1. Her baş dönmesi vertigo manasına mı gelir?
Vertigo; Latince “dönmek” fiilinden gelir ve istikrar sisteminde yaşanan sorun nedeniyle meydana gelen baş dönmesi olarak isimlendirilir. Vertigo, etraftaki cisimlerin hareket ettiği ve dünyanın döndüğü hissinin oluşmasına sebep olan bir rahatsızlıktır.
Her yaştan milyonlarca insanı etkileyen baş dönmesi insan hayatını olumsuz etkileyen kıymetli bir semptomdur. Baş dönmesine neden olan başta iç kulak olmak üzere hudut sisteminden de kaynaklanan onlarca hastalık vardır. Vertigo bir semptomdur lakin hastalık değildir ve tedavisinde altta yatan hastalığın gerçek anlaşılması ve uygun sağıtılması son derece kıymetlidir.
Baş dönmesi hastalar tarafından çok farklı tanım edilmektedir. Etrafın kişinin etrafında dönme hisssi gerçek baş dönmesi olarak algılanırken, sersemlik hissi, yerin ayaklar altında kayıyormuş hissi, havada yürüyormuş hissi üzere tanımlamalara sık rastlanmaktadır. Aslında bunların her birisi bizler için bir mana söz etmektedir. Türkçede karşılığı net olarak tanımlanamayan lakin İngiliz lisanında “dizziness” olarak tanım edilen semptom bu söylenenleri karşılayabilmektedir. Baş dönmesine vakit zaman bulantı, kusma, terleme, kulak çınlaması, işitme kaybı, kulakta dolgunluk hissi, görme bozukluğu, halsizlik, kuvvet kaybı ve hissizlik eşlik edebilir. Tüm bu belirtiler hastanın hayatını alt üst edebilecek kadar büyük problemlere yol açabilir.
Burada görme netliğinin kaybolması çok kıymetli bir bulgudur. Gözler istikrar sisteminin aynasıdır. İstikrar bozukluklarında hep göz hareketleri tahlil edilerek teşhis konur. Bilhassa iç kulak ve uzantılarından kaynaklanan hastalıklarda kişinin net görmesi bozulur. İç kulak istikrar hastalığı olan kişi yolda yürürken gazete okuyamaz.
2. Vertigonun belirtileri ve risk faktörleri nelerdir? Vertigoyu tetikleyen yiyecekler ve davranışlar hangileridir?
Vertigo (baş dönmesi) semptomunun oluşmasında iç kulak ve hudut hastalıkları dışında ani tansiyon değişiklikleri, tesirli olabilmektedir. Baş dönmeli hasta öncelikle beynimde mi bir sorun var paniğini yaşamaktadır genelde.. Baş dönmesi yapan hastalıkların sonucunda oluşan istikrar sorunları daha büyük bir meseledir.
Vertigo, periferik ve santral olmak üzere 2 çeşittir. Periferik vertigo isminden da anlaşılacağı üzere iç kulak hastalıklarının oluşturduğu baş dönmesidir. İç kulağın birçok hastalığı vardır baş dönmesine neden olan. Bunlardan en sık görüleni pozisyonel olandır. Yani baş poziyonu ile baş dönmesinin tetiklenmesidir. Bu durum halk ortasında “kristal oynaması” olarak da bilinir.. Hastalar bu baş dönmesinin gece uykudan uyandırabildiğini anlatmaktadırlar. 5-10 saniye süren anlık dönmeler yaşanabilir. Hastalar aşikâr poziyonların bilhassa baş dönmesini arttırdığını belirtirler. Çok hafif baş hareketleri; aşağı üst bakmak, eğilip kalkmak, yatakta sağa yahut sola dönmek üzere hareketler kısa süren baş dönmeleri yaratabilir.
Vertigoya kulak çınlaması ve mide bulantısı da eşlik edebilmektedir.
Vertigo hudut hastalıkları bulgusu da olabileceğinden beraberinde konuşma zahmeti, baş ağrısı, şuur kaybı da olabilir. Bilhassa baş dönmesi sırasında kişinin etrafı ile ilgisinin kesilmesi öncelikle beyin sapı damarsal hastalıklarını düşündürür.
Meniere hastalığında ise baş dönmeleri kısa sürmemektedir. Meniere hastalığı; kulağın istikrar kanallarının içindeki endolenf denilen sıvının basınç artışı ile oluşmaktadır. Meniere hastalığında çok şiddetli bir vertigo görülmektedir. Vertigo ataklar halinde olur. Hastalarda, baş dönmesine mide bulantısı ve kusma şikayetleri eşlik etmektedir. İşitme kaybı ve kulak çınlaması hastalığın değerli belirtileridir.
Baş dönmesi direkt alınan besinlerle ilgili olmasa da baş dönmesi yapan birtakım hastalıklar (örneğin Meniere) tuz, kolalı içecekler, kahve üzere unsurlardan etkilenebilir ve yarattığı baş dönmesi tetiklenebilir. Keza Migren hastalığı ile irtibatlı baş dönmelerinde kahve, şarap üzere tüketim hususları tetikleyici olur. Su ve tuz istikrarının korunması için bol bol su içilmelidir. Çay, kahve üzere içeceklerden uzak durulması kıymetlidir. Bu üslup içecekler iç kulakta sıvı artışına neden olabilmektedir.
3. Her yaşta görülebilir mi, bilhassa hangi yaş kümesini tesirler?
Vertigo her yaşta görülebilir. Küçük çocuklar dahi baş dönmesi hissini söz edemezken yürürken ayaklarının birbirine takılması sık sık düşmesi bunu gösterir. Çocukluk çağının baş dönmesinde migren tipi etkenler sık kendisini gösterir. Araç tutması çok değerli bir parametredir. Erişkin baş dönmesi yaş aralıklarına nazaran farklı nedenlere bağlanır. Orta yaşlarda sıklıkla pozisyonel, migren tipi, psikojenik , Meniere üzere nedenler görülürken; ileri yaşlarda pozisyonel ve iç kulak beyin sapının kanla beslenme problemleri bu semptomlara neden olabilmektedir. . Erkek-kadın hastalarda görülme sıklığına bakıldığında ise bayanlarda daha sık rastlandığı tespit edilmiştir. Bu daha çok migrenden kaynaklanan baş dönmeleri ile ilgilidir.
4. Vertigo hastalarının hangi meslekleri yapmaları sakıncalıdır?
Vertigo sorunu olan şahıslar, ince dikkat gerektiren işler, tehlikeli işler yapmamalıdır. Önemli baş dönmesi yapan ve istikrar bozukluğu olan şahısların batı toplumunda şoför ehliyetlerine el konmaktadır. Bizim yasa ve yönetmeliklerimizde de emsal hususlar bulunmaktadır.
5. Diğer hastalıklarla karışır mı? Toplumda bilgi ve şuur düzeyi nedir?
Sirkülasyon bozuklukları baş dönmesinin sık nedenleri ortasındadır. Şayet beyniniz gereğince kan almazsa başınız dönmeye başlar. Çabucak çabucak herkes yatarken ansızın ayağa kalktığında birkaç kez hissetmiştir, fakat kimi beşerler sık yahut kronik nedenlerden dolayı baş dönmesi şikayetlerinde bulunurlar. Tansiyonun stabil olmadığı şahıslarda baş dönmesi görülebilir. Bazen dolanımında gerilime, sonlanmaya yahut gerginliğe bağlı olarak birtakım bozukluklar olabilir. İç kulağın da yetersiz beslenmesi emsal semptomlara yol açar. İç kulak kan sirkülasyonundaki değişikliklere çok hassastır. Bu yüzden beyin için bahsedilen zayıf kan sirkülasyonu durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir.
Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında çok kısıtlayıcı bir vertigo ile birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir. Baş dönmesi birkaç hafta sürer. Bu mühlet içinde olağan taraf yavaş yavaş karşı tarafın işlevlerini üstlenir. Bu hastalarda aylar süren istikrar sorunları gelişir. İstikrar sorunlarının tedavisi baş dönmesinden farklıdır, Uzun vakit alır sabır gerektirir.
Virüsler, örneğin soğuk algınlığına neden olanlar, iç kulağı ve onun beyinle olan hudut temaslarını etkileyebilirler. Bu şiddetli baş dönmesine neden olurken sadece istikrar hududu etkilendiğinden işitme ekseriyetle etkilenmez.
Buna rağmen bakterilerin direkt iç kulağı etkilemesi sonucunda (genelde orta kulaktan bulaşan hastalıklar donucu) oluşan iç kulağı etkileyen enfeksiyonlarda hem istikrar hem de işitme işlevlerinin bozulmasına neden olur. Baş dönmesinin şiddeti ve düzgünleşme vakti kırıklarda olduğu üzeredir.
Birtakım durumlarda kişinin kendi dokusunda çok hassaslık gelişebilir. Bu türlü durumda beden kendi dokusunu yabancılar ve uzaklaştırmaya çalışır. Bu küme hastalıklara “otoimmün” denir. Böylesine durumda oluşan hücresel tepkiler o organın çalışmasını bozar iflas ettirir. Önemli ve uzun süren baş dönmesi ve istikrar sorunları oluşur.
Multipl Skleroz, sifiliz, tümör üzere hudut sistemini etkileyen hastalıklar da istikrarın bozulmasına neden olur.
Kimi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar iç kulakta toksik tesir gösterebilir ve istikrar sistemini bozabilir. Bu durum son derece tehlikeli sonuçlar doğurur. Zira bu biçimde bozulan istikrar sistemi geri dönüşümü olmayan bir sürece girer. Alternatifi var ise verilen ilacın derhal kesilmesi ve alternatiflerinin kullanılmaya başlanması gerekir.
Baş dönmesinin durumsal olarak azalması ya da kısa periyodik geçmesi nedeniyle bir çok kişinin aldıkları tedaviyi kesebildiklerini görüyoruz. Vertigo ile konforlu bir hayat sürebilmeniz fakat tedavinizi aksatmazsanız ve vertigoyu tetikleyen ögeleri hayatınızdan çıkartırsanız mümkün olabilir.
6. Tedavisi nasıl yapılır? Büsbütün kür olur mu? Tekrarlama riski var mı?
Baş dönmesi yapan hastalıkları denetim altına almak için öncelikle gerçek teşhisin konması gerekir.. İlaç tedavisi, çeşitli girişimsel (ameliyat dahil) teknikler ve idmanlarla bu hastalıklar denetim altına alınabilir. Sorun dengesizlik ise çok değişik tedavisi yolları devreye girer. Başlıcası vestibüler rehabilitasyon olan aşikâr istikrar idmanları ile beyne istikrarda kalma sürecinin tekrar öğretilmesidir. Bu özel altyapı ve uzmanlık gerektirir. Bu tedavinin yetmediği durumlarda ise tıpkı işitme engellilerde uygulanan biyonik kulakta olduğu üzere iç kulağa istikrar implantları yerleştirilir.
Tedavide asıl gaye vertigoya neden olan hastalığı bulup bu hastalığı denetim altına almaktır. Sıklıkla karşılaşılan baş dönmesi tipi pozisyonel vertigodur. Halk ortasında kristallerin oynaması olarak bilinen bu durum hareketler ile tedavi edilir.
Migrene bağlı baş dönmeleri sıklıkta ön sıralarda yer alır. Bu küme hastalar tıpkı migren üzere tedavi edilirler.
Meniere hastalığının tedavisi öncelikli olarak ilaç iledir. İlacın yetmediği durumlarda kulak içine ilaç enjeksiyonları ve ameliyatlar yapılır.
Yeniden sıklıkla rastlanan psikojenik vertigoda antidepresan ilaçlar tercih edilir. Bu küme hastalarda vestibüler rehabilitasyonun da yeri vardır.
Aslında yükseklik korkusu, araç ve deniz tutması da iç kulak istikrar sistemi bozuklukları ile ilgilidir. Bu küme hastalarda ilaçlar lakin süreksiz tahlil oluştururlar. Son vakitlerde sanal gerçeklik modelleri ile bu küme hastaların kalıcı tedavilerinde değerli yol kat edilmiştir.
Bazen beyin sapı ve iç kulak tümörleri baş dönmesi nedeni olabilir. Bu durumda ameliyatlar ön plana çıkar. Son vakitlerde bu küme tümörler için “gamma knife” ismi ile bilinen ışın tedavileri de uygulanabilmektedir.
7. Pandemi gerilimi vertigoyu tetikledi mi?
Covid-19’un oluşturduğu gerilim ve anksiyetenin vertigoyu tetiklediği ve görülme sıklığını artırdığı söyleyebiliriz. Pandemiyle bir arada artan çalışma saatleri, uykusuzluk, ağır kaygı hali ve gerilimin vertigo olaylarında değerli bir artışa neden olduğunu gözlemliyoruz.
8. Vertigonun sebep olduğu ömür kalitesindeki düşüşün ruhsal tesirleri nelerdir?
Vertigo bir semptomlar bütünüdür. Baş dönmesi ve dengesizlik sorunu olan öncelikle beyninde bir sorun olduğunu düşünür, hastalar mutsuzdur. Ekseriyetle baş dönmesi çok önemli bir hastalığın bulgusu değildir lakin kişinin hayat kalitesini önemli ölçüde tesirler. Buna bulantı ve kusma da eşlik ederse yaşanan makus his ileri dereceye ulaşabilir.
Baş dönmesi ve buna eşlik eden dengesizlik ne kademede ve nereden kaynaklanır ise kaynaklansın tedavi edilebilir. Tedavi ile kişinin hayat kalitesini olağana çevirmek mümkündür. Bunun için yapılması gereken nettir: Yanlışsız teşhis ile sorunun odağının tam olarak saptanması ve sıkıntıya özgün odaklanmış bir tedavi.
9. Kulakta kristallerin oynaması ne demek, neye yol açar? Tedavisi var mı?
Son vakitlerde başı dönen hastalar ortasında sık duyduğumuz bir tanımlama da “kulak kristallerim oynamış” oldu. Pozisyonel baş dönmesi en sık nedenler ortasında yer alır. İç kulak sıvıları içinde dengeyi sağlayan "otolit" ismi verilen partiküllerin bulunduğu yer olan, yer çekimine karşı istikrarımızı sağlayan alandan hareket ettiğimiz vakit uyarılan kanallara gerçek yer değiştirmesi ile gelişir. İşte bu "otolitler" “kristaller" olarak isimlendirilmiştir.
Otolitler iç kulakta hangi kanala gerçek yer değiştirdi ise tanısı da tedavisi de birbirinden farklıdır. Aslında son vakitlerde her bir kanalın farklı lokasyonlarında farklı klinik oluşturan bu kristaller bulunduğu kanal ve lokasyona nazaran tedavi edilmelidir. Bu da belirli testlerle ile gözlerin hareketlerinin çok ayrıntılı kıymetlendirilmesi ile mümkün olur.
İstikrarda kalmamızı sağlayan organlar, iç kulaktaki istikrar organı, gözler ve bedendeki reseptörlerdir. Bunlarda oluşabilecek çoklu hasarlar kişiyi ileri derecede istikrarsız hale sokar. Bu şartta ayakta durmak bile mümkün olmaz. Kişi oburunun yardımı ile dahi istikrarda kalamaz. Ebediyen tercih edilen yatarak dinlenmektir. Hastalar yatar vaziyette dinlenerek düzgün olacaklarının beklentisi içerisindedirler. Bilhassa iç kulakta yetmezlik olan hastalarda bu muhakkak yanlış bir beklentidir ve çok yeterli bilinmelidir ki bu halde kişinin uygunlaşması daha da zorlaşacaktır.
Tedavide gaye üç duyu organını da bileşik biçimde olabildiğince uyarıp beyin sapındaki istikrar çekirdeklerini etkinleştirmek, beyefendisinin uyum gücünü uyarmaktır. İşte bu tedavi Vestibüler Rehabilitasyon olarak bilinmektedir.
Gözler kıymetlidir. Görme duyusu, kişinin gördüğü nesnelerin beyinde bıraktığı iz istikrarımızın değerli bir boyutudur. Örneğin istikrar bozukluğu olan kişinin görme sertliği bozulmuştur. Baş dönmesi olan kişi ayakta iken gazete okuyamaz.
10. Vestibüler rehabilitasyon nedir?
Ülkemizde çağdaş manada yeni uygulanmaya başlayan Vestibüler Rehabilitasyonun iki temel desteği vardır: Gözleri, görme işlevini kullanarak gözlerle iç kulak ortasında sinirsel yolların güçlendirilmesi; başkası ise bedendeki algı organlarını (ayak tabanlarındaki reseptörler örneğin) kullanarak bu hücreler ile omurilikteki sinirsel yollar aracılığı ile iç kulak hücreleri ortasındaki kontağın kurulması. Bu iki öge aslında istikrar sistemimizin temelidir. Onlar olmadan ayakta durmamız mümkün değildir.
İç kulak istikrar organı ve/veya beyne olan uzantılarının yetmezliklerinde önemli dengesizlik başlar. Kişi bir yere tutunmadan ayakta duramaz, yürüyemez.
Bu türlü durumlarda dengeyi sağlayan reflekslerin canlandırılması gerekir. Dengesizlik durumlarında bu sorunun iç kulaktan mı, gözlerden mi yoksa derin duyu sisteminden mi kaynaklandığının ayırıcı teşhisini yapan özel aygıtlar vardır. Sorun nerede ise tedavi oraya odaklanmalıdır.
Aslında tedavi konsepti istikrar sorunu yaşayan astronot ve pilotların tedavi teşebbüslerinden elde edilen tecrübelerle şekillenmiştir. Bu küme hastalar iki yardımcının takviyesi ile geldikleri tedavi programlarından bisiklete binerek olmasa da kendi başlarına takviye olmaksızın yürüyerek hastaneden ayrılmaktadırlar. Bilhassa karanlık ortam bu küme hastaların istikrar sıkıntılarını arttırmaktadır. Hasebiyle konut ortamında bu küme hastalar için gece tuvalet vs muhtaçlık durumlarında düşmemeleri için bir ışığın açık bırakılması ve tutunmaları için dayanakların oluşturulması kıymet taşır.
11. Deniz tutması ya da otomobilde bulantı hissi vertigo mudur?
Kimi beşerler uçağa bindiklerinde yahut otomobilde bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu duruma taşıt tutması denilir. Birçok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği vakit çeker. Birebir olay olmasına karşın buna deniz tutması denir. Deniz ya da araç tutması yalnızca ufak bir rahatsızlıktır. Lakin bu durum sıklıkla migren baş dönmeleri yahut çocukluk periyodu baş dönmelerinde eşlikçi olurlar. Bazen yolcular bu rahatsızlıktan ötürü çok kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da seyahat bitse dahi bu rahatsızlık birkaç gün daha sürmektedir. Kimileri bir gemi seyahati sonrası kendilerini günlerce gemide sallanıyormuş hissederler. Sanal Gerçeklik İstikrar tedavi sistemleri bu küme hastalarda kalıcı tedavi sağlayabilmektedir. Yükseklik korkusu da buna misal bir durumdur.
12. Araç tutmasına karşı ne yapılabilir?
Her vakit bedeninizin hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından birebir biçimde algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak otomobilin ön tarafında oturup uzak görünümlere bakabilirsiniz yahut geminin güvertesi ne çıkıp ufku izleyebilirsiniz ya da uçakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz. Uçak seyahatlerin da hareketin en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin.
· Şayet otomobil sizi tutuyorsa kitap okumayın ya da zıt istikametteki koltuklara oturmayın.
· Araç tutması olan bir öbür yolcuyla konuşmayın yahut onu izlemeyin.
· Seyahatten çabucak evvel ya da seyahat sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun. Araştırmalar halk ortasında yaygın olarak kullanılan formüllerin aktifliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır.
· Hekiminiz tarafından tavsiye edilen ilaçlardan birini seyahatinizden evvel alın. Bu ilaçlardan kimileri reçetesiz olarak da satın alınabilir. Sakinleştirici yahut hudut sistemini etkileyen ilaçlar için hekiminizin reçetesi gerekir.
· Şunu hatırlayın: Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu hafiftir ve kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir. Lakin ağır yahut giderek daha da ağırlaşan olaylar Kulak Burun Boğaz, istikrar ve hudut sistemi konusunda uzman bir tabip tarafından takip edilmelidir.
Vertigo; Latince “dönmek” fiilinden gelir ve istikrar sisteminde yaşanan sorun nedeniyle meydana gelen baş dönmesi olarak isimlendirilir. Vertigo, etraftaki cisimlerin hareket ettiği ve dünyanın döndüğü hissinin oluşmasına sebep olan bir rahatsızlıktır.
Her yaştan milyonlarca insanı etkileyen baş dönmesi insan hayatını olumsuz etkileyen kıymetli bir semptomdur. Baş dönmesine neden olan başta iç kulak olmak üzere hudut sisteminden de kaynaklanan onlarca hastalık vardır. Vertigo bir semptomdur lakin hastalık değildir ve tedavisinde altta yatan hastalığın gerçek anlaşılması ve uygun sağıtılması son derece kıymetlidir.
Baş dönmesi hastalar tarafından çok farklı tanım edilmektedir. Etrafın kişinin etrafında dönme hisssi gerçek baş dönmesi olarak algılanırken, sersemlik hissi, yerin ayaklar altında kayıyormuş hissi, havada yürüyormuş hissi üzere tanımlamalara sık rastlanmaktadır. Aslında bunların her birisi bizler için bir mana söz etmektedir. Türkçede karşılığı net olarak tanımlanamayan lakin İngiliz lisanında “dizziness” olarak tanım edilen semptom bu söylenenleri karşılayabilmektedir. Baş dönmesine vakit zaman bulantı, kusma, terleme, kulak çınlaması, işitme kaybı, kulakta dolgunluk hissi, görme bozukluğu, halsizlik, kuvvet kaybı ve hissizlik eşlik edebilir. Tüm bu belirtiler hastanın hayatını alt üst edebilecek kadar büyük problemlere yol açabilir.
Burada görme netliğinin kaybolması çok kıymetli bir bulgudur. Gözler istikrar sisteminin aynasıdır. İstikrar bozukluklarında hep göz hareketleri tahlil edilerek teşhis konur. Bilhassa iç kulak ve uzantılarından kaynaklanan hastalıklarda kişinin net görmesi bozulur. İç kulak istikrar hastalığı olan kişi yolda yürürken gazete okuyamaz.
2. Vertigonun belirtileri ve risk faktörleri nelerdir? Vertigoyu tetikleyen yiyecekler ve davranışlar hangileridir?
Vertigo (baş dönmesi) semptomunun oluşmasında iç kulak ve hudut hastalıkları dışında ani tansiyon değişiklikleri, tesirli olabilmektedir. Baş dönmeli hasta öncelikle beynimde mi bir sorun var paniğini yaşamaktadır genelde.. Baş dönmesi yapan hastalıkların sonucunda oluşan istikrar sorunları daha büyük bir meseledir.
Vertigo, periferik ve santral olmak üzere 2 çeşittir. Periferik vertigo isminden da anlaşılacağı üzere iç kulak hastalıklarının oluşturduğu baş dönmesidir. İç kulağın birçok hastalığı vardır baş dönmesine neden olan. Bunlardan en sık görüleni pozisyonel olandır. Yani baş poziyonu ile baş dönmesinin tetiklenmesidir. Bu durum halk ortasında “kristal oynaması” olarak da bilinir.. Hastalar bu baş dönmesinin gece uykudan uyandırabildiğini anlatmaktadırlar. 5-10 saniye süren anlık dönmeler yaşanabilir. Hastalar aşikâr poziyonların bilhassa baş dönmesini arttırdığını belirtirler. Çok hafif baş hareketleri; aşağı üst bakmak, eğilip kalkmak, yatakta sağa yahut sola dönmek üzere hareketler kısa süren baş dönmeleri yaratabilir.
Vertigoya kulak çınlaması ve mide bulantısı da eşlik edebilmektedir.
Vertigo hudut hastalıkları bulgusu da olabileceğinden beraberinde konuşma zahmeti, baş ağrısı, şuur kaybı da olabilir. Bilhassa baş dönmesi sırasında kişinin etrafı ile ilgisinin kesilmesi öncelikle beyin sapı damarsal hastalıklarını düşündürür.
Meniere hastalığında ise baş dönmeleri kısa sürmemektedir. Meniere hastalığı; kulağın istikrar kanallarının içindeki endolenf denilen sıvının basınç artışı ile oluşmaktadır. Meniere hastalığında çok şiddetli bir vertigo görülmektedir. Vertigo ataklar halinde olur. Hastalarda, baş dönmesine mide bulantısı ve kusma şikayetleri eşlik etmektedir. İşitme kaybı ve kulak çınlaması hastalığın değerli belirtileridir.
Baş dönmesi direkt alınan besinlerle ilgili olmasa da baş dönmesi yapan birtakım hastalıklar (örneğin Meniere) tuz, kolalı içecekler, kahve üzere unsurlardan etkilenebilir ve yarattığı baş dönmesi tetiklenebilir. Keza Migren hastalığı ile irtibatlı baş dönmelerinde kahve, şarap üzere tüketim hususları tetikleyici olur. Su ve tuz istikrarının korunması için bol bol su içilmelidir. Çay, kahve üzere içeceklerden uzak durulması kıymetlidir. Bu üslup içecekler iç kulakta sıvı artışına neden olabilmektedir.
3. Her yaşta görülebilir mi, bilhassa hangi yaş kümesini tesirler?
Vertigo her yaşta görülebilir. Küçük çocuklar dahi baş dönmesi hissini söz edemezken yürürken ayaklarının birbirine takılması sık sık düşmesi bunu gösterir. Çocukluk çağının baş dönmesinde migren tipi etkenler sık kendisini gösterir. Araç tutması çok değerli bir parametredir. Erişkin baş dönmesi yaş aralıklarına nazaran farklı nedenlere bağlanır. Orta yaşlarda sıklıkla pozisyonel, migren tipi, psikojenik , Meniere üzere nedenler görülürken; ileri yaşlarda pozisyonel ve iç kulak beyin sapının kanla beslenme problemleri bu semptomlara neden olabilmektedir. . Erkek-kadın hastalarda görülme sıklığına bakıldığında ise bayanlarda daha sık rastlandığı tespit edilmiştir. Bu daha çok migrenden kaynaklanan baş dönmeleri ile ilgilidir.
4. Vertigo hastalarının hangi meslekleri yapmaları sakıncalıdır?
Vertigo sorunu olan şahıslar, ince dikkat gerektiren işler, tehlikeli işler yapmamalıdır. Önemli baş dönmesi yapan ve istikrar bozukluğu olan şahısların batı toplumunda şoför ehliyetlerine el konmaktadır. Bizim yasa ve yönetmeliklerimizde de emsal hususlar bulunmaktadır.
5. Diğer hastalıklarla karışır mı? Toplumda bilgi ve şuur düzeyi nedir?
Sirkülasyon bozuklukları baş dönmesinin sık nedenleri ortasındadır. Şayet beyniniz gereğince kan almazsa başınız dönmeye başlar. Çabucak çabucak herkes yatarken ansızın ayağa kalktığında birkaç kez hissetmiştir, fakat kimi beşerler sık yahut kronik nedenlerden dolayı baş dönmesi şikayetlerinde bulunurlar. Tansiyonun stabil olmadığı şahıslarda baş dönmesi görülebilir. Bazen dolanımında gerilime, sonlanmaya yahut gerginliğe bağlı olarak birtakım bozukluklar olabilir. İç kulağın da yetersiz beslenmesi emsal semptomlara yol açar. İç kulak kan sirkülasyonundaki değişikliklere çok hassastır. Bu yüzden beyin için bahsedilen zayıf kan sirkülasyonu durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir.
Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında çok kısıtlayıcı bir vertigo ile birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir. Baş dönmesi birkaç hafta sürer. Bu mühlet içinde olağan taraf yavaş yavaş karşı tarafın işlevlerini üstlenir. Bu hastalarda aylar süren istikrar sorunları gelişir. İstikrar sorunlarının tedavisi baş dönmesinden farklıdır, Uzun vakit alır sabır gerektirir.
Virüsler, örneğin soğuk algınlığına neden olanlar, iç kulağı ve onun beyinle olan hudut temaslarını etkileyebilirler. Bu şiddetli baş dönmesine neden olurken sadece istikrar hududu etkilendiğinden işitme ekseriyetle etkilenmez.
Buna rağmen bakterilerin direkt iç kulağı etkilemesi sonucunda (genelde orta kulaktan bulaşan hastalıklar donucu) oluşan iç kulağı etkileyen enfeksiyonlarda hem istikrar hem de işitme işlevlerinin bozulmasına neden olur. Baş dönmesinin şiddeti ve düzgünleşme vakti kırıklarda olduğu üzeredir.
Birtakım durumlarda kişinin kendi dokusunda çok hassaslık gelişebilir. Bu türlü durumda beden kendi dokusunu yabancılar ve uzaklaştırmaya çalışır. Bu küme hastalıklara “otoimmün” denir. Böylesine durumda oluşan hücresel tepkiler o organın çalışmasını bozar iflas ettirir. Önemli ve uzun süren baş dönmesi ve istikrar sorunları oluşur.
Multipl Skleroz, sifiliz, tümör üzere hudut sistemini etkileyen hastalıklar da istikrarın bozulmasına neden olur.
Kimi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar iç kulakta toksik tesir gösterebilir ve istikrar sistemini bozabilir. Bu durum son derece tehlikeli sonuçlar doğurur. Zira bu biçimde bozulan istikrar sistemi geri dönüşümü olmayan bir sürece girer. Alternatifi var ise verilen ilacın derhal kesilmesi ve alternatiflerinin kullanılmaya başlanması gerekir.
Baş dönmesinin durumsal olarak azalması ya da kısa periyodik geçmesi nedeniyle bir çok kişinin aldıkları tedaviyi kesebildiklerini görüyoruz. Vertigo ile konforlu bir hayat sürebilmeniz fakat tedavinizi aksatmazsanız ve vertigoyu tetikleyen ögeleri hayatınızdan çıkartırsanız mümkün olabilir.
6. Tedavisi nasıl yapılır? Büsbütün kür olur mu? Tekrarlama riski var mı?
Baş dönmesi yapan hastalıkları denetim altına almak için öncelikle gerçek teşhisin konması gerekir.. İlaç tedavisi, çeşitli girişimsel (ameliyat dahil) teknikler ve idmanlarla bu hastalıklar denetim altına alınabilir. Sorun dengesizlik ise çok değişik tedavisi yolları devreye girer. Başlıcası vestibüler rehabilitasyon olan aşikâr istikrar idmanları ile beyne istikrarda kalma sürecinin tekrar öğretilmesidir. Bu özel altyapı ve uzmanlık gerektirir. Bu tedavinin yetmediği durumlarda ise tıpkı işitme engellilerde uygulanan biyonik kulakta olduğu üzere iç kulağa istikrar implantları yerleştirilir.
Tedavide asıl gaye vertigoya neden olan hastalığı bulup bu hastalığı denetim altına almaktır. Sıklıkla karşılaşılan baş dönmesi tipi pozisyonel vertigodur. Halk ortasında kristallerin oynaması olarak bilinen bu durum hareketler ile tedavi edilir.
Migrene bağlı baş dönmeleri sıklıkta ön sıralarda yer alır. Bu küme hastalar tıpkı migren üzere tedavi edilirler.
Meniere hastalığının tedavisi öncelikli olarak ilaç iledir. İlacın yetmediği durumlarda kulak içine ilaç enjeksiyonları ve ameliyatlar yapılır.
Yeniden sıklıkla rastlanan psikojenik vertigoda antidepresan ilaçlar tercih edilir. Bu küme hastalarda vestibüler rehabilitasyonun da yeri vardır.
Aslında yükseklik korkusu, araç ve deniz tutması da iç kulak istikrar sistemi bozuklukları ile ilgilidir. Bu küme hastalarda ilaçlar lakin süreksiz tahlil oluştururlar. Son vakitlerde sanal gerçeklik modelleri ile bu küme hastaların kalıcı tedavilerinde değerli yol kat edilmiştir.
Bazen beyin sapı ve iç kulak tümörleri baş dönmesi nedeni olabilir. Bu durumda ameliyatlar ön plana çıkar. Son vakitlerde bu küme tümörler için “gamma knife” ismi ile bilinen ışın tedavileri de uygulanabilmektedir.
7. Pandemi gerilimi vertigoyu tetikledi mi?
Covid-19’un oluşturduğu gerilim ve anksiyetenin vertigoyu tetiklediği ve görülme sıklığını artırdığı söyleyebiliriz. Pandemiyle bir arada artan çalışma saatleri, uykusuzluk, ağır kaygı hali ve gerilimin vertigo olaylarında değerli bir artışa neden olduğunu gözlemliyoruz.
8. Vertigonun sebep olduğu ömür kalitesindeki düşüşün ruhsal tesirleri nelerdir?
Vertigo bir semptomlar bütünüdür. Baş dönmesi ve dengesizlik sorunu olan öncelikle beyninde bir sorun olduğunu düşünür, hastalar mutsuzdur. Ekseriyetle baş dönmesi çok önemli bir hastalığın bulgusu değildir lakin kişinin hayat kalitesini önemli ölçüde tesirler. Buna bulantı ve kusma da eşlik ederse yaşanan makus his ileri dereceye ulaşabilir.
Baş dönmesi ve buna eşlik eden dengesizlik ne kademede ve nereden kaynaklanır ise kaynaklansın tedavi edilebilir. Tedavi ile kişinin hayat kalitesini olağana çevirmek mümkündür. Bunun için yapılması gereken nettir: Yanlışsız teşhis ile sorunun odağının tam olarak saptanması ve sıkıntıya özgün odaklanmış bir tedavi.
9. Kulakta kristallerin oynaması ne demek, neye yol açar? Tedavisi var mı?
Son vakitlerde başı dönen hastalar ortasında sık duyduğumuz bir tanımlama da “kulak kristallerim oynamış” oldu. Pozisyonel baş dönmesi en sık nedenler ortasında yer alır. İç kulak sıvıları içinde dengeyi sağlayan "otolit" ismi verilen partiküllerin bulunduğu yer olan, yer çekimine karşı istikrarımızı sağlayan alandan hareket ettiğimiz vakit uyarılan kanallara gerçek yer değiştirmesi ile gelişir. İşte bu "otolitler" “kristaller" olarak isimlendirilmiştir.
Otolitler iç kulakta hangi kanala gerçek yer değiştirdi ise tanısı da tedavisi de birbirinden farklıdır. Aslında son vakitlerde her bir kanalın farklı lokasyonlarında farklı klinik oluşturan bu kristaller bulunduğu kanal ve lokasyona nazaran tedavi edilmelidir. Bu da belirli testlerle ile gözlerin hareketlerinin çok ayrıntılı kıymetlendirilmesi ile mümkün olur.
İstikrarda kalmamızı sağlayan organlar, iç kulaktaki istikrar organı, gözler ve bedendeki reseptörlerdir. Bunlarda oluşabilecek çoklu hasarlar kişiyi ileri derecede istikrarsız hale sokar. Bu şartta ayakta durmak bile mümkün olmaz. Kişi oburunun yardımı ile dahi istikrarda kalamaz. Ebediyen tercih edilen yatarak dinlenmektir. Hastalar yatar vaziyette dinlenerek düzgün olacaklarının beklentisi içerisindedirler. Bilhassa iç kulakta yetmezlik olan hastalarda bu muhakkak yanlış bir beklentidir ve çok yeterli bilinmelidir ki bu halde kişinin uygunlaşması daha da zorlaşacaktır.
Tedavide gaye üç duyu organını da bileşik biçimde olabildiğince uyarıp beyin sapındaki istikrar çekirdeklerini etkinleştirmek, beyefendisinin uyum gücünü uyarmaktır. İşte bu tedavi Vestibüler Rehabilitasyon olarak bilinmektedir.
Gözler kıymetlidir. Görme duyusu, kişinin gördüğü nesnelerin beyinde bıraktığı iz istikrarımızın değerli bir boyutudur. Örneğin istikrar bozukluğu olan kişinin görme sertliği bozulmuştur. Baş dönmesi olan kişi ayakta iken gazete okuyamaz.
10. Vestibüler rehabilitasyon nedir?
Ülkemizde çağdaş manada yeni uygulanmaya başlayan Vestibüler Rehabilitasyonun iki temel desteği vardır: Gözleri, görme işlevini kullanarak gözlerle iç kulak ortasında sinirsel yolların güçlendirilmesi; başkası ise bedendeki algı organlarını (ayak tabanlarındaki reseptörler örneğin) kullanarak bu hücreler ile omurilikteki sinirsel yollar aracılığı ile iç kulak hücreleri ortasındaki kontağın kurulması. Bu iki öge aslında istikrar sistemimizin temelidir. Onlar olmadan ayakta durmamız mümkün değildir.
İç kulak istikrar organı ve/veya beyne olan uzantılarının yetmezliklerinde önemli dengesizlik başlar. Kişi bir yere tutunmadan ayakta duramaz, yürüyemez.
Bu türlü durumlarda dengeyi sağlayan reflekslerin canlandırılması gerekir. Dengesizlik durumlarında bu sorunun iç kulaktan mı, gözlerden mi yoksa derin duyu sisteminden mi kaynaklandığının ayırıcı teşhisini yapan özel aygıtlar vardır. Sorun nerede ise tedavi oraya odaklanmalıdır.
Aslında tedavi konsepti istikrar sorunu yaşayan astronot ve pilotların tedavi teşebbüslerinden elde edilen tecrübelerle şekillenmiştir. Bu küme hastalar iki yardımcının takviyesi ile geldikleri tedavi programlarından bisiklete binerek olmasa da kendi başlarına takviye olmaksızın yürüyerek hastaneden ayrılmaktadırlar. Bilhassa karanlık ortam bu küme hastaların istikrar sıkıntılarını arttırmaktadır. Hasebiyle konut ortamında bu küme hastalar için gece tuvalet vs muhtaçlık durumlarında düşmemeleri için bir ışığın açık bırakılması ve tutunmaları için dayanakların oluşturulması kıymet taşır.
11. Deniz tutması ya da otomobilde bulantı hissi vertigo mudur?
Kimi beşerler uçağa bindiklerinde yahut otomobilde bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu duruma taşıt tutması denilir. Birçok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği vakit çeker. Birebir olay olmasına karşın buna deniz tutması denir. Deniz ya da araç tutması yalnızca ufak bir rahatsızlıktır. Lakin bu durum sıklıkla migren baş dönmeleri yahut çocukluk periyodu baş dönmelerinde eşlikçi olurlar. Bazen yolcular bu rahatsızlıktan ötürü çok kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da seyahat bitse dahi bu rahatsızlık birkaç gün daha sürmektedir. Kimileri bir gemi seyahati sonrası kendilerini günlerce gemide sallanıyormuş hissederler. Sanal Gerçeklik İstikrar tedavi sistemleri bu küme hastalarda kalıcı tedavi sağlayabilmektedir. Yükseklik korkusu da buna misal bir durumdur.
12. Araç tutmasına karşı ne yapılabilir?
Her vakit bedeninizin hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından birebir biçimde algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak otomobilin ön tarafında oturup uzak görünümlere bakabilirsiniz yahut geminin güvertesi ne çıkıp ufku izleyebilirsiniz ya da uçakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz. Uçak seyahatlerin da hareketin en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin.
· Şayet otomobil sizi tutuyorsa kitap okumayın ya da zıt istikametteki koltuklara oturmayın.
· Araç tutması olan bir öbür yolcuyla konuşmayın yahut onu izlemeyin.
· Seyahatten çabucak evvel ya da seyahat sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun. Araştırmalar halk ortasında yaygın olarak kullanılan formüllerin aktifliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır.
· Hekiminiz tarafından tavsiye edilen ilaçlardan birini seyahatinizden evvel alın. Bu ilaçlardan kimileri reçetesiz olarak da satın alınabilir. Sakinleştirici yahut hudut sistemini etkileyen ilaçlar için hekiminizin reçetesi gerekir.
· Şunu hatırlayın: Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu hafiftir ve kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir. Lakin ağır yahut giderek daha da ağırlaşan olaylar Kulak Burun Boğaz, istikrar ve hudut sistemi konusunda uzman bir tabip tarafından takip edilmelidir.