Otizmin nedenini bilen yok Sorun karmaşık Oyle ki, iki otistik cocuk arasında bile dağlar kadar fark var Otizmin birden fazla nedeni ve bileşen sayılabilir Bunlardan başlıcaları:
Genetik sorunlar Bazı genler otizmle ilişkili gorunuyor Genetik bileşenler otizmin duzeyini arttırabilir Beyin gelişimini, noron iletişimini etkileyebilir Sorunlu genler bir başlarına buyuk sonuclara yol acmaz ama toplamda zarar buyur
Genetik sorunlar kalıtımla aktarılabildiği gibi sonradan da gelişebilir
Cevre Otizm kalıtıma ve cevre koşullarına bağlı gelişen sağlık sorunlarından Araştırmacılar viral enfeksiyonların ve hava kirliliğinin otizmi tetikleyebileceğinden kuşkulanıyor
Aşılarla otizmin ilişkisi
Cocuklara yapılan aşılarla otizmin ilgisi var mı? Bu soru yıllardır tartışılıyor Kızamık – kızamıkcık – kabakulak aşısının (MMR) otizme neden olduğu soyleniyor Bu veri bilimsel calışmalarla henuz doğrulanamadı Elde yeterince kanıt yok
Cocuk otistik olmasın deyip aşılatmamak iyi fikir değil Boğmaca, kızamık, kızamıkcık, kabakulak son derece tehlikeli sonuclara yol acabilir
Risk faktorleri
Otizm her cocukta olabilir ama bazı faktorler riski arttırır Sıralayalım:
Cinsiyet Erkek cocuklarda otizm olasılığı kız cocuklardan 3 – 4 kat daha fazla
Aile gecmişi Ailede otistik bir cocuk varsa, bir cocuk daha planlanıyorsa otizm olasılığı yuksek
Başka sorunlar Başka sağlık sorunlarıyla ilişkili ilac kullanan cocuklarda otizm riski artıyor Hangi sorunlar bunlar? X sendromu (zihinsel sorunlara yol acan kalıtımsal bir hastalık), tuberoskleroz (beyinde iyi huylu tumorler oluşturan bir sorun), Tourette sendromu (norolojik bozukluklardan) ve epilepsi buna ornek
Ebeveynler Baba 40 yaşından buyukse cocukta otizme rastlama olasılığı artıyor Yaşlı annelerle otistik cocuklar arasında da benzer bir ilişki olabilir ama bu konu henuz yeterince araştırılmadı
Doktora giderken ne yapmalı?
Olağan muayenelerde doktor cocuğun gelişiminde muhtemel sorunlara bakar Cocukta otizm belirtileri varsa daha ayrıntılı muayene icin pediyatrik norolog – cocuk gelişimi uzmanı gerekir
Doktora gitmeden hazırlanmak en iyisi Aşağıdaki oneriler işinize yarayabilir:
Ne yapabilirsiniz?
Cocuğun hareketlerindeki değişimleri not edin Gun icindeki gozlemleriniz uzmana yardım edebilir
Kullandığı ilac varsa listeleyin Vitaminler, gıda takviyeleri,recetesiz olanlar vb
Doktora giderken yanınızda aileden biri veya bir arkadaş olsun Hem hatırlamanızı kolaylaştırır hem de size destek olur
Cocuk icin gunluk tuttuysanız yanınızda goturebilirsiniz
Cocuğun olağandığı hareketlerini videoya cektiyseniz doktora gostermelisiniz
Cocuğun kardeşleri varsa, tavırları olağan – gelişimleri normalse doktorunuza anlatmalısınız
Cocuğun bakıcısının, oğretmeninin gozlemlerini paylaşmalısınız
Doktora sormak istediğiniz her soruyu yazın Sormaktan korkmayın Anlamadığınız yerde anlamadım deyin Cekinmeyin Mesela ne sorabilirsiniz?
•Cocuğumun neden otistik olduğunu olmadığını duşunuyorsunuz?
•Tanıyı doğrulayacak başka yol – yontem var mı?
•Cocuğum otistikse duzeyini oğrenebilir miyim?
•Cocuğumda ne tur değişiklikler gormeyi beklemeliyim?
•Evde bakımı mumkun mu? Yoksa başka onlem mi gerekli?
•Otistik cocuklara yonelik terapiler neler?
•İlac kullanması gerekiyor mu?
•Aile olarak yardım – destek almalı mıyız?
•Otizme ilişkin daha fazla bilgiye nasıl ulaşırım?
Doktor ne sorabilir?
Doktor cocuğun durumunu cozumlemek amacıyla size bazı sorular yoneltecek Hazırlıklı olmakta yarar var Sıralayalım:
•Neden bugun geldiniz?
•Neden daha once gelmediniz?
•Belirtileri ne zaman farkettiniz?
•Bunlar surekli mi? Yoksa ara ara mı?
•Aile gecmişinizde otizm var mı?
•Aile gecmişinizde gec konuşma, Rett sendromu, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete vb sorunlar oldu mu?
•Cocuğunuzda otizmle ilişkili gorunmeyen başka bir sağlık sorunu var mı?
•Belirtileri iyileştiren veya kotuleştiren şeyler var mı? Neler bunlar?
•Cocuğunuz ne zaman emekledi? İlk sozcuğunu ne zaman soyledi?
•En cok ne yapmaktan hoşlanıyor?
•Topluluk icindeyken tavırlarında olağandışılık fark ettiniz mi?
Otizm testi makalemizi lutfen okuyun
Genetik sorunlar Bazı genler otizmle ilişkili gorunuyor Genetik bileşenler otizmin duzeyini arttırabilir Beyin gelişimini, noron iletişimini etkileyebilir Sorunlu genler bir başlarına buyuk sonuclara yol acmaz ama toplamda zarar buyur
Genetik sorunlar kalıtımla aktarılabildiği gibi sonradan da gelişebilir
Cevre Otizm kalıtıma ve cevre koşullarına bağlı gelişen sağlık sorunlarından Araştırmacılar viral enfeksiyonların ve hava kirliliğinin otizmi tetikleyebileceğinden kuşkulanıyor
Aşılarla otizmin ilişkisi
Cocuklara yapılan aşılarla otizmin ilgisi var mı? Bu soru yıllardır tartışılıyor Kızamık – kızamıkcık – kabakulak aşısının (MMR) otizme neden olduğu soyleniyor Bu veri bilimsel calışmalarla henuz doğrulanamadı Elde yeterince kanıt yok
Cocuk otistik olmasın deyip aşılatmamak iyi fikir değil Boğmaca, kızamık, kızamıkcık, kabakulak son derece tehlikeli sonuclara yol acabilir
Risk faktorleri
Otizm her cocukta olabilir ama bazı faktorler riski arttırır Sıralayalım:
Cinsiyet Erkek cocuklarda otizm olasılığı kız cocuklardan 3 – 4 kat daha fazla
Aile gecmişi Ailede otistik bir cocuk varsa, bir cocuk daha planlanıyorsa otizm olasılığı yuksek
Başka sorunlar Başka sağlık sorunlarıyla ilişkili ilac kullanan cocuklarda otizm riski artıyor Hangi sorunlar bunlar? X sendromu (zihinsel sorunlara yol acan kalıtımsal bir hastalık), tuberoskleroz (beyinde iyi huylu tumorler oluşturan bir sorun), Tourette sendromu (norolojik bozukluklardan) ve epilepsi buna ornek
Ebeveynler Baba 40 yaşından buyukse cocukta otizme rastlama olasılığı artıyor Yaşlı annelerle otistik cocuklar arasında da benzer bir ilişki olabilir ama bu konu henuz yeterince araştırılmadı
Doktora giderken ne yapmalı?
Olağan muayenelerde doktor cocuğun gelişiminde muhtemel sorunlara bakar Cocukta otizm belirtileri varsa daha ayrıntılı muayene icin pediyatrik norolog – cocuk gelişimi uzmanı gerekir
Doktora gitmeden hazırlanmak en iyisi Aşağıdaki oneriler işinize yarayabilir:
Ne yapabilirsiniz?
Cocuğun hareketlerindeki değişimleri not edin Gun icindeki gozlemleriniz uzmana yardım edebilir
Kullandığı ilac varsa listeleyin Vitaminler, gıda takviyeleri,recetesiz olanlar vb
Doktora giderken yanınızda aileden biri veya bir arkadaş olsun Hem hatırlamanızı kolaylaştırır hem de size destek olur
Cocuk icin gunluk tuttuysanız yanınızda goturebilirsiniz
Cocuğun olağandığı hareketlerini videoya cektiyseniz doktora gostermelisiniz
Cocuğun kardeşleri varsa, tavırları olağan – gelişimleri normalse doktorunuza anlatmalısınız
Cocuğun bakıcısının, oğretmeninin gozlemlerini paylaşmalısınız
Doktora sormak istediğiniz her soruyu yazın Sormaktan korkmayın Anlamadığınız yerde anlamadım deyin Cekinmeyin Mesela ne sorabilirsiniz?
•Cocuğumun neden otistik olduğunu olmadığını duşunuyorsunuz?
•Tanıyı doğrulayacak başka yol – yontem var mı?
•Cocuğum otistikse duzeyini oğrenebilir miyim?
•Cocuğumda ne tur değişiklikler gormeyi beklemeliyim?
•Evde bakımı mumkun mu? Yoksa başka onlem mi gerekli?
•Otistik cocuklara yonelik terapiler neler?
•İlac kullanması gerekiyor mu?
•Aile olarak yardım – destek almalı mıyız?
•Otizme ilişkin daha fazla bilgiye nasıl ulaşırım?
Doktor ne sorabilir?
Doktor cocuğun durumunu cozumlemek amacıyla size bazı sorular yoneltecek Hazırlıklı olmakta yarar var Sıralayalım:
•Neden bugun geldiniz?
•Neden daha once gelmediniz?
•Belirtileri ne zaman farkettiniz?
•Bunlar surekli mi? Yoksa ara ara mı?
•Aile gecmişinizde otizm var mı?
•Aile gecmişinizde gec konuşma, Rett sendromu, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete vb sorunlar oldu mu?
•Cocuğunuzda otizmle ilişkili gorunmeyen başka bir sağlık sorunu var mı?
•Belirtileri iyileştiren veya kotuleştiren şeyler var mı? Neler bunlar?
•Cocuğunuz ne zaman emekledi? İlk sozcuğunu ne zaman soyledi?
•En cok ne yapmaktan hoşlanıyor?
•Topluluk icindeyken tavırlarında olağandışılık fark ettiniz mi?
Otizm testi makalemizi lutfen okuyun