Bulut ve Yağış Çeşitleri - Bulut ve Yağış Çeşitleri Hakkında Bilgi
Bulut ve Yağış Çeşitleri
Nemlilik yer yüzünde Canlı hayatının gelişmesinde ve devamında çok önemli bir unsurdur. Hava ve iklim şartları bakımından da çok önemlidir. Her şeyden önce yağışların kaynağı Havadaki Su buharıdır.
Su her Sıcaklıkta buharlaşır. Bu sebeple Atmosferde sürekli bir miktar nem vardır.
Buna Atmosfer nemliliği denir. Nemliliği ölçen alete de higrometre denir.
Atmosfer nemliliği 3 şekilde ifade edilir.
1)Mutlak Nem
1 m3 hava içinde bulunan nemin gr olarak ağırlığına denir.
Su buharının miktarı Hacim itibariyle hiçbir zaman Havanın % 4’ünü aşmaz.
Mutlak nemde etkili faktörler
Buharlaşma yüzeyi
Buharlaşma yüzeylerinden (Okyanus , deniz akarsu Göl Bitki örtüsü gibi) uzaklaştıkça mutlak nem azalır. Örnek; deniz kıyısından kara içlerine, ormanlık alandan ormansız alana gidildikçe mutlak nem azalır.
Sıcaklık
Sıcaklık arttıkça buharlaşma artacağından dolayı genellikle mutlak nem de artar. Örnek; ekvatordan kutuplara doğru mutlak nem azalır. Ayrıca alçak alandan yüksek alanlara, yazdan kışa, gündüzden geceye geçildiğinde mutlak nem azalır.
NOT
Sıcaklık arttıkça her zaman mutlak nem artmayabilir. Ama Sıcak denizlere yaklaştıkça mutlak nem her zaman artar.
Mutlak nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok fazla iken dönenceler çevresindeki çöl alanlarında çok azdır.
2)Maksimum Nem (Doyma miktarı)
Belirli bir Sıcaklık ve Basınç altında 1 m3 havanın taşıyabileceği en fazla nem miktarına denir.
Sıcaklık arttıkça havanın Hacmi genişler ve alabileceği nem miktarı artar. Hava soğuduğunda ise hacmi daralır ve alabileceği nem azalır.
Örnek -20C---------1,1gr/ m3
-10 C--------2,38 gr/m3
0 C---------4,85 gr/m3
5 C --------6,8 gr/m3
15 C ---------12,85 gr/m3
3) Bağıl Nem (nisbi )
Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesinin içinde bulunan nem miktarının , o sıcaklıkta alabileceği en fazla nem miktarına oranıdır.
Bağıl nem Havada bulunan nemin yüzde cinsinden değeridir.
Bağıl nem havanın nem açığını veya neme doyma oranını verir.
Bir yerde yağış olabilmesi için bağıl nem %100 ‘ü aşması gerekir.
Sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır. Sebebi ısınan havanın hacmi genişler. Alabileceği nem artar.
Sıcaklık azaldıkça , havanın hacmi daralır. Alabileceği nem azalır. Böylece havanın nem açığı azalır. Yani bağıl nem artar.
Bağıl nem azaldıkça buharlaşma artar. Bağıl nem arttıkça buharlaşma azalır.
NOT
Bağıl nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok yüksek iken çöl bölgelerinde çok düşüktür.
YOĞUNLAŞMA
Hava içindeki su buharının soğuması sonucu katı veya Sıvı hale dönüşmesi olayına yoğunlaşma denir.
Yoğuşma noktasına iki yoldan erişilir. Bunlar
1- Havadaki nem miktarının artması 2-Sıcaklığın azalmasıdır (tabiatta en fazla görülen yoğuşma biçimidir).
Yükselen hava kütlesi yoğuşma safhaları bakımından
1- Kuru 2- Yağmur
3- Dolu 4- Kar safhası şeklinde dört safhadır.
Havanın alttan soğuması sonucu oluşan yoğunlaşma biçimine sis denir. Başka bir deyişle sis bulutun yere inmiş şeklidir.
Sis olayının en önemli özelliği, dünya yüzeyi ile temas eden havanın soğuması sonucunda meydana gelmesidir. Böyle soğumalar:
Açık gecelerde giden radyasyondan dolayı yüzeyden ısı kaybı ile,
Farklı sıcaklıktaki iki hava kütlesinin temasında sıcak havanın daha soğuk bir yüzey üzerinde akmasıyla ya da soğuk havanın sıcak bir hava kütlesinin Altına girmesi ile yer yüzeyine doğru meydana gelen ısı kaybıyla,
Sıcaklık azaldıkça sis yoğunluğu artar.
Havanın yükselerek soğuması sonucu bulutlar oluşur. Bulutluluğu ölçen alete nefometre denir.
Sıcaklık azaldıkça bulut yoğunluğu artar. Ancak bu durum her zaman doğru değildir.
Örnek
Kutuplarda ve troposferin üst katlarında nem az olduğundan bulut yoğunluğu buralarda azdır.
BULUT ÇEŞİTLERİ
Kümülüs bulutları
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşur. Bulutu oluşturan su taneciklerinin yoğunlaşması aynı seviyede başladığı için alt kısımları düzdür. Sütun veya pamuk yığınına benzeyen bulutlardır. Genellikle sıcak dönemlerde görülürler.
Kümülüs bulutlarının daha da yükselerek soğuması sonucu kümülonimbus bulutları oluşur ve sağanak yağışlara neden olur.
Sirus Bulutları
Çok yükseklerde oluşan bulutlardır. Çok seyrek buz kristallerinden oluşan ve tüye benzeyen bulutlardır.
Stratus Bulutları
Tabakalar şeklinde oluşmuş bulutlardır. Genellikle alçak bulutlardır. Sise benzerler. Çise yağışlarını oluşturur.
Nimbus Bulutları
Yağmur bulutlarıdır. Yoğunluğu fazla olduğundan koyu renkli görülürler. Halk arasında bu bulutlara kara bulutlar denir.
YAĞIŞLAR
Havadaki nemin yoğunlaşarak katı veya sıvı halde yeryüzüne düşmesi olayına yağış denir. Bir yere düşen yağış miktarını ölçen alete plüviyometre denir.
Yağış Türleri (ürünleri)
Çiy
Hava içindeki su buharının soğuk cisim yüzeyleri üzerinde yağmur damlaları şeklinde yoğunlaşması olayıdır. Yoğunlaşma 0 °C ‘nin üstünde olduğu için damlalar şeklindedir. Oluşumu sabaha karşı görülür.
Kırağı
Oluşumu çiye benzer. Fakat yoğunlaşma 0 ° C ’ nin altında gerçekleştiğinden buz kristalleri şeklindedir.
Kırç
Havadaki su buharının çok soğumuş cisim yüzeylerinde buza dönüşmesidir.
NOT
Kırağı sadece zemine yakın yerlerde görülürken , kırç her yerde (ağaç daları, teller, direkler vb.) görülür.
Yağmur
Bulutu oluşturan su taneciklerinin damlalar halinde yeryüzüne düşmesi olayıdır.
Kar
Bulutu oluşturan su taneciklerinin
0 °C nin altındaki bir sıcaklıkta buz kristalleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır.
Dolu
Havadaki nemin hızla yükselmesi ve çok soğuması sonucu buz tanecikleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır. Havanın ani yükselmesi genellikle ilkbahar ve yaz mevsiminde görülür.
Yağış Oluşum Şekilleri
1)Oroğrafik (Yamaç) yağışlar
Yer şekillerinin etkisiyle oluşurlar. nemli hava kütlesinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi ve soğuması sonucu oluşurlar. Türkiye’de en fazla Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde görülür. Batı rüzgarları ve Muson rüzgarlarının etki alanlarında görülen yağışlar bu şekilde oluşmuştur.
Yükseldikçe soğuma nedeniyle belirli bir yükseltiye kadar yağış artar.
2)Konveksiyonel ( siklonik-yükselim) yağışlar
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşurlar. Türkiye genelinde sıcak dönemlerde görülen yağışlar bu şekildedir. En fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür. Bu yağışlara halk arasında Kırkikindi yağışları denir. Dünya üzerinde ise en fazla Ekvatoral bölgede görülür.
3)Cephesel (frontal) yağışlar
Farklı hava kütlelerinin karşılaşım alanlarında görülür.
Türkiye genelinde kışın görülen yağışlar bu şekildedir. En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür. Dünya üzerinde ise ılıman kuşakta kışın görülür.
NOT
Yağış oluşumlarında ortak özellik yükselen havanın soğuması ve yağış bırakmasıdır.
Yağışların Yer Yüzüne Dağılışında Etkili Faktörler
1)Denize göre konum: Kıyı bölgeler iç kesimlere göre daha fazla yağış alır.
2)Yükselti: Yükseltisi fazla olan bir yer her zaman çevresine göre daha fazla yağış alır. Sebebi; yoğunlaşmanın daha çok yükseklerde gerçekleşmiş olmasıdır.
3)Rüzgarların esme yönü: Denizden karaya doğru esen rüzgarlar yağış bırakırken , karadan gelen rüzgarlar yağış getirmez.
4)Basınç merkezi: Y.B alanlarında alçalıcı hava hareketinden dolayı yağış oluşmaz. Çünkü alçalan hava alttan itibaren ısınır ve hava doyma noktasından uzaklaşır.
A.B alanlarında ise yükselici hava hareketlerinden dolayı yağış oluşur. Yükselen hava soğur ve doyma noktasına ulaşır.
Dünyanın En Fazla Yağış alan Bölgeleri
1)Ekvator çevresi
2)Muson iklim bölgesi (dünyanın en fazla yağış alan merkezi bu iklim kuşağında Çerapunçi’dir. 12000 mm yağış alır.)
3)Ilıman kuşak karalarının batısı
Dünyanın En Az Yağış Alan Bölgeleri
1)Dönenceler çevresindeki çöl alanları
2)Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlar.
3)Kutup bölgeleri (Kutuplarda bağıl nem yüksek olmasına rağmen yağış miktarı azdır.
Sebebi: Sıcaklığın düşük olmasından dolayı buharlaşmanın ve mutlak nemin az olmasıdır.
Alıntı
Bulut ve Yağış Çeşitleri
Nemlilik yer yüzünde Canlı hayatının gelişmesinde ve devamında çok önemli bir unsurdur. Hava ve iklim şartları bakımından da çok önemlidir. Her şeyden önce yağışların kaynağı Havadaki Su buharıdır.
Su her Sıcaklıkta buharlaşır. Bu sebeple Atmosferde sürekli bir miktar nem vardır.
Buna Atmosfer nemliliği denir. Nemliliği ölçen alete de higrometre denir.
Atmosfer nemliliği 3 şekilde ifade edilir.
1)Mutlak Nem
1 m3 hava içinde bulunan nemin gr olarak ağırlığına denir.
Su buharının miktarı Hacim itibariyle hiçbir zaman Havanın % 4’ünü aşmaz.
Mutlak nemde etkili faktörler
Buharlaşma yüzeyi
Buharlaşma yüzeylerinden (Okyanus , deniz akarsu Göl Bitki örtüsü gibi) uzaklaştıkça mutlak nem azalır. Örnek; deniz kıyısından kara içlerine, ormanlık alandan ormansız alana gidildikçe mutlak nem azalır.
Sıcaklık
Sıcaklık arttıkça buharlaşma artacağından dolayı genellikle mutlak nem de artar. Örnek; ekvatordan kutuplara doğru mutlak nem azalır. Ayrıca alçak alandan yüksek alanlara, yazdan kışa, gündüzden geceye geçildiğinde mutlak nem azalır.
NOT
Sıcaklık arttıkça her zaman mutlak nem artmayabilir. Ama Sıcak denizlere yaklaştıkça mutlak nem her zaman artar.
Mutlak nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok fazla iken dönenceler çevresindeki çöl alanlarında çok azdır.
2)Maksimum Nem (Doyma miktarı)
Belirli bir Sıcaklık ve Basınç altında 1 m3 havanın taşıyabileceği en fazla nem miktarına denir.
Sıcaklık arttıkça havanın Hacmi genişler ve alabileceği nem miktarı artar. Hava soğuduğunda ise hacmi daralır ve alabileceği nem azalır.
Örnek -20C---------1,1gr/ m3
-10 C--------2,38 gr/m3
0 C---------4,85 gr/m3
5 C --------6,8 gr/m3
15 C ---------12,85 gr/m3
3) Bağıl Nem (nisbi )
Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesinin içinde bulunan nem miktarının , o sıcaklıkta alabileceği en fazla nem miktarına oranıdır.
Bağıl nem Havada bulunan nemin yüzde cinsinden değeridir.
Bağıl nem havanın nem açığını veya neme doyma oranını verir.
Bir yerde yağış olabilmesi için bağıl nem %100 ‘ü aşması gerekir.
Sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır. Sebebi ısınan havanın hacmi genişler. Alabileceği nem artar.
Sıcaklık azaldıkça , havanın hacmi daralır. Alabileceği nem azalır. Böylece havanın nem açığı azalır. Yani bağıl nem artar.
Bağıl nem azaldıkça buharlaşma artar. Bağıl nem arttıkça buharlaşma azalır.
NOT
Bağıl nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok yüksek iken çöl bölgelerinde çok düşüktür.
YOĞUNLAŞMA
Hava içindeki su buharının soğuması sonucu katı veya Sıvı hale dönüşmesi olayına yoğunlaşma denir.
Yoğuşma noktasına iki yoldan erişilir. Bunlar
1- Havadaki nem miktarının artması 2-Sıcaklığın azalmasıdır (tabiatta en fazla görülen yoğuşma biçimidir).
Yükselen hava kütlesi yoğuşma safhaları bakımından
1- Kuru 2- Yağmur
3- Dolu 4- Kar safhası şeklinde dört safhadır.
Havanın alttan soğuması sonucu oluşan yoğunlaşma biçimine sis denir. Başka bir deyişle sis bulutun yere inmiş şeklidir.
Sis olayının en önemli özelliği, dünya yüzeyi ile temas eden havanın soğuması sonucunda meydana gelmesidir. Böyle soğumalar:
Açık gecelerde giden radyasyondan dolayı yüzeyden ısı kaybı ile,
Farklı sıcaklıktaki iki hava kütlesinin temasında sıcak havanın daha soğuk bir yüzey üzerinde akmasıyla ya da soğuk havanın sıcak bir hava kütlesinin Altına girmesi ile yer yüzeyine doğru meydana gelen ısı kaybıyla,
Sıcaklık azaldıkça sis yoğunluğu artar.
Havanın yükselerek soğuması sonucu bulutlar oluşur. Bulutluluğu ölçen alete nefometre denir.
Sıcaklık azaldıkça bulut yoğunluğu artar. Ancak bu durum her zaman doğru değildir.
Örnek
Kutuplarda ve troposferin üst katlarında nem az olduğundan bulut yoğunluğu buralarda azdır.
BULUT ÇEŞİTLERİ
Kümülüs bulutları
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşur. Bulutu oluşturan su taneciklerinin yoğunlaşması aynı seviyede başladığı için alt kısımları düzdür. Sütun veya pamuk yığınına benzeyen bulutlardır. Genellikle sıcak dönemlerde görülürler.
Kümülüs bulutlarının daha da yükselerek soğuması sonucu kümülonimbus bulutları oluşur ve sağanak yağışlara neden olur.
Sirus Bulutları
Çok yükseklerde oluşan bulutlardır. Çok seyrek buz kristallerinden oluşan ve tüye benzeyen bulutlardır.
Stratus Bulutları
Tabakalar şeklinde oluşmuş bulutlardır. Genellikle alçak bulutlardır. Sise benzerler. Çise yağışlarını oluşturur.
Nimbus Bulutları
Yağmur bulutlarıdır. Yoğunluğu fazla olduğundan koyu renkli görülürler. Halk arasında bu bulutlara kara bulutlar denir.
YAĞIŞLAR
Havadaki nemin yoğunlaşarak katı veya sıvı halde yeryüzüne düşmesi olayına yağış denir. Bir yere düşen yağış miktarını ölçen alete plüviyometre denir.
Yağış Türleri (ürünleri)
Çiy
Hava içindeki su buharının soğuk cisim yüzeyleri üzerinde yağmur damlaları şeklinde yoğunlaşması olayıdır. Yoğunlaşma 0 °C ‘nin üstünde olduğu için damlalar şeklindedir. Oluşumu sabaha karşı görülür.
Kırağı
Oluşumu çiye benzer. Fakat yoğunlaşma 0 ° C ’ nin altında gerçekleştiğinden buz kristalleri şeklindedir.
Kırç
Havadaki su buharının çok soğumuş cisim yüzeylerinde buza dönüşmesidir.
NOT
Kırağı sadece zemine yakın yerlerde görülürken , kırç her yerde (ağaç daları, teller, direkler vb.) görülür.
Yağmur
Bulutu oluşturan su taneciklerinin damlalar halinde yeryüzüne düşmesi olayıdır.
Kar
Bulutu oluşturan su taneciklerinin
0 °C nin altındaki bir sıcaklıkta buz kristalleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır.
Dolu
Havadaki nemin hızla yükselmesi ve çok soğuması sonucu buz tanecikleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır. Havanın ani yükselmesi genellikle ilkbahar ve yaz mevsiminde görülür.
Yağış Oluşum Şekilleri
1)Oroğrafik (Yamaç) yağışlar
Yer şekillerinin etkisiyle oluşurlar. nemli hava kütlesinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi ve soğuması sonucu oluşurlar. Türkiye’de en fazla Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde görülür. Batı rüzgarları ve Muson rüzgarlarının etki alanlarında görülen yağışlar bu şekilde oluşmuştur.
Yükseldikçe soğuma nedeniyle belirli bir yükseltiye kadar yağış artar.
2)Konveksiyonel ( siklonik-yükselim) yağışlar
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşurlar. Türkiye genelinde sıcak dönemlerde görülen yağışlar bu şekildedir. En fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür. Bu yağışlara halk arasında Kırkikindi yağışları denir. Dünya üzerinde ise en fazla Ekvatoral bölgede görülür.
3)Cephesel (frontal) yağışlar
Farklı hava kütlelerinin karşılaşım alanlarında görülür.
Türkiye genelinde kışın görülen yağışlar bu şekildedir. En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür. Dünya üzerinde ise ılıman kuşakta kışın görülür.
NOT
Yağış oluşumlarında ortak özellik yükselen havanın soğuması ve yağış bırakmasıdır.
Yağışların Yer Yüzüne Dağılışında Etkili Faktörler
1)Denize göre konum: Kıyı bölgeler iç kesimlere göre daha fazla yağış alır.
2)Yükselti: Yükseltisi fazla olan bir yer her zaman çevresine göre daha fazla yağış alır. Sebebi; yoğunlaşmanın daha çok yükseklerde gerçekleşmiş olmasıdır.
3)Rüzgarların esme yönü: Denizden karaya doğru esen rüzgarlar yağış bırakırken , karadan gelen rüzgarlar yağış getirmez.
4)Basınç merkezi: Y.B alanlarında alçalıcı hava hareketinden dolayı yağış oluşmaz. Çünkü alçalan hava alttan itibaren ısınır ve hava doyma noktasından uzaklaşır.
A.B alanlarında ise yükselici hava hareketlerinden dolayı yağış oluşur. Yükselen hava soğur ve doyma noktasına ulaşır.
Dünyanın En Fazla Yağış alan Bölgeleri
1)Ekvator çevresi
2)Muson iklim bölgesi (dünyanın en fazla yağış alan merkezi bu iklim kuşağında Çerapunçi’dir. 12000 mm yağış alır.)
3)Ilıman kuşak karalarının batısı
Dünyanın En Az Yağış Alan Bölgeleri
1)Dönenceler çevresindeki çöl alanları
2)Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlar.
3)Kutup bölgeleri (Kutuplarda bağıl nem yüksek olmasına rağmen yağış miktarı azdır.
Sebebi: Sıcaklığın düşük olmasından dolayı buharlaşmanın ve mutlak nemin az olmasıdır.
Alıntı