Cinsel eğitimin başlangıç çağı çocuğun ilk soru sormaya başladığı zaman yani 2 yaş ve üzeri olmalıdır.
2-5 yaş arasındaki çocuk endi bedenini yeni yeni keşfetmeye başlar. Bu sebeple cinsel eğitim için ideal bir zaman dilimidir.
Psikanilizin kurucusu olarak da bilinen Sigmund Freud’un Psikoseksüel evrelerini ayrıntılı olarak inceleyelim;
ORAL DÖNEM
İlk dönem olan oral dönem ;
1 yaş civarı başlar ve 1.5 yaş dan sonra yavaş yavaş sonlanmaya başlar ve ortalama 2 yaş civarı biter. Oral dönem de bebek dünyayı ağızı ile algılayıp tanımaya çalışır. Bu dönemde bebek annesinden süt emer, emzik emer, biberondan süt emer ve doyar ayrıca eline geçen her şeyi ağzına götürüp tanımaya çalışır. Yani bebek tüm bunları yaptığın da doyuma ulaşır ve haz alır. Bu dönemde aşırı davranışlar örneğin çok emme veya normalden az emme gibi durumlar söz konusu olduğunda oral evrede saplanır (oral fiksasyon) bu durum gelecek yaşamında sürekli sakız çiğneme, kalem ısırma, oburluk, sigara kullanımı, bağımlı kişilik yapısı gibi sonuçlar doğurabilir. Eğer evreyi sağlıklı bir şekilde atlatırsa bir sonraki evre olan anal dönem başlar.
ANAL DÖNEM
Bu evre genelde 18 ay civarı başlar ve 36. Aya doğru sonlanabilir veya 48. Aya dek sürebilir. Anal dönemde çocuk tuvalet eğitimi alamaya başlar ve bu dönemde haz nokası anal bölgedir. Anal dönem çocuğu kakasını tutmak ve bırakma eyleminden keyif alır bedeninin kontrolünü artık ele almaya başladığını hisseder.2 yaşına gelene dek kız/erkek farkını biyolojik olarak bilmeyen çocuk artık tuvalet ve banyo zamanlarında kendi bedenini keşfetmeye başlar ve kendine dokunur. Dönem içerisinde sevgi objesi çocuğun kendisidir, kendi vücududur ve sevgisini kendisine yöneltir.
Bu dönem kişilik oluşumundaki en önemli dönemlerden birisidir ve bu evreyi mümkün olduğunca güzel atlatmalıdır. Bunun için ebeveynlerin tuvalet eğitiminde katı ve baskıcı olmaması gerekir bunun yanı sıra günlük hayat içerisinde de ebeveynlerin baskıcı olmaması önemlidir aksi taktirde anal fiksasyon (anal dönemde saplanma) yaşanabilir. Bu da gelecekte obsesif kompulsif bozukluk, cimrilik, karar vermede güçlük, aşırı titizlik veya inatçılık gibi sonuçlar doğurabilir.
FALLİK DÖNEM
Fallik dönem 45.aydan sonra başlar ve 5.yaşın sonuna doğru sonlanır. Cinselliğe olan merak bu dönemde canlanır ayrıca haz duyulan bölge cinsel organlar olur. Çocuk kendi bedenini iyice tanımak ister ve cinsel kendine dokunmaya başlayabilir. Çocukların cinsellik algısı yetişkinler gibi değildir ve yetişkinlerinkine hiç benzemez bu sebeple eğer çocuğunuzu cinsel organına dokunurken görürseniz kesinlikle ayıplamayın, kızmayın veya olumsuz bir tepki vermeyin!
Peki olumsuz tepki verirsek ne olur? Tepki verdiğimiz zaman çocuk gelecek yaşamında bedeninden utanabilir veya cinsellikten utanıp cinsel hayatında sorunlar yaşayabilir.
Bu yaş döneminde çocuklar diğer cinsiyeti merak etmesi kaynaklı doktorculuk, anne babacılık veya evcilik gibi oyunlar oynayabilir. Unutmayın! çocukların cinsellik algısı biz yetişkinler gibi kompleks değildir, masum bir merak ve öğrenme çabasından ibarettir.
Fallik dönem çağındaki çocuklar ebeveynlerine bebek nasıl olur? Vb. sorular yöneltebilir lütfen bu soruları utanmadan yaşına uygun bir şekilde ve doğru bir biçimde cevaplayınız aksi takdirde cevaplanmaması veya yanlış cevaplanması durumda çocuk kendi araştırmasını yapmaya başlar ve bu da yanlış/gerçek olmayan bilgilere ulaşabilir veya gelecek yaşamında sorunlara sebebiyet verebilir siz bu konuya ne kadar doğal ve rahat yaklaşırsanız çocuğunuz da cinselliği o kadar doğal algılayıp bir sonraki evreye rahatlıkla geçecektir. Diğer bir önemli husus ise soru kime yöneltiliyorsa o kişi cevaplamalıdır.
Eğer soru anne ye yöneltilir ise çocuk kız/erkek de olsa anne cevaplamalıdır, eğer soru baba ya yöneltilirse baba cevaplamalıdır, oğlum/kızım bunu anneye/babaya sor denmemelidir. Şayet sorduğu soruya o an verebileceğiniz bir cevap yok ise oğlum/kızım senin sorduğun bu soruyu şu an da cevaplayamıyorum sana yanlış bilgi vermek istemiyorum ben biraz araştırayım daha sonra seninle bunu konuşuruz gibi rahat sakin ve çocuğun anlayabileceği bir cevap verilmelidir lakin bunu geçiştirmek için söylemeyin. Çocuğu asla cevapsız bırakmayın.
Bu dönemin diğer bir özelliği de kız çocuklarının babaya erkek çocuklarının da anneye olan düşkünlüğüdür. Kız çocukları bu dönemde biliç dışında onlarında bir penisleri olduğunu fakat daha sonra hadım edildiğini düşünebilirler, bu sebeple bilinçsizce bu organa sahip olan kişiye yani babaya daha çok ilgi gösterebilirler.
Erkek çocukları da anneye hayranlık ve ilgi duyar hatta ileride anne ile evlenmek istediğini söyleyebilirler fakat bunun gerçekleşmesi için babanın aradan çıkması gerekir bu sebeple baba ya karşı olan bu düşmanca duyguların sonucu olarak hadım edileceğini düşünebilirler.
Eğer bu dönemde sünnet edilirse travma olarak kalabilir ,3-6 yaş aralığındaki çocukların sünnet edilmesi yanlıştır. 3 yaş altı ve ya 7 yaş sonrası sünnet için uygundur. Bu sürecin güzel ve sağlıklı bir şekilde atlatılabilmesi için babanın erkek çocuk ile annenin de kız çocuk ile iyi geçinmesi gereklidir. Hemcins olan ebeveyni ve kendisi ile ilgili olan karmaşayı çözen çocuk rahat ve sağlıklı bir şekilde bir sonraki evreye geçer. Eğer bu süreçte erkek çocuk baba ile iyi anlaşamaz veya çocuk baba ile yeterli vakit geçiremez ise erkek çocuk cinsel kimlik açısından sorun yaşar ama eğer baba ile iyi ve güzel zaman geçirirse baba ile iyi ilişkileri olur ise çocuğun bu dönemde yaşadığı korku azalır ve baba gibi olmak ister ve cinsel kimliği sağlıklı oluşum gösterir. Erkek çocuklar erkek olmayı babadan öğrenirler. Aynı şekilde kız çocukları da anneleri ile iyi bir ilişki kurarsa anne gibi olmak ister ve cinsel özdeşim yapar, kız olmayı anneden öğrenirler.
Fakat kız çocuğun annesi veya erkek çocuğun babası bu dönemde evde bulunamıyorsa çocuğun hemcinsi olan (iyi ve olumlu modelleme yapabileceği) bir yetişkinin bu sürece katkı sağlaması ve evde bulunması gerekir. Çünkü çocuk hemcinsi ile özdeşim yapamaz ise karşı cins ile özdeşim yapabilir. Bu da cinsel kimlik gelişimini olumsuz yönde etkiler. Fallik dönem içerisindeki çocuklara aşkım, sevgilim gibi romantik anlamı olan sözcükler kesinlikle söylenmemelidir çünkü bu çocuğun rol karşaması yaşamasına neden olur. Örneğin annenin erkek çocuğuna aşkım, sevgilim vb. kelimeler söylemesi erkek çocuğunun babayı görmezden gelip anne ile birlikte olma hayalini sürdürmesine sebebiyet verebilir aynı şekilde baba ve kızı arasındaki ilişkide de bu tarz sözcüklere dikkat etmek gerekir. (Bunun yanı sıra çocuğu dudağından öpmek hangi yaşta olursa olsun yanlıştır çünkü siz dudağından öptüğünüz zaman çocuk bunu normal bir durum olarak algılar ve yabancı bir kişi de aynı şeyi yaptığında bu durumu yadırgamaz. ) Çocuğunuza tuvaletini yaptığı yerlerinin, göğsünün ona özel olduğunu anlatırken dudaklarının da özel olduğunu belirtmek gerekir. Özel bölgelerine ondan izinsiz kimsenin (anne-baba hariç) dokunamayacağını eğer birisi izinsiz dokunursa yüksek sesle çığlık atıp koşarak en yakın anne, baba, polis, öğretmen veya yetişkin birisine söylemesi gerektiğini bundan utanmaması gerektiğini anlatın.
Cinsiyet farkını tuvalet eğitimi veya banyo sırasında öğretebilirsiniz.
(Çocukların seçtiği oyuncaklara karşı gelmeyiniz, sen erkeksin bebekle oynama veya sen kızsın kızlar araba ile oynamaz veya erkek adam ağlar mı? yahut kız çocuğu bu kadar öfkelenmez gibi cinsiyetçi söylemlerden lütfen uzak durun. Çocuklara her duygunun güzel olduğunu ve bunları hissetmesinde bir sakınca olmadığından bahsedebilirsiniz.)
LATENT DÖNEM
Latent dönem ise 6 yaş civarı başlar ve ergenliğin başlangıcına kadar devam eder. Bu dönemde cinsel dürtüler durgunlaşır ve genellikle hemcinsleri ile oyunlar oynamaya başlarlar. Cinsel kimlik farklılıklarını daha iyi anlarlar bundan sebep latent dönem içerisindeki çocuklar yakın arkadaş edinmeye ve okula derslerine daha fazla önem vermeye başlar ve hayattaki öncelikleri okulu ve yakın arkadaşları olur.
GENİTAL DÖNEM
Son evre olan genital dönem ergenliğin başlangıcı olan yani 11-13 yaşları arasında başlar ve ergenliğin bitimine kadar devam eder. Genital dönemde fizyolojik ve hormonal değişiklikler sebebiyle cinsel dürtüler tekrar canlanır. Ergenlikte olan kişi kendisinin bağımsızlığını kanıtlama arzusuna bürünür ayrıca bilişsel veya psikolojik çatışmalar yaşayabilir. Ayrıca bu dönemde karşı cins ile romantik ilişkiler deneyimlemeye başlar.
2-5 yaş arasındaki çocuk endi bedenini yeni yeni keşfetmeye başlar. Bu sebeple cinsel eğitim için ideal bir zaman dilimidir.
Psikanilizin kurucusu olarak da bilinen Sigmund Freud’un Psikoseksüel evrelerini ayrıntılı olarak inceleyelim;
ORAL DÖNEM
İlk dönem olan oral dönem ;
1 yaş civarı başlar ve 1.5 yaş dan sonra yavaş yavaş sonlanmaya başlar ve ortalama 2 yaş civarı biter. Oral dönem de bebek dünyayı ağızı ile algılayıp tanımaya çalışır. Bu dönemde bebek annesinden süt emer, emzik emer, biberondan süt emer ve doyar ayrıca eline geçen her şeyi ağzına götürüp tanımaya çalışır. Yani bebek tüm bunları yaptığın da doyuma ulaşır ve haz alır. Bu dönemde aşırı davranışlar örneğin çok emme veya normalden az emme gibi durumlar söz konusu olduğunda oral evrede saplanır (oral fiksasyon) bu durum gelecek yaşamında sürekli sakız çiğneme, kalem ısırma, oburluk, sigara kullanımı, bağımlı kişilik yapısı gibi sonuçlar doğurabilir. Eğer evreyi sağlıklı bir şekilde atlatırsa bir sonraki evre olan anal dönem başlar.
ANAL DÖNEM
Bu evre genelde 18 ay civarı başlar ve 36. Aya doğru sonlanabilir veya 48. Aya dek sürebilir. Anal dönemde çocuk tuvalet eğitimi alamaya başlar ve bu dönemde haz nokası anal bölgedir. Anal dönem çocuğu kakasını tutmak ve bırakma eyleminden keyif alır bedeninin kontrolünü artık ele almaya başladığını hisseder.2 yaşına gelene dek kız/erkek farkını biyolojik olarak bilmeyen çocuk artık tuvalet ve banyo zamanlarında kendi bedenini keşfetmeye başlar ve kendine dokunur. Dönem içerisinde sevgi objesi çocuğun kendisidir, kendi vücududur ve sevgisini kendisine yöneltir.
Bu dönem kişilik oluşumundaki en önemli dönemlerden birisidir ve bu evreyi mümkün olduğunca güzel atlatmalıdır. Bunun için ebeveynlerin tuvalet eğitiminde katı ve baskıcı olmaması gerekir bunun yanı sıra günlük hayat içerisinde de ebeveynlerin baskıcı olmaması önemlidir aksi taktirde anal fiksasyon (anal dönemde saplanma) yaşanabilir. Bu da gelecekte obsesif kompulsif bozukluk, cimrilik, karar vermede güçlük, aşırı titizlik veya inatçılık gibi sonuçlar doğurabilir.
FALLİK DÖNEM
Fallik dönem 45.aydan sonra başlar ve 5.yaşın sonuna doğru sonlanır. Cinselliğe olan merak bu dönemde canlanır ayrıca haz duyulan bölge cinsel organlar olur. Çocuk kendi bedenini iyice tanımak ister ve cinsel kendine dokunmaya başlayabilir. Çocukların cinsellik algısı yetişkinler gibi değildir ve yetişkinlerinkine hiç benzemez bu sebeple eğer çocuğunuzu cinsel organına dokunurken görürseniz kesinlikle ayıplamayın, kızmayın veya olumsuz bir tepki vermeyin!
Peki olumsuz tepki verirsek ne olur? Tepki verdiğimiz zaman çocuk gelecek yaşamında bedeninden utanabilir veya cinsellikten utanıp cinsel hayatında sorunlar yaşayabilir.
Bu yaş döneminde çocuklar diğer cinsiyeti merak etmesi kaynaklı doktorculuk, anne babacılık veya evcilik gibi oyunlar oynayabilir. Unutmayın! çocukların cinsellik algısı biz yetişkinler gibi kompleks değildir, masum bir merak ve öğrenme çabasından ibarettir.
Fallik dönem çağındaki çocuklar ebeveynlerine bebek nasıl olur? Vb. sorular yöneltebilir lütfen bu soruları utanmadan yaşına uygun bir şekilde ve doğru bir biçimde cevaplayınız aksi takdirde cevaplanmaması veya yanlış cevaplanması durumda çocuk kendi araştırmasını yapmaya başlar ve bu da yanlış/gerçek olmayan bilgilere ulaşabilir veya gelecek yaşamında sorunlara sebebiyet verebilir siz bu konuya ne kadar doğal ve rahat yaklaşırsanız çocuğunuz da cinselliği o kadar doğal algılayıp bir sonraki evreye rahatlıkla geçecektir. Diğer bir önemli husus ise soru kime yöneltiliyorsa o kişi cevaplamalıdır.
Eğer soru anne ye yöneltilir ise çocuk kız/erkek de olsa anne cevaplamalıdır, eğer soru baba ya yöneltilirse baba cevaplamalıdır, oğlum/kızım bunu anneye/babaya sor denmemelidir. Şayet sorduğu soruya o an verebileceğiniz bir cevap yok ise oğlum/kızım senin sorduğun bu soruyu şu an da cevaplayamıyorum sana yanlış bilgi vermek istemiyorum ben biraz araştırayım daha sonra seninle bunu konuşuruz gibi rahat sakin ve çocuğun anlayabileceği bir cevap verilmelidir lakin bunu geçiştirmek için söylemeyin. Çocuğu asla cevapsız bırakmayın.
Bu dönemin diğer bir özelliği de kız çocuklarının babaya erkek çocuklarının da anneye olan düşkünlüğüdür. Kız çocukları bu dönemde biliç dışında onlarında bir penisleri olduğunu fakat daha sonra hadım edildiğini düşünebilirler, bu sebeple bilinçsizce bu organa sahip olan kişiye yani babaya daha çok ilgi gösterebilirler.
Erkek çocukları da anneye hayranlık ve ilgi duyar hatta ileride anne ile evlenmek istediğini söyleyebilirler fakat bunun gerçekleşmesi için babanın aradan çıkması gerekir bu sebeple baba ya karşı olan bu düşmanca duyguların sonucu olarak hadım edileceğini düşünebilirler.
Eğer bu dönemde sünnet edilirse travma olarak kalabilir ,3-6 yaş aralığındaki çocukların sünnet edilmesi yanlıştır. 3 yaş altı ve ya 7 yaş sonrası sünnet için uygundur. Bu sürecin güzel ve sağlıklı bir şekilde atlatılabilmesi için babanın erkek çocuk ile annenin de kız çocuk ile iyi geçinmesi gereklidir. Hemcins olan ebeveyni ve kendisi ile ilgili olan karmaşayı çözen çocuk rahat ve sağlıklı bir şekilde bir sonraki evreye geçer. Eğer bu süreçte erkek çocuk baba ile iyi anlaşamaz veya çocuk baba ile yeterli vakit geçiremez ise erkek çocuk cinsel kimlik açısından sorun yaşar ama eğer baba ile iyi ve güzel zaman geçirirse baba ile iyi ilişkileri olur ise çocuğun bu dönemde yaşadığı korku azalır ve baba gibi olmak ister ve cinsel kimliği sağlıklı oluşum gösterir. Erkek çocuklar erkek olmayı babadan öğrenirler. Aynı şekilde kız çocukları da anneleri ile iyi bir ilişki kurarsa anne gibi olmak ister ve cinsel özdeşim yapar, kız olmayı anneden öğrenirler.
Fakat kız çocuğun annesi veya erkek çocuğun babası bu dönemde evde bulunamıyorsa çocuğun hemcinsi olan (iyi ve olumlu modelleme yapabileceği) bir yetişkinin bu sürece katkı sağlaması ve evde bulunması gerekir. Çünkü çocuk hemcinsi ile özdeşim yapamaz ise karşı cins ile özdeşim yapabilir. Bu da cinsel kimlik gelişimini olumsuz yönde etkiler. Fallik dönem içerisindeki çocuklara aşkım, sevgilim gibi romantik anlamı olan sözcükler kesinlikle söylenmemelidir çünkü bu çocuğun rol karşaması yaşamasına neden olur. Örneğin annenin erkek çocuğuna aşkım, sevgilim vb. kelimeler söylemesi erkek çocuğunun babayı görmezden gelip anne ile birlikte olma hayalini sürdürmesine sebebiyet verebilir aynı şekilde baba ve kızı arasındaki ilişkide de bu tarz sözcüklere dikkat etmek gerekir. (Bunun yanı sıra çocuğu dudağından öpmek hangi yaşta olursa olsun yanlıştır çünkü siz dudağından öptüğünüz zaman çocuk bunu normal bir durum olarak algılar ve yabancı bir kişi de aynı şeyi yaptığında bu durumu yadırgamaz. ) Çocuğunuza tuvaletini yaptığı yerlerinin, göğsünün ona özel olduğunu anlatırken dudaklarının da özel olduğunu belirtmek gerekir. Özel bölgelerine ondan izinsiz kimsenin (anne-baba hariç) dokunamayacağını eğer birisi izinsiz dokunursa yüksek sesle çığlık atıp koşarak en yakın anne, baba, polis, öğretmen veya yetişkin birisine söylemesi gerektiğini bundan utanmaması gerektiğini anlatın.
Cinsiyet farkını tuvalet eğitimi veya banyo sırasında öğretebilirsiniz.
(Çocukların seçtiği oyuncaklara karşı gelmeyiniz, sen erkeksin bebekle oynama veya sen kızsın kızlar araba ile oynamaz veya erkek adam ağlar mı? yahut kız çocuğu bu kadar öfkelenmez gibi cinsiyetçi söylemlerden lütfen uzak durun. Çocuklara her duygunun güzel olduğunu ve bunları hissetmesinde bir sakınca olmadığından bahsedebilirsiniz.)
LATENT DÖNEM
Latent dönem ise 6 yaş civarı başlar ve ergenliğin başlangıcına kadar devam eder. Bu dönemde cinsel dürtüler durgunlaşır ve genellikle hemcinsleri ile oyunlar oynamaya başlarlar. Cinsel kimlik farklılıklarını daha iyi anlarlar bundan sebep latent dönem içerisindeki çocuklar yakın arkadaş edinmeye ve okula derslerine daha fazla önem vermeye başlar ve hayattaki öncelikleri okulu ve yakın arkadaşları olur.
GENİTAL DÖNEM
Son evre olan genital dönem ergenliğin başlangıcı olan yani 11-13 yaşları arasında başlar ve ergenliğin bitimine kadar devam eder. Genital dönemde fizyolojik ve hormonal değişiklikler sebebiyle cinsel dürtüler tekrar canlanır. Ergenlikte olan kişi kendisinin bağımsızlığını kanıtlama arzusuna bürünür ayrıca bilişsel veya psikolojik çatışmalar yaşayabilir. Ayrıca bu dönemde karşı cins ile romantik ilişkiler deneyimlemeye başlar.
