Tarif: Bel fıtığı insan omurgalar olan yekun 24 adet omurgalar arasında bel yerinde bulunan 5 adet omurga arasındaki yastıkçık denilen yekun 4 adet kıkırdakların biri ve birden fazlazı değişik nedenlerden ötürü yırtılmasına bel fıtığı denilmektedir. Bel fıtığı insan oğlunun iki ayakları ile hareket edebilmeleri nedeniyle en sık hareket kapasitesi olan 4 ve 5 omurgalar arasındaki kıkırdak daha çok hareket ettiği için bu ortam yani L 4-5 ve ve L5-1 seviyeleri enfazla fıtık olma potansiyeli olan ortamdır. Bu yüzden bel fıtıkları en sık L 4-5 ve L 5-1 seviyerinde görülürler. Bundan sonra daha aza sıklıkla L3-4 ve L 2-3 çok nadirende L1-2 seviyelerinde görülür. Bel omurgalara arasında omurgaya esneklik sağlıyan disk denilen yastıkçıklar vucudaki ayağa kalkma eğilme doğrulma üzere ana hareketlerde hareket ettiğinden vucudun yük emici adeta bir amortisör hizmeti görmektedirler. Yıpranma yahut zorlanma, yaralanma üzere mekanik yahut doğumsal genetik faktörler vayahut kıkırdak içerisindeki enzim yetersisliği sonrası bu kıkırdakların yırtılmasında ana nedendir.
Bel fıtığının Umumî özelikleri ve görülme sıklığı;
Toplulukta ağrı nedeniyle hastanelere başvuran hastaların 2. sık nedeni bel ağrısıdır.
Bel ağrısının prevelansı % 60-80,
Bel fıtığı görülme orantısı ise % 5,
Erkek/ hatun orantısı kimi çalışmalarda tıpkı olmakla birlikte eşittir,
Ensık 40-50 yaşlarında görülür.
Bel fıtığı oluşumunda risk faktörleri
Şişmanlık,
Sigara,
Spor (Tenis, Golf, Futbol, Jimnastik üzere spor çeşitleri),
Meşguliyet (Ağır yük kaldırma, burkulma, eğilme, uzun vade oturma,yürünen yerin yapısı),
Yapısal (Omurga darlığı, kaymaları, kırıkları, öbür doğuştan anomaliler),
Başkaları (Çok veladet,gebelik).
Bel fıtığı nasıl oluşur?
Bel fıtığı oluşumunda 4 ana teori ileri sürülmektedir;
1: Travma,
2: Dejenerasyon ( yapısal bir süreç),
3: Biyokimyasal hadiseler,
4: Genetik,
Bu 4 ana teori beğenilen olmak üzere yukarıda bahsedilen hazırlayıcı risk faktörleri bel fıtığı oluşumunda rol oynamaktadır. Örneğin ağır bir yükü kaldırmak yahut zıt bir hareket yapmak bel fıtığı oluşmasında kıymetli rol oynayabilmektedir. Burada travma teorisi makbuldür. 2. olarak yapısal bir süreç olan dejenerasyon hadisesi bireylerin omurga kıkırdak dokusunun dejenerasyonu kelam bahsidir. Bu kıkırdak dokusunun ihtiva ettiği su orantısı çocukluk yaşlarından itibaren yavaş yavaş azalmaya başlar, yaklaşık 20 yaşlarında su yapılmaması neticesinde kıkırdağın beslenme bozukluğu ve elastitesini kaybetmesi sonrası mikro travma üzere ani zıt bir hareket sonrası fıtıklaşma oluşmaktadır. Üçüncü hipotezde mahsusen kıkırdak dokusu içerisindeki kimi enzimatik biyokimyasal değişikliler ergenlik çağından sonra oluşmaktadır bu değişmelerin sonucu kıkırdak dokusunun elastik özelliğini kaybolmasına neden olmasıyla fıtıklaşmalar oluşmaktadır. Son olarak genetik teoride birtakım ailelerin tüm fertlerinde kıkırdak yapıdaki dejenerasyon nisbeten daha erken yaşlarda olmakta, münasebetiyle daha sık ve kolay bel fıtığına yakalanmaktadırlar. Az bir orantıda ise kıkırdak yapıdaki dejenerasyonun genetik cephesi yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır.
Bel fıtığı şikayet ve bulguları ;
Başlangıçta bel ağrısı uygun bilinen şikayetidir. Bunu bacak ağrısı takip eder. Bu âlâ bilinen ağrı şikayeti çok değişik tablolarda görülebilir. Hastalar umumiyetle birinci bel ağrısı hikayesini unuturlar, çoklukla kısa vadeli olup, bu periyotta tıbbı ilaç tedavisine düzgün yanıt verirler. Bazen bel yahut bacak ağrısından yalnızca biri de bulunabilir. Bu ağrı şikayet, mahsusen öksürmek, ıkınmak, hapşırmak üzere hudut etrafında basıncı artıran hareketlerle artar İstirahatle azalır. Ağrı şikayeti öncelikle eğilme, yataktan doğrulma üzere birinci hareketleri zorlaştır. Bel fıtığının ilerlemesi yahut illetin kronikleşmesi fıtıklaşmanın noktasına yahut konumuna nazaran bu ağrılarla birlikte bacaklar da uyuşmalar, güçsüzlükler (felçler) ortaya çıkar. Hastalar bu kuvetsizlikleri kendisi tanımada zorlanabilirler, bunu yol yürüken ayağında boşluk olduğunu merdiven inip çıkmada zorlandığını farkeder. Birtakım nadir durumlardan olan büyük fıtıklaşmalar omurga kanalına hakikat uzanarak hadleri aniden sıkıştırmasıyla idrar ve büyük abdestini tutamama yahut yapamama üzere bozukluklar ile bacaklarda ani felclerle acil bir tablo oluşturur. Marazın bu kademede ilerlemesine müsaade edilmemeli, devrinde acil cerrahi müdahale bu dramatik tablodan hastalar kurtulabilir.
Bel fıtığı Teşhisi;
Yeterli bir anemnez ve detaylı nöroljik muayene bel fıtığı teşhisinde epey değerlidir. Her bel ve bacak ağrısı bulunan hastaya "mutlaka bel fıtığıdır" peşin kararı ile yaklaşmamak gerekir. Bel fıtığını taklit eden daha bir çok marazlar vardır. Kolay bir spor yaralanmasından romatizmaya, enfeksiyon illetlerinden kansere kadar birçok hastalık bel ve/veya bacak ağrısıyla seyredebilir. Günümüzde gelişmiş nöro-görüntüleme teknikleri ile bel fıtığı nispeten kolay çabuk ve akıllıca konulmaktadır. Bunlar;
1: Direkt lombosakral grafiler gerekirse dinamik imgeler çekilmelidir,
2: Bilgisayarlı Tomografi (BT),
3: Magnetig Rezonans Görüntüleme (MR),
4: Elektromyelografi (EMG),
5: Rutin kan tetkikleri (Üre,ASO, RF,CRP, sedimantasyon, Brusella, HLA-27 v.b)
Yukarı saydığımız teşhis usulleri başka farklı düşünülmeli gerektiğinde sırf gerektiğinde kombine kullanılmalıdır. Bir bel fıtığı yırtığın aşaması radyolojik görüntüleme usullerine nazaran 4 evrede incelenmektedir.
Evre 1: Bulging ( hafif kabarma),
Evre 2: Protrude disk (Orta noktada kabarıklık),
Evre 3: Ekstrude disk ( İleri yırtık modül dışarı taşmış),
Evre 4:Seketre disk ( Yırtılan disk dokusu nokta değiştirmiş).
Bel fıtığı Ayırıcı Teşhis;
1 :Omurga ve omurilik tümörleri,
2: Romatizmal marazlar,
3: İnfeksion hastalıkaları (tüberkuloz, brusella, diskitis),
4: Nöropatik ağrılar ( Diabet, enjeksion),
5: Vasküler nedenler (tıkayıcı damar hastalıkları),
6: Yapısal ( spondiloz, dar kanal, omurga kaymaları).
Bel fıtığı Tedavi;
1: Tıbbı tedavi;
Yatak istirahati,
İlaç tedevisi (ağrı kesiciler kas gevşeticiler),
Fizik tedavi programları,
Eğitim.
2: Cerrahi tedavi;
Bel fıtığı rahatsızlığı bulunan bir hastada illetin hangi safhada olduğu âlâ bir muayene ve ileri tetkik metodları ile net olarak tesbit edildikten sonra tedavinin safhasına geçilir.
Hangi Hastalara Cerrahi Uygulanır?
1: Her türlü tıbbı tedaviye başarısız olan hastalar,
2: İlerleyici yahut akut kuvet kayıpları olanlar,
3: Tıbbı tedaviye dirençli tekrarlıyan disk hernisi atakları,
4: Bir acil ameliyat enidkasyonu olan akut kauda ekuina sendromu.
Cerrahi müdahale gerekenler ve cerrahi müdahale gerekmeyenler diye iki büyük kümeye incelenenir. Bel fıtığı gelişiminin erken periyotlarında tıbbı tedaviyle konservatif metodları uygulanır. Bu safhada, hastaya ağrı kesiciler, kas gevşetici ve antienflamatuar ilaçlar verilir. Yatak istirahati tavsiye edilir. Ağrılı devir geçtikten sonra fizik tedavi metodları yapılır.
Cerrahi Tedavi Teknikleri
Standart cerrahi teşebbüsler
1: Klasik açık makro diskektomi,
2: Mikrodiskektomi.
İntradiskal teşebbüsler
1: perkutan lomber diskektomi,
2: Perkütan endoskopik diskektomi,
3: Lazer diskektomi,
4:Kemonukleozis.
Yukarıda sayılan cerrahi teknikler içerisinde her birinin kendine nazaran endikasyonları vardır burada cerrahın alışık olduğu en yeterli prosedür beğenilen olmak üzere gaye hastayı en erken eski işine gücüne döndürmek olmalı en az zararsız süreç uygulanmalıdır. Mikro diskektomi sistemi hudutları çok büyük büyütme ile yapılan bir en az zararsız süreçlerden biridir.
Sonuç olarak
Günümüzde teknolojinin inanılmaz geliştiği yerkürede bel fıtığı amaliyatından korkmamak gerekir sahih endikasyon, hakikat tetkik yolları ile münasip cerrahi teknik ile ameliyat olan bireyler ameliyat öncesi durumuna nazaran % 90 üzerinde muvaffakiyet ile eski işine gücüne dönerler. Böylelikle ameliyat öncesi verilen tıbbı ilaçların yan tesirlerinden korunmuş olurlar.
Bel fıtığının Umumî özelikleri ve görülme sıklığı;
Toplulukta ağrı nedeniyle hastanelere başvuran hastaların 2. sık nedeni bel ağrısıdır.
Bel ağrısının prevelansı % 60-80,
Bel fıtığı görülme orantısı ise % 5,
Erkek/ hatun orantısı kimi çalışmalarda tıpkı olmakla birlikte eşittir,
Ensık 40-50 yaşlarında görülür.
Bel fıtığı oluşumunda risk faktörleri
Şişmanlık,
Sigara,
Spor (Tenis, Golf, Futbol, Jimnastik üzere spor çeşitleri),
Meşguliyet (Ağır yük kaldırma, burkulma, eğilme, uzun vade oturma,yürünen yerin yapısı),
Yapısal (Omurga darlığı, kaymaları, kırıkları, öbür doğuştan anomaliler),
Başkaları (Çok veladet,gebelik).
Bel fıtığı nasıl oluşur?
Bel fıtığı oluşumunda 4 ana teori ileri sürülmektedir;
1: Travma,
2: Dejenerasyon ( yapısal bir süreç),
3: Biyokimyasal hadiseler,
4: Genetik,
Bu 4 ana teori beğenilen olmak üzere yukarıda bahsedilen hazırlayıcı risk faktörleri bel fıtığı oluşumunda rol oynamaktadır. Örneğin ağır bir yükü kaldırmak yahut zıt bir hareket yapmak bel fıtığı oluşmasında kıymetli rol oynayabilmektedir. Burada travma teorisi makbuldür. 2. olarak yapısal bir süreç olan dejenerasyon hadisesi bireylerin omurga kıkırdak dokusunun dejenerasyonu kelam bahsidir. Bu kıkırdak dokusunun ihtiva ettiği su orantısı çocukluk yaşlarından itibaren yavaş yavaş azalmaya başlar, yaklaşık 20 yaşlarında su yapılmaması neticesinde kıkırdağın beslenme bozukluğu ve elastitesini kaybetmesi sonrası mikro travma üzere ani zıt bir hareket sonrası fıtıklaşma oluşmaktadır. Üçüncü hipotezde mahsusen kıkırdak dokusu içerisindeki kimi enzimatik biyokimyasal değişikliler ergenlik çağından sonra oluşmaktadır bu değişmelerin sonucu kıkırdak dokusunun elastik özelliğini kaybolmasına neden olmasıyla fıtıklaşmalar oluşmaktadır. Son olarak genetik teoride birtakım ailelerin tüm fertlerinde kıkırdak yapıdaki dejenerasyon nisbeten daha erken yaşlarda olmakta, münasebetiyle daha sık ve kolay bel fıtığına yakalanmaktadırlar. Az bir orantıda ise kıkırdak yapıdaki dejenerasyonun genetik cephesi yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır.
Bel fıtığı şikayet ve bulguları ;
Başlangıçta bel ağrısı uygun bilinen şikayetidir. Bunu bacak ağrısı takip eder. Bu âlâ bilinen ağrı şikayeti çok değişik tablolarda görülebilir. Hastalar umumiyetle birinci bel ağrısı hikayesini unuturlar, çoklukla kısa vadeli olup, bu periyotta tıbbı ilaç tedavisine düzgün yanıt verirler. Bazen bel yahut bacak ağrısından yalnızca biri de bulunabilir. Bu ağrı şikayet, mahsusen öksürmek, ıkınmak, hapşırmak üzere hudut etrafında basıncı artıran hareketlerle artar İstirahatle azalır. Ağrı şikayeti öncelikle eğilme, yataktan doğrulma üzere birinci hareketleri zorlaştır. Bel fıtığının ilerlemesi yahut illetin kronikleşmesi fıtıklaşmanın noktasına yahut konumuna nazaran bu ağrılarla birlikte bacaklar da uyuşmalar, güçsüzlükler (felçler) ortaya çıkar. Hastalar bu kuvetsizlikleri kendisi tanımada zorlanabilirler, bunu yol yürüken ayağında boşluk olduğunu merdiven inip çıkmada zorlandığını farkeder. Birtakım nadir durumlardan olan büyük fıtıklaşmalar omurga kanalına hakikat uzanarak hadleri aniden sıkıştırmasıyla idrar ve büyük abdestini tutamama yahut yapamama üzere bozukluklar ile bacaklarda ani felclerle acil bir tablo oluşturur. Marazın bu kademede ilerlemesine müsaade edilmemeli, devrinde acil cerrahi müdahale bu dramatik tablodan hastalar kurtulabilir.
Bel fıtığı Teşhisi;
Yeterli bir anemnez ve detaylı nöroljik muayene bel fıtığı teşhisinde epey değerlidir. Her bel ve bacak ağrısı bulunan hastaya "mutlaka bel fıtığıdır" peşin kararı ile yaklaşmamak gerekir. Bel fıtığını taklit eden daha bir çok marazlar vardır. Kolay bir spor yaralanmasından romatizmaya, enfeksiyon illetlerinden kansere kadar birçok hastalık bel ve/veya bacak ağrısıyla seyredebilir. Günümüzde gelişmiş nöro-görüntüleme teknikleri ile bel fıtığı nispeten kolay çabuk ve akıllıca konulmaktadır. Bunlar;
1: Direkt lombosakral grafiler gerekirse dinamik imgeler çekilmelidir,
2: Bilgisayarlı Tomografi (BT),
3: Magnetig Rezonans Görüntüleme (MR),
4: Elektromyelografi (EMG),
5: Rutin kan tetkikleri (Üre,ASO, RF,CRP, sedimantasyon, Brusella, HLA-27 v.b)
Yukarı saydığımız teşhis usulleri başka farklı düşünülmeli gerektiğinde sırf gerektiğinde kombine kullanılmalıdır. Bir bel fıtığı yırtığın aşaması radyolojik görüntüleme usullerine nazaran 4 evrede incelenmektedir.
Evre 1: Bulging ( hafif kabarma),
Evre 2: Protrude disk (Orta noktada kabarıklık),
Evre 3: Ekstrude disk ( İleri yırtık modül dışarı taşmış),
Evre 4:Seketre disk ( Yırtılan disk dokusu nokta değiştirmiş).
Bel fıtığı Ayırıcı Teşhis;
1 :Omurga ve omurilik tümörleri,
2: Romatizmal marazlar,
3: İnfeksion hastalıkaları (tüberkuloz, brusella, diskitis),
4: Nöropatik ağrılar ( Diabet, enjeksion),
5: Vasküler nedenler (tıkayıcı damar hastalıkları),
6: Yapısal ( spondiloz, dar kanal, omurga kaymaları).
Bel fıtığı Tedavi;
1: Tıbbı tedavi;
Yatak istirahati,
İlaç tedevisi (ağrı kesiciler kas gevşeticiler),
Fizik tedavi programları,
Eğitim.
2: Cerrahi tedavi;
Bel fıtığı rahatsızlığı bulunan bir hastada illetin hangi safhada olduğu âlâ bir muayene ve ileri tetkik metodları ile net olarak tesbit edildikten sonra tedavinin safhasına geçilir.
Hangi Hastalara Cerrahi Uygulanır?
1: Her türlü tıbbı tedaviye başarısız olan hastalar,
2: İlerleyici yahut akut kuvet kayıpları olanlar,
3: Tıbbı tedaviye dirençli tekrarlıyan disk hernisi atakları,
4: Bir acil ameliyat enidkasyonu olan akut kauda ekuina sendromu.
Cerrahi müdahale gerekenler ve cerrahi müdahale gerekmeyenler diye iki büyük kümeye incelenenir. Bel fıtığı gelişiminin erken periyotlarında tıbbı tedaviyle konservatif metodları uygulanır. Bu safhada, hastaya ağrı kesiciler, kas gevşetici ve antienflamatuar ilaçlar verilir. Yatak istirahati tavsiye edilir. Ağrılı devir geçtikten sonra fizik tedavi metodları yapılır.
Cerrahi Tedavi Teknikleri
Standart cerrahi teşebbüsler
1: Klasik açık makro diskektomi,
2: Mikrodiskektomi.
İntradiskal teşebbüsler
1: perkutan lomber diskektomi,
2: Perkütan endoskopik diskektomi,
3: Lazer diskektomi,
4:Kemonukleozis.
Yukarıda sayılan cerrahi teknikler içerisinde her birinin kendine nazaran endikasyonları vardır burada cerrahın alışık olduğu en yeterli prosedür beğenilen olmak üzere gaye hastayı en erken eski işine gücüne döndürmek olmalı en az zararsız süreç uygulanmalıdır. Mikro diskektomi sistemi hudutları çok büyük büyütme ile yapılan bir en az zararsız süreçlerden biridir.
Sonuç olarak
Günümüzde teknolojinin inanılmaz geliştiği yerkürede bel fıtığı amaliyatından korkmamak gerekir sahih endikasyon, hakikat tetkik yolları ile münasip cerrahi teknik ile ameliyat olan bireyler ameliyat öncesi durumuna nazaran % 90 üzerinde muvaffakiyet ile eski işine gücüne dönerler. Böylelikle ameliyat öncesi verilen tıbbı ilaçların yan tesirlerinden korunmuş olurlar.
