Yerküre Sıhhat Örgütü çocukluk devrinde görülen obeziteyi küresel epidemi olarak isimlendirmektedir. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan devletlerde evlat ve ergenlerde gözlenen obezite, topluluk umumunda gözlenen en yaygın beslenme meselesidir ve süratli bir artış göstermektedir.
Çocuklarda ve ergenlerde vücut yağlanması büyüme ve cinsiyete bağlı değişiklikler gösterir. Bu nedenle çocukluk ve ergenlikte obezite tanısı büyüklerden farklı olarak yaş ve cinsiyet faktörlerinin göz önüne alındığı persantil eğrileri denen çizelgeler yardımıyla yapılmaktadır. Kıymetlendirme yapmadan evvel bireyin uzunluk ve kilosunun ölçülmesi buradan yola çıkarak da vücut kitle indeksi (VKİ) denen hesaplamanın yapılması gerekir. Bu hesaplama olağandır ve herkes yapabilir (VKİ= TARTI (kg) ÷ UZUNLUK (cm)2). Mektep öncesi periyotta vücut kitle indeksi bir ölçü azalma gösterdikten sonra yetişkinlik periyoduna kadar mütemadi artar. Umumiyetle 95 persentilin üzerindeki evlatlar kilolu/obez sınıfına dahil edilirler. Örnek olarak şayet bir evlat 95 persentilde bulunursa bu birebir yaş ve cinsiyetteki 100 evlattan 95 inin ölçülen bireyden daha düşük VKİ bedeline sahip olduğu meali taşımaktadır. Buna nazaran 85-95 persentil arasında olan evlatlar kilolu olma riski taşıyanlar 5-85 persentil arası olanlar sıradan, 5 persentil altı olanlar ise düşük kilolu sınıfına dahil edilirler.Sizde evladınızın hangi durumda olduğunu VKİ’ni hesapladıktan sonra persentil eğrilerine bakarak basitçe bulabilir evladınız için persantil takibi yapabilirsiniz.
Çocuklarda Obezitenin Muhtemel Nedenleri ve İzlenecek Yol
Kilolu ve obez olma durumu birçok faktöre bağlı olmakla birlikte en sık karşılaşılan durum kuvvet alımı ve harcanımı arasındaki dengesizliktir. Buna ekte bulunan çeşitli genetik ve çevresel faktörler tanımlanmıştır. Başkaca nadir olmakla bir arada birtakım hormonal dengesizlikler, metabolik marazlar ve kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları potansiyel nedenler arasında sayılabilir. Şişmanlığın yaklaşık %10’u genetik yahut hormonal bozukluklardan kaynaklanırken vaka büyük ölçüde kalori alımı ve harcanımı arasındaki dengesizlikle bağlantılıdır. Dolayısı ile yerkürede bu sıkıntısının çok süratli artış gösterdiği düşünüldüğünde sıklıkla duyduğumuz “tüm ailem kilolu” yahut “benim salgı bezlerimde sorun var” üzere deyişler yalnızca genetik yahut metabolik faktörler ile obezite derdinin açıklanamayacağını göstermektedir.
Birinci kıymetlendirme sonrasında evladınız 95 persentil ve üstünde ise evlat marazları bilirkişisi tarafından klinik olarak araştırılması ve obezite nedenlerinin gözden geçirilmesi elverişlidir. Başkaca, VKİ kıymeti 85-94 persentil arasında bulunduğunda aile hikayesi, kan basıncı, total kolesterol seviyesi, ortopedik sorunlar, VKİ de ani değişimler ve kilo ile ilgili psikososyal durum açılarından araştırma yapmak noktasında olur. Bu sayılanlardan rastgele birinde sorun varsa tekrar eksper görüşüne başvurmak gerekir. Çocuklarda büyüme devam ettiği için 2-7 yaş arası ve rastgele bir illetin olmadığı durumlarda çoklukla negatif kalori istikrarına girerek kilo vermek önerilmemektedir. Mevcut kilonun korunarak evlat büyüdükçe VKİ de devir içinde azalma meydana gelmesi bu arada da sağlıklı beslenme ve egzersiz alışkanlıklarının oluşturulması tercih edilen yaklaşımdır. Bu son saydığımız sabır ve uzun soluklu bir savaş gerektirir ve bu savaşta ailenin eğinin ehemmiyetini ne kadar vurgulasak azdır. Birtakım durumlarda bu eforlara beslenme ve egzersiz eksperlerinin da eği gerekebilir. Yedi yaş ve üstü çocuklarda ise vücut kitle indeksi 95 persantil ve üzerinde bulunduğunda mütehassıs murakabesinde kilo vermek düşünülebilir.
Evlat Obezitesinin Mümkün Sonuçları
Kilolu yahut obez olma durumunda evlat ve ergenlik devirlerinde en sık ortaya çıkan dertlerden bir tanesi psikososyal fonksiyonlarda bozulmadır. Birçok kilolu evlat dış görünümleri nedeniyle sataşmalara ve alaya maruz kalmakta, ekip oyunu üzere fizikî aktivite gerektiren durumlarda yeterli performans gösterememekte, kendilerini bu çeşit aktivitelerden uzak tutmaktadırlar. Bu psikososyal tesirler sıklıkla hareketsizliğe yol açmakta, hareketsizlik de obeziteyi arttırmaktadır.
Yapılan ilmî çalışmalar yağ dokusunun yalnızca yakılamayan kuvvetin depo edildiği bir doku olmadığını, yağ dokusundan kana kimi zararlı moleküllerin salındığını ve hengam içinde bu moleküllerin kalp-damar sistemini, hormonal dengeyi ve metabolizmayı etkileyerek çeşitli illetlere yol açtığını göstermektedir. Bu sıhhatsiz durumlar arasında glikoz toleransında bozulma, TipII diyabet (şeker) marazı, yüksek tansiyon, uyku bozuklukları, teneffüs ve sindirim sistemi rahatsızlıkları, kalp marazları sayılabilir. Görüldüğü üzere yağ dokusu ne kadar fazlaysa bu risklerde o kadar artmaktadır. Daha da dikkate bedel olan ise orta yaş ve üzerinde görmeye alıştığımız birtakım marazların (yüksek kan basıncı, diyabet vb) artık çocukluk çağında da sık karşılaşılmaya başlanmasıdır. Kelam gelimi, araştırmalara nazaran kilolu evlat ve ergenlerde ¼ nispetinde insuline direnç meydana geldiği, bu küme evlatların % 3’ünde tanı konmamış diyabet illeti bulunabileceği ileri sürülmektedir (1). Araştırmalar bu anormalliklerin ergenlik periyodunda artış gösterdiğini, kilolu ergenlerin yaklaşık %29’unda metabolik sendrom denilen metabolik anormalliklerle karakterize durum geliştiğini ileri sürmektedir. Ayrıyeten halk sıhhati açısından düşünüldüğünde mektep öncesi periyot kilolu evlatların yaklaşık 1/3’ü, ergenlikteki kilolu evlatların ise yaklaşık yarısı kilolu ergenlere dönüşmektedir(2).
Tedavi ve Tedbirler
Değişikliklere hazır olma durumunun araştırılması: Kilo takip programları evladın, erişkinin yahut ana ve pederin hayat üslubu değişiklikleri için kendilerini hazır hissetmemeleri durumunda başarısızlığa uğramaktadır. Başarısız bir program ise evladın kendine inancında azalma, gelecekte kilo denetimi için gerekecek gücün boşa harcanmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle aile bireylerinin bahse ilgisinin araştırılması, kilo kaybedilmenin mümkün olup olamayacağına ait inancın sorgulanması, pratik mealde hangi değişikliklere hazır olunduğunun araştırılması gerekmektedir.
Sağlıklı ve istikrarlı beslenme stratejilerinin anlatılması, tutarlı fizikî aktivite programının düzenlenmesi obezitenin engellenmesi ve tedavisi için mutlaktır.
Fizikî aktivite ve beslenme alışkanlıkları: Evlatlar için birinci kural aktivitenin sefalı, zevkli ve armağan içeren biçimde olması gerektiğidir. Evlatlardan sağlıklı olmak için hareket etmelerini beklemek gerçekçi olmaz. Hareketsizlikle yakından ilgili aktivitelerin (bilgisayar oyunları, televizyon seyretme) azaltılması gerekmekte, aile bireylerinin iştiraki şahsi kıymet arz etmektedir. Bilhassa 10 yaş altı çocuklarda ömür üslubu büyük ölçüde aile bireyleri tarafından belirlenmekte bu nedenle tüm aileyi içine alan aktiviteler ve beslenme alışkanlıkları ehemmiyet kazanmaktadır. Unutmayalım ki bu yaş öbeğindeki evlatlar yüklü olarak meskende bulunan yiyeceklerle beslenmektedirler. Sağlıklı yiyecekler tüketmeyi sefalı hale getirmek (örn. yoğurt içine kesilmiş zerzevat meyve modülleri yerleştirmek), yiyecek hazırlanışında evladın da hikayeye dahil olmasına müsaade vermek üzere sistemler yararlı olabilir.
Bağımsızlıklarını kazanma konusunda nispeten istekli olan ergenlere ise yemek imalatında daha çok sorumluluk verilebilir. Ergenler için ebeveynlerin egzersiz ve beslenme konusundaki yapıcı teklifleri ve motivasyonu ayrıyeten kıymetlidir.Bu kümede yürüme ve koşu önerilmekle birlikte ergenler tarafından çoklukla tercih edilmez. alternatif olarak dans, basketbol, bisiklete binme, paten yahut oyunsal aktiviteler önerilebilir. Kendine itimadı arttırıcı potansiyel aktiviteler olarak vücuda odaklanmayı azaltan, örneğin spor salonlarında ayna önünde yapılan aktiviteler noktasına açık havada yürüyüşler, tabiat sporları tercih edilebilir. Ayrıyeten, ergenler yetişkinlerin yaptığı kuvvet arttırıcı egzersizlerden hoşlanırlar. Bu çeşit egzersizler kısa vadede tesir gösterdiği için motive edici de olabilir. Kıvraklık, çeviklik yahut sürat gerektiren aktiviteler yanına kuvveti öne çıkaranlar tercih edilebilir. Bunlara ek olarak evlatlara egzersizi özendirici ikramlar seçilmesi, mektep sonrası mesken ödevine başlamadan aktivite yapılmasının özendirilmesi üzere formüller denenebilir.
Maksatlar gerçekçi seçilmeli makul bir vücut tartısını amaç almak mahalline sağlıklı yemek yeme ve faal olma ön plana çıkarılmalıdır. Başkaca vakit içinde kilo korunursa evlat büyüdükçe vücut kitle endeksi yavaş yavaş azalma gösterecektir. Kilosunu muhafazada başarılı olan 95 persantil üstü çocuklarda ayda yarım kilo olacak formda eksper gözetiminde kilo verdirici beslenme önerilebilir. Lakin bu gaye sağlıklı beslenme davranışlarının önüne geçmemelidir.
Önerilen prosedürlerden birisi de 5+2+1 kuralıdır. Bu usul gün içinde en az beş çeşit zerzevat yahut meyve tüketilmesini, akademik çalışmalar (ödev, girişim vb) dışında geçen hareketsiz mühletin 2 saati geçmemesini ve günde en az 1 saat fizikî aktivitede bulunulmasını içermektedir. Gayri sağlıklı seçimler arasında aile bireylerinin sofraya birlikte oturması (televizyondan uzak), yiyeceğin armağan yahut ceza olarak kullanılmaması, mutfakta atıştırmaya yönelik yüksek kalorili yiyecekler mahalline sağlıklı zerzevat ve meyvelerin bulundurulması sayılabilir. Aç olunduğunda yemek yemenin doğal yani fizyolojik bir vukuat olduğu anlatılmalı emsal halde tokluğun fark edilmesinin prosedürleri sabırla öğretilmelidir.
1-Sinha, M.K. ve ark. Prevslsnce ofimpaired glucose tolerance among children and adolescents with marked obesity. N.Eng. J. Med. 346(11):802-810, 2002.
2-Cook, S. Ve ark. Prevalance of a metabolic syndrome phenotype in adolescents: findings from the third National Healty and Nutrition Examination Survey. Arch. Pediatr Adolesc Med. 157(8) 821-827, 1988.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.
Çocuklarda ve ergenlerde vücut yağlanması büyüme ve cinsiyete bağlı değişiklikler gösterir. Bu nedenle çocukluk ve ergenlikte obezite tanısı büyüklerden farklı olarak yaş ve cinsiyet faktörlerinin göz önüne alındığı persantil eğrileri denen çizelgeler yardımıyla yapılmaktadır. Kıymetlendirme yapmadan evvel bireyin uzunluk ve kilosunun ölçülmesi buradan yola çıkarak da vücut kitle indeksi (VKİ) denen hesaplamanın yapılması gerekir. Bu hesaplama olağandır ve herkes yapabilir (VKİ= TARTI (kg) ÷ UZUNLUK (cm)2). Mektep öncesi periyotta vücut kitle indeksi bir ölçü azalma gösterdikten sonra yetişkinlik periyoduna kadar mütemadi artar. Umumiyetle 95 persentilin üzerindeki evlatlar kilolu/obez sınıfına dahil edilirler. Örnek olarak şayet bir evlat 95 persentilde bulunursa bu birebir yaş ve cinsiyetteki 100 evlattan 95 inin ölçülen bireyden daha düşük VKİ bedeline sahip olduğu meali taşımaktadır. Buna nazaran 85-95 persentil arasında olan evlatlar kilolu olma riski taşıyanlar 5-85 persentil arası olanlar sıradan, 5 persentil altı olanlar ise düşük kilolu sınıfına dahil edilirler.Sizde evladınızın hangi durumda olduğunu VKİ’ni hesapladıktan sonra persentil eğrilerine bakarak basitçe bulabilir evladınız için persantil takibi yapabilirsiniz.
Çocuklarda Obezitenin Muhtemel Nedenleri ve İzlenecek Yol
Kilolu ve obez olma durumu birçok faktöre bağlı olmakla birlikte en sık karşılaşılan durum kuvvet alımı ve harcanımı arasındaki dengesizliktir. Buna ekte bulunan çeşitli genetik ve çevresel faktörler tanımlanmıştır. Başkaca nadir olmakla bir arada birtakım hormonal dengesizlikler, metabolik marazlar ve kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları potansiyel nedenler arasında sayılabilir. Şişmanlığın yaklaşık %10’u genetik yahut hormonal bozukluklardan kaynaklanırken vaka büyük ölçüde kalori alımı ve harcanımı arasındaki dengesizlikle bağlantılıdır. Dolayısı ile yerkürede bu sıkıntısının çok süratli artış gösterdiği düşünüldüğünde sıklıkla duyduğumuz “tüm ailem kilolu” yahut “benim salgı bezlerimde sorun var” üzere deyişler yalnızca genetik yahut metabolik faktörler ile obezite derdinin açıklanamayacağını göstermektedir.
Birinci kıymetlendirme sonrasında evladınız 95 persentil ve üstünde ise evlat marazları bilirkişisi tarafından klinik olarak araştırılması ve obezite nedenlerinin gözden geçirilmesi elverişlidir. Başkaca, VKİ kıymeti 85-94 persentil arasında bulunduğunda aile hikayesi, kan basıncı, total kolesterol seviyesi, ortopedik sorunlar, VKİ de ani değişimler ve kilo ile ilgili psikososyal durum açılarından araştırma yapmak noktasında olur. Bu sayılanlardan rastgele birinde sorun varsa tekrar eksper görüşüne başvurmak gerekir. Çocuklarda büyüme devam ettiği için 2-7 yaş arası ve rastgele bir illetin olmadığı durumlarda çoklukla negatif kalori istikrarına girerek kilo vermek önerilmemektedir. Mevcut kilonun korunarak evlat büyüdükçe VKİ de devir içinde azalma meydana gelmesi bu arada da sağlıklı beslenme ve egzersiz alışkanlıklarının oluşturulması tercih edilen yaklaşımdır. Bu son saydığımız sabır ve uzun soluklu bir savaş gerektirir ve bu savaşta ailenin eğinin ehemmiyetini ne kadar vurgulasak azdır. Birtakım durumlarda bu eforlara beslenme ve egzersiz eksperlerinin da eği gerekebilir. Yedi yaş ve üstü çocuklarda ise vücut kitle indeksi 95 persantil ve üzerinde bulunduğunda mütehassıs murakabesinde kilo vermek düşünülebilir.
Evlat Obezitesinin Mümkün Sonuçları
Kilolu yahut obez olma durumunda evlat ve ergenlik devirlerinde en sık ortaya çıkan dertlerden bir tanesi psikososyal fonksiyonlarda bozulmadır. Birçok kilolu evlat dış görünümleri nedeniyle sataşmalara ve alaya maruz kalmakta, ekip oyunu üzere fizikî aktivite gerektiren durumlarda yeterli performans gösterememekte, kendilerini bu çeşit aktivitelerden uzak tutmaktadırlar. Bu psikososyal tesirler sıklıkla hareketsizliğe yol açmakta, hareketsizlik de obeziteyi arttırmaktadır.
Yapılan ilmî çalışmalar yağ dokusunun yalnızca yakılamayan kuvvetin depo edildiği bir doku olmadığını, yağ dokusundan kana kimi zararlı moleküllerin salındığını ve hengam içinde bu moleküllerin kalp-damar sistemini, hormonal dengeyi ve metabolizmayı etkileyerek çeşitli illetlere yol açtığını göstermektedir. Bu sıhhatsiz durumlar arasında glikoz toleransında bozulma, TipII diyabet (şeker) marazı, yüksek tansiyon, uyku bozuklukları, teneffüs ve sindirim sistemi rahatsızlıkları, kalp marazları sayılabilir. Görüldüğü üzere yağ dokusu ne kadar fazlaysa bu risklerde o kadar artmaktadır. Daha da dikkate bedel olan ise orta yaş ve üzerinde görmeye alıştığımız birtakım marazların (yüksek kan basıncı, diyabet vb) artık çocukluk çağında da sık karşılaşılmaya başlanmasıdır. Kelam gelimi, araştırmalara nazaran kilolu evlat ve ergenlerde ¼ nispetinde insuline direnç meydana geldiği, bu küme evlatların % 3’ünde tanı konmamış diyabet illeti bulunabileceği ileri sürülmektedir (1). Araştırmalar bu anormalliklerin ergenlik periyodunda artış gösterdiğini, kilolu ergenlerin yaklaşık %29’unda metabolik sendrom denilen metabolik anormalliklerle karakterize durum geliştiğini ileri sürmektedir. Ayrıyeten halk sıhhati açısından düşünüldüğünde mektep öncesi periyot kilolu evlatların yaklaşık 1/3’ü, ergenlikteki kilolu evlatların ise yaklaşık yarısı kilolu ergenlere dönüşmektedir(2).
Tedavi ve Tedbirler
Değişikliklere hazır olma durumunun araştırılması: Kilo takip programları evladın, erişkinin yahut ana ve pederin hayat üslubu değişiklikleri için kendilerini hazır hissetmemeleri durumunda başarısızlığa uğramaktadır. Başarısız bir program ise evladın kendine inancında azalma, gelecekte kilo denetimi için gerekecek gücün boşa harcanmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle aile bireylerinin bahse ilgisinin araştırılması, kilo kaybedilmenin mümkün olup olamayacağına ait inancın sorgulanması, pratik mealde hangi değişikliklere hazır olunduğunun araştırılması gerekmektedir.
Sağlıklı ve istikrarlı beslenme stratejilerinin anlatılması, tutarlı fizikî aktivite programının düzenlenmesi obezitenin engellenmesi ve tedavisi için mutlaktır.
Fizikî aktivite ve beslenme alışkanlıkları: Evlatlar için birinci kural aktivitenin sefalı, zevkli ve armağan içeren biçimde olması gerektiğidir. Evlatlardan sağlıklı olmak için hareket etmelerini beklemek gerçekçi olmaz. Hareketsizlikle yakından ilgili aktivitelerin (bilgisayar oyunları, televizyon seyretme) azaltılması gerekmekte, aile bireylerinin iştiraki şahsi kıymet arz etmektedir. Bilhassa 10 yaş altı çocuklarda ömür üslubu büyük ölçüde aile bireyleri tarafından belirlenmekte bu nedenle tüm aileyi içine alan aktiviteler ve beslenme alışkanlıkları ehemmiyet kazanmaktadır. Unutmayalım ki bu yaş öbeğindeki evlatlar yüklü olarak meskende bulunan yiyeceklerle beslenmektedirler. Sağlıklı yiyecekler tüketmeyi sefalı hale getirmek (örn. yoğurt içine kesilmiş zerzevat meyve modülleri yerleştirmek), yiyecek hazırlanışında evladın da hikayeye dahil olmasına müsaade vermek üzere sistemler yararlı olabilir.
Bağımsızlıklarını kazanma konusunda nispeten istekli olan ergenlere ise yemek imalatında daha çok sorumluluk verilebilir. Ergenler için ebeveynlerin egzersiz ve beslenme konusundaki yapıcı teklifleri ve motivasyonu ayrıyeten kıymetlidir.Bu kümede yürüme ve koşu önerilmekle birlikte ergenler tarafından çoklukla tercih edilmez. alternatif olarak dans, basketbol, bisiklete binme, paten yahut oyunsal aktiviteler önerilebilir. Kendine itimadı arttırıcı potansiyel aktiviteler olarak vücuda odaklanmayı azaltan, örneğin spor salonlarında ayna önünde yapılan aktiviteler noktasına açık havada yürüyüşler, tabiat sporları tercih edilebilir. Ayrıyeten, ergenler yetişkinlerin yaptığı kuvvet arttırıcı egzersizlerden hoşlanırlar. Bu çeşit egzersizler kısa vadede tesir gösterdiği için motive edici de olabilir. Kıvraklık, çeviklik yahut sürat gerektiren aktiviteler yanına kuvveti öne çıkaranlar tercih edilebilir. Bunlara ek olarak evlatlara egzersizi özendirici ikramlar seçilmesi, mektep sonrası mesken ödevine başlamadan aktivite yapılmasının özendirilmesi üzere formüller denenebilir.
Maksatlar gerçekçi seçilmeli makul bir vücut tartısını amaç almak mahalline sağlıklı yemek yeme ve faal olma ön plana çıkarılmalıdır. Başkaca vakit içinde kilo korunursa evlat büyüdükçe vücut kitle endeksi yavaş yavaş azalma gösterecektir. Kilosunu muhafazada başarılı olan 95 persantil üstü çocuklarda ayda yarım kilo olacak formda eksper gözetiminde kilo verdirici beslenme önerilebilir. Lakin bu gaye sağlıklı beslenme davranışlarının önüne geçmemelidir.
Önerilen prosedürlerden birisi de 5+2+1 kuralıdır. Bu usul gün içinde en az beş çeşit zerzevat yahut meyve tüketilmesini, akademik çalışmalar (ödev, girişim vb) dışında geçen hareketsiz mühletin 2 saati geçmemesini ve günde en az 1 saat fizikî aktivitede bulunulmasını içermektedir. Gayri sağlıklı seçimler arasında aile bireylerinin sofraya birlikte oturması (televizyondan uzak), yiyeceğin armağan yahut ceza olarak kullanılmaması, mutfakta atıştırmaya yönelik yüksek kalorili yiyecekler mahalline sağlıklı zerzevat ve meyvelerin bulundurulması sayılabilir. Aç olunduğunda yemek yemenin doğal yani fizyolojik bir vukuat olduğu anlatılmalı emsal halde tokluğun fark edilmesinin prosedürleri sabırla öğretilmelidir.
1-Sinha, M.K. ve ark. Prevslsnce ofimpaired glucose tolerance among children and adolescents with marked obesity. N.Eng. J. Med. 346(11):802-810, 2002.
2-Cook, S. Ve ark. Prevalance of a metabolic syndrome phenotype in adolescents: findings from the third National Healty and Nutrition Examination Survey. Arch. Pediatr Adolesc Med. 157(8) 821-827, 1988.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.
