Erken çocukluk çağı çürükleri (EÇÇ) enfeksiyöz ve bulaşabilen bir hastalıktır. Streptokokus mutans (MS) , laktobasillus ve başka asit üreten bakteriler tarafından oluşmaktadır. Asit üreten bakterilerin diş yüzeyinde demineralizasyona sebep olmasıyla başlar. Diş yüzeyinde birinci belirtileri beyaz nokta lezyonları (white spot lesion) biçimindedir ve geri dönüşümü mevcuttur. (AAP Policy Statement,2003;Li ve başkaları,2003)
MS geçişinde sorumlu birey ana olarak tanımlandığı içim; erken MS aktarımı ve EÇÇ arasında önemli bir temas bulgulanmıştır. Bu açıdan EÇÇ nin önlenmesinde ana bilgilendirilmesi ve eğitimi değerli rol oynar. Evladın çürük etkeni bakteriyi anasından alması sebebiyle, validesi yüksek çürük riskli olan evlat da risk altındadır.( Ismail , 1998)
Evladın kolonizasyonu esnasında validenin ağız florasındaki değişiklikler evladın çürük nispetini kıymetli biçimde etkileyebilir. Bu sebeple 1 yaşından evvel ağız sıhhati risk değerlendirmesi yapılması yüksek risk öbeğindeki hastaların belirlenmesine fırsat yaratır ve yaşa bağlı göstergeler sunar; evlat için müdahale imkanı verir ve evladın kolonizasyonu sırasında ve öncesinde, yüksek çürük riski taşıyan anadaki karyojenik organizma seviyesinin düşürülmesi için çok kıymetli bir fırsat sunar. (Berkowitz, 1996)
Risk –bazlı diş çürükleri değerlendirmesi kavramı, diş tabiplerinin klinik bulgularla çürük riski durumunu sınıflandırabilecekleri ve ileride oluşabilecek çürükleri evvelden varsayım ederek, hami tatbikler ve tekrar çağırma sıklığını bu haberler kullanılarak daha makul bir biçimde planlanabileceği ÖNGÖRÜSÜNE dayanır. Çürük riski sınıflandırması için birçok tablo mevcut olsa da, çürük risk değerlendirmesi için tasdikli ve münasip olarak gösterilen tek bir sistem yoktur. Yeniden de, risk-bazlı çürük değerlendirmesi, birey bazlı çürük takip sistemine dayanan dental yaklaşımların başarısı açısından kıymetli ve pratik bir konsepttir. Örneğin, düşük risk taşıyan hastalara yakın vakitte yine çağrılması hastalara bir yarar sağlamadığı üzere klinik kaynakları da boşa harcanmaktadır.
Benzeri formda; yüksek riskteki hastalara daha sık verilmesi gereken ve daha yoğun-şiddetli gözetici pratiklerin yapılamaması (takip edilmemesi) da, aslında önlenebilecek diş çürüklerinin oluşmasında ve sonuçta klinik restorasyon süreçlerinin gereksiz ve denetimsiz artışına sebep olabilecektir. Risk tespitinde evlat çok küçükse ve ana çürüğe yüksek orantıda yatkın ise bebeğin risk değerlendirmesinde, anadan alınan yalın diş anamnezi kolaylık sağlar. Yemek alışkanlıkları, flor alımı, ağız hijyeni, dental servislerden yararlanma, validenin diş dolgularının konum ve sayısı ile ilgili sorular ananın temel çürük potansiyeli ile ilgili göstergeler verebilir.
Sık şeker alımı, düşük flor teması, zayıf ağız bakımı tatbikleri, dental hizmetlerden nadiren faydalanma ve/veya faal çürük ve/veya ağzın her kesiminde yaygın çok sayıda diş dolgusu validede yüksek risk olduğunu gösterir. Ananın dental geçmişi bebeği ile direk bağıntılı olduğundan, pediatristlerin validenin diş yapısı ve diş eti dokularını incelemek istemesi çok münasip bir süreçtir. Başkaca klinik çalışmalar; validenin çürük prevelansı yüksek seviyedeyse 2. ve üçüncü evlatların erken çürük kolonizasyona daha yatkın olduğu bildirilmiştir. Bu sebeple ananın sonradan doğan evlatlarının çürük orantısı ve çürük riski evvelki doğanlara nazaran daha çokça olabilir.
Umumî mealde EÇÇ oluşum riskinin değerlendirilmesinde kullanılan değişkenler (kriterler) şu halde sıralanabilir: -Anne, evlat ve/veya öteki aile üyelerindeki diş çürüğü geçmişi, evlatta biberon çürüğü, erken çürükler -Yüksek şekerli yada kompleks karbonhidrat diyeti (örn, gece ve/veya bütün gün boyunca biberonla meyve suyu, şekerli içecekler, karışımlar) -Görünür plak, beyaz noktalar ve/veya çürük -Düşük sosyoekonomik durum -Özel sıhhat bakım muhtaçlığı (zihinsel ve bedensel engelli) -Premature/düşük veladet yüklü doğan evlat -İlaçlar: şeker-tabanlı yahut kaynaklı kuru ağız -Önceki ya da mevcut çürükler, -Mine defektleri -İçme suyunda flor olmaması -Kronik bir sıhhat meselesi yada daima ilaç tasarrufu -Yetersiz ölçüde florla etkileşim -Kültürel faktörler Tüm bu açıklamaların koşutunda; her evlat en geç 6 aylık olana kadar yetkin bir pedodontist yahut pediatrist-primer sağlıkçı tarafından ağız risk kıymetlendirilmesine tabi tutulmalıdır. Bu kurallı kıymetlendirme muayenesi son yıllarda ABD nin pek çok eyaletinde doktorun ön fizikî muayenesi içine sokulmuştur. ABD de de pedodontist sayısının azlığı ve erken periyotta evlatların bir diş doktoru tarafından görülme ihtimalinin çok düşük olması sebebiyle sıhhat çalışanlarının EÇÇ ile ilgili farkındalıklarının arttırılması yoluna gidilmiştir. “Sağlık bir bütündür” felsefesinin mecburî bir sonucu olarak, umumî sıhhat ve takip sistematiğine EÇÇ denetimi ve takibi eklenmiştir.
MS geçişinde sorumlu birey ana olarak tanımlandığı içim; erken MS aktarımı ve EÇÇ arasında önemli bir temas bulgulanmıştır. Bu açıdan EÇÇ nin önlenmesinde ana bilgilendirilmesi ve eğitimi değerli rol oynar. Evladın çürük etkeni bakteriyi anasından alması sebebiyle, validesi yüksek çürük riskli olan evlat da risk altındadır.( Ismail , 1998)
Evladın kolonizasyonu esnasında validenin ağız florasındaki değişiklikler evladın çürük nispetini kıymetli biçimde etkileyebilir. Bu sebeple 1 yaşından evvel ağız sıhhati risk değerlendirmesi yapılması yüksek risk öbeğindeki hastaların belirlenmesine fırsat yaratır ve yaşa bağlı göstergeler sunar; evlat için müdahale imkanı verir ve evladın kolonizasyonu sırasında ve öncesinde, yüksek çürük riski taşıyan anadaki karyojenik organizma seviyesinin düşürülmesi için çok kıymetli bir fırsat sunar. (Berkowitz, 1996)
Risk –bazlı diş çürükleri değerlendirmesi kavramı, diş tabiplerinin klinik bulgularla çürük riski durumunu sınıflandırabilecekleri ve ileride oluşabilecek çürükleri evvelden varsayım ederek, hami tatbikler ve tekrar çağırma sıklığını bu haberler kullanılarak daha makul bir biçimde planlanabileceği ÖNGÖRÜSÜNE dayanır. Çürük riski sınıflandırması için birçok tablo mevcut olsa da, çürük risk değerlendirmesi için tasdikli ve münasip olarak gösterilen tek bir sistem yoktur. Yeniden de, risk-bazlı çürük değerlendirmesi, birey bazlı çürük takip sistemine dayanan dental yaklaşımların başarısı açısından kıymetli ve pratik bir konsepttir. Örneğin, düşük risk taşıyan hastalara yakın vakitte yine çağrılması hastalara bir yarar sağlamadığı üzere klinik kaynakları da boşa harcanmaktadır.
Benzeri formda; yüksek riskteki hastalara daha sık verilmesi gereken ve daha yoğun-şiddetli gözetici pratiklerin yapılamaması (takip edilmemesi) da, aslında önlenebilecek diş çürüklerinin oluşmasında ve sonuçta klinik restorasyon süreçlerinin gereksiz ve denetimsiz artışına sebep olabilecektir. Risk tespitinde evlat çok küçükse ve ana çürüğe yüksek orantıda yatkın ise bebeğin risk değerlendirmesinde, anadan alınan yalın diş anamnezi kolaylık sağlar. Yemek alışkanlıkları, flor alımı, ağız hijyeni, dental servislerden yararlanma, validenin diş dolgularının konum ve sayısı ile ilgili sorular ananın temel çürük potansiyeli ile ilgili göstergeler verebilir.
Sık şeker alımı, düşük flor teması, zayıf ağız bakımı tatbikleri, dental hizmetlerden nadiren faydalanma ve/veya faal çürük ve/veya ağzın her kesiminde yaygın çok sayıda diş dolgusu validede yüksek risk olduğunu gösterir. Ananın dental geçmişi bebeği ile direk bağıntılı olduğundan, pediatristlerin validenin diş yapısı ve diş eti dokularını incelemek istemesi çok münasip bir süreçtir. Başkaca klinik çalışmalar; validenin çürük prevelansı yüksek seviyedeyse 2. ve üçüncü evlatların erken çürük kolonizasyona daha yatkın olduğu bildirilmiştir. Bu sebeple ananın sonradan doğan evlatlarının çürük orantısı ve çürük riski evvelki doğanlara nazaran daha çokça olabilir.
Umumî mealde EÇÇ oluşum riskinin değerlendirilmesinde kullanılan değişkenler (kriterler) şu halde sıralanabilir: -Anne, evlat ve/veya öteki aile üyelerindeki diş çürüğü geçmişi, evlatta biberon çürüğü, erken çürükler -Yüksek şekerli yada kompleks karbonhidrat diyeti (örn, gece ve/veya bütün gün boyunca biberonla meyve suyu, şekerli içecekler, karışımlar) -Görünür plak, beyaz noktalar ve/veya çürük -Düşük sosyoekonomik durum -Özel sıhhat bakım muhtaçlığı (zihinsel ve bedensel engelli) -Premature/düşük veladet yüklü doğan evlat -İlaçlar: şeker-tabanlı yahut kaynaklı kuru ağız -Önceki ya da mevcut çürükler, -Mine defektleri -İçme suyunda flor olmaması -Kronik bir sıhhat meselesi yada daima ilaç tasarrufu -Yetersiz ölçüde florla etkileşim -Kültürel faktörler Tüm bu açıklamaların koşutunda; her evlat en geç 6 aylık olana kadar yetkin bir pedodontist yahut pediatrist-primer sağlıkçı tarafından ağız risk kıymetlendirilmesine tabi tutulmalıdır. Bu kurallı kıymetlendirme muayenesi son yıllarda ABD nin pek çok eyaletinde doktorun ön fizikî muayenesi içine sokulmuştur. ABD de de pedodontist sayısının azlığı ve erken periyotta evlatların bir diş doktoru tarafından görülme ihtimalinin çok düşük olması sebebiyle sıhhat çalışanlarının EÇÇ ile ilgili farkındalıklarının arttırılması yoluna gidilmiştir. “Sağlık bir bütündür” felsefesinin mecburî bir sonucu olarak, umumî sıhhat ve takip sistematiğine EÇÇ denetimi ve takibi eklenmiştir.