BEL AĞRISI NEDENLERİ VE TEDAVİSİ
Bel ağrısı günümüzde en sık raslanılan sıhhat sorunlarından birisidir. Bel omurganın en ziyade yük taşıyan ortamıdır. Günlük hayatta yük kaldırma, eğilme, dönme vb. aktivitelerden ötürü bel ortamı kişi farkında olmadan pek çok defa travmaya maruz kalır.
Bel ağrısının birçok sebebi vardır. Bel ağrısının en yaygın sebebi kas-iskelet sistemi kaynaklıdır ve en sık mekanik nedenler baskındır. Vesair bozukluklar sıklıkla omurganın olağan yapısında bulunan disk yahut faset eklemlerle ilgilidir.
Bel ağrısı nedenler;
Mekanik bel ağrısı:Fizikî etkinliklerle çoğalıp, dinlenme ile azalan, çoklukla vücudun çokça kullanılması, hasar alma ve halinin bozulması nedeniyle meydana gelen bel ağrılarını anlatan bir tabirdir. Mekanik bel ağrısı ekseriyetle bel kesimi kasları, kas lifleri ve eklem bağlarının şiddetli zorlanması ya da sinirsel gerginlikler nedeniyle gelişir. Çoklukla omurganın alt kısmını tesirler, ağrı kalça civarına yayılabilir. Şiddeti artıp azalabilir ve umumide kroniktir. Bed duruş ve beli makûs kullanma; uzun mühlet tıpkı durumda durma, yanlış hareketler kas ağrısı yapar, hengam içerisinde yıpranmalar kireçlenme, bel fıtığı gelişmesine neden olabilir. Ağır kaldırmak, düşme, spor aktiviteleri sonrası beli destekleyen kas yahut bağların haddinden fazla gerilmesi yahut kopmasına bağlı oluşan kas spazmı, vesair bir tabirle bel tutulması, akut bel ağrısına neden olur ve tedavi edildikten sonra tekrarlamayabilir.
Belde eğrilik (skolyoz), belde açıklık (spina bifida), bel omurunda fazlalık (lumbalizasyon), bel omurunda eksiklik (sakralizasyon) üzere doğuşsal yapısal bozukluklar da mekanik bel ağrısına neden olur.
Bel fıtığı;Bel fıtığı, beldeki omur kemikleri arasında bulunan ve adeta bir amortisör üzere hizmet yapan bu disklerin fıtıklaşması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Omurlar arasındaki disk, hususî bir bağ dokusu organıdır ve omurganın dayanıklılığına, hareketliliğine ve zorlamalara karşı dirençli olmasına, omurgaya uygulanan şok formundaki darbelerin emilmesine ve kuvvetin muhit dokulara istikrarlı bir halde dağılmasına hizmet eder. Disklerin iç kısmında nükleus pulpozus denen jöle kıvamında yumuşak bir kısım, bunun dışında anulus fibrozus ismi verilen daha sert bir fibröz tabaka, omur kemiklerine bakan yüzlerde ise her iki tarafta son-plak olarak isimlendirilen kıkırdak yapılar vardır. Dıştaki tabakanın anatomik bütünlüğünün bozularak içerideki yumuşak kısmın dışarıya gerçek taşmasına fıtıklaşma denir. Bel fıtıkları bulging(taşma), protrüzyon, ektrüzyon ve sekestrasyon olmak üzere 4 evrede derecelendirilir. Fıtıklaşan yani dışarıya akıllıca taşan disk, taşma aşamasına nazaran omurilik kanalı (spinal kanal) içinden yahut kendisinin arka-yan tarafından geçmekte olan hudutları sıkıştırır. Böylelikle bel ağrısı ile ilgili hudut boyunca bacakta ağrı, duyu kaybı, kuvvet kaybı üzere bulgularda eşlik edebilir. Ayrıyeten fıtıklaşmış diskten ortama salınan birtakım kimyasal hususlar de had köklerini etkileyerek ağrıya neden olurlar. Vücut yaşlandıkça omurgalar arasındaki diskler esnekliğini ve şok emici özelliklerini kaybeder ve dejeneratif disk illeti dediğimiz yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Omurga kanalında daralma; Omurilik ve hudutların geçtiği omurga kanalının daralması ile oluşan bir hastalıktır. Kanaldaki bu darlık hudutların sıkışmasına neden olmaktadır. İleri raddede kanal darlığı olan hastalar yürümekle yahut ayakta durmakla artan, oturmakla yahut öne eğilmekle azalan her iki bacak ağrısından şikâyet ederler. İleri yaşlarda bilhassa malûm bir aralık yürüyüşten sonra ortaya çıkan bacak ağrısı, uyuşma ve topallama ile kendini gösterir, dinlenmek ve öne eğilmekle geriler.
Omurlarda kayma ve biçim bozuklukları;Omurların birbiri üzerinde kaydığı duruma spondilolistezis denir, bu durumda hareketle ağrı artar. Umumide omurganın alt kısmında devranla biçim bozukluğu ve omuriliğin içinde bulunduğu kanalın daralmasına neden olur.
Kireçlenme (osteoartrit); Yaşın ilerlemesiyle kemik yapıda, bağlarda ve disklerde yıpranmadır. Vücudun doğal bir yansısı olarak yıpranmış dokular kireçlenir. Oluşan yeni kemikçikler bağlar ve hudutlara bası yaparak ağrıya neden olur. Başkaca kireçlenme beli hareketsiz kılar ve vakit içerisinde kas zayıflığına bağlı ağrı gelişir.
Kemik erimesi (Osteoporoz); Kemik kırılganlığının arttığı bir hastalıktır. En ziyade tartı binen omurlarda çökme kırıkları oluşur ve ağrıya neden olur.
Romatizmal marazlar; Vücudun bağışıklık sisteminin kendi öz hücrelerine savaş açması sonucu gelişen hastalıklarda bel eklemlerinde oluşan inflamasyon ağrı ve tutukluğa neden olur. Ağrı dinlenmekle artar, hareketle azalır.
Öbürleri;Gerginlik ve gerilim bel ağrısının kronikleşmesine neden olan en değerli nedendir.Başkacatumorler, enfeksiyonlar, karın içi organlara bağlı yansıyan ağrılar daha nadir görülenbel ağrısının gayrı nedenleridir.
Kimler risk altındadır?
[*]
Hareketsiz iş ve ömür sistemi olanlar
[*]
Ağır kaldırma, yanlış eğilme hareketlerini yapanlar
[*]
Uzun mühlet araç kullananlar (Şoförler, motorsiklet kullananlar)
[*]
Şiddetli kilo, sigara ve alkol tüketenler
[*]
Duruş bozukluğu olanlar
[*]
Zayıf bel ve karın kasları olanlar
[*]
Hamileliğin son aylarında olanlar
[*]
Yüksek riskli sporlarla uğraşanlar (halter gibi)
[*]
Ruhsal ve duygusal gerginlik yaşayanlar
Bel ağrısı tanısı nasıl konulur?
Düzgün bir hikaye alma ve fizik muayene tanıda kıymetli bir basamaktır.
Tanıya yönelik incelemeler:
Kan ve laboratuar incelemeleri; enfeksiyon, romatizma, kanser üzere marazların teşhisinde kullanılır.
Rontgen; kemik yapısını, doğusal kemik anomalileri, doğuşsal ya da sonradan oluşmuş eğrilikleri, omurga kaymasını, kireçlenmeyi, ileri seviyede kemik erimesi hakkında malumat verir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT); Bel fıtığı, spinal dar kanal teşhisinde eklem ve kemik yapı hakkında malumat veriri.
Magnetik Resonans Görüntüleme (MRI); Yumuşak doku hakkında da haber veren günümüzde en hassas ve sağlam olarak kullanılan görüntüleme tekniğidir.
Elektromyelografi (EMG); hudut ve kas iletimlerini incelenerek ayırıcı tanıda ve fıtığın tesirini incelemede yardımcı olur.
Kemik taraması (sintigrafi);Omurga tumorleri ve enfeksiyonların tanısında yardımcı olur.
Kemik Yoğunluğu Ölçümü;kemik erimesinin ve seviyesinin saptanmasında kullanılır.
Bel ağrısında tedavi unsurları:
Konservatif tedavi prosedürleri;
Yatak tedavisi:
akut bel ağrılarında 2-3 günlük istirahat, siyatik ağrılarında 7 gün istirahat ehil olup, 1 haftadan daha uzun periyodik istirahatin eklemlerde hareket azalmasına, yumuşak dokularda kısalmalara kas gücünde azalmalara neden olmaktadır.
İlaç tedavisi: Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar, kas gevşeticiler, gerekirse aksiyete giderici ilaçlar ve kortizon kullanılabilir. Emel ağrıyı azaltmak, fizikî fonksiyonu arttırmak, ağrı ve öbür nedenlere bağlı olan uyku bozukluğunu düzeltmek, ağrıya bağlı anksiete ve gerginliği azaltmak.
Fizik tedavi: Derin ve yüzeyel sıcak pratikleri, elektroterapi, traksiyon, egzersiz, gerekli birtakım durumlarda korselemelerdir. Akut periyotta buz pratiği münasebetli olabilir. Korse tasarrufu kısa müddetli olmalıdır. Uzun vadeli tasarruf bel ve karın kaslarında zayıflığa ve daha sonra daha kolay incinmelere neden olur. Egzersiz tedavisinin ana gayesi karın ve bel kaslarını güçlendirerek doğal korse oluşturulmasıdır. Egzersiz illete iyi olacak halde eksper hekim tarafından düzenlenmelidir.
Hasta eğitimi: temel maksat bel ağrısının tekrarlamasını önlemektir.
1. Hareket edin ve egzersiz yapın,
Ağır yük kaldırmayın, şayet ağır yük kaldırmak gerekli ise birisinden yardım isteyin,
Ağır nesneleri kaldırıken belinizi dik tutun ve yükü vücuda yakın taşıyın,
Noktadan rastgele hafif bir eşyayı bile kesinlikle dizlerinizden çömelerek ve bacaklarınızdan güç alarak kaldırın, yükü kaldırırken belinizi ve sırtınızı öne, sağa yahut sola bükmeyin.
Nesneleri kaldırırken ve indirirken karın kaslarınızı sıkıştırın (kasın).
Ayakta uzun müddet durmaktan kaçının. Şayet işiniz için ayakta durmak zorundaysanız yahut uzun vadeli birebir durumda yapılan ütü, yemek yapma üzere işlerde bir ayağınızın altına küçük bir basamak koyunuz ve sık olarak ayak değiştirin.
Oturarak çalışıyorsanız -bilgisayar kullanırken vb.- kullanılan sandalyenin yüksek, sert ve ayarlanabilir bir arkalığı olmasına itina gösterin. Sandalyenin arkalığı, beli ve sırtı gerekirse yastık ile desteklemelidir. Dik konumda oturmalı, sırt geriye tam olarak yaslanmalıdır.
Yatarken yan yatın, bacaklar arasına yastık koyun ve bacaklarınız bükün
Yüzme ve yürüyüş üzere sporlar yapın
Bel kasları için her gün güçlendirme egzersizleri yapın
Sigara içmeyin, şiddetli kahve, çay vb. içecekleri tüketmeyin
Kilo verin, gevşemeyi öğrenin,(yoga, masaj vb gibi)
2. Cerrahi tedavi;
Konservatif tedavi ile iyileşemeyen ağrı, tam taşmış fıtığın hudutlara ağırlık yaparak bacaklarda ilerleyen biçimde güçsüzlüğe neden olduğu durumlar ve mesane ve bağırsak denetim kaybına neden olan durumda cerrahiye başvurulmalıdır. Çekilen MR ile fıtığın dereceside ameliyat kararında tesirlidir gelgelelim her fıtık ameliyat gerektirmemektedir. Tumor, abse üzere birtakım durumlarda cerrahi müdahale gerektirmektedir.
Bel ağrısı günümüzde en sık raslanılan sıhhat sorunlarından birisidir. Bel omurganın en ziyade yük taşıyan ortamıdır. Günlük hayatta yük kaldırma, eğilme, dönme vb. aktivitelerden ötürü bel ortamı kişi farkında olmadan pek çok defa travmaya maruz kalır.
Bel ağrısının birçok sebebi vardır. Bel ağrısının en yaygın sebebi kas-iskelet sistemi kaynaklıdır ve en sık mekanik nedenler baskındır. Vesair bozukluklar sıklıkla omurganın olağan yapısında bulunan disk yahut faset eklemlerle ilgilidir.
Bel ağrısı nedenler;
Mekanik bel ağrısı:Fizikî etkinliklerle çoğalıp, dinlenme ile azalan, çoklukla vücudun çokça kullanılması, hasar alma ve halinin bozulması nedeniyle meydana gelen bel ağrılarını anlatan bir tabirdir. Mekanik bel ağrısı ekseriyetle bel kesimi kasları, kas lifleri ve eklem bağlarının şiddetli zorlanması ya da sinirsel gerginlikler nedeniyle gelişir. Çoklukla omurganın alt kısmını tesirler, ağrı kalça civarına yayılabilir. Şiddeti artıp azalabilir ve umumide kroniktir. Bed duruş ve beli makûs kullanma; uzun mühlet tıpkı durumda durma, yanlış hareketler kas ağrısı yapar, hengam içerisinde yıpranmalar kireçlenme, bel fıtığı gelişmesine neden olabilir. Ağır kaldırmak, düşme, spor aktiviteleri sonrası beli destekleyen kas yahut bağların haddinden fazla gerilmesi yahut kopmasına bağlı oluşan kas spazmı, vesair bir tabirle bel tutulması, akut bel ağrısına neden olur ve tedavi edildikten sonra tekrarlamayabilir.
Belde eğrilik (skolyoz), belde açıklık (spina bifida), bel omurunda fazlalık (lumbalizasyon), bel omurunda eksiklik (sakralizasyon) üzere doğuşsal yapısal bozukluklar da mekanik bel ağrısına neden olur.
Bel fıtığı;Bel fıtığı, beldeki omur kemikleri arasında bulunan ve adeta bir amortisör üzere hizmet yapan bu disklerin fıtıklaşması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Omurlar arasındaki disk, hususî bir bağ dokusu organıdır ve omurganın dayanıklılığına, hareketliliğine ve zorlamalara karşı dirençli olmasına, omurgaya uygulanan şok formundaki darbelerin emilmesine ve kuvvetin muhit dokulara istikrarlı bir halde dağılmasına hizmet eder. Disklerin iç kısmında nükleus pulpozus denen jöle kıvamında yumuşak bir kısım, bunun dışında anulus fibrozus ismi verilen daha sert bir fibröz tabaka, omur kemiklerine bakan yüzlerde ise her iki tarafta son-plak olarak isimlendirilen kıkırdak yapılar vardır. Dıştaki tabakanın anatomik bütünlüğünün bozularak içerideki yumuşak kısmın dışarıya gerçek taşmasına fıtıklaşma denir. Bel fıtıkları bulging(taşma), protrüzyon, ektrüzyon ve sekestrasyon olmak üzere 4 evrede derecelendirilir. Fıtıklaşan yani dışarıya akıllıca taşan disk, taşma aşamasına nazaran omurilik kanalı (spinal kanal) içinden yahut kendisinin arka-yan tarafından geçmekte olan hudutları sıkıştırır. Böylelikle bel ağrısı ile ilgili hudut boyunca bacakta ağrı, duyu kaybı, kuvvet kaybı üzere bulgularda eşlik edebilir. Ayrıyeten fıtıklaşmış diskten ortama salınan birtakım kimyasal hususlar de had köklerini etkileyerek ağrıya neden olurlar. Vücut yaşlandıkça omurgalar arasındaki diskler esnekliğini ve şok emici özelliklerini kaybeder ve dejeneratif disk illeti dediğimiz yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Omurga kanalında daralma; Omurilik ve hudutların geçtiği omurga kanalının daralması ile oluşan bir hastalıktır. Kanaldaki bu darlık hudutların sıkışmasına neden olmaktadır. İleri raddede kanal darlığı olan hastalar yürümekle yahut ayakta durmakla artan, oturmakla yahut öne eğilmekle azalan her iki bacak ağrısından şikâyet ederler. İleri yaşlarda bilhassa malûm bir aralık yürüyüşten sonra ortaya çıkan bacak ağrısı, uyuşma ve topallama ile kendini gösterir, dinlenmek ve öne eğilmekle geriler.
Omurlarda kayma ve biçim bozuklukları;Omurların birbiri üzerinde kaydığı duruma spondilolistezis denir, bu durumda hareketle ağrı artar. Umumide omurganın alt kısmında devranla biçim bozukluğu ve omuriliğin içinde bulunduğu kanalın daralmasına neden olur.
Kireçlenme (osteoartrit); Yaşın ilerlemesiyle kemik yapıda, bağlarda ve disklerde yıpranmadır. Vücudun doğal bir yansısı olarak yıpranmış dokular kireçlenir. Oluşan yeni kemikçikler bağlar ve hudutlara bası yaparak ağrıya neden olur. Başkaca kireçlenme beli hareketsiz kılar ve vakit içerisinde kas zayıflığına bağlı ağrı gelişir.
Kemik erimesi (Osteoporoz); Kemik kırılganlığının arttığı bir hastalıktır. En ziyade tartı binen omurlarda çökme kırıkları oluşur ve ağrıya neden olur.
Romatizmal marazlar; Vücudun bağışıklık sisteminin kendi öz hücrelerine savaş açması sonucu gelişen hastalıklarda bel eklemlerinde oluşan inflamasyon ağrı ve tutukluğa neden olur. Ağrı dinlenmekle artar, hareketle azalır.
Öbürleri;Gerginlik ve gerilim bel ağrısının kronikleşmesine neden olan en değerli nedendir.Başkacatumorler, enfeksiyonlar, karın içi organlara bağlı yansıyan ağrılar daha nadir görülenbel ağrısının gayrı nedenleridir.
Kimler risk altındadır?
[*]
Hareketsiz iş ve ömür sistemi olanlar
[*]
Ağır kaldırma, yanlış eğilme hareketlerini yapanlar
[*]
Uzun mühlet araç kullananlar (Şoförler, motorsiklet kullananlar)
[*]
Şiddetli kilo, sigara ve alkol tüketenler
[*]
Duruş bozukluğu olanlar
[*]
Zayıf bel ve karın kasları olanlar
[*]
Hamileliğin son aylarında olanlar
[*]
Yüksek riskli sporlarla uğraşanlar (halter gibi)
[*]
Ruhsal ve duygusal gerginlik yaşayanlar
Bel ağrısı tanısı nasıl konulur?
Düzgün bir hikaye alma ve fizik muayene tanıda kıymetli bir basamaktır.
Tanıya yönelik incelemeler:
Kan ve laboratuar incelemeleri; enfeksiyon, romatizma, kanser üzere marazların teşhisinde kullanılır.
Rontgen; kemik yapısını, doğusal kemik anomalileri, doğuşsal ya da sonradan oluşmuş eğrilikleri, omurga kaymasını, kireçlenmeyi, ileri seviyede kemik erimesi hakkında malumat verir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT); Bel fıtığı, spinal dar kanal teşhisinde eklem ve kemik yapı hakkında malumat veriri.
Magnetik Resonans Görüntüleme (MRI); Yumuşak doku hakkında da haber veren günümüzde en hassas ve sağlam olarak kullanılan görüntüleme tekniğidir.
Elektromyelografi (EMG); hudut ve kas iletimlerini incelenerek ayırıcı tanıda ve fıtığın tesirini incelemede yardımcı olur.
Kemik taraması (sintigrafi);Omurga tumorleri ve enfeksiyonların tanısında yardımcı olur.
Kemik Yoğunluğu Ölçümü;kemik erimesinin ve seviyesinin saptanmasında kullanılır.
Bel ağrısında tedavi unsurları:
Konservatif tedavi prosedürleri;
Yatak tedavisi:
akut bel ağrılarında 2-3 günlük istirahat, siyatik ağrılarında 7 gün istirahat ehil olup, 1 haftadan daha uzun periyodik istirahatin eklemlerde hareket azalmasına, yumuşak dokularda kısalmalara kas gücünde azalmalara neden olmaktadır.
İlaç tedavisi: Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar, kas gevşeticiler, gerekirse aksiyete giderici ilaçlar ve kortizon kullanılabilir. Emel ağrıyı azaltmak, fizikî fonksiyonu arttırmak, ağrı ve öbür nedenlere bağlı olan uyku bozukluğunu düzeltmek, ağrıya bağlı anksiete ve gerginliği azaltmak.
Fizik tedavi: Derin ve yüzeyel sıcak pratikleri, elektroterapi, traksiyon, egzersiz, gerekli birtakım durumlarda korselemelerdir. Akut periyotta buz pratiği münasebetli olabilir. Korse tasarrufu kısa müddetli olmalıdır. Uzun vadeli tasarruf bel ve karın kaslarında zayıflığa ve daha sonra daha kolay incinmelere neden olur. Egzersiz tedavisinin ana gayesi karın ve bel kaslarını güçlendirerek doğal korse oluşturulmasıdır. Egzersiz illete iyi olacak halde eksper hekim tarafından düzenlenmelidir.
Hasta eğitimi: temel maksat bel ağrısının tekrarlamasını önlemektir.
1. Hareket edin ve egzersiz yapın,
Ağır yük kaldırmayın, şayet ağır yük kaldırmak gerekli ise birisinden yardım isteyin,
Ağır nesneleri kaldırıken belinizi dik tutun ve yükü vücuda yakın taşıyın,
Noktadan rastgele hafif bir eşyayı bile kesinlikle dizlerinizden çömelerek ve bacaklarınızdan güç alarak kaldırın, yükü kaldırırken belinizi ve sırtınızı öne, sağa yahut sola bükmeyin.
Nesneleri kaldırırken ve indirirken karın kaslarınızı sıkıştırın (kasın).
Ayakta uzun müddet durmaktan kaçının. Şayet işiniz için ayakta durmak zorundaysanız yahut uzun vadeli birebir durumda yapılan ütü, yemek yapma üzere işlerde bir ayağınızın altına küçük bir basamak koyunuz ve sık olarak ayak değiştirin.
Oturarak çalışıyorsanız -bilgisayar kullanırken vb.- kullanılan sandalyenin yüksek, sert ve ayarlanabilir bir arkalığı olmasına itina gösterin. Sandalyenin arkalığı, beli ve sırtı gerekirse yastık ile desteklemelidir. Dik konumda oturmalı, sırt geriye tam olarak yaslanmalıdır.
Yatarken yan yatın, bacaklar arasına yastık koyun ve bacaklarınız bükün
Yüzme ve yürüyüş üzere sporlar yapın
Bel kasları için her gün güçlendirme egzersizleri yapın
Sigara içmeyin, şiddetli kahve, çay vb. içecekleri tüketmeyin
Kilo verin, gevşemeyi öğrenin,(yoga, masaj vb gibi)
2. Cerrahi tedavi;
Konservatif tedavi ile iyileşemeyen ağrı, tam taşmış fıtığın hudutlara ağırlık yaparak bacaklarda ilerleyen biçimde güçsüzlüğe neden olduğu durumlar ve mesane ve bağırsak denetim kaybına neden olan durumda cerrahiye başvurulmalıdır. Çekilen MR ile fıtığın dereceside ameliyat kararında tesirlidir gelgelelim her fıtık ameliyat gerektirmemektedir. Tumor, abse üzere birtakım durumlarda cerrahi müdahale gerektirmektedir.