BERLİN ANTLAŞMASI
Osmanlı Devleti ile Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan, İngiltere ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878'de Berlin'de imzalanan antlaşma
Avrupa devletleri 1871 AlmanFransız savaşı ile ilgilendikleri sırada Rusya'da Balkanlar'da karışıklıklar cıkarak Osmanlı İmparatorluğu 'nun icişlerinde kargaşalıklar yaratmaya uğraşıyordu Bu gaye ile, Girit Rumlarını ayaklanmaya kışkırtmış, Karadağ halkına silah sağlamış, Romanya'da, Bulgaristan'da ceteler kurulması icin uğraşmıştır Sırbistan'da da karışıklık cıkarmaya calışmıştır Bu sıralarda Anadolu'ya goc eden Cerkez gocmenlerini, dirlik ve duzeni bozmaları icin kullanmıştır İşte butun bu olaylar ve ozellikle 1875'de Hersek'te cıkıp Balkan Yarımadası'nın ortalarına doğru yayılan ayaklanmalar, 1877 yılında başlayıp Berlin Antlaşması'yla son bulan OsmanlıRus savaşının başlıca sebepleri olmuşlardır
Rusya'nın 1875 yılından başlayarak Balkanlar'da yaydığı ayaklanmalarının gayesi Panslavizm idi
Andrassy Notası:
Hersek ayaklanmasının Bosna havalisine yayılması uzerine Avusturya, Rusya ve Almanya devletleri Babıali'ye başvurarak BosnaHersek icin bazı imtiyazlar istemeye karar verdiler (30 Ocak 1876) Avusturya başvekili Kont Andrassy bu notanın yazılmasına memur edildiği icin buna Andrassy Notası denildi Bu notada Osmanlı Devleti 'nden Hersek'te bazı reformlar, ozellikle vergi usullerinde değişiklikler yapılması isteniyordu
1BosnaHersek'te Hıristiyan halka din ve mezhep serbestliği verilmesi,
2İltizam usulunun kaldırılması,
3Ciftcilerin araziye sahip olma usullerinin duzenlenmesi,
4BosnaHersek'te girişilecek ıslahata nezaret etmek uzere yerli Musluman ve Hıristiyanlar arasından secilecek bir komisyonun kurulması,
5BosnaHersek'ten alınacak vergilerin mahalli ihtiyaclara harcanması
Osmanlı Devleti bu notayı kabul etti ve Sultan Abdulaziz bir ferman yayınladı Ancak Rusya ve Avusturya'dan her turlu yardımı goren BosnaHersek'teki ayaklanma yatıştırılamadı Ustelik Karadağlılar da bu ayaklananlara katıldılar
Ayaklanma Bulgaristan'ın her tarafına yayıldı 1876 Mayısında Filibe'de buyuk bir ayaklanma daha cıktı Bunu Selanik'teki olaylar izledi Bu ayaklanmada Alman ve Fransız konsolosları oldurulduler
Berlin Memorandumu (Mayıs 1876):
Selanik'teki bu olay uzerine Avusturya Başbakanı Andrassy, Berlin'de bir toplantı duzenledi ve bir memorandum kaleme alındı
1Asilerle Osmanlı kuvvetleri arasında iki aylık, bir ateşkes yapılması,
2Yapılacak reformlar konusunda Osmanlı Devleti 'nin asilerle goruşmesi,
3Ayaklanma sebebiyle halkın uğradığı zararların odenmesi ve memleketine donen asilerin affedilmesi,
4Reformların tamamen uygulanışına kadar Hıristiyanların silah taşımalarına izin verilmesi,
5Islahatın Avrupa devletleri konsoloslarının gozetimi altında yurutulmesi
Fransa ve İtalya devletleri Berlin Memorandumu'nu kabul ettilerse de İngiltere buna razı olmadığından memorandum hukumsuz kaldı
Bu olaylar, Osmanlı Devleti icinde Yeni Osmanlılarhareketini kuvvetlendirdi ve Namık Kemal, Ziya Paşa, Midhat Paşa gibi vatanseverler, halk tarafından cok sevilmeye başlandı İstanbul medreselerindeki talebei ulum da devletin ve memleketin hukuk ve istiklali tehlikede bulunduğu ve Muslumanların her tarafta Hıristiyanlar tarafından tehdit edildiği bir sırada derslerle uğraşmanın doğru olmadığını ileri surerek ayaklandılar Sadrazamı istemiyorlardı Abdulaziz, Mahmud Nedim Paşa'yi azledip yerine Metercim Ruştu Paşa'yı sadarete, Huseyin Avni Paşa'yı seraskerliğe ve Midhat Paşa'yı da
Meclisi Vukala'ya tayin ederek bu ayaklanmayı yatıştırdı Fakat, Huseyin Avni ve Mithat paşalar, padişahın Mahmud Nedim Paşa'yı tekrar sadarete getirmesinden korkarak, 1876 Mayıs sonunda Abdulaziz i tahttan indirip yerine V Murad'ı getirdiler
Osmanlı Devleti 'ndeki bu ic karışıklıklar Balkan buhranını daha da genişletti 1876 Temmuzunda Karadağ ve Sırbistan Osmanlı Devleti 'ne savaş actılar Osmanlı Devleti , Sırpların Ruslardan para ve asker yardımı gibi destek gormesine rağmen duruma hakim oldu
Bu sırada V Murad'ın akıl hastalığı arttığı icin hal ile yerine II Abdulhamid tahta cıkarıldı Slavların yenilmesi uzerine Rusya, mudahale ederek barış yapılmasını istedi
İngiltere ise Şark Meselesi'nin Rusya'nın emellerine gore halledilmesini istemediğinden İstanbul'da devletlerarası bir konferans toplanmasını teklif etti (23 Aralık 1876) Osmanlı Devleti konferansta yapılan teklifleri kabul etmeyince Osmanlı Rus savaşı kacınılmaz oldu 24 Nisan 1877'de de Rusya Osmanlı Devleti 'ne savaş actı
1877 1878 Osmanlı Rus savaşı Osmanlıların aleyhine olarak Ayastefanos Antlaşması ile sona erdi Ruslar Catalca onlerine kadar gelmişlerdi
Osmanlı Devleti , Ayastefanos Antlaşması'nın bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bilhassa savaş tazminatının azaltılması icin Rusya'ya serasker Rauf Paşa'nın başkanlığında bir heyet gonderdiyse de Rusya red cevabı verdi Bunun uzerine İngiltere, Osmanlı Devleti 'nin bu zayıf durumundan faydalanmak isteyerek devlete bir ittifak teklif etti ve Kıbrıs Adası kendisine verildiği takdirde Balkanlar'daki Osmanlı memleketlerine Rusya tarafından yapılacak bir saldırıyı karşılamada yardım vaad etti Bu suretle Osmanlıİngiltere devletleri arasında tedafui bir ittifak antlaşması imzalandı
Berlin Kongresi
Osmanlı Devleti 'nin parcalanmasını o zamanki durumuna ve dış siyasetine uygun bulmayan İngiltere ve Osmanlı Rus savaşlarından bir fayda sağlayamayan Avusturya Macaristan devletleri, Ayastefanos Antlaşması'nı kabul etmediler
Almanya'nın yardımı ile Ayastefanos Antlaşması'nın Rusya, İngiltere ve Avusturya arasında incelenmesine ve antlaşmada bazı değişiklikler yapılmasına karar verildi Rusya, bu devletlerle savaşacak durumda olmadığından kararı kabul etmek zorunda kaldı Berlin Kongresi, Alman Başbakanı Bismarck'ın başkanlığı altında acıldı (13 Haziran13 Temmuz 1878)
Kongreye, 1856 Paris Antlaşması'yla 1871 Londra Antlaşması'nı imzalayan devletler temsilci gonderdiler Berlin Kongresi'ne Osmanlı Devleti tarafından Muşir Mehmed Ali Paşa, Almanya buyukelcisi Sadullah Bey, Nafia Nazırı Aleksandr Karatodori Paşa; Almanya'dan Prens Bismarck, AvusturyaMacaristan'dan Kont Andrassy, Kont Karolyi, Baron Haymerle; İngiltere'den Lord Beaconsfield, Lord Salisbury, Lord Odo Russell; İtalya'dan Kont Corti, Conte de Launay; Fransa'dan W H Waddington, Comte de Saint Vallier, F Desprez; Rusya'dan Prens Gorcakov Kont Şuvalov, Baron d'Ubril temsilci olarak gonderildiler
Berlin Kongresi'ne katılan devletlerin karşılıklı istekleri şiddetle carpışmıştır Avusturya Macaristan Devleti BosnaHersek'i işgal etmek, Sırbistan ve Karadağ uzerinde Rusya'nın Bulgaristan uzerinde kurduğu himayeye benzer bir himaye kurmak, Selanik'e ve Akdeniz adalarına giden yolların durumunu korumak, yani Balkanlar'da Rusya'nın nufuz ve mevkiine denk bir yer tutmak ve burada dengeyi sağlamak istiyordu Avusturya'nın bu eyaletleri işgal etmek teklifinin İngiltere temsilcileri tarafından kabul edilmesi ve teşvik gormesi, Osmanlı temsilcilerini elim bir hayret icinde bıraktı ve buna şiddetle itiraz ettiler Osmanlı Devleti ile tedafui bir antlaşma imzalamış bulunan İngiltere'nin kongrede Rusya'ya karşı sert davranması bekleniyordu
Başkan Bismarck, kongrenin Osmanlı Devleti'nin hususi menfaatlerini değil, Avrupa'nın menfaatini sağlamak uzere kurulduğunu ve Rumeli, devlete iade edildiğinden Osmanlıların şikayete hakları olmadığını soğuk bir lisanla soylemiştir
Rusya 1871 Alman Fransız savaşında Avusturya'yı oyalamış olduğunu ileri surerek bu sefer de Almanya'nın Avusturya'yı oyalamasını istemiş, fakat Bismarck, Almanya'nın Fransa'yı gozetlemek, durumunda olduğunu ve Fransa sınırlarından kuvvet cekmesine imkan olmadığım bildirerek bunu kabul etmemiştir Rusya da bundan sonra Ayastefanos Antlaşması'nın Berlin Kongresi'nde yeniden goruşulmesine ve değiştirilmesine razı olmuştur Bismarck, Avusturya'nın Balkanlar'da Rusya'nınki kadar nufuz ve kuvvet sahibi olmasını Almanya menfaatine uygun buluyordu
Berlin Kongresi'nde Rus temsilcileri Ayastefanos Antlaşması'nın hukumlerinin korunması icin cok calışmışlarsa da başarılı olamamışlardır Berlin Antlaşması, Ayastefanos Antlaşması hukumlerinde bircok değişiklikler yapmış ve Şark meselesini Rusya'nın yalnız kendi cıkarma halletmesine meydan bırakmamıştır
Antlaşma, Osmanlı Devleti icin kar sağlamadığı gibi, Osmanlı Devleti 'nin terketmek mecburiyetinde kaldığı arazi, buyuk devletler arasında bir anlaşmazlık konusu olmuştur Avusturya'nın Bosna Hersek'te asayişi sağlamak icin buraları sonu belli olmayan muddetle işgal etmesine ve munasip gorduğu takdirde YeniPazar Sancağı'nda muhafız askerler bulundurmasına karar verilince, İngiltere, Osmanlı Devleti ile yaptığı antlaşmayı ileri surerek, Osmanlı Devleti'nin Asya'daki topraklarının denetlenmesinin kendisine ait olduğunu ve buralarda ıslahat yapacağını vaat ettiğini ileri surmuştur Bu suretle İngiltere buralarda Rusya'yı kontrol edecek duruma giriyor ve Osmanlı Devleti 'ni resmen himaye ederek Hindistan'daki cok kalabalık Musluman tebaası uzerinde de bir nufuz sağlamış oluyordu
İtalya ile Fransa da bu fırsattan faydalanmak istemişlerdir İtalya, Arnavutluk ve Trablus uzerinde boş iddialarda bulunmuş, Fransa da ileride Tunus Eyaleti'ni işgal etmek icin musaade sağlamıştır
Berlin Kongresi'nde yalnız Almanya, Osmanlı Devleti'nden bir şey istememiştir Bismarck'ın politikası Almanya'nın Osmanlı Devleti'nde buyuk bir nufuz kazanmasını sağlamış ve bu tesir zamanla artmıştır Kongrede buyuk devletler bu şekilde calışırlarken Balkan devletleri de işe karışmışlar ve Yunanistan bir muracaat yaparak Rum milleti adına Girit'in, Epir ve Tesalya'nın ve Makedonya'nın bir kısmının kendisine verilmesini istemiştir Balkanlar'daki Slavların hamisi rolunu oynayan Rusya, Yunanistan'ın bu teklifinin kabul edilmesine engel olmuştur Fransa'nın mudahalesiyle Yunanistan'ın teklifi incelenmiş ve Kalamas ve Salambirya ile belirtilen bir hat boyunca sınırlarda duzeltme yapılmasını sağlamak uzere muzakere yapmak hakkı Yunanistan'a verilmiştir Osmanlı ve Yunanistan devletleri bu konuda anlaşamadıkları takdirde buyuk devletlerin aracılık edecekleri vaat edilmiş ve Girit, Osmanlı Devleti 'ne bırakılarak adada 1868 Fermanı'nın tatbik edilmesine karar verilmiştir
Kongrede en cetin mesele Bulgaristan meselesi olmuştur Bu konuşmalarda Rusya temsilcileri ile Avusturya Macaristan ve İngiltere temsilcileri arasında cok cetin munakaşalar gecmiştir Bir ay suren cetin goruşme ve munakaşalardan sonra Berlin Antlaşması'nın esasları 64 madde halinde tespit edilmiştir Bu maddelerin en onemlileri şunlardır:
1Ayastefanos Antlaşması ile yaratılan Buyuk Bulgaristan uce bolunuyordu:
a)Balkanların kuzeyinde bir Bulgaristan Prensliği kuruluyordu Bu prensliğin, ic işlerine bağımsız bir Hıristiyan hukumeti ile milli askeri olacak ve Osmanlı Devleti 'ne vergi verecekti Prens, Ayastefanos Antlaşması'nda kararlaştırıldığı gibi secilecek ve once Tırnova'da Bulgar muteberan meclisi toplanacak ve Bulgaristan'ın esas tuzuğunu yapacaktır Bulgaristan'da anayasa yapılıncaya kadar, Bulgaristan Prensliği bir Rus komiseri tarafından idare edilecek, bu idare dokuz aydan fazla surmeyecek ve bu komisere Osmanlı komiseri ile Berlin Antlaşması'nı imzalamış olan devletlerin konsolosları yardım edeceklerdir Osmanlı Rus komiserleri arasında anlaşmazlık cıkarsa, Berlin Antlaşması'nı imzalayan devletlerin İstanbul elcileri aracılık edeceklerdir
Berlin Antlaşması'ndan once Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle yapmış olduğu ticaret ve seyrusefer antlaşmaları aynen Bulgaristan'da da yururlukte kalacak ve bunlar tek taraflı olarak bozulmayacaktır Bulgaristan Osmanlı Devleti'nin genel borclarından ayrılacak bir miktarı odeyecek ve bu prensliğin Osmanlı Devleti 'ne odeyeceği vergiyi yeni teşkilatın tatbik edildiği yıl sonunda, Berlin Antlaşması'nı imzalayan devletler ittifakla belirteceklerdir
Osmanlı askeri Bulgaristan'dan cekilecek, kaleler, masrafı Bulgaristan tarafından odenerek yıkılacak ve bir daha yapılmayacaktır Osmanlı Devleti , mutareke gereğince boşalttığı Varna ve Şumnu kalelerindeki savaş malzemesini alıp dilediği gibi kullanacaktır
b)Ayastefanos Antlaşması ile kurulmuş olan Buyuk Bulgaristan'ın Balkanlar'ın guneyinde kalan topraklarından merkezi Filibe olmak uzere Doğu Rumeli Vilayetiadıyla Osmanlı Devleti 'nin idaresinde imtiyazlı bir muhtar eyalet kuruluyordu Bu imtiyazlı eyaletin, devletlerin reyi alınarak beş yıl muddetle Babıali tarafından tayin edilen bir Hıristiyan valisi olacak ve duzenliği yerli jandarma ve gerekirse yerli milis kuvvetlerle sağlanacaktır Milis kuvvetlerin subayları Osmanlı Devleti tarafından tayin edilecektir Bu imtiyazlı eyalet bir tehlikeye uğrarsa Osmanlı ordusundan yardım isteyecektir
Bulgaristan Prensliği'nde ve Doğu Rumeli imtiyazlı vilayetinde barış antlaşmasından dokuz ay sonraya kadar kalacak olan Rus askerinin sayısı 50000'i gecmeyecektir
c) Ayastefanos Antlaşması ile kurulmuş olan Buyuk Bulgaristan'a bırakılan Makedonya, ıslahat yapılmak kaydı ve şartı ile Osmanlı Devleti 'ne bırakılmıştır Ayastefanos Antlaşması ile 163000 km2'lik bir prenslik oluyor ve nufusu dort milyondan bir bucuk milyona indiriliyordu Rusya'nın bu suretle Adalar Denizi ile irtibatı kesiliyor ve Osmanlı Devleti 'nin Balkanlar'daki arazisi bolunmekten kurtuluyordu
2Sırbistan ve Karadağ prensliklerinin bağımsızlıklarını, Osmanlı Devleti ve antlaşmayı imzalayan devletler kabul edeceklerdir
Sırbistan'a Niş ve Prut verilecektir Buraların halkı Sırbistan dışında oturmak isterlerse bu vilayetlerdeki mallarını diledikleri gibi kiraya vermek veya işletmek haklarına sahip olacaklardır Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında bir antlaşma yapılıncaya kadar Osmanlı Devleti arazisinde seyahat edecek Sırbistan ve Karadağ tebaası, milletlerarası haklardan faydalanacaktır
Dulcino ile Antivaril Limanı Karadağ'a veriliyor ve Karadağ'dan Ispica alınarak Avusturya'ya katılıyordu Buraların halkı hakkında Sırbistan ve Bulgaristan'a yeniden verilen arazideki halka tanınan haklar aynen kabul edilecektir Karadağ'ın harp gemisi ve harb bayrağı olmayacaktır Karadağ mustakil olmakla beraber 15000 km2 yuzolcumundeki arazisinin 7000 km2 kuzeyini kaybediyordu
Sırbistan ve Karadağ'a bırakılan yeni arazi dolayısıyla bu iki devlet Osmanlı umumi borclarından birer hisse alacaklardır
3Romanya'nın bağımsızlığı, antlaşmayı imzalayan devletler tarafından kabul edilmiştir 1856 Paris Antlaşması ile Romanya'ya bırakılmış olan Besarabya'nın buyuk bir kısmı Rusya'ya verilmiştir Tuna deltasındaki adalarla Tolci Sancağı ve Dobruca Romanya'ya bırakılıyordu Osmanlı Devleti ile Romanya arasında bir antlaşma yapılıncaya kadar, iki devletin tebaaları birbirlerinin arazisinde Avrupa devletlerinin tebaasına gosterilen haklardan faydalanacaktır Tuna'da ticaret gemilerinin serbestce dolaşmalarını sağlamak icin Demirkapılardan Tuna deltasına kadar nehir boyundaki kaleler bir daha yapılmamak uzere yıktırılacaktır Demirkapılardan Tuna deltasına kadar nehirde hicbir milletin harb gemisi bulunmayacaktır Yalnız karakol gemileri delta ile Kalas arasında işleyebilecektir
4BosnaHersek'i belirsiz bir zaman icin askeri işgal altında bulunduracak olan Avusturya Macaristan Devleti ile Osmanlı Devleti arasında Avusturya'nın icabında YeniPazar sancağında asker bulundurması hususu ve sair meseleleri halletmek icin antlaşmalar yapılacaktır
5Osmanlı Devleti Rusya'ya Asya'da Kars, Ardahan ve Batum topraklarını bırakıyordu Ayastefanos Antlaşması ile Rusya'ya bırakılmış olan Eleşgird vadisi ve Doğu Bayezid, Osmanlı Devleti'nde kalıyordu Rusya Batum limanını tahkim etmeyeceğini ve serbest liman haline koyacağını vaad ve kabul ediyordu
6Kutur kasabası ve dolayları da İran'a bırakılıyordu
7Osmanlı Devleti , butun tebaasına din ve mezhep serbestliği ve bu hususta eşit muamele yapmayı kabul ediyordu Mahkemelerde din ve mezhep farkına bakılmaksızın butun Osmanlı tebaasının şahitlikleri kabul edilecekti Osmanlı ulkesinde seyahat edecekler ve rahipler, hangi milletten ve dinden olurlarsa olsunlar, aynı muameleyi goreceklerdi
8Osmanlı Devleti 'nin Rusya'ya 802500000 frank savaş tazminatı vermesi ve bu tazminatı yıllık 350000 liralık taksitler halinde odemesi kabul edildi Bu borc verilmediği takdirde Rusya'nın buna karşılık arazi istemesi ve Osmanlı hukumetinin bu borcu diğer borclarını odedikten sonra vermesi kararlaştırıldı
9Osmanlı Devleti Makedonya'da olduğu gibi Ermenilerin oturmakta olduğu vilayetlerde de ıslahat yapmayı vaat ve kabul ediyordu
10Rusya'nın Osmanlı Devleti arazisinde oturan Hıristiyanların hamisi rolunu kendi inhisarına almak isteyen politikası, Berlin Antlaşması'nda reddedilmiş ve diğer buyuk devletlerle aynı hak ve hudut icinde bu hak tanınmıştır Aynaroz rahiplerinin imtiyazları olduğu gibi bırakılmış ve kutsal gorevlerdeki statuko ve Fransa'nın hakları da bozulmamıştır
11Karadeniz ve Canakkale boğazlarının 1856 Paris ve 1871 Lozan antlaşmaları ile kurulan serbestliği teyit olunmuştur
Berlin Antlaşması'nın sonucları: Berlin Antlaşması genel barışı sağlayamamış, aksine buyuk devletler ile kucuk devletlerin aralarını acmıştır Buyuk devletler bu antlaşmanın Osmanlı Devleti 'nin durumunu sağlama bağladığını savundukları halde Osmanlı Devleti sonuctan memnun olmamıştır Cunku butun devletler bu antlaşma ile Osmanlı Devleti zararına arazi ve menfaat sağlamışlardır
Berlin Antlaşmasından sonra, bu antlaşmanın bazı maddeleri bozulmuş, bazıları da uygulanamamış, fakat otuz yıl muddetle Avrupa'da savaş olmamıştır Buyuk devletler birbirlerine bakarak iyice silahlanmışlardır Berlin Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti bakımından en onemli olaylar Tunus ve Mısır meseleleri ile DuyUnı Umumiye idaresinin kurulmasıdır
Osmanlı Devleti ile Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan, İngiltere ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878'de Berlin'de imzalanan antlaşma
Avrupa devletleri 1871 AlmanFransız savaşı ile ilgilendikleri sırada Rusya'da Balkanlar'da karışıklıklar cıkarak Osmanlı İmparatorluğu 'nun icişlerinde kargaşalıklar yaratmaya uğraşıyordu Bu gaye ile, Girit Rumlarını ayaklanmaya kışkırtmış, Karadağ halkına silah sağlamış, Romanya'da, Bulgaristan'da ceteler kurulması icin uğraşmıştır Sırbistan'da da karışıklık cıkarmaya calışmıştır Bu sıralarda Anadolu'ya goc eden Cerkez gocmenlerini, dirlik ve duzeni bozmaları icin kullanmıştır İşte butun bu olaylar ve ozellikle 1875'de Hersek'te cıkıp Balkan Yarımadası'nın ortalarına doğru yayılan ayaklanmalar, 1877 yılında başlayıp Berlin Antlaşması'yla son bulan OsmanlıRus savaşının başlıca sebepleri olmuşlardır
Rusya'nın 1875 yılından başlayarak Balkanlar'da yaydığı ayaklanmalarının gayesi Panslavizm idi
Andrassy Notası:
Hersek ayaklanmasının Bosna havalisine yayılması uzerine Avusturya, Rusya ve Almanya devletleri Babıali'ye başvurarak BosnaHersek icin bazı imtiyazlar istemeye karar verdiler (30 Ocak 1876) Avusturya başvekili Kont Andrassy bu notanın yazılmasına memur edildiği icin buna Andrassy Notası denildi Bu notada Osmanlı Devleti 'nden Hersek'te bazı reformlar, ozellikle vergi usullerinde değişiklikler yapılması isteniyordu
1BosnaHersek'te Hıristiyan halka din ve mezhep serbestliği verilmesi,
2İltizam usulunun kaldırılması,
3Ciftcilerin araziye sahip olma usullerinin duzenlenmesi,
4BosnaHersek'te girişilecek ıslahata nezaret etmek uzere yerli Musluman ve Hıristiyanlar arasından secilecek bir komisyonun kurulması,
5BosnaHersek'ten alınacak vergilerin mahalli ihtiyaclara harcanması
Osmanlı Devleti bu notayı kabul etti ve Sultan Abdulaziz bir ferman yayınladı Ancak Rusya ve Avusturya'dan her turlu yardımı goren BosnaHersek'teki ayaklanma yatıştırılamadı Ustelik Karadağlılar da bu ayaklananlara katıldılar
Ayaklanma Bulgaristan'ın her tarafına yayıldı 1876 Mayısında Filibe'de buyuk bir ayaklanma daha cıktı Bunu Selanik'teki olaylar izledi Bu ayaklanmada Alman ve Fransız konsolosları oldurulduler
Berlin Memorandumu (Mayıs 1876):
Selanik'teki bu olay uzerine Avusturya Başbakanı Andrassy, Berlin'de bir toplantı duzenledi ve bir memorandum kaleme alındı
1Asilerle Osmanlı kuvvetleri arasında iki aylık, bir ateşkes yapılması,
2Yapılacak reformlar konusunda Osmanlı Devleti 'nin asilerle goruşmesi,
3Ayaklanma sebebiyle halkın uğradığı zararların odenmesi ve memleketine donen asilerin affedilmesi,
4Reformların tamamen uygulanışına kadar Hıristiyanların silah taşımalarına izin verilmesi,
5Islahatın Avrupa devletleri konsoloslarının gozetimi altında yurutulmesi
Fransa ve İtalya devletleri Berlin Memorandumu'nu kabul ettilerse de İngiltere buna razı olmadığından memorandum hukumsuz kaldı
Bu olaylar, Osmanlı Devleti icinde Yeni Osmanlılarhareketini kuvvetlendirdi ve Namık Kemal, Ziya Paşa, Midhat Paşa gibi vatanseverler, halk tarafından cok sevilmeye başlandı İstanbul medreselerindeki talebei ulum da devletin ve memleketin hukuk ve istiklali tehlikede bulunduğu ve Muslumanların her tarafta Hıristiyanlar tarafından tehdit edildiği bir sırada derslerle uğraşmanın doğru olmadığını ileri surerek ayaklandılar Sadrazamı istemiyorlardı Abdulaziz, Mahmud Nedim Paşa'yi azledip yerine Metercim Ruştu Paşa'yı sadarete, Huseyin Avni Paşa'yı seraskerliğe ve Midhat Paşa'yı da
Meclisi Vukala'ya tayin ederek bu ayaklanmayı yatıştırdı Fakat, Huseyin Avni ve Mithat paşalar, padişahın Mahmud Nedim Paşa'yı tekrar sadarete getirmesinden korkarak, 1876 Mayıs sonunda Abdulaziz i tahttan indirip yerine V Murad'ı getirdiler
Osmanlı Devleti 'ndeki bu ic karışıklıklar Balkan buhranını daha da genişletti 1876 Temmuzunda Karadağ ve Sırbistan Osmanlı Devleti 'ne savaş actılar Osmanlı Devleti , Sırpların Ruslardan para ve asker yardımı gibi destek gormesine rağmen duruma hakim oldu
Bu sırada V Murad'ın akıl hastalığı arttığı icin hal ile yerine II Abdulhamid tahta cıkarıldı Slavların yenilmesi uzerine Rusya, mudahale ederek barış yapılmasını istedi
İngiltere ise Şark Meselesi'nin Rusya'nın emellerine gore halledilmesini istemediğinden İstanbul'da devletlerarası bir konferans toplanmasını teklif etti (23 Aralık 1876) Osmanlı Devleti konferansta yapılan teklifleri kabul etmeyince Osmanlı Rus savaşı kacınılmaz oldu 24 Nisan 1877'de de Rusya Osmanlı Devleti 'ne savaş actı
1877 1878 Osmanlı Rus savaşı Osmanlıların aleyhine olarak Ayastefanos Antlaşması ile sona erdi Ruslar Catalca onlerine kadar gelmişlerdi
Osmanlı Devleti , Ayastefanos Antlaşması'nın bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bilhassa savaş tazminatının azaltılması icin Rusya'ya serasker Rauf Paşa'nın başkanlığında bir heyet gonderdiyse de Rusya red cevabı verdi Bunun uzerine İngiltere, Osmanlı Devleti 'nin bu zayıf durumundan faydalanmak isteyerek devlete bir ittifak teklif etti ve Kıbrıs Adası kendisine verildiği takdirde Balkanlar'daki Osmanlı memleketlerine Rusya tarafından yapılacak bir saldırıyı karşılamada yardım vaad etti Bu suretle Osmanlıİngiltere devletleri arasında tedafui bir ittifak antlaşması imzalandı
Berlin Kongresi
Osmanlı Devleti 'nin parcalanmasını o zamanki durumuna ve dış siyasetine uygun bulmayan İngiltere ve Osmanlı Rus savaşlarından bir fayda sağlayamayan Avusturya Macaristan devletleri, Ayastefanos Antlaşması'nı kabul etmediler
Almanya'nın yardımı ile Ayastefanos Antlaşması'nın Rusya, İngiltere ve Avusturya arasında incelenmesine ve antlaşmada bazı değişiklikler yapılmasına karar verildi Rusya, bu devletlerle savaşacak durumda olmadığından kararı kabul etmek zorunda kaldı Berlin Kongresi, Alman Başbakanı Bismarck'ın başkanlığı altında acıldı (13 Haziran13 Temmuz 1878)
Kongreye, 1856 Paris Antlaşması'yla 1871 Londra Antlaşması'nı imzalayan devletler temsilci gonderdiler Berlin Kongresi'ne Osmanlı Devleti tarafından Muşir Mehmed Ali Paşa, Almanya buyukelcisi Sadullah Bey, Nafia Nazırı Aleksandr Karatodori Paşa; Almanya'dan Prens Bismarck, AvusturyaMacaristan'dan Kont Andrassy, Kont Karolyi, Baron Haymerle; İngiltere'den Lord Beaconsfield, Lord Salisbury, Lord Odo Russell; İtalya'dan Kont Corti, Conte de Launay; Fransa'dan W H Waddington, Comte de Saint Vallier, F Desprez; Rusya'dan Prens Gorcakov Kont Şuvalov, Baron d'Ubril temsilci olarak gonderildiler
Berlin Kongresi'ne katılan devletlerin karşılıklı istekleri şiddetle carpışmıştır Avusturya Macaristan Devleti BosnaHersek'i işgal etmek, Sırbistan ve Karadağ uzerinde Rusya'nın Bulgaristan uzerinde kurduğu himayeye benzer bir himaye kurmak, Selanik'e ve Akdeniz adalarına giden yolların durumunu korumak, yani Balkanlar'da Rusya'nın nufuz ve mevkiine denk bir yer tutmak ve burada dengeyi sağlamak istiyordu Avusturya'nın bu eyaletleri işgal etmek teklifinin İngiltere temsilcileri tarafından kabul edilmesi ve teşvik gormesi, Osmanlı temsilcilerini elim bir hayret icinde bıraktı ve buna şiddetle itiraz ettiler Osmanlı Devleti ile tedafui bir antlaşma imzalamış bulunan İngiltere'nin kongrede Rusya'ya karşı sert davranması bekleniyordu
Başkan Bismarck, kongrenin Osmanlı Devleti'nin hususi menfaatlerini değil, Avrupa'nın menfaatini sağlamak uzere kurulduğunu ve Rumeli, devlete iade edildiğinden Osmanlıların şikayete hakları olmadığını soğuk bir lisanla soylemiştir
Rusya 1871 Alman Fransız savaşında Avusturya'yı oyalamış olduğunu ileri surerek bu sefer de Almanya'nın Avusturya'yı oyalamasını istemiş, fakat Bismarck, Almanya'nın Fransa'yı gozetlemek, durumunda olduğunu ve Fransa sınırlarından kuvvet cekmesine imkan olmadığım bildirerek bunu kabul etmemiştir Rusya da bundan sonra Ayastefanos Antlaşması'nın Berlin Kongresi'nde yeniden goruşulmesine ve değiştirilmesine razı olmuştur Bismarck, Avusturya'nın Balkanlar'da Rusya'nınki kadar nufuz ve kuvvet sahibi olmasını Almanya menfaatine uygun buluyordu
Berlin Kongresi'nde Rus temsilcileri Ayastefanos Antlaşması'nın hukumlerinin korunması icin cok calışmışlarsa da başarılı olamamışlardır Berlin Antlaşması, Ayastefanos Antlaşması hukumlerinde bircok değişiklikler yapmış ve Şark meselesini Rusya'nın yalnız kendi cıkarma halletmesine meydan bırakmamıştır
Antlaşma, Osmanlı Devleti icin kar sağlamadığı gibi, Osmanlı Devleti 'nin terketmek mecburiyetinde kaldığı arazi, buyuk devletler arasında bir anlaşmazlık konusu olmuştur Avusturya'nın Bosna Hersek'te asayişi sağlamak icin buraları sonu belli olmayan muddetle işgal etmesine ve munasip gorduğu takdirde YeniPazar Sancağı'nda muhafız askerler bulundurmasına karar verilince, İngiltere, Osmanlı Devleti ile yaptığı antlaşmayı ileri surerek, Osmanlı Devleti'nin Asya'daki topraklarının denetlenmesinin kendisine ait olduğunu ve buralarda ıslahat yapacağını vaat ettiğini ileri surmuştur Bu suretle İngiltere buralarda Rusya'yı kontrol edecek duruma giriyor ve Osmanlı Devleti 'ni resmen himaye ederek Hindistan'daki cok kalabalık Musluman tebaası uzerinde de bir nufuz sağlamış oluyordu
İtalya ile Fransa da bu fırsattan faydalanmak istemişlerdir İtalya, Arnavutluk ve Trablus uzerinde boş iddialarda bulunmuş, Fransa da ileride Tunus Eyaleti'ni işgal etmek icin musaade sağlamıştır
Berlin Kongresi'nde yalnız Almanya, Osmanlı Devleti'nden bir şey istememiştir Bismarck'ın politikası Almanya'nın Osmanlı Devleti'nde buyuk bir nufuz kazanmasını sağlamış ve bu tesir zamanla artmıştır Kongrede buyuk devletler bu şekilde calışırlarken Balkan devletleri de işe karışmışlar ve Yunanistan bir muracaat yaparak Rum milleti adına Girit'in, Epir ve Tesalya'nın ve Makedonya'nın bir kısmının kendisine verilmesini istemiştir Balkanlar'daki Slavların hamisi rolunu oynayan Rusya, Yunanistan'ın bu teklifinin kabul edilmesine engel olmuştur Fransa'nın mudahalesiyle Yunanistan'ın teklifi incelenmiş ve Kalamas ve Salambirya ile belirtilen bir hat boyunca sınırlarda duzeltme yapılmasını sağlamak uzere muzakere yapmak hakkı Yunanistan'a verilmiştir Osmanlı ve Yunanistan devletleri bu konuda anlaşamadıkları takdirde buyuk devletlerin aracılık edecekleri vaat edilmiş ve Girit, Osmanlı Devleti 'ne bırakılarak adada 1868 Fermanı'nın tatbik edilmesine karar verilmiştir
Kongrede en cetin mesele Bulgaristan meselesi olmuştur Bu konuşmalarda Rusya temsilcileri ile Avusturya Macaristan ve İngiltere temsilcileri arasında cok cetin munakaşalar gecmiştir Bir ay suren cetin goruşme ve munakaşalardan sonra Berlin Antlaşması'nın esasları 64 madde halinde tespit edilmiştir Bu maddelerin en onemlileri şunlardır:
1Ayastefanos Antlaşması ile yaratılan Buyuk Bulgaristan uce bolunuyordu:
a)Balkanların kuzeyinde bir Bulgaristan Prensliği kuruluyordu Bu prensliğin, ic işlerine bağımsız bir Hıristiyan hukumeti ile milli askeri olacak ve Osmanlı Devleti 'ne vergi verecekti Prens, Ayastefanos Antlaşması'nda kararlaştırıldığı gibi secilecek ve once Tırnova'da Bulgar muteberan meclisi toplanacak ve Bulgaristan'ın esas tuzuğunu yapacaktır Bulgaristan'da anayasa yapılıncaya kadar, Bulgaristan Prensliği bir Rus komiseri tarafından idare edilecek, bu idare dokuz aydan fazla surmeyecek ve bu komisere Osmanlı komiseri ile Berlin Antlaşması'nı imzalamış olan devletlerin konsolosları yardım edeceklerdir Osmanlı Rus komiserleri arasında anlaşmazlık cıkarsa, Berlin Antlaşması'nı imzalayan devletlerin İstanbul elcileri aracılık edeceklerdir
Berlin Antlaşması'ndan once Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle yapmış olduğu ticaret ve seyrusefer antlaşmaları aynen Bulgaristan'da da yururlukte kalacak ve bunlar tek taraflı olarak bozulmayacaktır Bulgaristan Osmanlı Devleti'nin genel borclarından ayrılacak bir miktarı odeyecek ve bu prensliğin Osmanlı Devleti 'ne odeyeceği vergiyi yeni teşkilatın tatbik edildiği yıl sonunda, Berlin Antlaşması'nı imzalayan devletler ittifakla belirteceklerdir
Osmanlı askeri Bulgaristan'dan cekilecek, kaleler, masrafı Bulgaristan tarafından odenerek yıkılacak ve bir daha yapılmayacaktır Osmanlı Devleti , mutareke gereğince boşalttığı Varna ve Şumnu kalelerindeki savaş malzemesini alıp dilediği gibi kullanacaktır
b)Ayastefanos Antlaşması ile kurulmuş olan Buyuk Bulgaristan'ın Balkanlar'ın guneyinde kalan topraklarından merkezi Filibe olmak uzere Doğu Rumeli Vilayetiadıyla Osmanlı Devleti 'nin idaresinde imtiyazlı bir muhtar eyalet kuruluyordu Bu imtiyazlı eyaletin, devletlerin reyi alınarak beş yıl muddetle Babıali tarafından tayin edilen bir Hıristiyan valisi olacak ve duzenliği yerli jandarma ve gerekirse yerli milis kuvvetlerle sağlanacaktır Milis kuvvetlerin subayları Osmanlı Devleti tarafından tayin edilecektir Bu imtiyazlı eyalet bir tehlikeye uğrarsa Osmanlı ordusundan yardım isteyecektir
Bulgaristan Prensliği'nde ve Doğu Rumeli imtiyazlı vilayetinde barış antlaşmasından dokuz ay sonraya kadar kalacak olan Rus askerinin sayısı 50000'i gecmeyecektir
c) Ayastefanos Antlaşması ile kurulmuş olan Buyuk Bulgaristan'a bırakılan Makedonya, ıslahat yapılmak kaydı ve şartı ile Osmanlı Devleti 'ne bırakılmıştır Ayastefanos Antlaşması ile 163000 km2'lik bir prenslik oluyor ve nufusu dort milyondan bir bucuk milyona indiriliyordu Rusya'nın bu suretle Adalar Denizi ile irtibatı kesiliyor ve Osmanlı Devleti 'nin Balkanlar'daki arazisi bolunmekten kurtuluyordu
2Sırbistan ve Karadağ prensliklerinin bağımsızlıklarını, Osmanlı Devleti ve antlaşmayı imzalayan devletler kabul edeceklerdir
Sırbistan'a Niş ve Prut verilecektir Buraların halkı Sırbistan dışında oturmak isterlerse bu vilayetlerdeki mallarını diledikleri gibi kiraya vermek veya işletmek haklarına sahip olacaklardır Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında bir antlaşma yapılıncaya kadar Osmanlı Devleti arazisinde seyahat edecek Sırbistan ve Karadağ tebaası, milletlerarası haklardan faydalanacaktır
Dulcino ile Antivaril Limanı Karadağ'a veriliyor ve Karadağ'dan Ispica alınarak Avusturya'ya katılıyordu Buraların halkı hakkında Sırbistan ve Bulgaristan'a yeniden verilen arazideki halka tanınan haklar aynen kabul edilecektir Karadağ'ın harp gemisi ve harb bayrağı olmayacaktır Karadağ mustakil olmakla beraber 15000 km2 yuzolcumundeki arazisinin 7000 km2 kuzeyini kaybediyordu
Sırbistan ve Karadağ'a bırakılan yeni arazi dolayısıyla bu iki devlet Osmanlı umumi borclarından birer hisse alacaklardır
3Romanya'nın bağımsızlığı, antlaşmayı imzalayan devletler tarafından kabul edilmiştir 1856 Paris Antlaşması ile Romanya'ya bırakılmış olan Besarabya'nın buyuk bir kısmı Rusya'ya verilmiştir Tuna deltasındaki adalarla Tolci Sancağı ve Dobruca Romanya'ya bırakılıyordu Osmanlı Devleti ile Romanya arasında bir antlaşma yapılıncaya kadar, iki devletin tebaaları birbirlerinin arazisinde Avrupa devletlerinin tebaasına gosterilen haklardan faydalanacaktır Tuna'da ticaret gemilerinin serbestce dolaşmalarını sağlamak icin Demirkapılardan Tuna deltasına kadar nehir boyundaki kaleler bir daha yapılmamak uzere yıktırılacaktır Demirkapılardan Tuna deltasına kadar nehirde hicbir milletin harb gemisi bulunmayacaktır Yalnız karakol gemileri delta ile Kalas arasında işleyebilecektir
4BosnaHersek'i belirsiz bir zaman icin askeri işgal altında bulunduracak olan Avusturya Macaristan Devleti ile Osmanlı Devleti arasında Avusturya'nın icabında YeniPazar sancağında asker bulundurması hususu ve sair meseleleri halletmek icin antlaşmalar yapılacaktır
5Osmanlı Devleti Rusya'ya Asya'da Kars, Ardahan ve Batum topraklarını bırakıyordu Ayastefanos Antlaşması ile Rusya'ya bırakılmış olan Eleşgird vadisi ve Doğu Bayezid, Osmanlı Devleti'nde kalıyordu Rusya Batum limanını tahkim etmeyeceğini ve serbest liman haline koyacağını vaad ve kabul ediyordu
6Kutur kasabası ve dolayları da İran'a bırakılıyordu
7Osmanlı Devleti , butun tebaasına din ve mezhep serbestliği ve bu hususta eşit muamele yapmayı kabul ediyordu Mahkemelerde din ve mezhep farkına bakılmaksızın butun Osmanlı tebaasının şahitlikleri kabul edilecekti Osmanlı ulkesinde seyahat edecekler ve rahipler, hangi milletten ve dinden olurlarsa olsunlar, aynı muameleyi goreceklerdi
8Osmanlı Devleti 'nin Rusya'ya 802500000 frank savaş tazminatı vermesi ve bu tazminatı yıllık 350000 liralık taksitler halinde odemesi kabul edildi Bu borc verilmediği takdirde Rusya'nın buna karşılık arazi istemesi ve Osmanlı hukumetinin bu borcu diğer borclarını odedikten sonra vermesi kararlaştırıldı
9Osmanlı Devleti Makedonya'da olduğu gibi Ermenilerin oturmakta olduğu vilayetlerde de ıslahat yapmayı vaat ve kabul ediyordu
10Rusya'nın Osmanlı Devleti arazisinde oturan Hıristiyanların hamisi rolunu kendi inhisarına almak isteyen politikası, Berlin Antlaşması'nda reddedilmiş ve diğer buyuk devletlerle aynı hak ve hudut icinde bu hak tanınmıştır Aynaroz rahiplerinin imtiyazları olduğu gibi bırakılmış ve kutsal gorevlerdeki statuko ve Fransa'nın hakları da bozulmamıştır
11Karadeniz ve Canakkale boğazlarının 1856 Paris ve 1871 Lozan antlaşmaları ile kurulan serbestliği teyit olunmuştur
Berlin Antlaşması'nın sonucları: Berlin Antlaşması genel barışı sağlayamamış, aksine buyuk devletler ile kucuk devletlerin aralarını acmıştır Buyuk devletler bu antlaşmanın Osmanlı Devleti 'nin durumunu sağlama bağladığını savundukları halde Osmanlı Devleti sonuctan memnun olmamıştır Cunku butun devletler bu antlaşma ile Osmanlı Devleti zararına arazi ve menfaat sağlamışlardır
Berlin Antlaşmasından sonra, bu antlaşmanın bazı maddeleri bozulmuş, bazıları da uygulanamamış, fakat otuz yıl muddetle Avrupa'da savaş olmamıştır Buyuk devletler birbirlerine bakarak iyice silahlanmışlardır Berlin Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti bakımından en onemli olaylar Tunus ve Mısır meseleleri ile DuyUnı Umumiye idaresinin kurulmasıdır