Ailesel Akdeniz Ateşi (AAA) tekrarlayan ve kendini sınırlayan ateş, karın ağrısı, eklem ağrısı, göğüs ağrısı atakları ile seyreden genetik geçişli bir hastalıktır. Akdeniz kökenli topluluklarda münhasıran Yahudiler, Türkler, Ermeniler ve Araplar’da sık görülen bir hastalıktır. Devletimizde her kesimde görülmekle birlikte, hastalık sıklığı Orta Anadolu’da daha ziyadedir. Ailesel Akdeniz Ateşi geni (MEFV) 16. kromozomun kısa kolunda tanımlanmıştır. Bu gen pyrin yada Akdenizin Latince ismi MareNostrum’dan esinlenerek marenostrin olarak isimlendirilen bir proteini kodlar. Pyrin proteini alışılagelmiş işlev gördüğünde, vücudumuzdaki iltihabi vakaları baskılayıcı bir rol üstlenir. Meğer AAA’de bu gen alışılagelmiş işlev göremediğinden karın organlarını, akciğeri, testisleri saran zarda, eklemlerde, deride sonlu nahiyelerde hengam devir iltihaplanmalar olmaktadır
Klinik Bulgular:
Hastalık birinci defa çocukluk yahut genç erişkinlik çağlarında ortaya çıkar. Ailesel Akdeniz ateşi ataklar formunda seyreden bir hastalıktır; hastanın muayyen bir mühlet şikayetleri olur ve daha sonra bu şikayetleri resen geriler. Tekrarlayan ataklar en çok ateşle birlikte olan karın ağrısı, göğüs ağrısı ve eklem ağrıları formundadır. Daha da az olarak testis ağrısı, baldır ağrısı, ayak yahut bacak derisi üzerinde kızarıklıklar biçiminde de bulgular verebilir. Tipik ataklar 12 saat-3 gün sürmektedir.
Tanı: Ailesel Akdeniz Ateşi tanısı klinik bulgular ve hasta izlemiyle konur. Tanının konması için hastaların atak sırasında ve ataklar arasında gözlenmesi gerekir. AAA için çeşitli tanı kriterleri geliştirilmiştir. Ailesel Akdeniz ateşi için kesin tanı koydurucu laboratuvar testi yoktur. Ataklar sırasında sık rastlanılan bulgular olan lökositoz, eritrosit sedimantasyon suratındaki artış ve akut faz karşılığındaki artıştır (Sedimantasyon suratı, CRP, Serum amiloid A, Fibrinojen). Kesin tanı için MEFV geninde her iki alelde de mutasyonun olması gerekmektedir. Çoğunluğu Ekson 10’da olmak üzere günümüzde 100’un üzerinde mutasyon tanımlanmıştır. Tipik atakları nedeniyle kuvvetle AAA düşünülen bir hastada, genetik çalışmalar desteklemese bile hastalara kolşisin verilerek bir müddet hastaların ilaca karşılığı gözlenebilir. Kolşisine düzgün karşılık veren hastalarda AAA tanısı düşünülmelidir. AAA tanısı konmuş olan hastaların tamamında bilinen genetik testler her devir müspet değildir ve genetik testleri müspet olanların tamamı da AAA hastası değildir. AAA’nde görülen klinik bulgular pek çok illette görülebildiği için gayri otoinflamatuar marazlarla ayırıcı tanısı yapılmalıdır.
Tedavi:
Atakları denetim altına alabilmek ve amiloidoz gelişimini önleyebilmek amacıyla1972 yılından beri kolşisin kullanılır. Yerinde dozda kullanıldığında hastaların %65’inde yakınmalar külliyen düzelmekte, %30 hastada atakların şiddeti ve sıklığı azalmakta, %5 üzere az bir orantıda ise hastalar ilaca karşılık vermemektedir. Hastalık uzun müddetli bir hastalık olduğu için kolşisin tedavisi ömür uzunluğu sürdürülmelidir. Münhasıran tedaviye ahengi âlâ olmayan AAA hastalarında illete bağlı amiloidoz gelişme riski yüksektir. Amiloidoz, çeşitli organlarda suda erimeyen bir çeşit proteinin birikmesi ile o organlarda yetmezliğe neden olan bir hastalıktır. Kolşisinin tedavide kullanılmaya başlanmasından sonra AAA hastalarında amiloidoz riski sarih olarak azalmıştır. Kolşisine dirençli hastalar IL-1 reseptör antagonistleri ile tedaviden büyük nispette yarar görürler.
Kaynakça
1-Turkish FMF Study group, Familial Mediterranean fever (FMF) in Turkey - Results of a nationwide multicenter study Medicine 84 (1): Medicine , 2005; 84 (1):1-11
2-Yigit S, Bagci H, Ozkaya O, Ozdamar K, Cengiz K, Akpolat T. MEFV mutations in patients with familial Mediterranean fever in the Black Sea region of Turkey: Samsun experience J Rheumatol. 2008; 35(1):106-13. 6-Akpolat T, Özkaya O, Ihtimam S. Homozygous M694V as a risk factor for amyloidosis in Turkish FMF patients. Yine. 2012 Jan 15
3-Soylemezoglu O, Kandur Y, Duzova A, Ozkaya O, Kasapcopur O, Baskin E, Fidan K, Yalcinkaya F. Familial Mediterranean fever with a single MEFV mutation:comparison of rare and common mutations in a Turkish paediatric cohort. Clin Exp Rheumatol. 2015 May 25
;92(1):285-9.
4-Akpolat T, Özkaya O, Ihtimam S. Homozygous M694V as a risk factor for amyloidosis in Turkish FMF patients. Yeniden. 2012 Jan 15;492(1):285-9.
Klinik Bulgular:
Hastalık birinci defa çocukluk yahut genç erişkinlik çağlarında ortaya çıkar. Ailesel Akdeniz ateşi ataklar formunda seyreden bir hastalıktır; hastanın muayyen bir mühlet şikayetleri olur ve daha sonra bu şikayetleri resen geriler. Tekrarlayan ataklar en çok ateşle birlikte olan karın ağrısı, göğüs ağrısı ve eklem ağrıları formundadır. Daha da az olarak testis ağrısı, baldır ağrısı, ayak yahut bacak derisi üzerinde kızarıklıklar biçiminde de bulgular verebilir. Tipik ataklar 12 saat-3 gün sürmektedir.
Tanı: Ailesel Akdeniz Ateşi tanısı klinik bulgular ve hasta izlemiyle konur. Tanının konması için hastaların atak sırasında ve ataklar arasında gözlenmesi gerekir. AAA için çeşitli tanı kriterleri geliştirilmiştir. Ailesel Akdeniz ateşi için kesin tanı koydurucu laboratuvar testi yoktur. Ataklar sırasında sık rastlanılan bulgular olan lökositoz, eritrosit sedimantasyon suratındaki artış ve akut faz karşılığındaki artıştır (Sedimantasyon suratı, CRP, Serum amiloid A, Fibrinojen). Kesin tanı için MEFV geninde her iki alelde de mutasyonun olması gerekmektedir. Çoğunluğu Ekson 10’da olmak üzere günümüzde 100’un üzerinde mutasyon tanımlanmıştır. Tipik atakları nedeniyle kuvvetle AAA düşünülen bir hastada, genetik çalışmalar desteklemese bile hastalara kolşisin verilerek bir müddet hastaların ilaca karşılığı gözlenebilir. Kolşisine düzgün karşılık veren hastalarda AAA tanısı düşünülmelidir. AAA tanısı konmuş olan hastaların tamamında bilinen genetik testler her devir müspet değildir ve genetik testleri müspet olanların tamamı da AAA hastası değildir. AAA’nde görülen klinik bulgular pek çok illette görülebildiği için gayri otoinflamatuar marazlarla ayırıcı tanısı yapılmalıdır.
Tedavi:
Atakları denetim altına alabilmek ve amiloidoz gelişimini önleyebilmek amacıyla1972 yılından beri kolşisin kullanılır. Yerinde dozda kullanıldığında hastaların %65’inde yakınmalar külliyen düzelmekte, %30 hastada atakların şiddeti ve sıklığı azalmakta, %5 üzere az bir orantıda ise hastalar ilaca karşılık vermemektedir. Hastalık uzun müddetli bir hastalık olduğu için kolşisin tedavisi ömür uzunluğu sürdürülmelidir. Münhasıran tedaviye ahengi âlâ olmayan AAA hastalarında illete bağlı amiloidoz gelişme riski yüksektir. Amiloidoz, çeşitli organlarda suda erimeyen bir çeşit proteinin birikmesi ile o organlarda yetmezliğe neden olan bir hastalıktır. Kolşisinin tedavide kullanılmaya başlanmasından sonra AAA hastalarında amiloidoz riski sarih olarak azalmıştır. Kolşisine dirençli hastalar IL-1 reseptör antagonistleri ile tedaviden büyük nispette yarar görürler.
Kaynakça
1-Turkish FMF Study group, Familial Mediterranean fever (FMF) in Turkey - Results of a nationwide multicenter study Medicine 84 (1): Medicine , 2005; 84 (1):1-11
2-Yigit S, Bagci H, Ozkaya O, Ozdamar K, Cengiz K, Akpolat T. MEFV mutations in patients with familial Mediterranean fever in the Black Sea region of Turkey: Samsun experience J Rheumatol. 2008; 35(1):106-13. 6-Akpolat T, Özkaya O, Ihtimam S. Homozygous M694V as a risk factor for amyloidosis in Turkish FMF patients. Yine. 2012 Jan 15
3-Soylemezoglu O, Kandur Y, Duzova A, Ozkaya O, Kasapcopur O, Baskin E, Fidan K, Yalcinkaya F. Familial Mediterranean fever with a single MEFV mutation:comparison of rare and common mutations in a Turkish paediatric cohort. Clin Exp Rheumatol. 2015 May 25
;92(1):285-9.
4-Akpolat T, Özkaya O, Ihtimam S. Homozygous M694V as a risk factor for amyloidosis in Turkish FMF patients. Yeniden. 2012 Jan 15;492(1):285-9.
