Canakkale Savaşı Birinci Kirte Muharebesi
Seddulbahir Cephesi Birinci Kirte Muharebesi
canakkale Birinci Kirte
canakkale 1 Kirte Muharebesi
Birinci Kirte Muharebesi
Canakkale Savaşı Seddulbahir Cephesi
Tarih: 28 Nisan 1915
Bolge :Gelibolu Yarımadası
Sonuc :Osmanlı galibiyeti
Taraflar
Birleşik Krallık İngiltere
Britanya Hindistanı
Fransa
Turk Cephesi
Osmanlı İmparatorluğu
Kumandanlar
Birleşik Krallık General Hunter Weston Osmanlı İmparatorluğu Albay Halil Sami Bey
Birinci Kirte Muharebesi, Canakkale Savaşı sırasında Seddulbahir Cephesi ’nde İngilizFransız kuvvetleriyle Osmanlı tarafı arasıda gercekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir
General Hunter Weston ’un Alcıtepe ’nin ele gecirilmesi icin cıkartma oncesindeki planı, ilk aşamada cephenin sol kanadından Kirte Koyu yonunde ilerlemek, koyun 1 km kuzeyindeki Yazıtepe ’yi ele gecirmek şeklinde idi İkinci aşamadan Yazıtepe ’den doğu yonunde taarruz ederek Alcıtepe alınacaktı Bir gun once birlikleri ilerletmiş olması da bu planı uygulanabilir duruma getirmeyi sağlamış, cephe hattı bir butun olarak ileri cıkmıştı
Taarruz planına gore 87 İngiliz Tugayı Zığındere ’nin her iki yanından taarruz ederek Yazıtepe ’yi ve onun batısındaki Sarıtepe ’yi ele gecirecektir 88 İngiliz Tugayı 87 Tugay ’ın sağını ortecek bicimde ilerleyerek Kirte Koyu ’nu alacaktır Fransız birlikleri ise sahil kesiminde sabit kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek, İngiliz birlikleriyle teması sağlayacaklardır 86 İngiliz Tugayı da ihtiyat olarak tutulacaktır
Osmanlı savunma durumu
Seddulbahir Cephesi ’nde 9 Tumen, 27 Alay ’ı Arıburnu Cephesi ’ne, 19 Tumen emrine gondermişti Dolayısıyla cıkarmanın ilk uc gununde uc taburlu 25 ve iki taburlu 26 alaylarıyla, beş taburla mucadele etmişti Bu beş tabur, 27 Nisan gunune kadar mevcutlarının yarıya yakın bolumunu kaybetmiş durumdadır ve ancak bir alay kuvvetindedir 9 Tumen, 27 Nisan ’da iki alay ve Bursa Jandarma Taburu kadar takviye almıştı Bolayır bolgesindeki 7 Tumen ’den gelen ucer taburlu 20 Alay ve Saros bolgesindeki 7 Tumen ’in 19 Alay ’ı 19 Alay ’ın iki taburu, 28 Nisan sabahı saat 04:00 sularında bolgeye ulaşabilecektir Ucuncu taburun gelişi 28 Nisan akşamını bulacaktır Sonuc olarak 9 Tumen, bir sonraki muharebeyi 9 taburluk bir kuvvetle karşılamak durumundadır Bu taburların ucte birindeki erat, uc gunluk kesintisiz muharebelerden yorgun ve uykusuzdur Bu gunler suresince, Tumen ’in bağlı olduğu 3 Kolordu emrinde yedekte herhangi bir kuvvet yoktur Tum kuvvetler Arıburnu Cephesi ’ndeki Anzak ileri hareketini durdurmakta kullanılmıştır Arıburnu Cephesi ’ndeki durum, 9 Tumen ’in geri bağlantısını kesebilecek derecede kritik bir durumdu
9 Tumen komutanı Albay Halil Sami Bey, yeni gelen alaylarla savunmayı yeniden duzenlemiştir Buna gore ağır kayba uğrayan ve yorgun 25 ve 26 alaylar geriye alınıp dinlendirilecek, aynı zamanda tumen ihtiyatını oluşturacak, 19 ve 20 alaylar da cephe hattını devir alacaklardır Doğal olarak yeni alayların siperlere yerleşmesine kadar 25 ve 26 alaylar yerlerinde kalacaklardır Kirte – Seddulbahir yolunun doğu (sol) kesimi 19 Alay, batı (sağ) kesimi ise 20 Alay tarafından tutulacaktır İki taburlu 19 Alay, Bursa Jandarma Taburu ile takviye edilecektir Jandarma taburu, Kerevizdere ’nin doğusundaki, savunma hattının kilit noktası sayılabilecek tepeyi tutmaktadır Tumen emrindeki iki ağır makineli tufek boluğunun her biri iki kesime verilmiştir Tumenin topcu unsurları, uc sahra bataryası ile Mustahkem Mevkii Komutanlığı ’nın tahsis ettiği uc obus bataryasıdır Toplam 24 namlu
Muttefikler sahile henuz beş batarya cıkarabilmişlerdir Bunlar, cabuk ateşli, yeni silahlardı Ayrıca donanmanın yuzde sekseni yarımadanın burun kesimini uc yandan cevirecek şekilde duzen alacaklardır Donanmanın 75381 mmlik arası değişik caplarda 470 namlusu vardır Ayrıca Muttefik komutanlığı emrindeki 19 taburdan her birinin kuruluşunda birer ağır makineli tufek boluğu vardır Bu boluklerin tufek sayısı, Osmanlı ağır makineli tufek boluklerinden iki uc kat fazladır
Savaş
Osmanlı cephesinin sol kanadındaki birlikleri değiştirmek uzere bolgeye yaklaşan 19 Alay ’ın iki taburunun, 9 Tumen bolgesine 28 Nisan 1915 sabahı saat 04:00 dolaylarında ulaşmış olması beklenmektedir Ancak 7 saattir yuruyuşte olan Alay, yanlış yone saparak Kirte Koyu ’nun guneyindeki yamaca yonelmiştir Gececekleri bu uzun alan, donanma ve kara topcusunun ateşine acıktı Gunduz gozuyle buradan ilerlemek cok fazla kayba neden olacaktır Alay derhal dondurulerek belirli bir yere kadar gerisin geri yurutuldu Kirte Koyu kuzey yamaclarından gecen bir yay cizerek cepheye yoneltildi Bu yanlışlık, Alay ’ın uc saatten fazla gecikmesine neden olacaktı
Alay ’ın yuruyuşu duzenlendikten sonra saat 08:00 sıralarında cephe hattında ve derinliklerde donanma ve kara topcusunun bombardımanı başlamıştır Son derece iyi duzenlenmiş bombardıman, boşluk bırakmaksızın Osmanlı siperlerini bir saat boyunca taramıştır Osmanlı cephesinin kanatlarının yakın olduğu sahillere iyice sokulan ve serbestce ateş acan gemilerin yan ateşleri son derece etkili olmuştur Muttefik kuvvetlerin taarruzu, saat 09:00 ’da, cephenin sol kesiminden başladı Osmanlı cephesinin sağ kanadının denize dayanan kesiminde, iki deniz piyade taburu ile takviyeli İngiliz 87 Tugayı ’nın taarruzu, 20 Alay ’ın bu hattaki taburu tarafından geri atılmıştır
Cephenin merkezinde dort taburlu İngiliz 88 Tugayı ’nın saldırısı ise etkili oldu Bu bolge, 19 ve 20 Alay ’ların temas bolgesiydi ve doğal olarak zayıftı Tumen Komutanı Albay Halil Sami Bey, acılması olası gediği doldurmak icin 25 Alay 2 Tabur ’unu cephe hattına surmuştur Cıkarmadan bu yana gecen uc gun boyunca surekli muharebe etmekte olan ve mevcudunun yarıdan fazlasını kaybetmiş bulunan bu tabur, durumu kontrol altına almıştır 20 Alay ’ın halen ihtiyatta tuttuğu 15 Alay 2 Tabur da bolgeye kaydırıldı İki alayın, cephenin merkezindeki birleşme noktasındaki bu kriz, saat 10:00 sonrasında giderilmiş oldu
Sağ kanada doğru genişleyen taarruzla Fransız taburları bu bolumde Yarbay Kadri Bey ’in 26 Alay ’ı cephesine yuklendi Asıl tehlike cephe hattında değil geride baş gostermiştir 19 Alay, acıklık bir alandan gecmek zorundaydı ve gecikme dolayısıyla o sırada gun ağarmıştı Bolukler, donanmanın başlattığı bombardıman nedeniyle geride ağaclık araziye yayılmak zorunda kaldı, ilerleyemedi Bu durum, cephenin sol kesimini fazlasıyla etkilemiş ve Osmanlı savunmasının tumden cokmesine yol acmıştır
Cephenin sol yarısını tutmakta olan 26 Alay, beş Fransız taburunun karşısında uzun sure tutunamadı Bu Alay ve 25 Alay ’dan bazı mufrezeler, 25 Nisan sabahından bu yana surekli muharebe halindeydiler ve ağır kayıplara uğramışlardı 19 Alay zamanında siperlere gelebilseydi geri alınıp yeniden duzenleneceklerdi Yorgunluk ve uykusuzluk bir yana, uğradıkları kayıplar, normal koşullarda bir birliğin kadrodan duşulmesine yol acacak duzeyi bile gecmişti Ancak Canakkale Boğazı ’nın Anadolu yakasındaki topcu bataryalarının bu kesime yonelen ateşleri Fransız taburlarının hızını bir olcude kesmeyi başarmıştır 26 Alay, Fransız Tumeni ’nin taarruzlarına ancak saat 11:00 ’e kadar dayanabilmiştir Alay, 11:30 sıralarında cozulmeye başlamıştır Oğleye doğru Fransız askerleri yer yer Osmanlı mevzilerine girmeye başladılar 19 Alay, kucuk gruplar hallinde sızmayı ve boylece yaklaşmayı denese bile 5 km geridedir Cephenin sol kesiminin 19 Alay ’la takviye edilip tutulması olanağı yoktur En sol kesimde Beyoğlu Jandarma Boluğu de emir almadan mevzilerinden ayrılmıştır, Bursa Jandarma Taburu ’nun bu durumda mevzilerinde kalabilesi kuşkuludur
Sol kanat cokmuştu ve bunu duzeltmeye olanak yoktu Sol kesim butun butun cokecek olursa sağ kesimdeki 20 Alay da kuşatılarak imha edilecek, Alcıtepe yolu savunmasız kalacaktır Madem 19 Alay cepheye gelemiyordu, cephe ona taşınırdı Tumen Komutanı Albay Halil Sami Bey, saat 12:00'de, 26 Alay bolgesinde cephenin yarılmasını onlemek icin bu alayın ve cephenin merkez bolumundeki kıtaların geri cekilmesini emretmişti
Aslında 26 Alay Komutanı, daha once alaydan bir kısım kuvveti ayırmış, Alay'ın 3 Tabur komutanı Binbaşı Mahmut Sabri komutasında ihtiyatta tutuyordu Bu birlik o karmaşada nasılsa unutulmuştu Binbaşı Mahmut Sabri, ilerideki hatların cozulerek yuz geri etmeleri uzerine bu 820 kişilik birliği alarma gecirdi Birliklerini yararak, kendisi de one fırlayıp asıl mevziler uzerine atıldı Rastladığı birlikleri de cevirip emrine alan ihtiyat grubu gittikce buyudu Tam zamanında başlayan ileri hareket uzakta bulunan diğer birlikleri de canlandırmakta gecikmedi Cekilen kuvvetler durdular ve tekrar geriye donduler Siperlere girmekle kalmadılar sungu hucumlarına da giriştiler Tekrarlanan bu sungu hucumlarıyla bu kez Fransız hatlarında cozulmeler başladı Fransız birlikleri ve iri satırlar kullanarak giriştikleri vahşi boğuşmalarlda un kazanmış Senegal birlikleri tamamen paniğe uğradılar Subayların silahlı mudahalelerine rağmen firarlar onlenemedi
Cephenin sol kesimindeki bu durumu oğrenen Tumen Komutanı, derhal cekilme emrinin geri alındığı, bulunulan siperlerde savunmaya devam edileceği emri vermiştir
Oğleden sonra saat 15:00 ’den itibaren İngiliz ve Fransız birlikleri taarruz cıkış hatlarına cekilmeye başlamışlardır Bu zaman icinde cepheye ulaşmış olan 19 Alay, iki taburuyla Fransız kesiminde kısa bir taarruza girişmiştir
Seddulbahir Cephesi Birinci Kirte Muharebesi
canakkale Birinci Kirte
canakkale 1 Kirte Muharebesi
Birinci Kirte Muharebesi
Canakkale Savaşı Seddulbahir Cephesi
Tarih: 28 Nisan 1915
Bolge :Gelibolu Yarımadası
Sonuc :Osmanlı galibiyeti
Taraflar
Birleşik Krallık İngiltere
Britanya Hindistanı
Fransa
Turk Cephesi
Osmanlı İmparatorluğu
Kumandanlar
Birleşik Krallık General Hunter Weston Osmanlı İmparatorluğu Albay Halil Sami Bey
Birinci Kirte Muharebesi, Canakkale Savaşı sırasında Seddulbahir Cephesi ’nde İngilizFransız kuvvetleriyle Osmanlı tarafı arasıda gercekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir
General Hunter Weston ’un Alcıtepe ’nin ele gecirilmesi icin cıkartma oncesindeki planı, ilk aşamada cephenin sol kanadından Kirte Koyu yonunde ilerlemek, koyun 1 km kuzeyindeki Yazıtepe ’yi ele gecirmek şeklinde idi İkinci aşamadan Yazıtepe ’den doğu yonunde taarruz ederek Alcıtepe alınacaktı Bir gun once birlikleri ilerletmiş olması da bu planı uygulanabilir duruma getirmeyi sağlamış, cephe hattı bir butun olarak ileri cıkmıştı
Taarruz planına gore 87 İngiliz Tugayı Zığındere ’nin her iki yanından taarruz ederek Yazıtepe ’yi ve onun batısındaki Sarıtepe ’yi ele gecirecektir 88 İngiliz Tugayı 87 Tugay ’ın sağını ortecek bicimde ilerleyerek Kirte Koyu ’nu alacaktır Fransız birlikleri ise sahil kesiminde sabit kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek, İngiliz birlikleriyle teması sağlayacaklardır 86 İngiliz Tugayı da ihtiyat olarak tutulacaktır
Osmanlı savunma durumu
Seddulbahir Cephesi ’nde 9 Tumen, 27 Alay ’ı Arıburnu Cephesi ’ne, 19 Tumen emrine gondermişti Dolayısıyla cıkarmanın ilk uc gununde uc taburlu 25 ve iki taburlu 26 alaylarıyla, beş taburla mucadele etmişti Bu beş tabur, 27 Nisan gunune kadar mevcutlarının yarıya yakın bolumunu kaybetmiş durumdadır ve ancak bir alay kuvvetindedir 9 Tumen, 27 Nisan ’da iki alay ve Bursa Jandarma Taburu kadar takviye almıştı Bolayır bolgesindeki 7 Tumen ’den gelen ucer taburlu 20 Alay ve Saros bolgesindeki 7 Tumen ’in 19 Alay ’ı 19 Alay ’ın iki taburu, 28 Nisan sabahı saat 04:00 sularında bolgeye ulaşabilecektir Ucuncu taburun gelişi 28 Nisan akşamını bulacaktır Sonuc olarak 9 Tumen, bir sonraki muharebeyi 9 taburluk bir kuvvetle karşılamak durumundadır Bu taburların ucte birindeki erat, uc gunluk kesintisiz muharebelerden yorgun ve uykusuzdur Bu gunler suresince, Tumen ’in bağlı olduğu 3 Kolordu emrinde yedekte herhangi bir kuvvet yoktur Tum kuvvetler Arıburnu Cephesi ’ndeki Anzak ileri hareketini durdurmakta kullanılmıştır Arıburnu Cephesi ’ndeki durum, 9 Tumen ’in geri bağlantısını kesebilecek derecede kritik bir durumdu
9 Tumen komutanı Albay Halil Sami Bey, yeni gelen alaylarla savunmayı yeniden duzenlemiştir Buna gore ağır kayba uğrayan ve yorgun 25 ve 26 alaylar geriye alınıp dinlendirilecek, aynı zamanda tumen ihtiyatını oluşturacak, 19 ve 20 alaylar da cephe hattını devir alacaklardır Doğal olarak yeni alayların siperlere yerleşmesine kadar 25 ve 26 alaylar yerlerinde kalacaklardır Kirte – Seddulbahir yolunun doğu (sol) kesimi 19 Alay, batı (sağ) kesimi ise 20 Alay tarafından tutulacaktır İki taburlu 19 Alay, Bursa Jandarma Taburu ile takviye edilecektir Jandarma taburu, Kerevizdere ’nin doğusundaki, savunma hattının kilit noktası sayılabilecek tepeyi tutmaktadır Tumen emrindeki iki ağır makineli tufek boluğunun her biri iki kesime verilmiştir Tumenin topcu unsurları, uc sahra bataryası ile Mustahkem Mevkii Komutanlığı ’nın tahsis ettiği uc obus bataryasıdır Toplam 24 namlu
Muttefikler sahile henuz beş batarya cıkarabilmişlerdir Bunlar, cabuk ateşli, yeni silahlardı Ayrıca donanmanın yuzde sekseni yarımadanın burun kesimini uc yandan cevirecek şekilde duzen alacaklardır Donanmanın 75381 mmlik arası değişik caplarda 470 namlusu vardır Ayrıca Muttefik komutanlığı emrindeki 19 taburdan her birinin kuruluşunda birer ağır makineli tufek boluğu vardır Bu boluklerin tufek sayısı, Osmanlı ağır makineli tufek boluklerinden iki uc kat fazladır
Savaş
Osmanlı cephesinin sol kanadındaki birlikleri değiştirmek uzere bolgeye yaklaşan 19 Alay ’ın iki taburunun, 9 Tumen bolgesine 28 Nisan 1915 sabahı saat 04:00 dolaylarında ulaşmış olması beklenmektedir Ancak 7 saattir yuruyuşte olan Alay, yanlış yone saparak Kirte Koyu ’nun guneyindeki yamaca yonelmiştir Gececekleri bu uzun alan, donanma ve kara topcusunun ateşine acıktı Gunduz gozuyle buradan ilerlemek cok fazla kayba neden olacaktır Alay derhal dondurulerek belirli bir yere kadar gerisin geri yurutuldu Kirte Koyu kuzey yamaclarından gecen bir yay cizerek cepheye yoneltildi Bu yanlışlık, Alay ’ın uc saatten fazla gecikmesine neden olacaktı
Alay ’ın yuruyuşu duzenlendikten sonra saat 08:00 sıralarında cephe hattında ve derinliklerde donanma ve kara topcusunun bombardımanı başlamıştır Son derece iyi duzenlenmiş bombardıman, boşluk bırakmaksızın Osmanlı siperlerini bir saat boyunca taramıştır Osmanlı cephesinin kanatlarının yakın olduğu sahillere iyice sokulan ve serbestce ateş acan gemilerin yan ateşleri son derece etkili olmuştur Muttefik kuvvetlerin taarruzu, saat 09:00 ’da, cephenin sol kesiminden başladı Osmanlı cephesinin sağ kanadının denize dayanan kesiminde, iki deniz piyade taburu ile takviyeli İngiliz 87 Tugayı ’nın taarruzu, 20 Alay ’ın bu hattaki taburu tarafından geri atılmıştır
Cephenin merkezinde dort taburlu İngiliz 88 Tugayı ’nın saldırısı ise etkili oldu Bu bolge, 19 ve 20 Alay ’ların temas bolgesiydi ve doğal olarak zayıftı Tumen Komutanı Albay Halil Sami Bey, acılması olası gediği doldurmak icin 25 Alay 2 Tabur ’unu cephe hattına surmuştur Cıkarmadan bu yana gecen uc gun boyunca surekli muharebe etmekte olan ve mevcudunun yarıdan fazlasını kaybetmiş bulunan bu tabur, durumu kontrol altına almıştır 20 Alay ’ın halen ihtiyatta tuttuğu 15 Alay 2 Tabur da bolgeye kaydırıldı İki alayın, cephenin merkezindeki birleşme noktasındaki bu kriz, saat 10:00 sonrasında giderilmiş oldu
Sağ kanada doğru genişleyen taarruzla Fransız taburları bu bolumde Yarbay Kadri Bey ’in 26 Alay ’ı cephesine yuklendi Asıl tehlike cephe hattında değil geride baş gostermiştir 19 Alay, acıklık bir alandan gecmek zorundaydı ve gecikme dolayısıyla o sırada gun ağarmıştı Bolukler, donanmanın başlattığı bombardıman nedeniyle geride ağaclık araziye yayılmak zorunda kaldı, ilerleyemedi Bu durum, cephenin sol kesimini fazlasıyla etkilemiş ve Osmanlı savunmasının tumden cokmesine yol acmıştır
Cephenin sol yarısını tutmakta olan 26 Alay, beş Fransız taburunun karşısında uzun sure tutunamadı Bu Alay ve 25 Alay ’dan bazı mufrezeler, 25 Nisan sabahından bu yana surekli muharebe halindeydiler ve ağır kayıplara uğramışlardı 19 Alay zamanında siperlere gelebilseydi geri alınıp yeniden duzenleneceklerdi Yorgunluk ve uykusuzluk bir yana, uğradıkları kayıplar, normal koşullarda bir birliğin kadrodan duşulmesine yol acacak duzeyi bile gecmişti Ancak Canakkale Boğazı ’nın Anadolu yakasındaki topcu bataryalarının bu kesime yonelen ateşleri Fransız taburlarının hızını bir olcude kesmeyi başarmıştır 26 Alay, Fransız Tumeni ’nin taarruzlarına ancak saat 11:00 ’e kadar dayanabilmiştir Alay, 11:30 sıralarında cozulmeye başlamıştır Oğleye doğru Fransız askerleri yer yer Osmanlı mevzilerine girmeye başladılar 19 Alay, kucuk gruplar hallinde sızmayı ve boylece yaklaşmayı denese bile 5 km geridedir Cephenin sol kesiminin 19 Alay ’la takviye edilip tutulması olanağı yoktur En sol kesimde Beyoğlu Jandarma Boluğu de emir almadan mevzilerinden ayrılmıştır, Bursa Jandarma Taburu ’nun bu durumda mevzilerinde kalabilesi kuşkuludur
Sol kanat cokmuştu ve bunu duzeltmeye olanak yoktu Sol kesim butun butun cokecek olursa sağ kesimdeki 20 Alay da kuşatılarak imha edilecek, Alcıtepe yolu savunmasız kalacaktır Madem 19 Alay cepheye gelemiyordu, cephe ona taşınırdı Tumen Komutanı Albay Halil Sami Bey, saat 12:00'de, 26 Alay bolgesinde cephenin yarılmasını onlemek icin bu alayın ve cephenin merkez bolumundeki kıtaların geri cekilmesini emretmişti
Aslında 26 Alay Komutanı, daha once alaydan bir kısım kuvveti ayırmış, Alay'ın 3 Tabur komutanı Binbaşı Mahmut Sabri komutasında ihtiyatta tutuyordu Bu birlik o karmaşada nasılsa unutulmuştu Binbaşı Mahmut Sabri, ilerideki hatların cozulerek yuz geri etmeleri uzerine bu 820 kişilik birliği alarma gecirdi Birliklerini yararak, kendisi de one fırlayıp asıl mevziler uzerine atıldı Rastladığı birlikleri de cevirip emrine alan ihtiyat grubu gittikce buyudu Tam zamanında başlayan ileri hareket uzakta bulunan diğer birlikleri de canlandırmakta gecikmedi Cekilen kuvvetler durdular ve tekrar geriye donduler Siperlere girmekle kalmadılar sungu hucumlarına da giriştiler Tekrarlanan bu sungu hucumlarıyla bu kez Fransız hatlarında cozulmeler başladı Fransız birlikleri ve iri satırlar kullanarak giriştikleri vahşi boğuşmalarlda un kazanmış Senegal birlikleri tamamen paniğe uğradılar Subayların silahlı mudahalelerine rağmen firarlar onlenemedi
Cephenin sol kesimindeki bu durumu oğrenen Tumen Komutanı, derhal cekilme emrinin geri alındığı, bulunulan siperlerde savunmaya devam edileceği emri vermiştir
Oğleden sonra saat 15:00 ’den itibaren İngiliz ve Fransız birlikleri taarruz cıkış hatlarına cekilmeye başlamışlardır Bu zaman icinde cepheye ulaşmış olan 19 Alay, iki taburuyla Fransız kesiminde kısa bir taarruza girişmiştir