Beslenme, pek çok insan tarafından karın doyurmak, açlığı bastırmak, canın istediği besinleri tüketmek biçiminde tanımlanmaktadır. Böylesi bir yaklaşımla simit, ayran yahut İskender kebap, meşrubat, künefe tüketerek de beslenmiş olunur. Halbuki beslenme; insanın, büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun müddet yaşaması için gerekli olan öğeleri alıp vücudunda kullanabilmesi olarak tanımlanır.
Bugüne değin yapılan ilmî araştırmalar kişilerin 50’ye yakın çeşitte besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin rastgele biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği, sıhhatin bozulduğu ilmî olarak ortaya konmuştur. Rastgele bir besin öğesinin tek başına aktifliği yoktur. Bütün besin öğeleri birlikte alındığında vücut sıradan büyüme ve gelişimini, sağlıklı ve güçlü çalışmasını sürdürür. Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin ehil ölçüde alınması ve vücutta münasebetli halde kullanılması durumu ehil ve istikrarlı beslenme olarak tanımlanır.
Çeşitli besinler birlikte tüketildiğinde, besin öğeleri birbirinin tesirini artırmakta ve vücuda daha yararlı hale gelmektedirler. Bu duruma en yeterli örneklerden biri; ehil ölçüde alınan C vitamininin, demir mineralinin emilimini artırmasıdır. Örnek olarak; kahvaltıda yenen yumurtadaki demirin emilimi, içilen taze sıkılmış portakal suyundaki C vitamini ile artırılabilir. Izgara balık ile yeşil salata tercih edilmesi, ciğer şiş yanında soğan ve maydanoz yenilmesi de emsal etkiyi sağlar.
Besinlerin içerdiği protein, vitamin ve mineral üzere besin öğeleri beslenmede büyük kıymet taşımaktadır. Bu besin öğelerinden birinci akla gelenlerden biri olan C vitamini vücuttaki işlevleri, eksiklik ve fazlalık durumunda ortaya çıkabilecek durumlar vs aşağıda özetlenmektedir:
C Vitamininin Vücuttaki İşlevleri: Kollajen dokunun sağlamlığı, bağ dokusu sentezi, yaraların kapanması, vücutta demir, folik asit ve kalsiyumun tasarrufu, bağışıklık sisteminin güçlü olması açısından değerlidir. Nitrozaminin oluşumunu engelleyici tesiri ile birçok kanser ve kalp - damar hastalıklarına karşı tesirlidir. Antialerjik ve antibakteriyel tesiri vardır. Vücutta demir mineralinin emilimini artırarak kansızlığı önlemeye yardımcı olur.
Zayıflığında Ne Olur: Yorgunluk, kas zayıflığı, kaslarda ağrı hissi, enfeksiyon ve gerilime hassaslık, ateş, iştah azalması, kansızlık, diş etlerinde şişme ve kanama, diş dökülmesi, eklemlerde şişme, depresyon, nefes darlığı, skorbüt marazı görülebilir.
Fazlalığında Ne Olur: İshal, böbrek taşları, akyuvarların parçalanması, demir zehirlenmesi görülebilir. Yüksek dozlarda alındığında bağırsakta B12 vitaminini parçalayabilir.
Günlük Gereksinim: Sağlıklı, olağan bireylerde günlük 60 - 75 mg C vitamini alınması kafidir. Ortalama 200 gram meyve yahut 1 porsiyon zerzevat yemeği yahut 1 kase karışık salata yenilmesi ile karşılanabilecek bir ölçüdür. Ama sigara içenlerde günlük 100 mg C vitamini önerilmektedir.
Kaynakları: Yalnızca bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur. Kuşburnu, al ve yeşilbiber, koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, çilek, turunçgiller, brokoli, kivi, domates, kavun, patates C vitamininden yana zengindir.
C vitamini güçlü bir antioksidandır. Ama ısı ve ışığa karşı hassastır. Besinler demir, bakır ve oksijen ile temas ettiğinde yahut uzun vade bekletildiğinde C vitamini kaybı oluşmaktadır. O nedenle besinler soyulduktan yahut doğrandıktan sonra en kısa müddette tüketilmeli ya da pişirilmelidir.
Supleman Kullanmalı mı? Besinler içerisinde vitamin ve mineraller istikrarlı olarak bulunur. Ölçüsüz ölçüde besin öğesi tüketilse bile toksik olan dozlara ulaşmak pek mümkün değildir. O nedenle besinleri ehil ve istikrarlı ölçülerde tüketmek en doğrusudur. Gerek görülürse bir kompetan denetiminde alınmaları daha sağlıklı olacaktır. Lakin münhasıran devletimizde vitamin ve mineral desteklerinin gereksiz tasarrufları ile sık karşılaşılmaktadır. Suplemanlar için azı karar, ortası yarar, birden fazla zarar niyeti ile yola çıkılmalıdır. Kimi suplemanların ölçüsüz tüketimi kısa devirde kusma, ishal, alerjik reaksiyonlar ve saç dökülmesi üzere dertlere, uzun devirde ise böbrek taşlarına, karaciğer ve had sistemi hasarına neden olabilir. Yağda eriyen vitaminler vücutta depolandıkları için yüksek doz alımları durumunda toksik tesir göstererek zehirlenmelere velev mevte bile neden olabilirler. Örnek olarak haddinden fazla A vitamini alımı durumunda karaciğer ve kemik hasarı, baş ağrısı, saç dökülmesi, bulanık görme, dudakların çatlaması, ishal ve doğumsal bozukluklar görülebilir. Haddinden fazla D vitamini alımı kemik ve böbrek hasarına neden olabilir. O nedenle her şeyde olduğu üzere vitaminlerde de doğal olanı tercih etmekte yarar vardır.
Bugüne değin yapılan ilmî araştırmalar kişilerin 50’ye yakın çeşitte besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin rastgele biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği, sıhhatin bozulduğu ilmî olarak ortaya konmuştur. Rastgele bir besin öğesinin tek başına aktifliği yoktur. Bütün besin öğeleri birlikte alındığında vücut sıradan büyüme ve gelişimini, sağlıklı ve güçlü çalışmasını sürdürür. Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin ehil ölçüde alınması ve vücutta münasebetli halde kullanılması durumu ehil ve istikrarlı beslenme olarak tanımlanır.
Çeşitli besinler birlikte tüketildiğinde, besin öğeleri birbirinin tesirini artırmakta ve vücuda daha yararlı hale gelmektedirler. Bu duruma en yeterli örneklerden biri; ehil ölçüde alınan C vitamininin, demir mineralinin emilimini artırmasıdır. Örnek olarak; kahvaltıda yenen yumurtadaki demirin emilimi, içilen taze sıkılmış portakal suyundaki C vitamini ile artırılabilir. Izgara balık ile yeşil salata tercih edilmesi, ciğer şiş yanında soğan ve maydanoz yenilmesi de emsal etkiyi sağlar.
Besinlerin içerdiği protein, vitamin ve mineral üzere besin öğeleri beslenmede büyük kıymet taşımaktadır. Bu besin öğelerinden birinci akla gelenlerden biri olan C vitamini vücuttaki işlevleri, eksiklik ve fazlalık durumunda ortaya çıkabilecek durumlar vs aşağıda özetlenmektedir:
C Vitamininin Vücuttaki İşlevleri: Kollajen dokunun sağlamlığı, bağ dokusu sentezi, yaraların kapanması, vücutta demir, folik asit ve kalsiyumun tasarrufu, bağışıklık sisteminin güçlü olması açısından değerlidir. Nitrozaminin oluşumunu engelleyici tesiri ile birçok kanser ve kalp - damar hastalıklarına karşı tesirlidir. Antialerjik ve antibakteriyel tesiri vardır. Vücutta demir mineralinin emilimini artırarak kansızlığı önlemeye yardımcı olur.
Zayıflığında Ne Olur: Yorgunluk, kas zayıflığı, kaslarda ağrı hissi, enfeksiyon ve gerilime hassaslık, ateş, iştah azalması, kansızlık, diş etlerinde şişme ve kanama, diş dökülmesi, eklemlerde şişme, depresyon, nefes darlığı, skorbüt marazı görülebilir.
Fazlalığında Ne Olur: İshal, böbrek taşları, akyuvarların parçalanması, demir zehirlenmesi görülebilir. Yüksek dozlarda alındığında bağırsakta B12 vitaminini parçalayabilir.
Günlük Gereksinim: Sağlıklı, olağan bireylerde günlük 60 - 75 mg C vitamini alınması kafidir. Ortalama 200 gram meyve yahut 1 porsiyon zerzevat yemeği yahut 1 kase karışık salata yenilmesi ile karşılanabilecek bir ölçüdür. Ama sigara içenlerde günlük 100 mg C vitamini önerilmektedir.
Kaynakları: Yalnızca bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur. Kuşburnu, al ve yeşilbiber, koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, çilek, turunçgiller, brokoli, kivi, domates, kavun, patates C vitamininden yana zengindir.
C vitamini güçlü bir antioksidandır. Ama ısı ve ışığa karşı hassastır. Besinler demir, bakır ve oksijen ile temas ettiğinde yahut uzun vade bekletildiğinde C vitamini kaybı oluşmaktadır. O nedenle besinler soyulduktan yahut doğrandıktan sonra en kısa müddette tüketilmeli ya da pişirilmelidir.
Supleman Kullanmalı mı? Besinler içerisinde vitamin ve mineraller istikrarlı olarak bulunur. Ölçüsüz ölçüde besin öğesi tüketilse bile toksik olan dozlara ulaşmak pek mümkün değildir. O nedenle besinleri ehil ve istikrarlı ölçülerde tüketmek en doğrusudur. Gerek görülürse bir kompetan denetiminde alınmaları daha sağlıklı olacaktır. Lakin münhasıran devletimizde vitamin ve mineral desteklerinin gereksiz tasarrufları ile sık karşılaşılmaktadır. Suplemanlar için azı karar, ortası yarar, birden fazla zarar niyeti ile yola çıkılmalıdır. Kimi suplemanların ölçüsüz tüketimi kısa devirde kusma, ishal, alerjik reaksiyonlar ve saç dökülmesi üzere dertlere, uzun devirde ise böbrek taşlarına, karaciğer ve had sistemi hasarına neden olabilir. Yağda eriyen vitaminler vücutta depolandıkları için yüksek doz alımları durumunda toksik tesir göstererek zehirlenmelere velev mevte bile neden olabilirler. Örnek olarak haddinden fazla A vitamini alımı durumunda karaciğer ve kemik hasarı, baş ağrısı, saç dökülmesi, bulanık görme, dudakların çatlaması, ishal ve doğumsal bozukluklar görülebilir. Haddinden fazla D vitamini alımı kemik ve böbrek hasarına neden olabilir. O nedenle her şeyde olduğu üzere vitaminlerde de doğal olanı tercih etmekte yarar vardır.