Canakkale Savaşı'nın Aşamaları
CANAKKALE SAVAŞI
Deniz Muharebeleri:
19 Şubat gunu, guclu Fransız kuvvetleri ile İngiliz Hsm Queen Elizabeth savaş gemisinin Osmanlı sahil bataryalarını bombalayarak ilk Canakkale saldırısı başlatılmış oldu
İtilaf devletleri, kısa bir aranın ardından bir sonraki saldırıyı 18 Martta gercekleştirmişlerdir Hedef, Canakkale Boğazı'nın sadece 1 mil genişliğindeki en dar noktasıdırAdmiral de Robeck komutasındaki aşağı yukarı en az 16 savaş gemilik dev donanma Canakkale'yi gecmeye kalkmıştır Ancak her gemi Nusret Mayın Gemisi adlı Osmanlı mayın gemisinin boğazın Asya tarafına yerleştirdiği deniz mayınları tarafından hasar almıştır Bazı balıkcılar, İngilizler tarafından mayın toplama işiyle gorevlendirilmiştir; ama Osmanlı ordusunun actığı top atışlarıyla korkarak kacmışlar, mayınlara dokunulmamıştır Yerinde kalmış bu mayınlar İngiliz HMS Ocean, HMS Irresistible ve FransızBouvet adlı uc savaş gemisini batırmıştır Ayrıca İngiliz HMS Inflexible ve Fransız savaş gemileri Suffren ve Gaulois cok ağır bir şekilde hasar almıştır
Bu ağır kayıplar İtilaf devletlerine, Canakkale'yi deniz yoluyla gecemeyeceklerini gostermiştir İngiliz donanmasının yenilmesi Osmanlı askerlerine inanılmaz bir moral olmuştur, cunku İngiliz donanmasının geri cekilmesinin hemen oncesinde Osmanlı topcuları cephane sıkıntısı cekmeye başlamıştır Eğer duşman gemileri biraz daha zorlasaydı, cephanesi biten topcular bir şey yapamayacak, belki de İtilaf devletleri boğazı gecebileceklerdi Bu nedenle İngilizlerin geri cekilme kararı biraz tartışmalıdır, aslında Churchill boğazın zorlanmasını onermiştir
Sonuc olarak, 18 Mart 1915'te İtilaf devletleri, Osmanlı tarafından yenilgiye uğratılmıştır Boylece İtilaf devletleri kara operasyonlarına girişerek kıyıyı toplardan temizlemeyi hedeflemişlerdir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e1578ec
Seddulbahir Cephesi:
Seddulbahir Cephesi?nde Turk kuvvetlerini atarak ilerlemenin olanaksız olduğu ortaya cıkmıştı Muttefik kuvvetler komutanı General Hamilton, takviye kuvvetlerle Suvla Koyu?nda bir cıkartma yapmayı planlamıştır Bu cıkartma harekatının, Anzak Kolordusu komutanı General W Birdwood?un onerdiği Sarı Bayır Harekatı ile aynı tarihte uygulanmasına karar verilmiştir Ayrıca Turk savunmasının dikkatini yarımadanın guney ucuna cekmek icin Seddulbahir Cephesi?nde yanıltıcı bir taarruz planlanmıştı Kirte Bağları Muharebesi olarak bilinen bu taarruz, 6 Ağustos sabahı İngiliz birliklerinin taarruzuyla başlamıştır İngilizler, ilk hat siperlerine girmiş, ancak karşı taarruzla geri atılmışlardır Taarruzun ikinci gunu girişilen İngiliz taarruzları, Kirte Koyu?nun guney batısındaki bir bağ alanının bir bolumunde tutunabilmiştir
Sınırlı hedeflere yonelik, ustelik de bir yanıltma operasyonu olan İngiliz taarruzunun bu denli kayba rağmen başarısız olması uzerine General Sır Ian Hamilton, Seddulbahir Cephesi'nde hicbir askeri harekata girişilmemesi emrini vermiştir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e26aebf
Arıburnu Cephesi:
İngiliz 9 Kolordusu?nun Suvla Koyu?na cıkartma yaptığı 56 Ağustos gecesi, bir Anzak tumeni gece yuruyuşune gecmiştir Hedefleri, Kocacimen Tepesi ? Besim Tepe ? Conk Bayırı hattıdır Sarı Bayır Harekatı olarak bilinen harekatta Anzak birlikleri sırtlara kadar yaklaşabilmiş ama sırtları alamamıştır Muharebelerin yoğunluğu Conk Bayırı bolgesinde olmuş, Conk Bayırı Muharebesi 9 Ağustos 1915 tarihine kadar surmuştur Kurmay Albay Mustafa Kemal?in 10 Ağustos sabahı başlattığı taarruz ile Anzak kuvvetleri sırtlardan cekilmek zorunda kalmışlardır
Suvla Koyu?nda İngiliz 9 Kolordusu?nun ikinci genel taarruzuyla aynı gun 21 Ağustos?da Anzak birliklerinin sonucsuz Bomba Tepe taarruzu, Canakkale Savaşı?nın son muharebesi olmuştur
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e38471c
Anafartalar Cephesi:
9 Ağustos 1915 gunu şafakta iki İngiliz tumeni taarruz icin ilerlemeye başladığı sırada Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey?in de taarruzu başlamıştı Turk taarruzu, onlerindeki İngiliz kollarını atarak ilerlemiş, oğleden hemen sonra İngiliz 9 Kolordusu komutanı General Stopford, ihtiyatta tuttuğu tumeni ateş hattına surerek sahilde tutunmayı ancak başarabilmiştir
Birinci Anafartalar Savaşı?nın hemen ertesi gunu, 10 Ağustos 1915 sabahı Mustafa Kemal, Kocacimen Tepesi ? Conk Bayırı hattında yeni bir taarruz yapmıştır Albay Ali Rıza Bey komutasındaki 8 tumen ve 9 Tumen komutanı Yarbay Cemil Bey komutasındaki 9 Tumen?in taarruzlarıyla muttefik cephesi 5001000 metre geri atılmıştır
Bu bolgedeki Turk taarruzunun başladığı saatlerde daha kuzeyde, İngiliz 53 Tumen?i Yusufcuk Tepe ve daha kuzeydeki Kucuk Anafartalar Tepesi yonunde taarruza gecmişti Yoğun topcu ateşleri ardından dort kez yenilenen taarruzlar gun boyu surmuş olup iki Turk taburunun savunması, mevzileri korumayı başarmıştır
Seddulbahir Cephesi?ndeki İngiliz 29 Tumeni Anafartalar Cephesi?ne aktarıldı Mısır?da bulunan 5000 kişilik bir tumen de aynı cepheye getirildi Bu şekilde icerden ve dışardan takviye edilen Anafartalar Cephesi?ndeki kuvvetlerle genel bir taarruz planlandı Muttefik taarruzu, Anafartalar Grup Komutanı Kurmay Albay Mustafa Kemal?in sorumluluk bolgesinde, 12 ve 7 Tumenlerin mevzilerine yonelmiştir
Bu kuvvetler 21 Ağustos 1915 sabahı İsmailoğlu ve Yusufcuk Tepelerine genel bir taarruza gectiler Aynı anda Anzak Kolordusu?na bağlı bir tugay da Bomba Tepe?ye taarruz etmiştir İsmailoğlu ve Yusufcuk Tepeleri?ne yonelik taarruz aynı gun, kesin bir başarısızlıkla son bulmuştur Bomba Tepe?deki catışmalar ise 29 Ağustos tarihine kadar surmuş tepe, Turk savunmasının elinde kalmıştır
Bomba Tepe taarruzu, Canakkale Savaşı'nın, tahliyeye kadar ufak caplı catışmalar yaşanmış olsa da, son muharebesidir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e495832
Muttefiklerin Gelibolu Seferi'ne eklenen yeni takviyelerle ucuncu bir cephe acılmasına karşın kara harekatı Muttefikler acısından bir sonuc getirmemiş, Osmanlı kuvvetlerinin direnci karşısında cepheler yeniden kilitlenmiştir Bulgaristan'ın 14 Ekim 1915 tarihinde İttifak Devletlerine katılmıştır Almanya ile Osmanlı arasında Balkanlar uzerinden bir demiryolu hattı 29 Ekim tarihinde işlemeye başlamıştır
Bu tarihten uc gun sonra General Ian Hamilton gorevden alınarak yerine General Charles Monro atanmıştır Monro cephede yaptığı incelemelerin ardından 3 Kasım 1915?de İngiliz Yuksek Savunma Konseyi?ne cephe hakkındaki goruşunu, ?Gelibolu tahliye edilmelidir? şeklinde bildirmiştir Bu kolay alınacak bir karar değildir 6 Kasım 1915 gunu İngiliz Savaş Bakanı Lord Kitchener Gelibolu?ya gelmiştir 15 Kasım?da Lord Kitchener?in kararı Seddulbahir Cephesi dışındaki diğer iki cephedeki askerlerin tahliye edilmesi yonundedir Ertesi gun 16 Kasım?da Muttefiklerin Selanik Cephesi de General Monro?ya bağlanmıştır General Birdwood, General Monro?ya bağlı olmak uzere Canakkale Muttefik Kuvvetleri Komutanlığı?na atandı
Kesin karar 7 Aralık 1915 tarihinde verilmiştir Arıburnu ve Anafartalar Cepheleri?ndeki Muttefik kuvvetler tahliye edilerek Selanik Cephesi?ne kaydırılmış, Seddulbahir Cephesi?ndeki kuvvetler ise yerlerinde kalmışlardır Bu cephedeki kuvvetlerin tahliyesine 27 Aralık 1915 tarihinde karar verilmiştir Tahliye işlemleri 9 Ocak 1916 sabahı tamamlanmıştır Boylece Gelibolu Muharebeleri Osmanlı kuvvetlerinin zaferiyle sonuclanmıştır
CANAKKALE SAVAŞI
Deniz Muharebeleri:
19 Şubat gunu, guclu Fransız kuvvetleri ile İngiliz Hsm Queen Elizabeth savaş gemisinin Osmanlı sahil bataryalarını bombalayarak ilk Canakkale saldırısı başlatılmış oldu
İtilaf devletleri, kısa bir aranın ardından bir sonraki saldırıyı 18 Martta gercekleştirmişlerdir Hedef, Canakkale Boğazı'nın sadece 1 mil genişliğindeki en dar noktasıdırAdmiral de Robeck komutasındaki aşağı yukarı en az 16 savaş gemilik dev donanma Canakkale'yi gecmeye kalkmıştır Ancak her gemi Nusret Mayın Gemisi adlı Osmanlı mayın gemisinin boğazın Asya tarafına yerleştirdiği deniz mayınları tarafından hasar almıştır Bazı balıkcılar, İngilizler tarafından mayın toplama işiyle gorevlendirilmiştir; ama Osmanlı ordusunun actığı top atışlarıyla korkarak kacmışlar, mayınlara dokunulmamıştır Yerinde kalmış bu mayınlar İngiliz HMS Ocean, HMS Irresistible ve FransızBouvet adlı uc savaş gemisini batırmıştır Ayrıca İngiliz HMS Inflexible ve Fransız savaş gemileri Suffren ve Gaulois cok ağır bir şekilde hasar almıştır
Bu ağır kayıplar İtilaf devletlerine, Canakkale'yi deniz yoluyla gecemeyeceklerini gostermiştir İngiliz donanmasının yenilmesi Osmanlı askerlerine inanılmaz bir moral olmuştur, cunku İngiliz donanmasının geri cekilmesinin hemen oncesinde Osmanlı topcuları cephane sıkıntısı cekmeye başlamıştır Eğer duşman gemileri biraz daha zorlasaydı, cephanesi biten topcular bir şey yapamayacak, belki de İtilaf devletleri boğazı gecebileceklerdi Bu nedenle İngilizlerin geri cekilme kararı biraz tartışmalıdır, aslında Churchill boğazın zorlanmasını onermiştir
Sonuc olarak, 18 Mart 1915'te İtilaf devletleri, Osmanlı tarafından yenilgiye uğratılmıştır Boylece İtilaf devletleri kara operasyonlarına girişerek kıyıyı toplardan temizlemeyi hedeflemişlerdir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e1578ec
Seddulbahir Cephesi:
Seddulbahir Cephesi?nde Turk kuvvetlerini atarak ilerlemenin olanaksız olduğu ortaya cıkmıştı Muttefik kuvvetler komutanı General Hamilton, takviye kuvvetlerle Suvla Koyu?nda bir cıkartma yapmayı planlamıştır Bu cıkartma harekatının, Anzak Kolordusu komutanı General W Birdwood?un onerdiği Sarı Bayır Harekatı ile aynı tarihte uygulanmasına karar verilmiştir Ayrıca Turk savunmasının dikkatini yarımadanın guney ucuna cekmek icin Seddulbahir Cephesi?nde yanıltıcı bir taarruz planlanmıştı Kirte Bağları Muharebesi olarak bilinen bu taarruz, 6 Ağustos sabahı İngiliz birliklerinin taarruzuyla başlamıştır İngilizler, ilk hat siperlerine girmiş, ancak karşı taarruzla geri atılmışlardır Taarruzun ikinci gunu girişilen İngiliz taarruzları, Kirte Koyu?nun guney batısındaki bir bağ alanının bir bolumunde tutunabilmiştir
Sınırlı hedeflere yonelik, ustelik de bir yanıltma operasyonu olan İngiliz taarruzunun bu denli kayba rağmen başarısız olması uzerine General Sır Ian Hamilton, Seddulbahir Cephesi'nde hicbir askeri harekata girişilmemesi emrini vermiştir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e26aebf
Arıburnu Cephesi:
İngiliz 9 Kolordusu?nun Suvla Koyu?na cıkartma yaptığı 56 Ağustos gecesi, bir Anzak tumeni gece yuruyuşune gecmiştir Hedefleri, Kocacimen Tepesi ? Besim Tepe ? Conk Bayırı hattıdır Sarı Bayır Harekatı olarak bilinen harekatta Anzak birlikleri sırtlara kadar yaklaşabilmiş ama sırtları alamamıştır Muharebelerin yoğunluğu Conk Bayırı bolgesinde olmuş, Conk Bayırı Muharebesi 9 Ağustos 1915 tarihine kadar surmuştur Kurmay Albay Mustafa Kemal?in 10 Ağustos sabahı başlattığı taarruz ile Anzak kuvvetleri sırtlardan cekilmek zorunda kalmışlardır
Suvla Koyu?nda İngiliz 9 Kolordusu?nun ikinci genel taarruzuyla aynı gun 21 Ağustos?da Anzak birliklerinin sonucsuz Bomba Tepe taarruzu, Canakkale Savaşı?nın son muharebesi olmuştur
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e38471c
Anafartalar Cephesi:
9 Ağustos 1915 gunu şafakta iki İngiliz tumeni taarruz icin ilerlemeye başladığı sırada Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey?in de taarruzu başlamıştı Turk taarruzu, onlerindeki İngiliz kollarını atarak ilerlemiş, oğleden hemen sonra İngiliz 9 Kolordusu komutanı General Stopford, ihtiyatta tuttuğu tumeni ateş hattına surerek sahilde tutunmayı ancak başarabilmiştir
Birinci Anafartalar Savaşı?nın hemen ertesi gunu, 10 Ağustos 1915 sabahı Mustafa Kemal, Kocacimen Tepesi ? Conk Bayırı hattında yeni bir taarruz yapmıştır Albay Ali Rıza Bey komutasındaki 8 tumen ve 9 Tumen komutanı Yarbay Cemil Bey komutasındaki 9 Tumen?in taarruzlarıyla muttefik cephesi 5001000 metre geri atılmıştır
Bu bolgedeki Turk taarruzunun başladığı saatlerde daha kuzeyde, İngiliz 53 Tumen?i Yusufcuk Tepe ve daha kuzeydeki Kucuk Anafartalar Tepesi yonunde taarruza gecmişti Yoğun topcu ateşleri ardından dort kez yenilenen taarruzlar gun boyu surmuş olup iki Turk taburunun savunması, mevzileri korumayı başarmıştır
Seddulbahir Cephesi?ndeki İngiliz 29 Tumeni Anafartalar Cephesi?ne aktarıldı Mısır?da bulunan 5000 kişilik bir tumen de aynı cepheye getirildi Bu şekilde icerden ve dışardan takviye edilen Anafartalar Cephesi?ndeki kuvvetlerle genel bir taarruz planlandı Muttefik taarruzu, Anafartalar Grup Komutanı Kurmay Albay Mustafa Kemal?in sorumluluk bolgesinde, 12 ve 7 Tumenlerin mevzilerine yonelmiştir
Bu kuvvetler 21 Ağustos 1915 sabahı İsmailoğlu ve Yusufcuk Tepelerine genel bir taarruza gectiler Aynı anda Anzak Kolordusu?na bağlı bir tugay da Bomba Tepe?ye taarruz etmiştir İsmailoğlu ve Yusufcuk Tepeleri?ne yonelik taarruz aynı gun, kesin bir başarısızlıkla son bulmuştur Bomba Tepe?deki catışmalar ise 29 Ağustos tarihine kadar surmuş tepe, Turk savunmasının elinde kalmıştır
Bomba Tepe taarruzu, Canakkale Savaşı'nın, tahliyeye kadar ufak caplı catışmalar yaşanmış olsa da, son muharebesidir
imagescanakkalesavasininasamalari5b0f29e495832
Muttefiklerin Gelibolu Seferi'ne eklenen yeni takviyelerle ucuncu bir cephe acılmasına karşın kara harekatı Muttefikler acısından bir sonuc getirmemiş, Osmanlı kuvvetlerinin direnci karşısında cepheler yeniden kilitlenmiştir Bulgaristan'ın 14 Ekim 1915 tarihinde İttifak Devletlerine katılmıştır Almanya ile Osmanlı arasında Balkanlar uzerinden bir demiryolu hattı 29 Ekim tarihinde işlemeye başlamıştır
Bu tarihten uc gun sonra General Ian Hamilton gorevden alınarak yerine General Charles Monro atanmıştır Monro cephede yaptığı incelemelerin ardından 3 Kasım 1915?de İngiliz Yuksek Savunma Konseyi?ne cephe hakkındaki goruşunu, ?Gelibolu tahliye edilmelidir? şeklinde bildirmiştir Bu kolay alınacak bir karar değildir 6 Kasım 1915 gunu İngiliz Savaş Bakanı Lord Kitchener Gelibolu?ya gelmiştir 15 Kasım?da Lord Kitchener?in kararı Seddulbahir Cephesi dışındaki diğer iki cephedeki askerlerin tahliye edilmesi yonundedir Ertesi gun 16 Kasım?da Muttefiklerin Selanik Cephesi de General Monro?ya bağlanmıştır General Birdwood, General Monro?ya bağlı olmak uzere Canakkale Muttefik Kuvvetleri Komutanlığı?na atandı
Kesin karar 7 Aralık 1915 tarihinde verilmiştir Arıburnu ve Anafartalar Cepheleri?ndeki Muttefik kuvvetler tahliye edilerek Selanik Cephesi?ne kaydırılmış, Seddulbahir Cephesi?ndeki kuvvetler ise yerlerinde kalmışlardır Bu cephedeki kuvvetlerin tahliyesine 27 Aralık 1915 tarihinde karar verilmiştir Tahliye işlemleri 9 Ocak 1916 sabahı tamamlanmıştır Boylece Gelibolu Muharebeleri Osmanlı kuvvetlerinin zaferiyle sonuclanmıştır