Obezite, bedendeki yağ ölçüsünün fazlalığı olarak tanımlanmaktadır. Alınan gücün harcanandan daha fazla olması nedeniyle oluşmaktadır. Dünya çapında genetik faktörler, beslenme, hayat biçiminin değişimi ve ekonomik refah nedeniyle, çok kilolu ve obez olarak sınıflandırılan yaklaşık 2 milyar yetişkin bulunmaktadır. Bizim üzere gelişmekte olan ülkelerde de görülme sıklığı yüksektir.
Erişkin beden kitlesinin erkeklerde % 15- 18’i , bayanlarda ise % 20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Şayet yağ oranı erkeklerde beden kitlesinin % 25, bayanlarda % 35’unu geçerse obeziteden kelam edilir. Obezitenin derecesini belirlemek için vücut kitle indeksi (BKİ) kullanılmaktadır. Buna nazaran Dünya Sıhhat Örgütünün (WHO) kabul ettiği kriterler vardır. BKI sonucu 30 kg/m2 ‘den fazla olan bireylere obez/şişman denilebilmektedir. Ama bu süreç her birey için belirleyici olmayabilir.Örneğin atletlerde kas kütlesinin fazla olması, BKI’lerini yüksek çıkarabilse de bu bireylere obez denilmemektedir.
Obeziteye bağlı risk ve hastalıkları belirleyen yalnızca bedendeki yağ ölçüsü değil, birebir vakitte bu yağın dağılımıdır.Obezite yağ dağılım bölgesine nazaran iki tipe ayrılmaktadır: sentral abdominal (android, elma formu) ve gluteofemoral (jinekoid, armut formu) obezite. Bu ikisinin ayrımı bel etrafı ölçümünün kalça etrafı ölçümüne oranı ile belirlenmektedir. Bu oranın bayanda 0.9ve erkekte 1.0’den düşük olması ‘jinekoid obezite’; yüksek olması ise ‘android obezite’ olarak tanımlanmaktadır.
Yetişkinlerde cinsiyete nazaran bel etrafı ölçümünün sıhhat açısından kıymetlendirilmesi risk düşük risk yüksek
Bayanlarda 88 cm
Erkeklerde 102 cm
(Report of a WHO Expert Consultation 2008, WHO)
Bel ve kalça ölçümü yandaki halde görüldüğü üzere yapılır. Kalçanın en geniş bölgesi ve belin göbek deliğinden 2 parmak üstünden ölçüm alınır.
Amerikan Kalp Derneğine nazaran, şeker ekli içecekler en büyük kalori kaynaklarındandır. Ekseriyetle alkolsüz içeceklerde, şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu kullanılır ve obezite için potansiyel riskler ortasında kabul edilir. Paketli eserler ve hazır içeceklere dikkat edilmelidir.
ABDOMİNAL YAĞLANMANIN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Memleketler arası Diyabet Vakfı, metabolik sendromun risk faktörleri ortasında abdominal obeziteyi de saymaktadır. Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-2) sonuçlarına nazaran ülkemizde 20 yaş ve üzeri şahısların %32’sindeabdominal obezite görülmektedir. Her obez hasta metabolik sendrom açısından taranmalı ve visseral adipozite göstergesi olarak BKI yerine bel etrafı ölçümü kullanılmalıdır.
Metabolik Sendromda olduğu üzere obezitenin de kardiyovasküler hastalıklar oluşturma riskinin olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Türk Kardiyoloji Derneği’nin yaptığı bir araştırmaya nazaran halkımızda her yıl gelişen Koroner Kalp Hastalıkları olgularının neredeyse 25.000’i abdominal obeziteye bağlanabilir. Bel etrafındaki 1 cmlik artış yetişkinlerdeki Koroner Kalp Hastalıkları sayısında 6 ila 7.000 artışa yol açtığı kestirim edilmektedir.
Viseral yağ metabolik istikametten çok etkindir. Karaciğerde kullanılıp hepatik insülin direncine yol açabilir. Münasebetiyle bu durum glukoz toleransında bozulmaya yahut tip 2 diyabete yer hazırlayabilir. Ayrıyeten lipoprotein lipaz ve hepatik trigliserid lipaz düzeyindeki değişiklikler dislipidemiye bilhassa hipertrigliseridemi ve düşük HDL kolesterol düzeyine yol açmaktadır.
The American Journal mecmuasında yayınlanan bir çalışmaya nazaran vücut kitle indeksi ile merkezi yağlanmanın diyabetle bağı araştırılmış ve sonuç olarak bel/kalça oranı ve bel ölçüsünün diyabetle ilişkilendirilebileceğine varılmıştır.
NELER YAPMALIYIZ?
• Kâfi ve istikrarlı kalori alımı sağlanmalı, sağlıklı bir diyet düzenlenmesi yapılmalıdır. Doymuş yağlardan ve kolesterolden kısıtlı, kompleks karbonhidratlardan güçlü, bol meyve ve zerzevat tüketimini ve hipertansiyonu olanlarda tuz kısıtlamasını içeren diyet modelleri önerilmektedir.
• Fizikî aktivitenin artırılması ve şahısların bu hususta motive edilmesi. Böylelikle hem kardiyovasküler olay riski hem de metabolik sendrom gelişimi azaltılabilir.
• Omega-3 yağ asidi ve antioksidanlardan güçlü balık, zerzevat ve meyve, kuru baklagil, saflaştırılmamış taneli tahıllar üzere besinlerin tüketiminin artırılmasının koroner hastalıkların riskini azalttığı bilinmektedir.
• Yavaş formda sindirilen düşük glisemik indeksli diyetler de lipid metabolizması üzerinde faydalı tesirlere sahip olabilir.
• Amerika Beslenme Mecmuasına nazaran; yeşil çay, sistemli idmanla birlikte kilo vermeye yardımcı oluyor. Araştırmacılar, yeşil çayın içeriğinde bulunan kateşinlerin, bedende kalori yakımını arttırıp, bel etrafındaki yağları azalttığını bulmuşlardır. Yaban mersini yiyen farelerde yapılan çalışmalarda ise bel bölgesinin daha az yağlı olduğu bulunmuştur.
• Ömür stili değişikliklerinden bahederken sigara ve alkol konusu da kıymetle vurgulanmalıdır. Ölçüleri azaltmanızı yahut mümkünse hayatınızdan çıkarmanızı öneririm.
Özetle;
İstikrarlı ve kâfi beslenmek ve daha fazla idman yapmak, bel etrafını azaltmanın en düzgün yoludur. Yapılan bir çok araştırma; meyve, zerzevat, tam tahıl, düşük yağlı süt eserleri, kurubaklagil, yağlı tohumlar, yağsız et, balık, yumurta ile tüm besin öğelerini karşılayan istikrarlı bir diyet takibi ve haftada 3-4 gün, 30 ila 60 dakika antrenman ile desteklenmesinin bel etrafını denetim altına alınabileceğini göstermektedir.
Erişkin beden kitlesinin erkeklerde % 15- 18’i , bayanlarda ise % 20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Şayet yağ oranı erkeklerde beden kitlesinin % 25, bayanlarda % 35’unu geçerse obeziteden kelam edilir. Obezitenin derecesini belirlemek için vücut kitle indeksi (BKİ) kullanılmaktadır. Buna nazaran Dünya Sıhhat Örgütünün (WHO) kabul ettiği kriterler vardır. BKI sonucu 30 kg/m2 ‘den fazla olan bireylere obez/şişman denilebilmektedir. Ama bu süreç her birey için belirleyici olmayabilir.Örneğin atletlerde kas kütlesinin fazla olması, BKI’lerini yüksek çıkarabilse de bu bireylere obez denilmemektedir.
Obeziteye bağlı risk ve hastalıkları belirleyen yalnızca bedendeki yağ ölçüsü değil, birebir vakitte bu yağın dağılımıdır.Obezite yağ dağılım bölgesine nazaran iki tipe ayrılmaktadır: sentral abdominal (android, elma formu) ve gluteofemoral (jinekoid, armut formu) obezite. Bu ikisinin ayrımı bel etrafı ölçümünün kalça etrafı ölçümüne oranı ile belirlenmektedir. Bu oranın bayanda 0.9ve erkekte 1.0’den düşük olması ‘jinekoid obezite’; yüksek olması ise ‘android obezite’ olarak tanımlanmaktadır.
Yetişkinlerde cinsiyete nazaran bel etrafı ölçümünün sıhhat açısından kıymetlendirilmesi risk düşük risk yüksek
Bayanlarda 88 cm
Erkeklerde 102 cm
(Report of a WHO Expert Consultation 2008, WHO)
Bel ve kalça ölçümü yandaki halde görüldüğü üzere yapılır. Kalçanın en geniş bölgesi ve belin göbek deliğinden 2 parmak üstünden ölçüm alınır.
Amerikan Kalp Derneğine nazaran, şeker ekli içecekler en büyük kalori kaynaklarındandır. Ekseriyetle alkolsüz içeceklerde, şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu kullanılır ve obezite için potansiyel riskler ortasında kabul edilir. Paketli eserler ve hazır içeceklere dikkat edilmelidir.
ABDOMİNAL YAĞLANMANIN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Memleketler arası Diyabet Vakfı, metabolik sendromun risk faktörleri ortasında abdominal obeziteyi de saymaktadır. Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-2) sonuçlarına nazaran ülkemizde 20 yaş ve üzeri şahısların %32’sindeabdominal obezite görülmektedir. Her obez hasta metabolik sendrom açısından taranmalı ve visseral adipozite göstergesi olarak BKI yerine bel etrafı ölçümü kullanılmalıdır.
Metabolik Sendromda olduğu üzere obezitenin de kardiyovasküler hastalıklar oluşturma riskinin olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Türk Kardiyoloji Derneği’nin yaptığı bir araştırmaya nazaran halkımızda her yıl gelişen Koroner Kalp Hastalıkları olgularının neredeyse 25.000’i abdominal obeziteye bağlanabilir. Bel etrafındaki 1 cmlik artış yetişkinlerdeki Koroner Kalp Hastalıkları sayısında 6 ila 7.000 artışa yol açtığı kestirim edilmektedir.
Viseral yağ metabolik istikametten çok etkindir. Karaciğerde kullanılıp hepatik insülin direncine yol açabilir. Münasebetiyle bu durum glukoz toleransında bozulmaya yahut tip 2 diyabete yer hazırlayabilir. Ayrıyeten lipoprotein lipaz ve hepatik trigliserid lipaz düzeyindeki değişiklikler dislipidemiye bilhassa hipertrigliseridemi ve düşük HDL kolesterol düzeyine yol açmaktadır.
The American Journal mecmuasında yayınlanan bir çalışmaya nazaran vücut kitle indeksi ile merkezi yağlanmanın diyabetle bağı araştırılmış ve sonuç olarak bel/kalça oranı ve bel ölçüsünün diyabetle ilişkilendirilebileceğine varılmıştır.
NELER YAPMALIYIZ?
• Kâfi ve istikrarlı kalori alımı sağlanmalı, sağlıklı bir diyet düzenlenmesi yapılmalıdır. Doymuş yağlardan ve kolesterolden kısıtlı, kompleks karbonhidratlardan güçlü, bol meyve ve zerzevat tüketimini ve hipertansiyonu olanlarda tuz kısıtlamasını içeren diyet modelleri önerilmektedir.
• Fizikî aktivitenin artırılması ve şahısların bu hususta motive edilmesi. Böylelikle hem kardiyovasküler olay riski hem de metabolik sendrom gelişimi azaltılabilir.
• Omega-3 yağ asidi ve antioksidanlardan güçlü balık, zerzevat ve meyve, kuru baklagil, saflaştırılmamış taneli tahıllar üzere besinlerin tüketiminin artırılmasının koroner hastalıkların riskini azalttığı bilinmektedir.
• Yavaş formda sindirilen düşük glisemik indeksli diyetler de lipid metabolizması üzerinde faydalı tesirlere sahip olabilir.
• Amerika Beslenme Mecmuasına nazaran; yeşil çay, sistemli idmanla birlikte kilo vermeye yardımcı oluyor. Araştırmacılar, yeşil çayın içeriğinde bulunan kateşinlerin, bedende kalori yakımını arttırıp, bel etrafındaki yağları azalttığını bulmuşlardır. Yaban mersini yiyen farelerde yapılan çalışmalarda ise bel bölgesinin daha az yağlı olduğu bulunmuştur.
• Ömür stili değişikliklerinden bahederken sigara ve alkol konusu da kıymetle vurgulanmalıdır. Ölçüleri azaltmanızı yahut mümkünse hayatınızdan çıkarmanızı öneririm.
Özetle;
İstikrarlı ve kâfi beslenmek ve daha fazla idman yapmak, bel etrafını azaltmanın en düzgün yoludur. Yapılan bir çok araştırma; meyve, zerzevat, tam tahıl, düşük yağlı süt eserleri, kurubaklagil, yağlı tohumlar, yağsız et, balık, yumurta ile tüm besin öğelerini karşılayan istikrarlı bir diyet takibi ve haftada 3-4 gün, 30 ila 60 dakika antrenman ile desteklenmesinin bel etrafını denetim altına alınabileceğini göstermektedir.