Çıkar Grubu Nedir,
Çıkar Grubu Kavramı Ne Demektir,
Çıkar Grubu Kavramı Hakkında Bilgiler,
Çıkar grubu, Batı demokrasileri olmak üzere hemen her ülkede siyasal, toplumsal ve ekonomik yaşamda önemli bir yer tutar. Çıkar grupları, amaçları bakımından üye*lerinin konumunu güçlendirmeyi ve çıkarla*rını gözetmeyi temel alan çıkar grupları (örn. işçi sendikaları, işveren örgütleri, meslek odaları) ve daha çok toplumsal bir sorun ya da ilgi çevresinde bir araya gelen çıkar grupları (örn. çevre korumacılar, nük*leer silahsızlanmacılar, hayvan sevenler) biçiminde ikiye ayrılabilir. Bununla birlikte iki amacı birlikte yürüten çıkar grupları da vardır.
Yapısal açıdan ise temelde iki tür çıkar grubundan söz edilebilir. Bunlardan birinci*si, sanayileşmemiş toplumlarda daha çok rastlanan ve akrabalık, soy, din gibi bağları temel alan “doğal” çıkar grupları, ikincisi ise özellikle sanayileşmiş ülkelerde özel ve belirli amaçları gerçekleştirmek üzere oluş*turulan “kurumsal” çıkar gruplarıdır. Ku*rumsal çıkar grupları kendi içlerinde çeşitli alt türlere bölünür. Örneğin ABD’de “Wall Street” ve Türkiye’de “Tahtakale” biçimsel bir yapıya sahip olma anlamında örgütsüz olmakla birlikte, belli bir eğilim ve çıkarlar bütününü oluşturdukları için tipik çıkar gruplarıdır. Bazen tek tek kurum ya da kuruluşlar, içinde yer aldıkları daha geniş tabanlı bir çıkar grubundan ayrı olarak kendi başlarına da bir çıkar grubu oluştura*bilirler. Bazı çıkar grupları da geçici (ad hoc) bir nitelik taşırlar. 1970′lerden bu yana çeşitli ülkelerde enflasyonu protesto etmek üzere boş tencerelerle yürüyen ev kadınları “anomik” çıkar grubu olarak adlandırılan bu türe iyi bir örnektir. Gene yapısal açıdan, bazı çıkar grupları “potansiyel” çıkar grubu türü altında toplanabilir. Bun*lar, resmî ya da gayrıresmî bir örgüt içinde ya da çıkar çevresinde birleşmemelerine karşın, ortak çıkarlarının varlığından ötürü çıkar grubu sayılırlar (örn. yaşlılar). Böyle bir grubun üyeleri ortak çıkarlarının bilin*cinde olmayabilirler; olsalar bile onu gözet*me çabası içine girmeyebilirler. Bazen bir*likte hareket etmeleri ya da örgütlenmeleri yasalarca yasaklanmış ya da kısıtlanmış da olabilir.
Siyasal etkinlikleri açısından, çıkarlarını gözetirken hükümeti, parlamentoyu, bü*rokrasiyi, siyasal partileri ve öteki karar odaklarını istemleri doğrultusunda etkileme*ye çalışan çıkar grupları, baskı grubu olarak nitelendirilir. Bir çıkar grubu zaman*la bir baskı grubuna dönüşebilir ya da bir baskı grubu zamanla sıradan bir çıkar grubu gibi davranmaya başlayabilir. Günümüzde hemen her tür çıkar grubu özellikle de üyelerinin ortak çıkarları çevresinde örgüt*lenmiş çıkar grupları (örn. sendikalar) te*mel işlevlerini yerine getirirken çoğu zaman bir baskı grubu niteliği kazanırlar. Bazı baskı grupları da zamanla siyasal partilere dönüşerek baskı grubu, dolayısıyla da çıkar grubu niteliklerini yitirebilirler.
ABD, İngiltere ve İsveç gibi ideolojik ve kültürel bölünmelerin derin olmadığı ülke*lerde, çıkar grupları genellikle siyasetin dışında kalarak belirli özel hedeflere yöne*lirler. Konuşma ve örgütlenme özgürlüğü geniş olduğundan “potansiyel” çıkar grupla*rı yok denecek kadar azdır. İngiltere’de yönetim organlarını ve siyasal partileri etki*lemede daha çok yerleşmiş resmi kanallar*dan yararlanılır. ABD’de çıkar gruplarının sesini duyurmasında lobiciliğin yanı sıra kitle iletişim araçları da çok önemli rol oynar. İsveç’te çoğulculuğun getirdiği uzlaş*ma havası, kararların oluşturulmasında çı*kar grupları arasındaki dengelerin gözetil*mesini sağlar. Fransa ve İtalya gibi ülkeler*de ise çıkar grupları ile bürokrasi ve siyasal partiler arasında daha sıkı ilişkiler görülür. Gelişme yolundaki ülkelerde siyasal kültü*rün parçalanmışlığı çıkar gruplarının geniş bir temsil düzeyine ulaşmasını önler; öte yandan getirilen kısıtlamalar çoğu kez “po*tansiyel” çıkar gruplarını yasadışı etkinlikle*re yöneltir. Eski sosyalist ülkelerde çok partili düzene geçiş sürecinde, köklü siyasal partiler bulunmadığı için yeni iktidarların biçimlenmesinde çıkar grupları görece önemli rol oynamıştır.
Çıkar Grubu Kavramı Ne Demektir,
Çıkar Grubu Kavramı Hakkında Bilgiler,
Çıkar grubu, Batı demokrasileri olmak üzere hemen her ülkede siyasal, toplumsal ve ekonomik yaşamda önemli bir yer tutar. Çıkar grupları, amaçları bakımından üye*lerinin konumunu güçlendirmeyi ve çıkarla*rını gözetmeyi temel alan çıkar grupları (örn. işçi sendikaları, işveren örgütleri, meslek odaları) ve daha çok toplumsal bir sorun ya da ilgi çevresinde bir araya gelen çıkar grupları (örn. çevre korumacılar, nük*leer silahsızlanmacılar, hayvan sevenler) biçiminde ikiye ayrılabilir. Bununla birlikte iki amacı birlikte yürüten çıkar grupları da vardır.
Yapısal açıdan ise temelde iki tür çıkar grubundan söz edilebilir. Bunlardan birinci*si, sanayileşmemiş toplumlarda daha çok rastlanan ve akrabalık, soy, din gibi bağları temel alan “doğal” çıkar grupları, ikincisi ise özellikle sanayileşmiş ülkelerde özel ve belirli amaçları gerçekleştirmek üzere oluş*turulan “kurumsal” çıkar gruplarıdır. Ku*rumsal çıkar grupları kendi içlerinde çeşitli alt türlere bölünür. Örneğin ABD’de “Wall Street” ve Türkiye’de “Tahtakale” biçimsel bir yapıya sahip olma anlamında örgütsüz olmakla birlikte, belli bir eğilim ve çıkarlar bütününü oluşturdukları için tipik çıkar gruplarıdır. Bazen tek tek kurum ya da kuruluşlar, içinde yer aldıkları daha geniş tabanlı bir çıkar grubundan ayrı olarak kendi başlarına da bir çıkar grubu oluştura*bilirler. Bazı çıkar grupları da geçici (ad hoc) bir nitelik taşırlar. 1970′lerden bu yana çeşitli ülkelerde enflasyonu protesto etmek üzere boş tencerelerle yürüyen ev kadınları “anomik” çıkar grubu olarak adlandırılan bu türe iyi bir örnektir. Gene yapısal açıdan, bazı çıkar grupları “potansiyel” çıkar grubu türü altında toplanabilir. Bun*lar, resmî ya da gayrıresmî bir örgüt içinde ya da çıkar çevresinde birleşmemelerine karşın, ortak çıkarlarının varlığından ötürü çıkar grubu sayılırlar (örn. yaşlılar). Böyle bir grubun üyeleri ortak çıkarlarının bilin*cinde olmayabilirler; olsalar bile onu gözet*me çabası içine girmeyebilirler. Bazen bir*likte hareket etmeleri ya da örgütlenmeleri yasalarca yasaklanmış ya da kısıtlanmış da olabilir.
Siyasal etkinlikleri açısından, çıkarlarını gözetirken hükümeti, parlamentoyu, bü*rokrasiyi, siyasal partileri ve öteki karar odaklarını istemleri doğrultusunda etkileme*ye çalışan çıkar grupları, baskı grubu olarak nitelendirilir. Bir çıkar grubu zaman*la bir baskı grubuna dönüşebilir ya da bir baskı grubu zamanla sıradan bir çıkar grubu gibi davranmaya başlayabilir. Günümüzde hemen her tür çıkar grubu özellikle de üyelerinin ortak çıkarları çevresinde örgüt*lenmiş çıkar grupları (örn. sendikalar) te*mel işlevlerini yerine getirirken çoğu zaman bir baskı grubu niteliği kazanırlar. Bazı baskı grupları da zamanla siyasal partilere dönüşerek baskı grubu, dolayısıyla da çıkar grubu niteliklerini yitirebilirler.
ABD, İngiltere ve İsveç gibi ideolojik ve kültürel bölünmelerin derin olmadığı ülke*lerde, çıkar grupları genellikle siyasetin dışında kalarak belirli özel hedeflere yöne*lirler. Konuşma ve örgütlenme özgürlüğü geniş olduğundan “potansiyel” çıkar grupla*rı yok denecek kadar azdır. İngiltere’de yönetim organlarını ve siyasal partileri etki*lemede daha çok yerleşmiş resmi kanallar*dan yararlanılır. ABD’de çıkar gruplarının sesini duyurmasında lobiciliğin yanı sıra kitle iletişim araçları da çok önemli rol oynar. İsveç’te çoğulculuğun getirdiği uzlaş*ma havası, kararların oluşturulmasında çı*kar grupları arasındaki dengelerin gözetil*mesini sağlar. Fransa ve İtalya gibi ülkeler*de ise çıkar grupları ile bürokrasi ve siyasal partiler arasında daha sıkı ilişkiler görülür. Gelişme yolundaki ülkelerde siyasal kültü*rün parçalanmışlığı çıkar gruplarının geniş bir temsil düzeyine ulaşmasını önler; öte yandan getirilen kısıtlamalar çoğu kez “po*tansiyel” çıkar gruplarını yasadışı etkinlikle*re yöneltir. Eski sosyalist ülkelerde çok partili düzene geçiş sürecinde, köklü siyasal partiler bulunmadığı için yeni iktidarların biçimlenmesinde çıkar grupları görece önemli rol oynamıştır.