Çocuklarda obsesif kompulsif bozukluk (okb)

[SoruCevap]

OKB, bireyin toplumsal, mesleksel işlevselliği ve toplumsal aktiflikleri üzerinde değerli ölçüde bozulmaya neden olan, obsesyon (saplantı) ve kompulsiyonlarla (zorlantı) karakterize, süregen bir hastalıktır. Obsesyonlar, kişinin iradesi dışında oluşan, bastırılamayan iç kahrına yol açan, yineleyici bir biçimde kendini gösteren mülahazalar, dürtüler ya da düşlemler olarak tanımlanır.

Kompulsiyonlar ise, rahatsız edici tasavvurların oluşturduğu korkuyu azaltmak ya da korkulan sonuçlardan korunmak yahut kaçınmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar yahut zihinsel fiillerdir. Kişi bu mütalaaları, dürtüleri ve hareketleri sıradan yaşantısıyla örtüştürmez, mantığına, inançlarına, ahlak anlayışına zıt bir durum olarak algılar.

OKB’nin yaygınlığı evlat ve ergenlerde %0.2-4 arasında değişmektedir. OKB’nin başlangıç yaşı, en sık 7, ortalama 10’dur. Lakin hayatın birinci yıllarında dahi klinik olarak tedavi gerektirebilen OKB olguları bulunmaktadır. OKB ne kadar erken yaşta başlarsa gidişatı o kadar berbat olmaktadır. Ilmî araştırmalar OKB olan erişkinlerin %80’inin belirtilerinin 18 yaşından evvel başladığını göstermiştir.

OKB’nin başlangıcı çoklukla çocukluk ya da ergenlik çağında ve sinsi olmaktadır. Erkek çocuklarda OKB daha ağır seyretmekte, kızlara nazaran birlikte ek ruhsal bozukluk daha sık bulunmaktadır.

OKB’nin umumiyetle başlaması ile tanı konulması arasında geçen mühlet 2-3 yıl olmaktadır. Illetin bu kadar geç tanı almasının sebepleri arasında, evlatların tasasının, tekrar tekrar sormalarının azalacağı tasavvuruyla ailelerin de obsesyon ve kompulsiyonlara eşlik etmesi, ailelerin ve evlatların belirtileri gizlemeleri, subklinik obsesyon ve kompulsiyonları olan ebeveynlerin evlatlarının semptomlarını fark etmemeleri, evlatların kendi obsesyonlarını ve kompulsiyonlarını iç görülerinin zayıf olması nedeniyle olağan algılamaları, bilhassa ergenlerin fikir ve davranışlarındaki anormallikleri oburlarının öğrenmesi sonucunda damgalanacaklarını düşünmeleri, OKB’nin evlat ve ergen sıhhati ile ilgilenen tıbbi işçi ve hekimlerce yeterli bilinmemesi, sayılabilir.

OKB olan çocuklarda zeka seviyesi sıradan topluluk normlarındadır.

Tüm yaş kümelerinde en sık görülen obsesyon bulaşma ile ilgili yineleyen tasavvurlardır. Kompulsiyonlar yineleyici davranışlar (ör.el yıkama, sıraya koyma, denetim etme) ya da zihinsel hareketlerdir (dua etme, sayma, sözcükleri sessiz bir biçimde yineleme). Kompulsiyonların gayesi anksiyeteden korunmak ya da bunları azaltmaktır. En sık görülen kompulsiyonlar yıkanma ve temizlenmedir.

Olguların %95’inde obsesyonlar ve kompulsiyonlar bir aradadır.

OLAĞAN ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLEN RİTÜELLER

Ritüel

Yaş

Yatma ve yeme ritüelleri

Küçük çocuklarda (6 yaşına dek sürebilir)

Günlük hareketlerde değişime direnç

Küçük çocuklarda (2-4 yaş)

Çizgilere basmama

Küçük çocuklarda

Denetim etme/denetleme

Küçük ve büyük çocuklarda

Sayma ve baht numaraları

Büyük çocuklarda

Dokunma

Büyük çocuklarda (oyun oynarken)

Yıkanma

Mektep öncesi çocuklarda (hafif şekilde), bazen ergenlerde

Kirlenme/mikrop kapma korkusu

Küçük ve büyük çocuklarda (hafif şekilde)
ÇOCUKLARDA OKB’YE EŞLİK EDEN RUHSAL BOZUKLUKLAR

OKB’de eştanı yaygınlığı %40-50’dir. Majör depresif bozukluğun OKB’si olan evlat ve ergenlerde hayat uzunluğu görülme orantısı %65-80 üzere epeyce yüksek nispetlerde bildirilmektedir. Anksiyete bozukluklarının (yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, …) biri ya da birkaçının OKB ile birlikte görülme orantısı da %50’lerdedir. Bunun yanı sıra tik bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu üzere gayri ruhsal bozukluklar da sıklıkla evlat ve ergendeki OKB’ye eşlik edebilir.