ÇOCUKLARDA KABIZLIK
En basit tanımı ile dışkılamada zorluk ya da gecikme olarak tanımlanan kabızlık bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır.Bebeklerin kaka alışkanlıkları çok farklı olabilir.Normal olarak bazı bebekler günde 6-7 kez kaka yapabildikleri gibi, 4-5 günde bir kez de yapabilirler. Dışkılama sıklığı yaş ile azalır. Anne sütü alan bebeklerde günde en az 2 dışkılama, karışık beslenen süt çocuğunda haftada en az 3 dışkılama, büyük çocukta haftada en az 2 dışkılama olmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde genellikle kabızlık fazla görülmez. İnek sütü veya formül mama alan bebeklerde kabızlık daha fazla görülür.
Dışkılama sıklığı, 3-4 yaşındaki çocukların büyük çoğunluğunda günde 3 kez ile haftada 3 kez arasında değişmektedir. Buna göre kabızlık tanımı haftada 3 defadan az dışkılama alışkanlığı olarak ifade edilmektedir. Ancak bunun yanında dışkı kıvamı ve dışkılamanın ağrılı olması önemli bulgulardır. Her gün bir kez dışkılayan, ancak çok ağrılı ve sert kaka yapan bir çocuk da kabız olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık demek için bebeğin veya çocuğun normal sıklığının dışında birkaç gün kaka yapmaması, kakasının sert çıkması, keçi pisliği şeklinde kaka yapması, karnının şişmesi, kaka yaparken zorlanması ve taze kan gelmesi gibi bulguların bir ya da birkaçının birlikte olması gerekir. Normal kıvamda kaka yaparken sadece çocuğun yüzünün kızarması kabızlık olarak kabul edilmez.
Altına kaka kaçırma (enkoprezis) ise istemli veya istemsiz olarak katı, yumuşak veya sıvı dışkının tuvalet dışında bir yere kaçırılması olarak tanımlanır. Çoğunlukla kronik kabızlık sonucu oluşur, ancak bazen kabızlık olmadan enkoprezis görülebilir. Altına kaka kaçırma genelde 6-10 yaş arasındaki erkek çocuklarda görülür. Psikolojik veya organik nedenlere bağlı olabilir. Bu olgularda kabızlığın tedavisi yanında mutlaka psikolojik destek de gereklidir.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ:
Çocukların %95'inden fazlasında sebep fonksiyoneldir, yapısal bir bozukluk yoktur.
1. Anne sütü alan bebeklerde annenin ağırlıklı olarak kabızlığa yol açan diyetle beslenmesi.
2. Çocuğun yeterli besin almaması,lifli (posalı) gıdalar almaması veya az su içmesi.
3. Bazı enfeksiyöz, metabolik ve hormonal hastalıklar (hipotiroidi gibi).
4. Ek besinlere geçiş ve diş çıkarma.
5. Bebekte ve çocukta hareketsizlik.
6. Tuvalete gitme isteksizliği.
7. Tuvalet korkusu, erken tuvalet eğitimi veya sinirli, gergin annelerin çocuklarında psikolojik olarak kabızlık gelişebilir
8. Bağırsaklarda doğuştan yeterli sinir olmaması (Hirschprung hastalığı).
KABIZLIĞIN TEDAVİSİ:
Öncelikle bilinmesi gereken tedavi edilemeyen kabızlık olmaz. Ancak kabızlık tedavisi bazen diyette yapılacak değişiklikle olabileceği gibi bazen de bır dizi ameliyat gerektirebilir. Buradaki en önemli nokta ailenin 'doktora gittik, reçete aldık sadece ilaçları kullanarak hastalık geçecek ' düşüncesinde olmamasıdır. Tedavi bir süreç gerektirir ve bu sürede doktorla aile sıkı iletişimde bulunmalıdır.Tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar iyi olur.Tıbbi ve psikolojik yaklaşım birlikte olmalıdır.
Tedavi sürecinde *Diyet, *Eğitim, *Medikal-İlaç tedavisi *İletişim ve uyumbirlikteliği esastır.
Aile ile güvenin sağlanması, dışkılama mekanizmasının anlatılması, hastanın eğitilmesi tedavinin ilk ve en önemli basamağını oluşturmaktadır. Bu arada gerekli diyet değişiklikleri yapılmalıdır. Her sabah aç karnına bir bardak su içilmesi, her yemekten sonra dışkılama hissi oluşmasa dahi tuvalete gidip 5-10 dakika oturma alışkanlığının yerleşmesi tuvalet eğitimi açısından önemlidir. Hastaların büyük kısmı bu aşamada tedaviye tanıt verir. Yanıt alınmayan kronik kabızlıklarda ise medikal tedavi düşünülmelidir. Bunun için öncelikle karın içindeki sert kakalar boşaltılmalı, sonra da bunların tekrar oluşmasını engellemek ve düzenli dışkılama için idame tedaviye geçilmelidir. İdame tedavide doktorun tavsiyesine göre verilen tedaviye en az 6 ay devam etmek gereklidir.
1. Bol sıvı verilmeli.
2. Küçük bebeklerde vucut egzersizleri faydalı olabilir.
3. Tablo 1'deki kabızlığa yol açan gıdalardan kaçınılmalıdır.
4. Tablo 2'deki kabızlığı engelleyen gıdalardan daha çok verilmelidir.
5. Yeni bir mamaya geçişte kabızlık görülüyorsa mama değiştirilmelidir.
6. Tedavi süresince inek sütü kesilmelidir.
7. Tuvalet ihtiyacı ertelenmeden, hergün belli bir saatte (kahvaltı ve yemek sonrası)çocuk tuvalete oturtularak tuvalet alışkanlığı kazandırılmalıdır.
8. Bir günlük tutularak günlük dışkı sayısı ve oluyorsa gaita kaçırmasının işaretlenmesi çocukta teşvik edicidir ve tedavinin takibi açısından önemlidir.
9. Çocuk cezalandırılarak değil teşvik edilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.
Kabızlık çeken çocuğun kakası sert olduğu için kaka yaparken canı yanar ve bu yüzden kaka yapmak istemez. Fakat kaka yapmadıkça da kaka sertleşir ve gaita yaparken daha çok rahatsızlığa sebep olur. Tedavi de amaç bu kısır döngüyü kırmaktır. Kalın bağırsakta bol miktarda sert ve taşlaşmış kakası olan çocuklarda ağızdan kaka yaptırıcı vermek karın ağrısı, kramp, karında şişkinlik ve kusmaya sebep olabilir. Bu yüzden böyle çocuklarda öncelikle rektal yoldan kakanın boşaltılması sağlanmalıdır. Sonra idame tedavi olarak ağızdan kolay kaka yaptırıci ilaçlar vermek gerekir. Günlük alınan lif miktarı artırılır.Uygun tuvalet eğitimi için de sabah akşam yemeklerden sonra çocuk tuvalete getirilerek en az 10 dakika tuvalete oturması sağlanmalıdır.
Tablo 1: KABIZLIĞA YOL AÇAN GIDALAR:
1. Muz, kızılcık ve elma suyu, ayva, havuç, kestane,
2. Patates,
3. Makarna, pirinç pilavı, çikolata, cips, kuruyemiş,
4. Formül mamalar,
5. Hamurlu gıdalar,
6. Fast food tarzı yiyecekler.
7. Kolalı kafeinli içecekler, asitli ve gazlı içeçekler...,
8. İnek sütü
9. Sucuk,salam,sosis,pastırma...,
10.Dalak, dil, işkembe, beyin, kokoreç,ciğer...,
11. Margarin, tereyağı...,
Tablo 2: KABIZLIĞI ÖNLEYİCİGIDALAR:
1. Lahana, kereviz, pırasa, bamya, enginar, brokoli, karnıbahar, fasülye, kabak, salatalık
2. Kurufasülye,mercimek,bezelye,nohut gibi baklagiller
3. Elma, armut, erik(özellikle mürdüm eriği), kayısı, üzüm, şeftali, kiraz
4. Kepekli un, çavdar unu, yulaf unu, mısır unu
5. Sızma zeytin yağı, mısırözü yağı, soya yağı, fındık yağı
"KABIZLIK TEDAVİEDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR"
Hedef; Kabızlığı, enkoprezis'e (kaka kaçırmaya) ve enürezis'e (idrar kaçırmaya) varan sonuçlara gelmeden tedavi etmek, çocuğa sağlıklıbir gelecek açısından beslenme alışkanlığıkazandırmak.
Çocuk cerrahisi uzmanı, Op. Dr. ZAFER DÖRTDOĞAN
En basit tanımı ile dışkılamada zorluk ya da gecikme olarak tanımlanan kabızlık bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır.Bebeklerin kaka alışkanlıkları çok farklı olabilir.Normal olarak bazı bebekler günde 6-7 kez kaka yapabildikleri gibi, 4-5 günde bir kez de yapabilirler. Dışkılama sıklığı yaş ile azalır. Anne sütü alan bebeklerde günde en az 2 dışkılama, karışık beslenen süt çocuğunda haftada en az 3 dışkılama, büyük çocukta haftada en az 2 dışkılama olmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde genellikle kabızlık fazla görülmez. İnek sütü veya formül mama alan bebeklerde kabızlık daha fazla görülür.
Dışkılama sıklığı, 3-4 yaşındaki çocukların büyük çoğunluğunda günde 3 kez ile haftada 3 kez arasında değişmektedir. Buna göre kabızlık tanımı haftada 3 defadan az dışkılama alışkanlığı olarak ifade edilmektedir. Ancak bunun yanında dışkı kıvamı ve dışkılamanın ağrılı olması önemli bulgulardır. Her gün bir kez dışkılayan, ancak çok ağrılı ve sert kaka yapan bir çocuk da kabız olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık demek için bebeğin veya çocuğun normal sıklığının dışında birkaç gün kaka yapmaması, kakasının sert çıkması, keçi pisliği şeklinde kaka yapması, karnının şişmesi, kaka yaparken zorlanması ve taze kan gelmesi gibi bulguların bir ya da birkaçının birlikte olması gerekir. Normal kıvamda kaka yaparken sadece çocuğun yüzünün kızarması kabızlık olarak kabul edilmez.
Altına kaka kaçırma (enkoprezis) ise istemli veya istemsiz olarak katı, yumuşak veya sıvı dışkının tuvalet dışında bir yere kaçırılması olarak tanımlanır. Çoğunlukla kronik kabızlık sonucu oluşur, ancak bazen kabızlık olmadan enkoprezis görülebilir. Altına kaka kaçırma genelde 6-10 yaş arasındaki erkek çocuklarda görülür. Psikolojik veya organik nedenlere bağlı olabilir. Bu olgularda kabızlığın tedavisi yanında mutlaka psikolojik destek de gereklidir.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ:
Çocukların %95'inden fazlasında sebep fonksiyoneldir, yapısal bir bozukluk yoktur.
1. Anne sütü alan bebeklerde annenin ağırlıklı olarak kabızlığa yol açan diyetle beslenmesi.
2. Çocuğun yeterli besin almaması,lifli (posalı) gıdalar almaması veya az su içmesi.
3. Bazı enfeksiyöz, metabolik ve hormonal hastalıklar (hipotiroidi gibi).
4. Ek besinlere geçiş ve diş çıkarma.
5. Bebekte ve çocukta hareketsizlik.
6. Tuvalete gitme isteksizliği.
7. Tuvalet korkusu, erken tuvalet eğitimi veya sinirli, gergin annelerin çocuklarında psikolojik olarak kabızlık gelişebilir
8. Bağırsaklarda doğuştan yeterli sinir olmaması (Hirschprung hastalığı).
KABIZLIĞIN TEDAVİSİ:
Öncelikle bilinmesi gereken tedavi edilemeyen kabızlık olmaz. Ancak kabızlık tedavisi bazen diyette yapılacak değişiklikle olabileceği gibi bazen de bır dizi ameliyat gerektirebilir. Buradaki en önemli nokta ailenin 'doktora gittik, reçete aldık sadece ilaçları kullanarak hastalık geçecek ' düşüncesinde olmamasıdır. Tedavi bir süreç gerektirir ve bu sürede doktorla aile sıkı iletişimde bulunmalıdır.Tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuç o kadar iyi olur.Tıbbi ve psikolojik yaklaşım birlikte olmalıdır.
Tedavi sürecinde *Diyet, *Eğitim, *Medikal-İlaç tedavisi *İletişim ve uyumbirlikteliği esastır.
Aile ile güvenin sağlanması, dışkılama mekanizmasının anlatılması, hastanın eğitilmesi tedavinin ilk ve en önemli basamağını oluşturmaktadır. Bu arada gerekli diyet değişiklikleri yapılmalıdır. Her sabah aç karnına bir bardak su içilmesi, her yemekten sonra dışkılama hissi oluşmasa dahi tuvalete gidip 5-10 dakika oturma alışkanlığının yerleşmesi tuvalet eğitimi açısından önemlidir. Hastaların büyük kısmı bu aşamada tedaviye tanıt verir. Yanıt alınmayan kronik kabızlıklarda ise medikal tedavi düşünülmelidir. Bunun için öncelikle karın içindeki sert kakalar boşaltılmalı, sonra da bunların tekrar oluşmasını engellemek ve düzenli dışkılama için idame tedaviye geçilmelidir. İdame tedavide doktorun tavsiyesine göre verilen tedaviye en az 6 ay devam etmek gereklidir.
1. Bol sıvı verilmeli.
2. Küçük bebeklerde vucut egzersizleri faydalı olabilir.
3. Tablo 1'deki kabızlığa yol açan gıdalardan kaçınılmalıdır.
4. Tablo 2'deki kabızlığı engelleyen gıdalardan daha çok verilmelidir.
5. Yeni bir mamaya geçişte kabızlık görülüyorsa mama değiştirilmelidir.
6. Tedavi süresince inek sütü kesilmelidir.
7. Tuvalet ihtiyacı ertelenmeden, hergün belli bir saatte (kahvaltı ve yemek sonrası)çocuk tuvalete oturtularak tuvalet alışkanlığı kazandırılmalıdır.
8. Bir günlük tutularak günlük dışkı sayısı ve oluyorsa gaita kaçırmasının işaretlenmesi çocukta teşvik edicidir ve tedavinin takibi açısından önemlidir.
9. Çocuk cezalandırılarak değil teşvik edilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.
Kabızlık çeken çocuğun kakası sert olduğu için kaka yaparken canı yanar ve bu yüzden kaka yapmak istemez. Fakat kaka yapmadıkça da kaka sertleşir ve gaita yaparken daha çok rahatsızlığa sebep olur. Tedavi de amaç bu kısır döngüyü kırmaktır. Kalın bağırsakta bol miktarda sert ve taşlaşmış kakası olan çocuklarda ağızdan kaka yaptırıcı vermek karın ağrısı, kramp, karında şişkinlik ve kusmaya sebep olabilir. Bu yüzden böyle çocuklarda öncelikle rektal yoldan kakanın boşaltılması sağlanmalıdır. Sonra idame tedavi olarak ağızdan kolay kaka yaptırıci ilaçlar vermek gerekir. Günlük alınan lif miktarı artırılır.Uygun tuvalet eğitimi için de sabah akşam yemeklerden sonra çocuk tuvalete getirilerek en az 10 dakika tuvalete oturması sağlanmalıdır.
Tablo 1: KABIZLIĞA YOL AÇAN GIDALAR:
1. Muz, kızılcık ve elma suyu, ayva, havuç, kestane,
2. Patates,
3. Makarna, pirinç pilavı, çikolata, cips, kuruyemiş,
4. Formül mamalar,
5. Hamurlu gıdalar,
6. Fast food tarzı yiyecekler.
7. Kolalı kafeinli içecekler, asitli ve gazlı içeçekler...,
8. İnek sütü
9. Sucuk,salam,sosis,pastırma...,
10.Dalak, dil, işkembe, beyin, kokoreç,ciğer...,
11. Margarin, tereyağı...,
Tablo 2: KABIZLIĞI ÖNLEYİCİGIDALAR:
1. Lahana, kereviz, pırasa, bamya, enginar, brokoli, karnıbahar, fasülye, kabak, salatalık
2. Kurufasülye,mercimek,bezelye,nohut gibi baklagiller
3. Elma, armut, erik(özellikle mürdüm eriği), kayısı, üzüm, şeftali, kiraz
4. Kepekli un, çavdar unu, yulaf unu, mısır unu
5. Sızma zeytin yağı, mısırözü yağı, soya yağı, fındık yağı
"KABIZLIK TEDAVİEDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR"
Hedef; Kabızlığı, enkoprezis'e (kaka kaçırmaya) ve enürezis'e (idrar kaçırmaya) varan sonuçlara gelmeden tedavi etmek, çocuğa sağlıklıbir gelecek açısından beslenme alışkanlığıkazandırmak.
Çocuk cerrahisi uzmanı, Op. Dr. ZAFER DÖRTDOĞAN