Agresyon (saldırganlık) kendi içinde 2 ye ayrılmaktadır, birincisi düşmanca saldırganlık yani öteki bir canlıya denetim edilemeyen bir dürtü ile karşılık verme yahut diğerlerini inciten ya da incitebilecek her türlü davranış sergileme, kişinin bilerek ve isteyerek zulüm etme dileği olarak da tanımlayabiliriz. Araçsal saldırganlığı ise belirli bir emel güderek diğerlerine ziyan vermek olarak tanımlayabiliriz. Bu saldırganlık ebeveyn-çocuk ilgisinde sözel olarak yetersiz kalındığın çok karşılaştığımız bir tıp. Çoklukla saldırganlık deyince aklımıza fizikî saldırganlık gelir lakin çocuklar için saldırganlığı üç boyutta ele alabiliriz; fizikî, sözel ve iletişimsel saldırganlık. Okul öncesi periyodundaki çocuklarda daha çok fizikî ve sözel saldırganlık görülmektedir. Bu yazımda fizikî saldırganlığı ele alacağım. Çocukların fizikî saldırganlık davranışları tekme akmak, tokat atmak, yumruk atmak, ısırma halinde olabilir, birebir vakitte fizikî saldırıyı obje aracılığıyla da yapabilirler.
Kendinizi “bu çocuk bunu nereden öğrendi”, “hiç bu türlü şeyler yapmazdı” üzere cümleler kurarken buluyor olabilirsiniz bunu kısaca açıklayacak olursam; öğrenmede faklı stratejiler vardır ve bizler davranışsal stratejiler kullanırız taklit ve müşahede yaparak davranışı içselleştiririz. Bu öğrenme biçimi faydalı ve bizi başka canlılardan ayıran bir özellik olmasına karşın bunun öğrenme ve taklit evresinde olan bir çocuk için olumsuz bir tesiri vardır. Çocuklar muhakkak bir yaşa kadar davranışları olduğu üzere kopyalarlar ilgisiz/verimsiz davranışlarda bunlara dâhildir.
Albert Bandura çocukların en kıymetli öğrenme yaşantılarının oburlarının davranışlarını gözlemleyerek oluştuğunu savunur. Bandura, bu cins öğrenmeye müşahede yoluyla öğrenme tarifini yapar. İnsan toplumsal bir canlıdır bu nedenle asla yalnız olmayacaktır buna bağlı olarak da saldırganlık insan yaşadıkça var olacak bir olgudur. Saldırganlık, anne-babalardan, arkadaş kümelerinden ve kitle irtibat araçlarından öğrenildiğini savunmuştur. Bandura’nın Toplumsal Öğrenme Kuramını göz önüne alırsak; Bir davranış sergilendiğinde bu davranışı ödüllendirmek reaksiyonların daha sonra tekrarlanma mümkünlüğünü arttırırken, cezalandırılan reaksiyonlar olasılıkla sona erecek ve bir daha tekrarlanmayacak diyebiliriz.
Bu yazdıklarımızdan yola çıkarak diyebiliriz ki;
Bir çocuk konutta şiddete maruz kalıyorsa,
Aile fertlerinden rastgele biri şiddete maruz kalıyorsa,
Okulunda akranlarından şiddet içerikli davranışlar görüyorsa,
Yaşlarından ötürü kurgu ile gerçeği tam ayıramayan çocuklar kitle irtibat araçları sayesinde şiddet içerikli davranışlar sergileyen karakterler görüyorsa (televizyonda, bilgisayar oyunlarında gibi), çocuğun bu davranışları taklit etmesi, kopyalaması ve içselleştirmesi olağan bir durum haline gelebilir.
Pekiştirme davranışlarına örnek verecek olursam;
Çocuk vurduğunda gülmek,
İstediği her şeyi saldırganlık yoluyla elde etmesine müsaade etmek,
Ebeveynin davranışı övmesi vb.
Alternatif bir bakış açısı ise; Freud vefat ve ömür içgüdüleri kavramlarından bahsederken saldırganlığı vefat içgüdüsünün bir türevi olarak görmüştür. Saldırganlığı insanların kendilerine karşı yıkıcı olan eğilimlerini farklı nesnelere aktarması halinde yorumlamıştır. “İnsanlar birbirleriyle savaşırlar zira ömür içgüdüsü ve vefat içgüdüsü birbirlerini nötrleyebilir”. Birebir vakitte Freud saldırganlık davranışının 0-1 yaş (oral dönem) ve 1-3 yaş (anal dönem) saplantısından kaynaklanabileceğini yani kişinin bu periyotlarda doyumunu engelleyen yahut tehdit eden durumlarda savunma sistemlerinin reaksiyon göstereceğini bu durumun saldırganlığa neden olacağını savunur.
Saldırganlık Davranışlarını Etkileyen öteki Faktörler
Toplumsal ve duygusal gelişimleri desteklenemeyen çocuklar
Hayal kırıklığı, öfke üzere hisleri muhakkak edemeyen çocuklar
Bir yahut birden fazla kardeşe sahip olan çocuklar
Bağlantı hünerlerinin eksikliği
Şayet çocuğunuzun yaşadığı sorunlar varsa üstesinden gelebilmek ve gelecekte berbat sonuçlara yol açılmaması ismine bir profesyonel takviyesi alınması tavsiye edilir.
Kendinizi “bu çocuk bunu nereden öğrendi”, “hiç bu türlü şeyler yapmazdı” üzere cümleler kurarken buluyor olabilirsiniz bunu kısaca açıklayacak olursam; öğrenmede faklı stratejiler vardır ve bizler davranışsal stratejiler kullanırız taklit ve müşahede yaparak davranışı içselleştiririz. Bu öğrenme biçimi faydalı ve bizi başka canlılardan ayıran bir özellik olmasına karşın bunun öğrenme ve taklit evresinde olan bir çocuk için olumsuz bir tesiri vardır. Çocuklar muhakkak bir yaşa kadar davranışları olduğu üzere kopyalarlar ilgisiz/verimsiz davranışlarda bunlara dâhildir.
Albert Bandura çocukların en kıymetli öğrenme yaşantılarının oburlarının davranışlarını gözlemleyerek oluştuğunu savunur. Bandura, bu cins öğrenmeye müşahede yoluyla öğrenme tarifini yapar. İnsan toplumsal bir canlıdır bu nedenle asla yalnız olmayacaktır buna bağlı olarak da saldırganlık insan yaşadıkça var olacak bir olgudur. Saldırganlık, anne-babalardan, arkadaş kümelerinden ve kitle irtibat araçlarından öğrenildiğini savunmuştur. Bandura’nın Toplumsal Öğrenme Kuramını göz önüne alırsak; Bir davranış sergilendiğinde bu davranışı ödüllendirmek reaksiyonların daha sonra tekrarlanma mümkünlüğünü arttırırken, cezalandırılan reaksiyonlar olasılıkla sona erecek ve bir daha tekrarlanmayacak diyebiliriz.
Bu yazdıklarımızdan yola çıkarak diyebiliriz ki;
Bir çocuk konutta şiddete maruz kalıyorsa,
Aile fertlerinden rastgele biri şiddete maruz kalıyorsa,
Okulunda akranlarından şiddet içerikli davranışlar görüyorsa,
Yaşlarından ötürü kurgu ile gerçeği tam ayıramayan çocuklar kitle irtibat araçları sayesinde şiddet içerikli davranışlar sergileyen karakterler görüyorsa (televizyonda, bilgisayar oyunlarında gibi), çocuğun bu davranışları taklit etmesi, kopyalaması ve içselleştirmesi olağan bir durum haline gelebilir.
Pekiştirme davranışlarına örnek verecek olursam;
Çocuk vurduğunda gülmek,
İstediği her şeyi saldırganlık yoluyla elde etmesine müsaade etmek,
Ebeveynin davranışı övmesi vb.
Alternatif bir bakış açısı ise; Freud vefat ve ömür içgüdüleri kavramlarından bahsederken saldırganlığı vefat içgüdüsünün bir türevi olarak görmüştür. Saldırganlığı insanların kendilerine karşı yıkıcı olan eğilimlerini farklı nesnelere aktarması halinde yorumlamıştır. “İnsanlar birbirleriyle savaşırlar zira ömür içgüdüsü ve vefat içgüdüsü birbirlerini nötrleyebilir”. Birebir vakitte Freud saldırganlık davranışının 0-1 yaş (oral dönem) ve 1-3 yaş (anal dönem) saplantısından kaynaklanabileceğini yani kişinin bu periyotlarda doyumunu engelleyen yahut tehdit eden durumlarda savunma sistemlerinin reaksiyon göstereceğini bu durumun saldırganlığa neden olacağını savunur.
Saldırganlık Davranışlarını Etkileyen öteki Faktörler
Toplumsal ve duygusal gelişimleri desteklenemeyen çocuklar
Hayal kırıklığı, öfke üzere hisleri muhakkak edemeyen çocuklar
Bir yahut birden fazla kardeşe sahip olan çocuklar
Bağlantı hünerlerinin eksikliği
Şayet çocuğunuzun yaşadığı sorunlar varsa üstesinden gelebilmek ve gelecekte berbat sonuçlara yol açılmaması ismine bir profesyonel takviyesi alınması tavsiye edilir.
