseri, lisanındaki tabi guzellik dolayısıyla yalnız Orta Asya Turkcesinin değil, butun Turk edebiyatının en guzel mensur eserleri arasındasayar Bazılar da Turk tarihinin butun zamanlarının en değerli hatırat eseriolarak gosterirler
Bircok yabancı dile cevrilen bu eser gunumuz Turkcesine Prof Dr Reşit Rahmeti Arat tarafından tercume edilmiştir İlk defa 1943 ve 1946 yıllarında Turk Tarih Kurumu tarafından iki cilt olarak, 1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı 1000 temel Eser dizisinden uc cilt olarak (toplam 630 sayfa) basılmıştır
